نایبند یک اتفاق و یک لحظه مکانی در دل کویر است که همواره برای در راه‌ماندگان و گم‌شدگان در بیابان، بهشت را تداعی می‌کرده است، به طوریکه موقعیت ممتاز روستا به گونه‌ای است که تا شعاع ۲۰۰ کیلومتری این روستا، آبادی پیدا نمی‌شود.

استقرار روستا بر بلندی کوه و کمبود زمین برای ساخت‌وساز، معماری روستا را دارای فرم خاصی کرده است. چاره‌اندیشی ساکنان روستا برای بهره‌وری بیشتر از فضاهای معماری باعث ساخت بناهایی با مساحت محدود و چند طبقه شده است که از جمله ویژگی‌ها و ارزش‌های معماری روستا محسوب می‌شود.

کوچه‌های پیچ در پیچ همراه با فرم چند طبقه‌ای بناها بر بلندای کوهی که اطراف آن را باغات و نخلستان‌ها در بر گرفته است، منظر فرهنگی قابل ارزشی را در میانه کویر  ایجاد کرده است.

در مستندات و کتب تاریخی قرون اولیه تاریخ اسلام، نام «نایبند» به همراه تعریف  آن به عنوان استراحتگاه و مأمنی در حاشیه کویر برده شده است که از آن جمله می‌توان به «اصطخری» و «ابن حوقل» اشاره کرد.به عبارت دیگر، وجود چشمه‌های آب سرد و گرم منحصر به فرد در دو ناحیه معروف به زردگاه و دیگ رستم، شاید مهم‌ترین عامل پیدایش آبادی در این نقطه از کویر بوده است.

این چشمه‌ها در نتیجه فعالیت فرآیندهای زمینی شکل گرفته‌اند که تاکنون مورد توجه ساکنان و رهگذران از روستا بوده‌اند. همچنین استقرار نایبند بر میانه کویر و شکل‌گیری بستر مناسب برای ایجاد باغات و نخلستان‌ها در زمین‌های مجاور روستا، باغات چند طبقه (نخلستان، مرکبات و سبزیجات) را در اطراف روستا شکل داده‌اند.

ماسوله سرسبز کویر

علی اصغر مونسان، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، شب گذشته در صفحه شخصی خود، روستای نایبند در طبس را ماسوله‌ای سرسبز در دل کویری ایران خواند و نوشت: نایبند روستایی است در دل کویر که وقتی به آن وارد می‌شوید باورتان نمی‌شود، اینجا کویر باشد، کشتزارهای گندم و جو، نخلستان‌های زیبا و باغ‌های مرکبات جلوه‌گری زیبایی دارد و مناظری بکر آفریده است.

وی افزود: روستای نایبند در طبس جز روستاهای پلکانی کشورمان قرار گرفته و عنوان ماسوله کویری را به خود اختصاص داده است. این روستا همچون جزیره‌ای سبز در میان کویر به نظر می‌رسد و جلوه‌ای شگفت انگیز دارد.

وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی بیان کرد: قدمت روستای نایبند در طبس به قرون اولیه تاریخ اسلام بر می‌گردد؛ البته این منطق را بر اساس وجود حفره‌ها و غارهایی که در دل کوه‌ها وجود دارد می‌گوییم.

بهترین زمان برای سفر به روستای نایبند طبس پاییز، زمستان و اوایل بهار است چرا که این منطقه دارای شرایط بیابانی با گرمای شدید است.

منبع:ایسنا

مرتبط:

