استان کرمان

استان کرمان می تواند در نظر اول استانی قلمداد شود که در میان سایر استان های ایران با جاذبیت های فراگیر، به چشم نیاید. اما واقعیت چیز دیگری است. استان کرمان به لحاظ خصایص محیطی، جغرافیایی و تاریخی در نوع خود یکی از شگرف ترین استان های ایران بوده و کم و کسری از بقیه جاهای ایران ندارد. یکی از غنی ترین زمین های خدادادی که صنایع ایران را قدرت بخشیده، استان کرمان است. استانی که در تاریخ ایران نامدار بوده و کسی نیست که ماجرای آغا محمد خان قاجار و کرمانیان را نشنیده باشد. گرم ترین و سردترین نقاط ایران در این استان واقع شده اند و جدا از کویرهای عجیب و شگفت انگیزش، روستاهایی با طبیعت بکر و رودهای زیبا دارد که به دیدنی های منطقه افزوده اند.

می دانستید کرمان به لحاظ مساحت، پهناورترین استان ایران است؟ این استان که تقریبا در جنوب شرقی ایران قرار گرفته و چون یکی از راه های رسیدن به بنادر جنوب شرقی و دریای عمان بوده از دیرباز پایگاه مهمی در ایران محسوب می شده و از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. طبق سرشماری آمار نفوس و مسکن ایران در سال ۹۵، جمعیت استان کرمان ۳۱۶۴۷۱۸ تن بوده است. مرکز این استان شهر کرمان است که در شمار مهمترین شهرهای جنوب شرقی ایران آمده است.

به استناد مدارک و شواهد موجود باستان شناسی که در دشت های شهداد و جازموریان کرمان یافت شده، اولین تمدن در کل جهان، حتی پیش از آن که آریایی ها تصمیم به مهاجرت به فلات ایران و سایر جاهای اروپا بگیرند، در کرمان به وجود آمده است. چنین پیشینه ای کرمان را به صدر بحث های باستان شناسی و پیدایش نخستین هسته تمدن بشر می کشاند. نام کرمان، در کتیبه های زمان داریوش اول هخامنشی و شاپور اول ساسانی آمده است. کرمان را در شمار ولایات تحت فرمان خویش آورده اند که می تواند کل امپراتوری را به لحاظ صنعتی تغذیه کند. بنابراین با استانی به قدمت کل تاریخ ایران طرف هستیم. جایی که می تواند برای آن ها که اهل مطالعه تاریخ ایران خصوصا زمان باستان هستند، حاوی اطلاعات ارزشمندی باشد. موزه هروی در شهر کرمان دریچه ای به سوی این آشنایی است که در بخش های بعدی درباره آن بیشتر حرف خواهیم زد.

استان کرمان یکی از متنوع ترین جغرافیا های ایران را در خود جای داده است چرا که رشته کوهایی که دنباله رشته کوه زاگرس با ۴ قله مرتفع که از شمال غربی این استان آغاز شده تا جنوب شرق امتداد یافته اند. از طرف دیگر به علت بلندی این کوه ها که مانع ورود هوای مرطوب به قسمت های مرکزی و جنوب استان هستند، هوای این مناطق به شدت گرم و حالت کویری دارد. می توان این گونه گفت که در زمستان ها در دامنه های این ارتفاعات بلند بادهای شدید و برف حاکم است در حالی که هم زمان در مناطق مرکزی و کویری آب و هوایی به شدت خشک را تجربه می کنید. این یکی از عجایب زیبا و شگرف استان کرمان است.

در واقع برای دسترسی به این استان و رسیدن به شهر کرمان، خصوصا اگر از فارس به سمت این استان حرکت کنید باید دامنه های پر پیچ و خمی را پشت سر بگذارید که گاه بسیار خطرناک هستند. این مناطق و روستاهای اطراف آن منابع آب شیرین دارند و رودهایی که عمدتا فصلی هستند در آن ها جریان دارد مانند روستان سیرچ که رودخانه آن امتداد  زیادی داشته و از قبلش باغ ها زیادی آباد شده اند. استان کرمان چشمه های آب گرم و تالاب و آبشارها هم دارد که هم بر زیبایی منطقه اثر گذاشته و هم در اکوسیستم آن دخیل هستند و باز هم این استان را در شمار متنوع ترین اقلیم های زیست محیطی در می آورند.

مناطق خشک کویری، اعجابی در دل طبیعتند. آسمانی صاف و پرستاره که برای رصد بسیار مناسب است می تواند شب های خاطره انگیزی را رقم بزند و از طرفی اگر حوالی غروب در دشت ها شهداد باشید با توجه به بادهای نیرومندی که در این منطقه می وزند با اشکال عجیبی رو به رو خواهید شد که در ایران نظیر ندارد.

