نوشته‌ها

حفاظت فوری از یک میراث درخطر

قائم‌مقام وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با ابلاغ مراتب ثبت ملی هفت میراث ناملموس به استاندار سیستان و بلوچستان، بر حفاظت و پاسداری فوری از یک میراث درخطر تاکید کرد.

به نقل از روابط عمومی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در ابلاغیه علی دارابی ـ قائم‌مقام وزیر و معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ـ به حسین مدرس خیابانی ـ استاندار سیستان و بلوچستان ـ آمده است:

«در اجرای ماده ۱ از قانون تشکیل سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری مصوب سال ۱۳۸۲ و مواد ۱۱ و ۱۲ از قانون الحاق جمهوری اسلامی ایران به کنوانسیون بین‌المللی حفظ میراث‌فرهنگی ناملموس مصوب سال ۱۳۸۴ و مواد دو و سه آیین‌نامه اجرایی این قانون مصوب ۱۳۸۷/۱۱/۶ هیأت وزیران و با رعایت مقررات آیین‌نامه اجرایی، میراث‌فرهنگی ناملموس با عنوان «مهارت پخت غذای بت ماش» به شماره ۲۵۴۴، «مهارت تهیه ترشی لیمو» به شماره ۲۵۴۵، «تنگ و بیل، شخم زدن سنتی زمین» به شماره ۲۵۴۶، «مهارت تهیه هیزک» به شماره ۲۵۴۷، «دانش بومی ساخت و بهره‌برداری از بندسار (منطقه‌ای به پیشنهاد سیستان و بلوچستان)» به شماره ۲۵۴۸، «مهارت ساخت رخت شتر» به شماره ۲۵۴۹، «آهنجگ؛ مهارت بافت شلوار بند بلوچی» به شماره ۲۵۵۰ در فهرست ملی میراث‌فرهنگی ناملموس و «مهارت پچوبافی (لته بافی)» به شماره ۱۳۱ در فهرست میراث درخطر و نیازمند پاسداری فوری در تاریخ ۱۴۰۰/۱۰/۲۸ به ثبت رسیده است. هرگونه اقدام که موجب حفظ و احیای این میراث شود، مورد تأکید است.»

پیش‌تر، علی‌اصغر مونسان ـ وزیر پیشین میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ـ مراتب ثبت «مهارت پخت غذای ماهی دیگی (دوغی)» به شماره ۲۳۰۲، «مهارت تهیه ترشی هرام (انبه)» به شماره ۲۳۰۳ و «مهارت خمک‌دوزی (خامه‌دوزی)» به شماره ۲۳۰۴ را در فهرست ملی میراث‌فرهنگی ناملموس به استاندار وقت سیستان و بلوچستان ابلاغ کرده بود.

منبع: ایسنا

«پوشاک مردم سیستان و بلوچستان» کتاب شد

کتاب “بررسی پوشاک مردم سیستان و بلوچستان” از سوی مرکز معرفی فرهنگی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری منتشر شد.

به نقل از روابط‌ عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، این مجموعه حاصل تلاش هیأت سه‌نفرۀ فرزاد فروزانفر، مهرالزمان نوبان و شهین برهان‌زهی است که در نتیجه پژوهش‌های میدانی گردآوری و تهیه شده است.

این کتاب در ۹ فصل به همراه تصاویر زیبا در خصوص فرهنگ و پوشش مردم سیستان و بلوچستان به چاپ رسیده است.

آشنایی با استان سیستان و بلوچستان، بررسی‌های تاریخی سیستان و بلوچستان، پوشاک سیستان، پوشاک سرحد، پوشاک مکران، هنر سوزن‌دوزی، تنوع رنگ، واژه‌های پوشاک و روش دوخت و الگوی لباس‌های سنتی سرفصل‌های این مجموعه را تشکیل می‌دهند.

در فصل ششم از این کتاب می‌خوانیم: “سوزن‌دوزی هنری است که در میان اقوام و طوایف جهان به گونه‌های متفاوت به چشم می‌خورد … آنچه مسلم است تکنیک کار سوزن‌دوزی در کشورهای شرقی و آسیایی با کشورهای غربی تفاوت بسیار دارد.

این تفاوت‌ها بیشتر در ارتباط با حاشیه‌دوزی‌ها و نقش‌مایه‌ها است که در قوم و طایفه به گونه‌ای سنتی معمول بوده و از نسلی به نسل دیگر انتقال یافته است.

یکی از زیباترین و غنی‌ترین سوزن‌دوزی‌های ایران به منطقه سیستان و بلوچستان اختصاص دارد. سوزن‌دوزی، هنر زنان و دختران بلوچی است که به گونه‌ای هنرمندانه در زمان فراغت بدان می‌پردازند. ”

منبع: ایسنا

مرتبط:

اطلس پوشاک مردم سیستان و بلوچستان گردآوری شد

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

قلعه رستم _بنایی باشکوه در کویر سیستان

سیستان بهشت آثار باستانی و تاریخی، ابنیه‌ها و قلعه‌های کهن متعددی را در خود جا داده که قلعه رستم از جمله آن‌هاست، قلعه‌ای تاریخی در دل کویر سیستان که هیبت آن همچون ارگ قدیمی بم می‌ماند.

سیستان و بلوچستان یکی از بکرترین مناطق کشور است که طبیعت حیرت انگیزش زبان زد خاص و عام است. علاوه‌بر این طبیعت زیبا، آثار تاریخی این منطقه نیز شهرت زیادی دارند. از تپه‌های باستانی مربوط به دوران پیش از اسلام گرفته تا آثار دوره اسلامی در شهرهای مختلف آن. یکی از این آثار، قلعه رستم سیستان است.

سیستان و بلوچستان با وسعت و تنوع جغرافیایی، قومی و مذهبی و نیز داشتن مناطق بکر و دست نخورده که از آن به عنوان گنج پنهان و سرزمین ناشناخته‌ها یاد می‌شود، ظرفیت و توانمندی بالایی برای جذب گردشگر دارد که در صورت توجه بیشتر و فراهم کردن زیر ساخت‌ها صنعت گردشگری را متحول خواهد کرد.

منطقه سیستان در شمال سیستان و بلوچستان با پنج شهرستان زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون علاوه‌بر مناظر بکر طبیعی چون آب، بیابان، جنگل و مانند آن بهشتی از آثار تاریخی و باستانی کشور است.