نایبند؛ نگین زیبای کویر

جاهای دیدنی و تفریحی عسلویه

جنگل‌های حرا؛ کشف ابن‌سینا یا کاشت انگلیسی‌ها؟

موزه ها با حفظ و زنده نگه داشتن آثار فرهنگی به جا مانده از تمدن ها و پیشینیان می توانند در تقویت هویت ملی و فرهنگی جامعه نقش بسزایی ایفا نمایند؛ امروز موزه ها و مراکز فرهنگی در ارتقای دانش بشری و نیز گسترش علم و با پایدار سازی آموزش که به تعبیری آموزش مستمر است یکی از نهادهای اجتماعی منحصر به شمار می روند.
موزه می تواند به عنوان یک مرکز فرهنگی نقش مؤثر در حفظ و تقویت هویت فرهنگی داشته و به عنوان یکی از ابعاد گردشگری فرهنگی می تواند نقش موثری در جذب گردشگر و رونق اقتصادی داشته باشد به ویژه در مازندارن به دلیل شرایط حساس طبیعت لازم است که بخشی از جمعیت بالای گردشگران طبیعی به سمت گردشگری تاریخی و فرهنگی تغییر مسیر دهند تا از فشار بر طبیعت کاسته شود.
مازندران به عنوان یک سرزمین کهن و تاریخی از فرهنگ و تمدن بسیار غنی برخوردار بوده و اماکن تاریخی و آثار باستانی بسیاری را در خود جای داده است اما موزه های آن آنطور که باید و شاید مورد بازدید گردشگران و مردم خود مازندران قرار نمی گیرند.
بسیاری از موزه های استان از خالی بودن بازدیدکنندگان رنج می برند و تعداد قابل توجهی از  اشیا قیمتی مازندران در انبار میراث فرهنگی خاک می خورد و این موضوع می تواند به علل مختلف از جمله ضعف مدیریتی و نامناسب بودن راه دسترسی و اولویت نداشتن پرداختن به مراکز فرهنگی از سوی مردم باشد.

*۱۶هزار شی تاریخی در انبارهای میراث فرهنگی مازندران خاک می خورد

مهدی ایزدی معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران اظهارکرد: در استان مازندران ۲۲ موزه فعال  وجود دارد که برخی دولتی، مشارکتی و خصوصی است و از این تعداد  ۹ موزه به صورت دولتی بوده که میراث فرهنگی با مدیریت مستقیم خود  برای آن هزینه می کند و نگهداری و حفاظت آن به عهده میراث فرهنگی است.
وی با اشاره به اینکه ساختمان هایی که در اختیار میراث  فرهنگی بوده موزه شهدای آمل، موزه تاریخ آمل، موزه گنجینه بابل و موزه کلبادی راه اندازی و مدیریت شد، افزود: در صورتی که متولیان شهر برای مشارکت پا پیش بگذارند هر شهری می تواند موزه داشته باشد.
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان مازندران  به کافی بودن اشیا برای راه اندازی موزه های جدید به صورت مشارکتی در قالب یک تفاهم نامه اشاره کرد و گفت:بیش از ۱۶ هزار قلم شی در مخزن است و هر شهر و روستایی که بخواهد موزه راه اندازی کند میراث فرهنگی می تواند آن را تجهیز کند.
ایزدی عدم وجود اراده در برخی شهرها از سوی متولیان مربوطه از جمله شهرداری و شورای شهر برای اتمام ساختمان ها جهت اختصاص به موزه را از جمله مهم ترین مشکلات عنوان کرد و متذکر شد:  در برخی شهرهای استان از جمله بابلسر و قائم شهر باید شهرداری و شورای شهر برای اتمام پروژه موزه پای کار بیایند تا به اتمام برسد اما متاسفانه این اراده وجود ندارد.

*لزوم تعامل مدیران با میراث فرهنگی در جهت ایجاد موزه ها

وی با اشاره به اینکه میراث فرهنگی جهت تجهیز ساختمان هایی که در هر شهرستان برای ایجاد موزه در نظر گرفته شود در قالب تفاهم نامه  اعلام آمادگی می کند، خاطرنشان کرد: ساختمان صفی آباد در بهشهر در چارچوب تفاهم نامه ای از قالب گردشگری  به شهرداری واگذار شده که کارهای آن در حال انجام بوده، همچنین  ایجاد موزه منطقه شمال کشور در رامسر و موزه روستایی در غرب  در حال پیگیری است .
این مسئول با تاکید بر اینکه میراث فرهنگی نمی تواند به تنهایی همه اقدامات در زمینه راه اندازی و نگهداری موزه ها را انجام دهد و باید دستگاه هایی به عنوان مشارکت در این مجموعه ها کمک کنند، یادآور شد: در صورتی که هر اداره و شهرستانی  بتواند ساختمانی را جهت ایجاد موزه  تامین کند، میراث فرهنگی نیزدر زمینه هزینه مرمت و تجهیز کمک می کند  و شی نیز در اختیار متولیان قرار می دهد.

