استان همدان

آداب و رسوم استان همدان

استان همدان نیز مانند سایر استان های ایران، آداب و رسوم خاص خود را دارد. برخی از این رسوم ممکن است شباهت هایی با رسوم سایر استان ها داشته باشد. اما برخی دیگر نیز کاملا متفاوت هستند. از آداب و رسوم استان همدان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فال سوزن
• سمنوپزان
• کوسه گلین
• مراسم تحویل سال نو
• شب هفت نوزاد
• مراسم ازدواج
• ماه مبارک رمضان

فال سوزن

فال سوزن مراسمی است که در شب یلدا برگزار می شود. در این شب طولانی، افراد به خانه بزرگ فامیل می روند و دور تا دور خانه می نشینند. سپس پارچه ای که هنوز شسته و بریده نشده است را با یک سوزن به دختر بچه ای می دهند و یکی از زنان کهنسال فامیل شروع به خواندن شعرهایی می کند. پس از پایان هر شعر دختر بچه سوزن را در پارچه فرو می کند. افراد حاضر نیز به ترتیبی که در کنار هم نشسته اند، شعرهای خوانده شده را به عنوان فال خود در نظر می گیرند.

سمنوپزان

سمنوپزان از مراسمی است که پیش از نوروز در همدان برگزار می شده است. در واقع زنان مقداری گندم خیس می کردند و منتظر می ماندند تا جوانه بزند. سپس در روزی مشخص در خانه ای جمع می شدند و جوانه ها در هاون یا بر روی تخته ای می کوبیدند و آب آن را می گرفتند. از این آب برای پختن سمنو استفاده می کردند. در زمان پخت سمنو که معمولا تا صبح طول می کشید، زنان و دختران به نوبت سمنو را هم می زدند و همزمان آواز و ترانه های محلی می خواندند. دختران جوان و دم بخت معتقد بودند که اگر سمنو هم بزنند تا سمنوپزان سال بعد بختشان باز می شود.

کوسه گلین

کوسه گلین، نمایشی است که با فرا رسیدن بهار اجرا می شده است. مردم، فردی را که نقش اصلی نمایش را ایفا می کرد، کوسه می نامیدند و او را پیام آور بهار و نوروز می دانستند. کوسه معمولا لباسی قرمز رنگ می پوشید و با گذاشتن کلاه بوقی بر سر و بستن زنگوله به پا به پایکوبی و خواندن ترانه می پرداخت. او با همراهان خود به در خانه ها رفته و از صاحبان آن ها چیزی طلب می کرد. همدانی ها، با دادن پول و یا شیرینی از آن ها استقبال می کردند چرا که این کار را خوش یمن می دانستند. مجریان این نمایش، معمولا از صورتک استفاده کرده و یا صورت خود را کامل سیاه می کردند. در نوع دیگری از این نمایش نیز، کوسه و کوسه زن نقش زن و شوهر چوپانی را بازی می کردند که با زدن ساز و دهل از روستا به سمت شهر حرکت می کردند. هر دو لباسی نمدی می پوشیدند. کوسه چوب بلندی به نام قورچنگ به دست می گرفت و به لباس خود منگوله هایی آویزان می کرد. کوسه زن نیز دامن کوتاه رنگارنگی می پوشید که چین های زیادی داشت و به آن تنبان قری می گفتند. پس از رسیدن به شهر، کوسه و کوسه زن به خانه های اشراف و اعیان می رفتند و در حیاط آن ها به رقص و پایکوبی می پرداختند و از آن ها شیرینی و یا وجه نقد می گرفتند.

تحویل سال نو

مردم استان همدان نیز با پهن کردن سفره هفت سین به استقبال سال نو می روند. اما چیزی که خاص این استان بوده، این است که در شب سال نو، کودکان و نوجوانان به پشت بام ها رفته و شالی را از لبه بام و یا روزنه ای که به آن باجه گفته می شود به درون خانه ها فرستاده و با خواندن شعر یا جملاتی ساده از صاحبخانه هدیه ای درخواست می کنند. صاحبخانه نیز معمولا تخم مرغ، پول و یا مقداری تنقلات در شال پیچیده و آن را تکان می دهد تا آن را بالا بکشند. به این کار، مراسم شال اندازی یا شال دورکی گفته می شود. در هنگام تحویل سال نو نیز افراد خانواده دعا و نماز حاجت می خوانند و برای هم سال پربرکتی را آرزو می کنند.

شب هفت نوزاد

یکی از مراسم مرسوم در استان همدان، شب هفت نوزاد می باشد. مادر و پدری که تازه صاحب فرزندی شده اند، در شب هفتم تولد او، در منزل خود مهمانی گرفته و هنگام اذان مغرب، در گوش او اذان، اقامه و شهادتین را می خوانند. سپس نام هایی را که برای او در نظر گرفته اند لای قرآن گذاشته و یکی از آن ها را بیرون می کشند. والدین نوزاد همان نام را برای فرزند خود انتخاب می کنند.