شاخص‌ترین اثر باستانی این منطقه شهری با بیش از پنج هزار سال قدمت به نام شهرسوخته است، شهری که در آن آثار شگرف از جمله نخستین چشم مصنوعی جهان، نخستین انیمیشن جهان، اولین جراحی جمجمه جهان و صدها اثر دیگر کشف شده است.
این شهر مجهز به سیستم لوله کشی فاضلاب و آب بوده و زندگی در آن قدمتی حدود ۲ هزار و ۵۰۰ ساله دارد.

دریاچه اساطیری هامون، کوه خواجه، دهانه غلامان، زیارتگاه بی بی دوست، آس بادها و انواع قلعه‌های تاریخی چون چهل دختران، کافران، قلعه رستم و مانند آن از جمله مناطق باستانی و دیدنی این منطقه به شمار می‌آید.

مناطق بکری که هیچ گردشگری نمی‌تواند نادیده از این همه زیبایی بگذرد و انتظار است هموطنان عزیز حداقل یکبار در زندگی خود از این خطه دیدن کند.

قلعه رستم

قلعه رستم

این قلعه یکی از معروف‌ترین آثار تاریخی برجای مانده از دوران اسلامی در استان سیستان و بلوچستان است که جنبه افسانه‌ای گرفته و به نام پهلوان نامدار ایران زمین رستم دستان، نامگذاری شده است.

این قلعه با شکوه در حدود ۷۰ کیلومتری جاده اصلی زابل به زاهدان (۷۰ کیلومتری جنوب غربی شهر زابل) بعد از شهر سوخته خارج از جاده اصلی با طی مسافت چند متری قرار دارد. بنا تاریخی قلعه رستم در منطقه حوض دار بنا شده و طبق گفته کارشناسان باستان شناسی اوج دوران شکوه و رونق این قلعه در زمان سلسله صفویه بوده است.

در این منطقه بقایای یک شهر باستانی با آجرکاری و ساختمان‌های متعدد و سردر ورودی، برج نگهبانی و ۱۵ برج دفاعی وجود دارد.
عناصر اصلی ساختمان شاه‌نشین قلعه رستم شامل حیاط مرکزی، ایوان‌های شمالی و جنوبی، مجموعه‌‏ای از اتاق‌های مختلف در اطراف حیاط مرکزی، ساختمان حاکم‌‏نشین و ساختمان امنیتی در سه ‌طبقه که متصل به مجموعه است.

در برخی از اتاق‌های این قلعه پنجره‏‌های مشبک مانندی با قرار دادن خشت‌ها در کنار یکدیگر به وجود آمده و حصار یا باروی قلعه با استفاده از وضعیت طبیعی از شرق به غرب با نقشه چندضلعی نامنظم ساخته‌شده، قلعه بر اساس نقشه از پیش تعیین‌شده انجام شده با این توجه که ضلع شمالی قلعه بادشکن مناسبی در مقابل بادهای ۱۲۰ روزه معروف سیستان داشته باشد.

بخش شرقی قلعه و روبروی شاه‌نشین یخدان قرار دارد که شامل یک فضای مدور نسبتا وسیعی به ارتفاع ۵ متر از سطح زمین است. با فاصله کمی از ارگ شاه‌‏نشین اسطبل قرار دارد و در پشت آن ساختمان طویلی که بدنه‌ اضلاع آن آخورهایی به‌ ردیف شکل گرفته شده است دیده می‏‌شود.

خندقی به عرض ۵/۷ متر با اندازه‌های متغیر در بعضی مکان‌ها قلعه را در برگرفته و به دلیل انباشته شدن خاک، عمق خندق چندان زیاد به نظر نمی‌آید.

طبق شرایط اقلیمی و وضعیت آب و هوایی و موقعیت استراتژیکی منطقه معماران و سازندگان می‌بایست دژی مستحکم به‌منظور بهره‌برداری‌های نظامی و مسکونی ایجاد می‌کردند که مناسب‌‏ترین مصالح ساختمانی آن خشت خام بوده، البته در بعضی موارد آثار گچ نیز در اتاق‌ها دیده می‌‏شود.

دروازه ورودی و ۱۵ برج تدافعی اطراف قلعه برای مقابله با ناملایمات طبیعی ساخته‌شده‌است، تیرکش‌های داخل دیوار و برج‌ها و کنگره‌‏های حصار، وضعیت دفاعی قلعه را نشان می‌دهند. باستان شناسان تعدادی سکه نقره مربوط به پوراندخت پادشاه ساسانی را نیز در این منطقه کشف کرده‌اند.

قلعه رستم

معماری قلعه رستم سیستان

با وجود گذشت چند صد سال از ساخت قلعه رستم سیستان، این قلعه تاریخی هنوز هم شکوهش را حفظ کرده است. موقعیت استراتژیک منطقه حوض دار سیستان، همچنین آب‌وهوا و اقلیم این منطقه باعث ساخت قلعه‌ای مستحکم در آن شده است. قلعه‌ای که کاربری‌های نظامی و مسکونی را برای آن متصور شده‌اند. بیش‌ترین مصالحی که در ساخت قلعه رستم به کار برده‌اند، خشت خام است.

سر در ورودی قلعه رستم سیستان در جبهه شرقی آن قرار گرفته است. برج‌های نگهبانی معروف این قلعه که دور تا دور آن را فرا گرفته‌اند، خندق عمیقی که زمانی دور آن کنده بودند، یخدان قلعه، برخی تاسیسات مسکونی داخل بنا و بخش شاه نشین آن از دیگر عناصر معماری به کار رفته در این بنای تاریخی هستند. عناصری که از برخی از آن ها ویرانه‌هایی باقی مانده و برخی نیز هنوز پا بر جا هستند.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان گفت: فعالیت‌های باستان شناسی در قلعه رستم سبب شناسایی و ثبت سه مرحله معماری در این فضا و رسیدن به اطلاعات خوب در زمینه سفال دوران اسلامی دشت سیستان شده است.

علیرضا جلالزایی اظهار کرد: این قلعه با مساحت بیش از ۲۲ هزار متر مربع، حصاری به طول ۶۰۰ متر و ۱۴ برج مدور در پیرامون خود دارد و مصالح آن به طور عمده از خشت خام و چینه است.

ایرنا نوشت، وی بیان کرد: قدمت این بنا به دوره صفویه بر می‌گردد و سال ۱۹۹۳ ثبت ملی شده است.