*آیا وجود موزه در مازندران توجیه اقتصادی دارد؟

محمدحسن زال  عضو هیئت علمی گروه جهانگردی دانشگاه مازندران  با اشاره به اینکه فعالیت موزه در کلان شهری همانند تهران که محل حضور گردشگران داخلی و خارجی است توجیه اقتصادی خوبی دارد، اظهار کرد: در استان مازندران که جاذبه های گردشگری طبیعی دارد و به لحاظ اینکه گردشگران آن داخلی هستند شاید به آن اندازه موزه وجود نداشته باشد.

وی وجود موزه را در چالوس،رامسر، نور، آمل، بابل و ساری و چند نقطه دیگر استان با توجه به وسعتی که دارد  قابل قبول دانست و گفت: خانه نیما، موزه باستان شناسی و تاریخ و مردم شناسی، کاخ موزه و سایت موزه گوهر تپه از دیگر موزه های مازندران هستند اما مشکل همچنان حس می شود و این به دلیل تعداد موزه ها نیست بلکه به خاطر مدیریت نسبتا ضعیفی است که در این موزه ها وجود دارد.
*جانمایی  و دسترسی مناسب به موزه ها یکی از علل اصلی افزایش تعداد بازدیدها
عضو هیئت علمی گروه جهانگردی دانشگاه مازندران افزایش بازدید را یکی از اهداف اصلی راه اندازی موزه ها عنوان کرد و گفت: چند اصل مهم از جمله جانمایی موزه،نوع مدیریت و فرهنگ مردم در میزان بازدید از موزه تاثیر گذار است.
زال در خصوص اهمیت جانمایی موزه و راه دسترسی به آن، ابراز کرد: اینکه کسی برای بازدید از موزه ای می رود در درجه نخست جای پارک خودرو برایش از اهمیت زیادی برخوردار است و به دلیل دسترسی نامناسبی که وجود دارد برخی موزه ها از بازدید کمی برخوردار هستند.
وی با تاکید بر لزوم مدیریت صحیح در موزه ها گفت: شخصی که به عنوان مدیر موزه انخاب می شود باید دارای اطلاعات کافی از اشیا و محل موزه باشد تا بتواند به بازدید کنندگان اطلاعات درستی بدهد و برایش مهم نباشد که شخص بازدید کننده دارای اطلاعات هست یا خیر.
این استاد دانشگاه نبود برچسب دوزبانه برای اشیا در برخی موزه ها  از دیگر ضعف ها دانست و ادامه داد: بارها دیده شده است که بسیاری از اشیا در مقابل رطوبتی که مازندران دارد حفاظت نمی شود زیرا حفاظت از اشیا دارای قوانینی است و باید گفت رطوبت، نور، حرارت، آلودگی صوتی، ویبره، ترکیب مواد شیمیایی مخرب در اشیا مختلف از جمله فلزی، چرمی، کاغذی  و چوبی تاثیر گذار است.
زال با بیان اینکه زمانی می توان از تعداد کم موزه ها سخن گفت که تعداد بازدید کننده ما زیاد باشد، افزود: به نوعی فرهنگ ما از اولویت موزه خارج است و وقتی فرهنگ مطالبه گر نباشد طبیعتا موزه هم نمی تواند ارتقا مدیریتی دهد.
وی با اشاره به اینکه به علل مختلفی همچون اقتصاد معیشتی و فرهنگ ، مطالبه موزه در اولویت مردم ما نیست، تصریح کرد:  هرچند فرهنگ دارای اولویت است اما این میزان اولویت به اندازه اقتصاد معیشتی نیست.
عضو هیئت علمی گروه جهانگردی دانشگاه مازندران با بیان اینکه به دلیل سه ضعفی که عنوان شد، مخاطبان موزه به شدت افت می کنند و تک قشری می شوند، یادآور شد:  بازدید موزه وقتی تک قشری می شود، به طور حتم نظر سلایق مختلف جلب نشده و ضعف های موزه هم کشف نمی شود و در نتیجه رونق این مکان فرهنگی در جا می زند.
زال خاطر نشان کرد: اکنون ما با موزه های خالی از آدم سروکار داریم که اشیا آن به صورت چیدمان کارشناسی شده از مدت ها قبل وجود دارد و به مسائل حفاظت و تهییج و جلب مخاطب فکر نمی شود.
وی تاکید کرد: در صورتی این معضلات برطرف شود،موزه ها طالب و مشتری به حد مطلوب خواهد داشت و در نتیجه  ان زمان نیازمند فضاهای جدید برای موزه خواهیم بود.