مراسم ازدواج

مراسم ازدواج در استان همدان، شباهت های زیادی با بقیه استان ها دارد. خواستگاری، بله برون، رخت بران، حنابندان، رخت داماد، عقدکنان، عروس چرخان، پاتختی و داماد سلام مراسمی است که برای ازدواج انجام می شوند. در مراسم خواستگاری خانوداه پسر به همراه چند نفر از بزرگان فامیل به خانه عروس رفته و از دختر خانواده خواستگاری می کنند. سپس در مراسم بله برون، به تعیین مهریه و چگونگی برگزاری مراسم می پردازند. سپس چند نفر از زنان فامیل با بردن مقداری پارچه و شیرینی به خانه عروس رفته و اندازه های او را برای دوختن لباس می گیرند. شب قبل از عروسی مراسم حنابندان اجرا می شود و عروس از حنای خود به دست همه مهمانان می زند. صبح روز عروسی نیز دوستان داماد و چندی از پسران جوان نزد داماد رفته و از بین لباس هایی که خانواده عروس خریده اند، لباسی را برای داماد انتخاب می کنند. در مراسم عقدکنان که قبل از عروسی برگزار می شود، دختران جوان بر سر عروس قند می سابند و برای او آرزوی خوشبختی می کنند. در پایان مراسم عروسی، تعدادی از بزرگان فامیل، عروس را از زیر قرآن رد می کنند و با سلام و صلوات او را تا خانه بخت همراهی می کنند. فردای مراسم عروسی، فامیل عروس با بردن شیرین پلو و شیرینی به خانه عروس رفته و هدایایی به او تقدیم می کنند. معمولا ۱۰ تا ۱۵ روز پس از عروسی، خانواده عروس، زوج جوان را دعوت می کنند و به آن ها هدیه ای می دهند. به این مهمانی پاگشا گفته می شود.

ماه مبارک رمضان

مردم استان همدان در ماه رمضان مراسم خاصی را انجام می دهند که قدمت برخی از آن ها به تاریخ اسلام بر می گردد. یکی از کارهایی که آن ها انجام می دهند این است که با روزه گرفتن در روزهای اول، پانزدهم و آخر ماه شعبان به استقبال ماه رمضان می روند. زیرا معتقدند که کسی که این سه روز را روزه بگیرد، ثواب روزه کامل ماه رمضان را برده است. در روز آخر ماه شعبان، مردم همدان غذای مخصوصی به نام کباب سرداشی می پزند و به نیازمندان و فقرا می دهند. به این رسم، کلوخ اندازان گفته می شود. در روز ۲۷ ماه رمضان، زنان روزه دار هنگام اذان ظهر به مسجد رفته و با خود پارچه و نخ و سوزن می برند. آن ها در بین نماز ظهر و عصر کیسه های کوچکی می دوزند که به آن کیسه برکت گفته می شود. مردم همدان معتقدند که هر کس در این کیسه ها پول بگذارد، خداوند به مال و دارایی او برکت می دهد. زنان نیز کیسه های بیشتری دوخته و آن ها را بین خانواده و دیگران تقسیم می کنند. رسم دیگری که در استان همدان رایج است، پخش آجیل مشکل گشا می باشد. زنان روزه دار، آجیل مشکل گشا می خرند و آن را بسته بندی می کنند. سپس به مسجد رفته و بعد از نماز مغرب، آن ها را بین نمازگزاران پخش می کنند. آن ها این کار را برای برآورده شدن حاجت انجام می دهند. یکی از رسوم جالب این استان در ماه مبارک رمضان این است که مردم در طول ماه مبارک رمضان خرده نان های سفره افطار را جمع کرده و آن را تا عید قربان نگه می دارند. آن ها معتقدند اگر این نان ها را در آبگوشتی که با گوشت قربانی تهیه شده بریزند و بخورند، تمام حاجات آن ها برآورده می شود. جوانی که نامزد دارد و هنوز زندگی مشترک خود را آغاز نکرده است باید برای خانواده عروس افطاری بفرستد. این افطاری معمولا شمال برنج، روغن، مرغ یا ماهی، شیرینی انگشت پیچ، میوه های فصل و … می باشد. خانواده عروس نیز چند روز بعد خانواده داماد را برای افطار دعوت می کنند. در ماه رمضان، مردم استان همدان غذاهایی مانند فرنی، ترحلوا، طاس کباب، شامی کیاب، رشته پلو، شیربرنج را بیشتر پخته و صرف می کنند. همچنین شیرینی ها و نان های محلی مانند انگشت پیچ، پنجه خاله، یوخا، نیس در جهان، نان گرده چرب، نان اوفاق، نان شاتی بیشتر تهیه می شوند. در عید سعید فطر نیز آش رشته پخته می شود.