مرتبط:

روستای تمین در سیستان و بلوچستان

سیستان و بلوچستان بهشت رویایی طبیعت جنوب ایران

معرفی چند غار استان سیستان و بلوچستان

 

سفال کلپورگان _نماد هنر و ظرافت دستان زنان بلوچ

روستای جهانی کلپورگان در فاصله ۲۵ کیلومتری شهرستان سراوان واقع شده و سفالگری در این روستا قدمتی هفت هزار ساله دارد، این هنر ارزشمند طی هزاران سال اصالت و قدمت هنوز حفظ شده و آوازه جهانی به این روستا بخشیده است.

از ویژگی‌های بارز سفال کلپورگان این است که این سفال کاملا با دست و بدون استفاده از چرخ به دست زنان ساخته می‌شود و فقط آوردن خاک و آماده‌کردن گِل به وسیله مردان انجام می‌شود.

خاک این سفال از محلی به نام مشکوتک تامین می‌شود و سنگی که برای تزیین آن به کار می‌رود از سنگ تیتک از کوه بیرگ اطراف مهرستان تهیه می‌شود، در سفالینه‌ها لعاب به كار نمی‌رود، طرح‌ها و نقش‌های آن كاملا هندسی است و نقش‌های باستانی را تداعی می‌کند.

این روستا که نخستین موزه زنده سفال کشور و حتی دنیاست، در سال ۹۵ پس از بررسی ارزیابان شورای جهانی صنایع‌دستی در فهرست شهرها و روستاهای جهانی صنایع‌دستی به ثبت رسید.

۱۰۰ هنرمند فعال در ساخت سفال کلپورگان

حمزه ندرت‌زهی رئیس میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سراوان در این رابطه اظهار کرد: «طی جلسه‌‌ای که هفته گذشته با حضور معاون عمرانی فرماندار سراوان برگزار شد، اجرای  اقداماتی از قبیل ایجاد پل هوایی در ورودی روستا، لکه‌گیری جاده کلپورگان به سراوان، احداث بوم‌گردی به وسیله خیرین و بهزیستی، برگزاری دوره‌های آموزش سفال‌گری از سوی صنعتگران ماهر، برگزاری دوره‌های مهارت‌آموزی از سوی اداره فنی و حرفه‌ای، آب‌رسانی سیار از سوی اداره امور آب و فاضلاب مورد تایید قرار گرفت.»

او گفت: «در حال حاضر تعداد ۱۰۰ نفر هنرمند سفالگر در این روستا فعالیت می‌کنند که تعداد ۲۸ نفر از آنها تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی قرار گرفته‌اند.»

حمزه ندرت‌زهی افزود: «۳ کوره فعال برای پخت و بیش از چندین کارگاه خانگی در این روستا وجود دارد.»

احداث بازارچه صنایع‌دستی در کلپورگان

بهروز عیسی‌زهی معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان نیز اظهار کرد: «با توجه به اینکه روستای کلپورگان در فهرست روستاهای جهانی صنایع‌دستی ثبت شده، لازم است اقدامات زیادی برای حفظ این عنوان ارزشمند صورت گیرد، به همین منظور پس از ثبت جهانی این روستا، اقداماتی از جمله راه‌اندازی سایت دو زبانه فروش محصولات صنایع‌دستی و ایجاد بازارچه صنایع‌دستی انجام شد، همچنین دو واحد اقامتی برای رفاه پژوهشگران و علاقه‌مندان در محل کارگاه سفال کلپورگان نیز در حال احداث است.»

او گفت: «بازارچه صنایع‌دستی با ۹ غرفه در روستای جهانی کلپورگان با پیشرفت ۹۰ درصدی در حال احداث است که پیش‌بینی می‌شود تا پایان امسال به بهره‌برداری برسد.»

عیسی‌زهی بیان کرد: «در تلاش هستیم تا ۱۱ کوره پخت را برای ۱۱ گروه فعال سفالگر خریداری کرده و در اختیار این صنعتگران قرار دهیم.»

او با اشاره به اینکه لازم است با حفظ هویت و اصالت نیز بر خلاقیت در تولید محصولات نیز تلاش شود، گفت: «تاکنون نمایشگاه‌های زیادی در داخل و خارج استان برای معرفی و فروش سفال کلپورگان دایر شده و دوره‌ها و کارگاه‌های آموزشی نیز در زمینه بسته‌بندی، بازاریابی و غیره در این شهرستان برگزار شده است.»

مرتبط:

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

نیکشهر ؛ نگین طبیعت‌گردی سیستان و بلوچستان

معرفی چند غار استان سیستان و بلوچستان

میرجاوه _قدیمی‌ترین خط‌آهن؛ معبری به شبه قاره هند

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با اشاره به ویژگی‌های میرجاوه در استان سیستان بلوچستان نوشت: این شهرستان با قدیمی‌ترین خط راه‌آهن، تنها مرز رسمی و قانونی جنوب‌شرقی کشور است که رفت و آمد گردشگران خارجی را به شبه قاره هند متصل می‌کند.

علی اصغر مونسان با انتشار کلیپی از جاذبه‌های گردشگری و چشم‌اندازهای طبیعی میرجاوه در استان سیستان‌وبلوچستان در حساب کاربری خود در اینستاگرام نوشت: این شهرستان در ۷۵ کیلومتری جنوب‌شرقی شهرستان زاهدان واقع شده و تنها مرز رسمی و قانونی در جنوب‌شرقی کشور است و رفت‌وآمد گردشگران خارجی از این معبر (مرز میرجاوه) صورت می‌گیرد و از طریق قدیمی‌ترین خط راه‌آهن به شبه قاره هند متصل می‌شود.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی میرجاوه را دارای جاذبه های شاخص گردشگری دانست و به آتشفشان نیمه فعال تفتان، گورستان تاریخی و منحصر به فرد هفتاد ملا، روستای هدف گردشگری تمین، چشمه حضرت موسی، معماری صخره‌ای تمین، باغات و مناظر طبیعی، چشمه‌های بکر و جوشان روستاهای دامنه تفتان غار، آبشار و قلعه لادیز، ساختمان‌های تاریخی راه‌آهن، گمرک، شهربانی و پست و قدیمی‌ترین فرودگاه در این منطقه اشاره کرد.