منبع:ایسنا

مرتبط:

آبشار گزو مازندران

آبشار اسپه او _آب سفید مازندران

قلعه پولاد صعودی به قدمت تاریخ مازندران

حسین خلیفی کیوی ـ فعال فرهنگی و گردشگری مقیمِ چین ـ سفری از ایران به این کشور داشته  بخشی از تجربیات و مشاهدات خود را از اقدامات مهارشونده ویروس کرونا در چین به اشتراک گذاشته است. او می‌گوید: درحال حاضر طبق قوانین جمهوری خلق چین، تنها افرادی اجازه سفر به این کشور را دارند که ویزای کار با اقامت داشته باشند. ویزای توریستی به هیچ وجه صادر نمی‌شود و ویزای تجاری فقط در صورت داشتن دعوتنامه از طرف دولت چین صادر می‌شود. به دانشجویانی که ویزای دانشجویی با اقامت دارند نیز اجازه ورود داده نمی‌شود و کلاس‌های دانشجویان خارجی که الان به هر دلیلی خارج از چین هستند، به صورت آنلاین برگزار می‌شود.

به گفته او، درحال حاضر هفته‌ای یک پرواز از تهران به مقصد «گوانگجو» چین برقرار می‌شود که قیمت بلیت یکطرفه آن حدود ۵۰ میلیون تومان است. طبق قوانین چین اگر تعداد افراد ناقل در هر پرواز بیش از پنج نفر باشد، پروازهای آن شرکت هواپیمایی به مدت یک هفته تعلیق می‌شود و اگر تعداد ناقلان از مرز ۱۰ نفر عبور کند، مدت تعلیق پروازهای آن ایرلاین به دو هفته می‌رسد. به خاطر همین، شرکت هواپیمایی ماهان که مسافران ترانزیتی زیادی هم از کشورهای اطراف ایران به مقصد چین دارد، تمهیداتی اندیشیده تا پروازهایش ایمن بماند. طبق آخرین اطلاعاتی که دارم، مسافران پرواز چین این شرکت هواپیمایی باید از ساعت ۵ بعدازظهر به هتل مقابل فرودگاه امام خمینی مراجعه کنند و تست کووید-۱۹ بدهند و تا صبح قرنطینه شوند.

وی ادامه می‌دهد: پس از ورود به چین، ابتدا یک رضایت‌نامه از مسافر گرفته می‌شود. همه مسافران فارغ از نوع گذرنامه‌ای که دارند، دوباره باید تست کووید بدهند. تست خون اختیاری و نمونه‌برداری از بینی اجباری است. پس از ۲۴ ساعت جواب تست‌ها می‌آید. در این فاصله، مسافر باید در هتل مشخصی قرنطینه شود. در فرودگاه تعیین می‌کنند که مسافر در کدام هتل مستقر شود، انتخابی در کار نیست. انجام تست‌ها و جابه‌جایی مسافران از فرودگاه تا هتل نیز رایگان است.

او اضافه می‌کند: مدت زمان قرنطینه اجباری مسافران ورودی به چین ۱۴ روز است، ولی مسافری که مستقیم وارد پکن می‌شود ۲۱ روز باید قرنطینه شود.