میرجاوه

با توجه به رویکرد وزارت میراث‌فرهنگی به اجرا و افتتاح طرح‌ها به صورت خطی و مسیری که دارای ویژگی‌های توسعه گردشگری از جمله آثار و بناهای تاریخی هستند، به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاری در استان سیستان و بلوچستان و مناطق آزاد تجاری که به کریدورهای بین‌المللی متصل می‌شوند جزو طرح‌های اولویت‌دار قرار خواهند گرفت.

مونسان در سفر هفته گذشه به استان قزوین در دیدار با فعالان حوزه گردشگری این استان گفت:«راه‌آهن شمال به جنوب کشور با محور ۱۴۰۰ کیلومتری، کاروانسراهای کشور و محور اورامانات در غرب کشور از جمله آثاری هستند که در انتظار ثبت جهانی قرار دارد، رویکرد وزارتخانه این است که طرح ها را به‌صورت خطی و مسیری ثبت کند تا از این طریق بتواند بناهای بیشتری را ثبت جهانی کند، مسیرهایی انتخاب می‌شوند که چند بنای مهم در آن قرار داشته باشد.»

شهرستان مرزی میرجاوه با سه بخش لادیز، ریگ ملک و مرکزی با وسعتی حدود ۶ هزار کیلومترمربع در شرق سیستان و بلوچستان واقع شده است و بیش از ۳۵۰ کیلومتر با کشور پاکستان مرز مشترک دارد و  نخستین راه آهن در ایران را داشته و جزو نخستین شهرهای دارای شهربانی و گمرک است.

میرجاوه با مناطق مختلف دیدنی نظیر رودخانه لادیز، دخمه انسان‌های اولیه، قبرستان‌های باستانی، قلعه چهل‌دختر، قلعه و غار لادیز، تپه‌های باستانی لادیز، معماری صخره‌ای تمین، مجموعه قبرستان و قلعه هفتاد ملا، چاه‌های مربوط به معادن باستانی در جون‌آباد، درگیابان، چلنگ، خارستان بخش لادیز و صدها اثر ماقبل تاریخ سفر خوشی را برای هر گردشگر به یادگار می‌گذارد.

میرجاوه

در قسمت جنوب و جنوب‌غرب میرجاوه و در بخش لادیز رشته کوه‌های منتهی به قله تفتان به عنوان مرتفع‌ترین کوه سیستان و بلوچستان و بام جنوب شرق کشور مناظر و طبیعت زیبایی را به وجود آورده که نشان دهنده زیباییهای خلقت الهی است. این رشته کوه‌ها از قله شه‌سواران با ارتفاع سه هزار و ۵۰۰ متر در بخش لادیز و در مسیر خاش – زاهدان آغاز شده و شامل ارتفاعات خارستان، انجرک و گزند است و سپس به تفتان منتهی می شود.

معروف‌ترین این قله‌ها شه‌سواران، بندک سیاه، زردان نقره ای، چهل دختر، ریزوک، ماد افتی، بیست مردون، انجرک، گریوه، گزند و تفتان است. تمامی این قلل بیشتر از ۳هزار متر ارتفاع دارند و مرتفع ترین آنها تفتان با چهار هزار و ۵۰ متر ارتفاع در جنوب بخش لادیز و در حوزه شهرستان خاش واقع شده و تنها آتشفشان نیمه فعال ایران است که هنوز بخار گوگرد از دهانه های سمت لادیز و سنگان آن متصاعد می شود.

blank

کوه های روستای تمین منبع غنی و سرشاری از گیاهان دارویی از جمله درمنه، کلپوره، اسپنتان، مور، زامبول و درنگ است که در درمان بسیاری از بیماری ها کاربرد دارد. تمین همچنین دارای آثار تاریخی و گردشگری زیادی از جمله تپه های باستانی، قبرستان ها، چله خانه، معماری صخره ای، آسیاب های آبی، قلعه ها و کوره های ذوب فلز در نواحی مختلف و غارهای باستانی است که همه نشان از استقرار تمدن عظیم انسانی در این دهستان دارد.

با توجه به شیوع بیماری کرونا و توصیه ستاد ملی مقابله به کرونا به در خانه ماندن و تاکید بر تعویق سفر به دوران پس از مهار بیماری کرونا اکنون بهترین فرصت برای مطالعه و شناخت بیشتر جاذبه‌های فرهنگی، گردشگری و طبیعی ایران ایجاد شده است. می‌توان با بررسی دقیق، مقصدهای جذاب و جدید گردشگری را برای مسافرت‌های فردی و گروهی در دوران پسا کرونا برنامه‌ریزی کرد.

منبع:ایرنا

مرتبط:

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

روستای تمین در سیستان و بلوچستان

گذری به شهر سوخته‌ سیستان و بلوچستان/ کشف عجایبی در یک شهر باستانی

همه چیز تقصیر آن گردشگر بود؟

در حالی رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی می‌گوید «واکنش‌ها به رفتار گردشگری که سراغ گورهای تاسوکی رفته بود، نشان داد که هر کس نمی‌تواند بی‌گدار سراغ محوطه‌های تاریخی برود» که در طول روزهایی که حرف از رفتار حاشیه‌ساز ان گردشگر مطرح شد، این سوال نیز به طور مداوم بیان می‌شد که آیا مقصر فقط آن گردشگر بود؟

رفتار بلاگر یا همان لیدر گردشگری حاشیه‌ساز در یکی از محوطه‌های تاریخی دشتِ سیستان در سیستان و بلوچستان که متولیانِ میراثی آن را محوطه‌ای فقط شناسایی‌شده و نه ثبت‌شده در فهرست آثار ملی معرفی کردند، به‌خاطر دردآور بودن لحظات تلخی که آقای گردشگر در زمان جابه‌جا کردن اسکلت‌ها و آثار تاریخی پراکنده‌شده در محوطه‌ قلعه به وجود آورد، واکنش‌های زیادی را از سوی فعالان میراثی و گردشگری به همراه داشت.
این واکنش‌ها و بازتاب گسترده‌اش با حضور مونسان، وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، و معاون میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان پایِ اعتراض‌های مطرح‌شده در فضای مجازی و قول برای پیگیری اتفاق رخ‌داده همراه شد و در نهایت یگان حفاظت وزارتخانه میراث فرهنگی وارد گود شد و  با تکرارِ قوانین و ضوابط میراث فرهنگی قول پیگیری داد و حتی از  دستگیری شخص متخلف خبر داد. اما این‌بار هم تقصیرها فقط به گردنِ شخص خاطی افتاد و میراث فرهنگی و اقدامات نکرده‌اش در طول سال‌های گذشته برای حفاظت و ساماندهی محوطه‌ها و فضاهای تاریخی دور از چشم باقی ماند.

درست مانند هشدارهایی که باستان‌شناسان مختلف بر اثر تجربیاتی که در سایت‌های تاریخی مختلف دارند به آن‌ها اشاره کردند، از «چگاسفلی» باستانی در بهبهان گرفته تا «ارجان»ی که  فعالیت معدنکاران آن را تحت‌الشعاع قرار داده یا بافت و بناهای تاریخی اصفهان و حتی خانه‌های از ثبت ملی خارج‌شده در همه شهرهای کشور که با حکم دیوان عدالت اداری مجوز تخریب می‌گیرند یا همین شوشِ جهانی‌شده در چند کیلومتری چگاسفلی که هر لحظه امکانِ فعالیت دوباره ساخت زیرگذر در عرصه شهر جهانی‌اش وجود دارد یا اصلا تله‌کابینی که قرار است طاق بستان را بدون دانستنِ ضوابط تاریخی و حفاظتی درست به دنیای مدرنِ سرمایه‌گذارها وارد کند.

رفتارهایی که هر بار با وقوع‌شان همان اعتراض‌ها بلند است، اما در این میان معمولا صدای متولیانِ میراثی به گوش نمی‌رسد و در اکثر اوقات از نبود «فرهنگ» در این شرایط یاد می‌کنند و خیال‌ها را راحت که آن مسبب همه چیز است و به راهی برای برطرف کردن خلاهای قانونی نمی‌اندیشند و همان می‌شود که در زمان تجاوز به محوطه‌های تاریخیِ میراث فرهنگی، دستگاه متولیِ تاریخِ کشور، خود را وام‌دار قوانین می‌داند و دیگر دستگاه‌های متولی از طراحانِ پروژه های سدسازی در کشور گرفته تا کشاورزانی که خود را صاحبِ زمین های قرار گرفته در عرصه‌های تاریخی می‌دانند تا کشت‌شان را رونق ببخشند و مجوزهایی که برای فعالیت معادن در محوطه‌های تاریخی صادر می‌شود و مدیران شهری که مجوزِ خیابان‌کشی در محوطه‌های تاریخی را صادر می کنند و انجام پروژه‌های عمرانی و فیزیکی را بلامانع می دانند و حتی آن‌هایی که سال‌هاست آشیانه‌شان را روی محوطه های تاریخی پهن کرده‌اند و حالا نه راه پس دارند و نه راه پیش، منتظر می‌مانند برای پاپس کشیدن میراث فرهنگی، به واسطه همان قانونی از آن حرف می‌زنند و برای دیگر دستگاه‌ها وجود ندارد.

دشت سیستان قابلیت تبدیل شدن به یک پارک باستان‌شناسی را دارد

روح‌الله شیرازی، رییس پژوهشکده باستان‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری رفتار انجام‌شده توسط یک گردشگر در دشت سیستان را رفتار نامناسبی می‌داند و با اشاره به واکنش‌های رخ‌داده به دنبال آن، آرزو می‌کند این نوع رفتارها دیگر تکرار نشوند.

او با بیان این‌که بعد از انتشار رفتار انجام‌شده توسط یک نفر در دشت سیستان خوشبختانه همه‌ پیگیری‌ها و حساسیت‌های لازم رخ داد تا دیگران نیز متوجه باشند که نمی‌توانند بی‌گُدار سراغ محوطه‌های تاریخی بروند، می‌گوید: نباید گردشگران یا افراد دیگر فکر کنند هر رفتاری که دوست داشته باشند می‌توانند در محوطه‌های تاریخی انجام دهند و باعث تخریب یک محوطه شوند، واکنش‌های رخ‌داده به آن اتفاق به گونه‌ای بود که امیدواریم این نوع رفتارها دیگر تکرار نشوند.

او با تاکید بر طراحی برنامه‌های پژوهشی برای بخش‌های مختلف دشت سیستان و حتی محوطه‌ای که اخیرا توسط گردشگری دچار آسیب‌هایی شده است، ادامه می‌دهد: بر اساس طرح‌های تهیه‌شده باید تلاش کنیم تا اطلاعات لازم را در ارتباط با این محوطه‌های باستانی در دشت سیستان به طور کامل به دست آوریم.

او با بیان این‌که هنوز اغلب محوطه‌های باستانی قرارگرفته در دشت سیستان پرونده‌ ثبتی که دارای عرصه و حریم مصوب باشد، ندارند، می‌افزاید: با این وجود این محوطه‌ها جزو محوطه‌های شناخته‌شده‌ای هستند که مانند دیگر محوطه‌های باستانی این دشت تاریخی به دلیل تعداد زیادشان شماره‌گذاری شده‌اند.

او به وجود بیش از  ۵۰۰ محوطه‌ باستانی در دشت سیستان اشاره می‌کند که در مناطق دورافتاده دشت و بعضا در نزدیکی مرز قرار دارند و ادامه می‌دهد: در برنامه‌ریزی‌هایی که در دست کار دارم تلاش می‌کنم تا محوطه‌های مختلف دشت سیستان به خصوص این محوطه را از نزدیک به طور کامل بررسی کرده و برنامه‌ پژوهشی مناسب با آن را تعریف کنیم.

شیرازی با تاکید بر وجود آثاری غنی از نظر باستانی در دشت سیستان، اظهار می‌کند: تمام دشت سیستان را می‌توان به عنوان یک پارک باستان‌شناسی در نظر گرفت، بیش از ۱۵۰۰ محوطه باستانی در سه‌هزار کیلومتر مربع که از یکدیگر تراکم نیز دارند.

رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به وجود محوطه‌های شاخصِ مختلفی در دشت سیستان که توسط باستان شناسان در فصل‌های مختلف کاوش نیز بررسی شده‌اند، نمونه‌ آن را «شهر سوخته» می‌داند که معمولا و هر سال برنامه‌ کاوش مشخصی برای آن تعریف می‌شود و تا کنون ۱۰ فصل کاوش باستان‌شناسی قبل از انقلاب و ۱۵ فصل کاوش بعد از انقلاب اسلامی در این محوطه‌ تاریخی انجام شده است.