خلیفی با بیان این‌که هزینه قرنطینه در هتل با مسافر بوده و قیمت هر شب اقامت از ۲۵۰ یوان (حدود ۳۵ دلار) به بالا است، اظهار می‌کند: در مدتِ قرنطینه هیچ کس اجازه خروج از اتاقِ هتل را ندارد. دمای بدن و وضعیت سلامت مسافران دو بار در روز کنترل می‌شود. هیچ‌کسی برای تمیز کردن اتاق‌ها مراجعه نمی‌کند و همه کارها توسط خود مسافر انجام می‌شود. هر اتاق یک گروه «وی‌چت» دارد که مامور بهداشت، مترجم، پرسنل هتل و مهمان، از جمله اعضای آن هستند. این گروه برای رسیدگی به مشکلات مسافر ایجاد می‌شود و به محض بروز علائم، اقدامات مراقبتی بعدی انجام می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: درست است که مسافران بیمار نیستند اما همه آن‌ها به عنوان ناقل کرونا درنظر گرفته می‌شوند. روز سیزدهم قرنطینه از حلق تست می‌گیرند، در صورتی که نتیجه منفی باشد در روز چهاردهم می‌توان قرنطینه را ترک کرد. یک گواهینامه با عنوان «پایان قرنطینه» نیز می‌دهند که مسافر با وجود آن می‌تواند به شهرهای دیگر برود.

این فعال گردشگری ساکن در چین می‌گوید: این اقدامات فقط بخشی از تدابیر پیشگیرانه دولت چین برای کنترل ویروس کرونا است. دولت چین با سختگیری در مجاری ورودی و مرزها، مانع از سرایت بیشترِ این ویروس به داخل این کشور شده است. چین برای مهار ویروس کرونا هزینه زیادی اختصاص داده که موجب شده بیماری کووید-۱۹ در این کشور به خوبی مدیریت شود.

وی به برخی دیگر از اقدامات دولت چین برای کنترل ویروس در این کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: درحالی که برخی کشورها الان به قرنطینه شهرها روی آورده‌اند، چین از یک سال پیش این کار را شروع کرده است. همزمان، با کمک تکنولوژی، رفت و آمد افراد ناقل در سطح شهر را نیز کنترل می‌کند. از طرفی، رایج شدن پول الکترونیکی در این کشور، شناسایی و ردیابی ناقلان را سریع‌تر کرده است. تمام شهروندان، یک QR code دارند و پیش از ورود به هر مکان و منطقه‌ای این کدها چک می‌شود. اگر از محله‌های قرمز حتی با ماشین عبور کرده باشند، کدشان قرمز می‌شود و دیگر اجازه ورود به محافل عمومی از جمله فروشگاه‌ها، مترو و فرودگاه را ندارند و باید ۱۴ روز قرنطینه شوند. مسافران خارجی نیز وقتی به چین وارد می‌شوند کد قرمز می‌گیرد و با پایان قرنطینه، این کد به صورت خودکار سبز می‌شود. کارگروه بزرگی برای کنترل و مهار ویروس کرونا در چین تشکیل شده است که وضع موجود را به خوبی مدیریت می‌کند.

او با اشاره به نگرانی‌های تازه در چین با آغاز کار مدارس، دانشگاه‌ها و تورهای مسافرتی، اظهار می‌کند: در مقابلِ پیش‌بینی دولت چین برای یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون سفر در تعطیلات عید بهاره این کشور، احتمالاتی مطرح است که با اجرای تدابیر و کنترل‌های سختگیرانه در ورودی شهرها، از میزان سفرها کم شود. طبق مقررات موجود، هر مسافر به محض برگشت به محل زندگی خود ممکن است قرنطینه شود. قوانین قرنطینه توسط مسؤولان هر شهر تعیین می‌شود و مردم موظف به رعایت آن هستند.

خلیفی معتقد است، مهار ویروس کرونا در چین مرهون چند عامل است؛ مدیریت مناسب دولت، پیروی درست مردم از شیوه‌نامه‌ها و مقررات و استفاده از تکنولوژی و صنایع هوشمند که این عوامل می‌تواند الگوی خوبی برای دیگر کشورها باشد.

منبع:ایسنا

مرتبط:

سفر به چین چه شرایطی دارد؟

فرهنگ غذای مردم چین

“سلادون”های تاریخی از چین برگشتند

ششمین دوره اجلاس کمیته میراث ناملموس جهانی در شهر بالی اندونزی، «دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس» را در فهرست میراث معنوی در خطر یونسکو و البته به عنوان اثری نیازمند پاسدارانه فوری ثبت کرد.