او البته می‌گوید: متاسفانه امسال به دلیل شیوع کرونا کاوش تعطیل شد.

به گفته‌ شیرازی، کاوش‌هایی در محوطه‌های اقماری دیگر در اطراف شهر سوخته مانند «تپه صادق خان» یا «تپه یلدای دو» توسط دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه سیستان و بلوچستان یا دانشجویانِ دانشگاه زابل و باستان‌شناسانِ پژوهشکده باستان‌شناسی انجام شده و فعالیت‌های مستندنگاری در کوه خواجه با کمک تیم ایرانی و ایتالیایی صورت گرفته که مطالعات مستندنگاری و اسکن لیزر و فتوگرامتری آن برای شناختِ المان‌های معماری این محوطه‌ باستانی انجام شده است.

او با اشاره به نظر باستان‌شناسان درباره‌ دشت سیستان که معتقدند این دشتِ تاریخی همیشه برای انجام فعالیت‌های باستان‌شناسی جا دارد، اظهار می‌کند: دست‌کم شش محوطه‌ عصر مفرغ به دنبال مطالعات، بررسی‌ها و بازبینی‌ها در بخش‌هایی مانند قلعه رستم یا قلعه مکی در دشت سیستان به دست آمده‌اند.

منبع:ایسنا

مرتبط:

بلاگر حاشیه‌ساز دستگیر شد

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

طرح مدیریت گردشگری در سایت‌های تاریخی اجرا می‌شود

با جوانان هیجانی گردشگری باید چه کرد؟

یک تورگردان طبیعت‌گردی در موضوع رفتار حاشیه‌ساز یک راهنمای گردشگری با گورهای «تاسوکی»، می‌گوید: حمله به این جوان و آوار کردن همه خشم‌مان بر سر او شاید ساده‌ترین کار باشد. باید انصاف داشته باشیم و چشمان‌مان را بر مدیریت کلانی که عرصه‌های میراث فرهنگی را رها کرده و در محمل این هیاهو، در جایگاه مدعی نشسته، نبندیم.

سهند عقدایی، طراح و مجری تورهای طبیعت‌گردی و کوهنوردی و عضو جامعه تورگردانان ایران در نوشتاری با عنوان «با جوانان برونگرا و هیجانی گردشگری باید تعامل کرد، نه تخریب»،  سعی کرده است از منظر روانشناسی اجتماعی به رفتار حاشیه‌ساز یک راهنمای تور در گورستان تاریخی تاسوکی سیستان و بلوچستان بپردازد.

این تورگردانان در یادداشتی که در اختیار ایسنا قرار داده، نوشته است: «در دو دهه اخیر، ترند سفر رفتن برای شادی جوانانه در گردشگری داخلی گسترش زیادی داشته است. تقاضایی که بر پایه آن صدها تور شاد شاد، هر هفته در سراسر کشور راه می‌افتند و به شکلی غیررسمی و خارج از موسسات رسمیِ زیر نظر وزارت میراث و گردشگری، جوانان زیادی گردهم می‌آیند و برای شادی و خوشحالی که از نظر بسیاری قابل قبول نیست، به مقاصد دور از شهر و اجتماع پناه می‌برند.

از زاویه روانشناسی اجتماعی وقتی به این پدیده بنگریم درخواهیم یافت متقاضیان و گردانندگان تورهای شاد شاد که در میان اطرافیان و آشنایان خود نیز کم نمی‌بینیم، بیشتر ‌جوان‌هایی هستند که در رکود تورمی ١٠ سال اخیر اقتصاد کشور یا بیکار شده‌اند یا درآمدشان به هیچ وجه رویای زندگی شایسته‌ای را در آینده به ایشان نوید نمی‌دهد. بیشتر این جوانان کم‌آتیه،  نه ضداجتماع‌اند و نه هدف‌شان هنجارشکنی است. اتفاقا هر جا که روزنه‌ای برای‌شان باز شود به شدت اهل تعامل هستند. اگر احساس کنند که دیده شده‌اند و نسل‌های مسلط جامعه می‌خواهند راهی پیش پای ایشان بگذارند، همکاری می‌کنند.

گردشگر و راهنمای توری که در محوطه حفاظت‌نشده گورهای تاریخی تاسوکی با استخوان‌های پراکنده روی زمین عکس گرفته و در اینستاگرامش منتشر کرده بود نیز یکی از همین جوانان برونگرا و هیجانی است که گاهی عملش از فکرش پیشی می‌گیرد. امثال او در فضای مجازی فریاد می‌زنند جوانی هستند که با وجود همه فشارهای این سال‌ها، خوشحال‌اند و می‌خواهند این حس خوب‌شان را به دیگران هم منتقل کنند!

اگر در اینستاگرام جوان حاشیه‌ساز گورستان تاریخی تاسوکی نگاهی بیاندازیم می‌بینیم همین فرد در سال‌های قبل کمپینی برای جزایر هنگام و هرمز راه انداخته بود و از گردشگرانی که به یادگار مقداری از خاک رنگی این جزایر را با خود به خانه می‌بردند خواسته بود دست از این عادت نادرست بردارند و حتی بطری‌های خاک رنگی را از تهران جمع کرده و با خود به جزیره برده بود تا به طبیعت برگرداند.

اما این جوان هیجانی که در سفرهایش سعی می‌کرده به حفظ طبیعت متعهد باشد، در روزهای گذشته ناشیانه در تاسوکی رفتاری خارج از استاندارد انجام داده که مصداق ترویج بی‌مبالاتی با میراث تاریخی بوده است. اما باید در نظر داشته باشیم که این جوان و افرادی مثل او آماده تعامل و یادگیری هستند، فقط به شرطی که جامعه نیازشان را به شاد بودن و دیده شدن تقبیح و انکار نکند.

اکنون،  شاید ساده‌ترین کار این باشد که به ضعیف‌ترین حلقه این نابسامانی، یعنی جوانی بی‌پشتوانه حمله ببریم و همه خشم خود را بر سر او آوار کنیم.  معتقدم در برخورد با افراد خطاکار باید رعایت انصاف داشت و البته از آن سو چشمان‌مان را نبندیم بر مدیریت کلانی که عرصه‌های میراث فرهنگی را بدون حفاظت رها کرده و به بی‌ضابطگی تورگردانی غیررسمی اهمیتی نمی‌داده است؛  متهمانی بلندپایه که گزارش‌های سالیان سال دغدغه‌مندان میراث و گردشگری را وقعی ننهاده و امروز در محمل هیاهوی ما، خود در جایگاه مدعی نشسته‌اند.»

در روزهای گذشته، حضور  و رفتار جوانی که خود را مدرس، مشاور و راهنمای گردشگری معرفی کرده است در محوطه‌ای تاریخی در شرق استان سیستان و بلوچستان، بحث‌برانگیز شد. این شخص با جابه‌جا کردن اسکلت‌ها و اشیاء تاریخی این محوطه که هنوز مورد مطالعه باستان‌شناسی قرار نگرفته است، واکنش بسیاری از دغدغه‌مندان میراث فرهنگی و گردشگری را برانگیخت.

اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان سیستان و بلوچستان که آن شخص پیش‌تر گفته بود با هماهنگی آن‌ها در منطقه مرزی تاسوکی حضور یافته است، پیرو حاشیه‌هایی که ایجاد شده بود بیانیه‌ای صادر کرد و گفت که منطقه و سایتی که مورد بازدید قرار گرفته است، یک منطقه بیابانی به همراه تپه‌های ماسه عظیم و فاقد سکونت‌های معاصر است و منطقه مذکور و بقایای فرهنگی موجود در فهرست آثار شناسایی ‌شده است، اما در فهرست آثار ملی ثبت نشده است.

منطقه مورد بازدید، در جوار مرز ایران و افغانستان واقع شده است و هرگونه تردد در این منطقه باید با هماهنگی نیروهای انتظامی و مرزبانی انجام ‌شود که نام‌برده هم این فرآیند را از طریق یکی از بومیان منطقه طی کرده و این هماهنگی‌ها به انجام رسیده است.

اداره میراث فرهنگی و گردشگری سیستان و بلوچستان که در این جریان به خاطر نوع حفاظت از میراث فرهنگی و محوطه‌های تاریخی و بی‌برنامگی در معرفی درست این استان، مورد انتقاد بود، در این بیانیه اعلام کرد: ضمن تقبیح و محکوم کردن این حرکت خودسرانه پیگیری امور قضایی را برای خود محفوظ دانسته و اعلام می‌دارد با هر فرد یا افرادی که بخواهند از طریق فضای مجازی به حریم میراث فرهنگی آسیب و لطمه بزنند به شدت و برابر قانون برخورد خواهد کرد.

در نهایت نیز، یگان حفاظت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی عصر روز سه‌شنبه ١٨ آذرماه، از دستگیری این بلاگر سفر خبر داد.

منبع:ایسنا

مرتبط:

روستای تمین در سیستان و بلوچستان

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

بلاگر حاشیه‌ساز دستگیر شد

بلاگر حاشیه‌ساز دستگیر شد

فرمانده یگان حفاظت وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد:‌ اقدامات اخیری که یک بلاگر گردشگری در سیستان و بلوچستان انجام داده، غیرقابل چشم‌پوشی است و به همین دلیل او دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شده است.

به نقل از روابط عمومی یگان حفاظت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سردار امیر رحمت‌اللهی توضیح داد: حفاظت از آثار تاریخی از وظایف مهم وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و نیروهای یگان حفاظت سراسر کشور است و آن‌ها در جهت نگهداری و حفاظت آثار ارزشمند تاریخی همواره کوشا هستند، البته نقش و اهمیت حمایت نیروهای مردمی و دوستداران میراث‌فرهنگی در جهت تحقق این مهم انکارناپذیر است.

او در ادامه گفت: اقدامات ناشایست عده‌ای در قالب بلاگرهای گردشگری که موجب ناراحتی و تشویش اذهان عمومی، دوستداران میراث‌فرهنگی و راهنمایان گردشگری شده است به هیچ عنوان قابل چشم‌پوشی نیست و یگان حفاظت میراث‌فرهنگی به‌عنوان ضابط خاص قضایی با موضوعاتی از این دست برخورد خواهد کرد. ضمن این‌که در خصوص موضوع اخیر نیز فرد مورد نظر دستگیر و به مراجع قضایی معرفی شده است.

او با اشاره به این‌که مرتکبان جرایم علیه میراث‌فرهنگی باید بدانند اهمیت میراث‌فرهنگی به‌گونه‌ای است که قانون‌گذار این جرایم را در عداد جرایم علیه امنیت قرار داده است، افزود:‌ با اقتدار تمام و اتکا به قوانین با این‌گونه اقدامات برخورد می‌کنیم و بستر لازم برای مقابله با جرائم علیه مواریث تاریخی ‌فرهنگی در یگان حفاظت میراث‌فرهنگی فراهم است و ظرفیت قانونی نیز در این زمینه وجود دارد.

سردار رحمت‌اللهی افزود: ظرفیت گسترده مشارکت‌های مردمی به عنوان پشتوانه ما در انجام ماموریت های محوله به‌صورت فعال عمل کرده و دوستداران میراث‌فرهنگی در سراسر کشور به عنوان شبکه گسترده اجتماعی سازمان‌دهی‌شده‌ می‌توانند وقوع هرگونه جرم علیه مواریث ارزشمند تاریخی‌فرهنگی را به شماره تلفن ۰۹۶۶۲ گزارش کنند.

منبع:ایسنا

مرتبط:

معرفی چند غار استان سیستان و بلوچستان

روستای تمین در سیستان و بلوچستان

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

ارگ خان‌ملک در هیرمند استوار و پابرجا

سیستان و بلوچستان استانی است که مهد قدیمی‌ترین تمدن‌ها و شهرها بوده است، شهر سوخته با تمدنی برابر با ۵ هزار سال در این منطقه قرار داشته است. در گوشه و کنار سیستان می‌توان ردپای آثار فرهنگی و تاریخی را دید، قبل از بروز خشک‌سالی در این منطقه، سیستان طبیعتی سرسبز داشت و بسیاری از گردشگران برای وقت‌گذرانی در طبیعت به این منطقه می‌آمدند. یکی از شهرهای مهم سیستان در حوزه فرهنگ، هیرمند به مرکزیت دوست‌محمد است که با دو بخش مرکزی و قرقری از غرب به زابل و از شرق به افغانستان و از شمال به دریاچه هامون و افغانستان و از جنوب به زهک منتهی می‌شود.

در هیرمند ۴۵ اثر باستانی و جاذبه‌های تاریخی و بکر وجود دارد که ازجمله آن می‌توان به ارگ جلال‌آباد، آتشکده کرکویه، جنگل نیاتک و چاه‌های باستانی وجود دارد.