با جهانی شدن این دانش بومی و تعهداتی که ایران برای حفاظت و ترویج آن داد، قول و قرارهای زیادی برای همان اقدامات پاسدارانه در طول چند سال گذشته به خصوص چند سال اول جهانی شدن این میراث ناملموس مطرح شدند و چهار سال یک بار نیز متولیان میراث فرهنگی اقدامات مربوط به این پاسداشت را برای ادامه‌ حیات و ترویجش در کشور به یونسکو ارسال کردند، اما بعد از گذشت ۹ سال از شروع ماجرا، ناگهان ورق برگشت.

تا آن‌جا که در ۲۳ آذر هیات وزیران «برنامه جایگزینی شناورهای سنتی تجاری با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن (لنج تجاری) را با هدف حذف ابزار قاچاق کالا از دریا، انتقال فعالیت‌های غیررسمی به رسمی و تجاری، رونق فعالیت‌های کشتی‌سازی داخلی و خدمات تعمیر و نگهداری آن‌ها و نیز افزایش ایمنی دریایی» به تصویب رساند.

با این تصمیم و در صورت نهایی شدنش که بر اساس همان مصوبه، باید تا پنج سال آینده حذف شوند، احتمال تدریجی حذف این پرونده از لیست یونسکو نیز وجود دارد؛ احتمالی که معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حتی اجازه‌ی صحبت درباره‌ی آن را نمی‌دهد و تاکید می‌کند که به واسطه‌ی تعهد دولت هیچ‌گاه آن رخ نخواهد داد.

موضوعِ امحا، فقط مربوط به لنج‌های تجاری بود

حالا محمدحسن طالبیان – معاون میراث فرهنگی وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی – در گفت‌وگو با ایسنا می‌گوید: کمیسیون اقتصاد با تشکیل یک کارگروه و عضویت سه دستگاه صمت، نماینده معاونت حقوقی ریاست جمهوری و وزارت راه، جزییات را درآورده تا لنج‌های تجاری را برای تصویب بررسی، و نوع آن‌ها را مشخص کنند تا از فعالیت باز داشته شوند؛ بنابراین میراث فرهنگی در نامه‌ای به دبیر دولت درخواست کرده تا میراث فرهنگی نیز عضو این کارگروه باشد.

او با بیان این‌که در نامه‌ی معاونت میراث فرهنگی تاکید شده تا لنج‌های شناور چوبی که دانش ساخت آن‌ها در فهرست میراث جهانی ناملموس یونسکو به ثبت رسیده، باید از این قانون مستثنی شوند، ادامه می‌دهد: زمانی که این بحث در کمیته‌های فرعی کمیسیون اقتصاد مطرح بود و معاون سرمایه‌گذاری در آن شرکت می‌کرد، نیز با نامه‌ای مکتوب با این اتفاق مخالفت کرده بودیم و حتی در همان زمان مطرح و پیشنهاد شد که این لنج‌ها می‌توانند کاربری گردشگری نیز داشته باشند.

وی با تاکید بر این‌که ثبت جهانی«دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی ایرانیان در خلیج فارس» در واقع یک تعهد از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران به یونسکو است که باید از آن محافظت کند، ادامه می‌دهد: میراث فرهنگی نماینده‌ی دولت ایران در حوزه‌های مختلف در یونسکو است و چون این اتفاق (حفاظت از دانش سنتی لنج‌سازی) یک تعهد از سوی دولت است، حتما این قصیه مورد توجه هیات وزیران و هیات دولت قرار می‌گیرد تا دانش سنتی بومی لنج‌سازی به فراموشی سپرده نشود.

طالبیان معتقد است: موضوع مصوبه‌ی در دست هیات وزیران فقط مخصوص لنج‌های تجاری بوده که آن‌ها توضیح داده‌اند، اما برای دیگر لنج‌ها با کاربری‌های دیگر حتی می‌توانند با حمایت‌های مختلف مانند دادن وام از آن‌ها استفاده‌های مناسبی کرده و در تداوم این ثروت فرهنگی و میراث ناملموس در کرانه خلیج فارس موثر واقع شوند.

منبع:ایسنا

مرتبط:

دانش ساخت لنج

دستور حذف برای دانش ثبت جهانی‌شده یونسکو ؟!