ارگ خان‌ملک کیانی با کاربری مسکونی نظامی در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول توسط محمدعلی‌خان کیانی در شهرستان هیرمند سیستان و بلوچستان بنا شده و در سال ۱۳۸۳ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

ارگ خان‌ملک

این ارگ واقع در ۱۸ کیلومتری جاده زابل – هیرمند با پلان مربع و حیاط مرکزی با چهار برج دیده‌بانی در چهارگوشه،  یک محوطه حدوداً ۲۰۰ مترمربع در وسط که با طاقهای زیبا و درب‌های ورودی در چهار گوشه ساخته شده است، دیوارهای این ارگ مستحکم و از خشت وگل به قطر یک متر است.

مساحت این ارگ سه هزار مترمربع و ارتفاع هر برج ۷۰ متر و عرض آن ۵/۵ متر است که دو برجی که در قسمت شمالی قرار دارند به علت فرسایش تخریب شده و اکنون بازسازی شده‌است.

داخل ارگ اتاق‌های متعددی کنار یکدیگر قرار دارند و به سبک کاروانسراهای قدیمی ساخته شده‌است.

ساکنان هیرمند در رابطه با این ارگ داستان‌های زیادی را نقل می‌کنند، یکی از ساکنان هیرمند در رابطه با این ارگ می‌گوید:

درگذشته و قبل از خشک‌سالی در این منطقه، معیشت مردم خوب بود و در دوره‌ای از زمان به دلیل فراوانی غلات در سیستان، این استان به انبار کشور تبدیل‌شده بود. بااین‌حال اگرچه آب وجود ندارد اما هنوز گنجینه‌های زیادی در این شهرستان نهفته است که استفاده بهینه از آن‌ها برای زندگی مردم سیستان اهمیت دارد.

ارگ خان‌ملک

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری هیرمند درباره ارگ خان‌ملک می‌گوید:

این ارگ در کیلومتر ۱۸ مسیر مواصلاتی زابل-دوست محمد قرار دارد. زمان ساخت بنا در دوره قاجار و کاربری آن مسکونی نظامی بوده است که در اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی اول توسط محمدعلی‌خان کیانی مورداستفاده قرار می‌گرفت و در سال ۱۳۸۳ با شماره ثبت ۱۱۰۹۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

مواد و مصالح به‌کاررفته در این بنا، عمدتا خشت خام و آجر بوده و تقریبا عناصر سنتی معماری ایران در خصوص پوشش‌ها نظیر طاق آهنگ، چهار گرده پوش و عرق چین در این بنا به‌کاررفته است و این بنا مانند دیگر بناهای شاخص سیستان و بلوچستان برای مصون ماندن در برابر رطوبت و زه زمین‌بر روی تپه طبیعی ساخته‌شده است.

ارگ خان ملک از آثار مهم تاریخی سیستان در سال ۱۳۹۲ به همت اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مرمت و بازسازی شده است.

مرتبط:

چگونه هزینه‌های طبیعت گردی را کاهش دهیم؟

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

روستای تمین در سیستان و بلوچستان

قلعه سب _سالم ترین قلعه ی سیستان و بلوچستان

قلعه سب سالم‌ ترین قلعه‌ای است که از دوران اسلامی سیستان و بلوچستان، مانده‌ است. آیینه تمام نمای این قلعه که حاکمان صفویه و بعد از آنها است، از جمله ۲۷ بنای تاریخی استان است که هنوز پابرجاست. قلعه سب در اوایل قرن دوازدهم هجری مرکز حکمرانی حاکم محلی به نام «ملک دینارخان» بزرگ و فرزندان او بود که در مناطق اطراف «سیب و سوران» حکمرانی می‌ کردند. آخرین حکمران «قلعه سب» غلام رسول خان بود که دو اتاق طبقه دوم قلعه را به ساختمان اضافه کرد. نام قلعه «سب» از نام روستای «سیب» (به معنای جایگاهی که در آن آب روان است) گرفته شده‌ است. این واژه به طایفه‌ های کهن در سراوان هم اطلاق می‌ شود.

قلعه سب روی صفحه‌ ای سنگی و صخره طبیعی کم ارتفاع با خشت و گل در قرن دوازدهم هجری قمری ساخته شد و در پایان قرن سیزدهم آخرین تغییرات اساسی در آن صورت گرفت. ساختمان قلعه مجموعه‌ ای از حصار و بنای اصلی است که با بیست و هفت متر ارتفاع در روستای «سیب» در ۲۵ کیلومتری جنوب غرب سراوان قرار دارد. قلعه سب را سیاسی‌ ترین بخش از تاریخ شهرستان سراوان میدانند چون بر اساس متون تاریخی، اولین منطقه در شرق بلوچستان بوده که نیروهای ناصرالدین شاه در سال ۱۲۵۷ به آنجا رفتند تا تحرکات منطقه را زیر نظر بگیرند.

بنای اصلی قلعه در قاعده، به صورت مستطیل ۳۶ متر در ۲۵متر، در دو طبقه ساخته شده‌ است. به گونه ای که هرچه بر ارتفاع آن افزوده می‌ شود از حجم آن کم می‌ شود و در ظاهر به شکل «مصطبه هرم» درمی آید که موجب ایستایی بیشتر بنا و جلوگیری از رانش دیوارهای قطور و مرتفع آن می‌شود. معماران چیره‌ دست محلی با بهره‌گیری از تجربه خود، برای احداث قلعه سب تخم گیاهی به نام «توتری» را با گل مخلوط می‌کردند و ملاطی چسبناک می‌ ساختند که وقتی خشک شود، شدیدترین رگبارها و بارانهای فصلی بلوچستان نیز توانایی شستن آن را ندارد و به همین دلیل قلعه پایدار مانده است.

این بنا با ارتفاع ۲۷ متر از دو قسمت اصلی تشکیل شده است: یک قسمت حصار و مجموعه سازه ها و الحاقات خارجی و داخل آن است و دیگری بنای اصلی قلعه که در مرکز حیاط قرار گرفته است.

مرتبط:

نیکشهر ؛ نگین طبیعت‌گردی سیستان و بلوچستان

کوه‌های مینیاتوری چابهار؛ ردی از مریخی‌ها اینجاست

روستای تمین در سیستان و بلوچستان