با توجه به چنین اقلیم متنوعی بهترین زمان سفر کردن به استان کرمان آواخر پاییز (میانه آبان) تا فروردین است. از آن جا که در سفر به استان ها معمولا شهری که مرکز استان است اغلب مقصد اصلی سفر است، در این بازه زمانی کرمان آب و هوای بهتری برای سیر و سیاحت دارد. هم می توانید از خود شهر کرمان دیدن کنید، هم به ارتفاعات بلند و روستاهای اطراف سری بزنید بی آنکه سرمای گزنده هوا شما را اذیت کند، هم از مواهب کویری بهره ببرید.

البته که باید حواستان باشد که حتی در فروردین ماه، شب های کرمان می تواند بسیار سرد باشد و این خاصیت محیط های کویری است. روزها به شدت گرم و طاقت فرسا و شب ها حتی دما می تواند به زیر صفر برسد. بنابراین هم لباس گرم و هم لباس سرد بردارید.

کرمان در شمار استان های زردشتی نشین ایران است. هرچند که جمعیت زردتشتی آن در مقایسه با یزد و تهران بسیار کمتر است و این اواخر به دلیل مهاجرت بسیاری ازین مردمان به جاهای دیگر این آمار پایین تر هم آمده، اما یکی از آتشکده های معروف زردتشتیان که به آن اعتقاد زیاد دارند در شهر کرمان است. جاهای دیگری از استان هم می توان چنین زیارت گاه هایی پیدا کرد. با این حال اکثریت مردم، چونان کل ایران مسلمان هستند و به مذهب شیعه گرایش دارند.

شهر کرمان

مرکز استان کرمان و مهم ترین شهر جنوب شرقی ایران و در شمار ۵ شهر تاریخی ایران است که تقریبا در مرکز رو به شمال استان قرار گرفته و ارتفاعش از سطح دریا حتی از شهر تهران نیز بلند تر است. به همین دلیل نسبت به دیگر شهرهای استان کرمان از آب و هوایی به نسبت ملایم تر برخوردار است. بعد از شهرکرد، یاسوج و همدان، کرمان بلند ترین شهر ایران است که در دشت های منتهی به کوه های مرتفع که همه ایام سال (البته اگر تابستان ها را در نظر نگیریم) برف دارد، ساخته شده است.

نام کرمان در منابع مختلف به صورت های مختلفی هم آمده است و برای معنی آن ریشه های مختلفی را در نظر گرفته اند. آنچه می دانیم حاصل نوشته های شاهان باستانی و معروف ایران، از ۲۵۰۰ سال پیش تا کنون است که از کرمان، با همین لفظ یاد کرده اند. اگر بیل و چنگک های باستان شناسان را برداریم و به کوه های منتهی به اطراف کرمان برویم و بررسی کنیم، خرابه های قلعه دختر هایی را می بینیم که زمانی در عصر اردشیر بابکان، سرسلسله دودمان ساسانی آباد بوده اند. ازین رو می دانیم این شهر کرمان که اکنون با توجه به آمار بالغ بر ۷۳۸۷۲۴ نفر جمعیت دارد، از زمان های بسیار دور شهر بوده و جز ولایات مهم ایران بوده است.

در دوران بعد از اسلام هم توجه به کرمان کم نشد، آثار تاریخی خود شهر کرمان گویای این مسئله است. کرمان در شمار آن شهرهایی است که از آفات تاریخی ایران به هیچ روی بی نصیب نماند. اعراب و پس از آن ها، بلای خانمان سوز مغول و بعد حمله افعان ها به ایران و حتی سردار پر آوازه ای چون نادر شاه و در پی او آغا محمد خان قاجار هر کدام به نوبه خود اهالی و خود شهر را به خاک و خون کشیدند.

کرمانیان همواره در پی ظلم ستیزی و ایجاد کانون های مبارزه علیه این ناعدالتی ها بودند که معاصر ترین آن آنچنان که در یاد و ذهن تاریخ ثبت شده، به حمایت از آخرین شاه طایفه زند، لطف علی زند بود. پس از آنکه شیراز به خیانت ابراهیم کلانتر دروازه را بر این خان دلاور و دادجوی زندی نگشود، او به کرمان پناه برد و آغا محمد خان به عوض کمک کرمانیان به خان زند، دسته عظیمی از آن ها را کور کرد و جوانان زیادی از اهالی کرمان را به جاهای دوری در آذربایجان تبعید کرد. پیشتر، سردار پرمایه ای چون نادر که حکایت جنگ های او با افغان ها شهرت زیادی دارد هنگامی به کرمان رسید که از یال و کوپالش تنها درندگی و دیوانه خویی مانده بود؛ پس به جان و مال کرمانیان افتاد و تا توانست از آن ها کشت و برد.

با این حال، شهر کرمان دوران طلایی و خوبی هم داشته است. مثلا در زمان شاه عباس صفوی حاکم کرمان مردی با فراست، هنر دوست و عادل بوده که بناها زیادی از خود بر جای گذاشته و زیر سایه راد مردی او مردم کرمان روی آرامش را دیدند. در دوران قاجار هم پس از آنکه آغامحمد خان چنان جنایت عظیمی در آن شهر رقم زد، به طور کلی فرمان داران این شهر مردان منصف و خوبی بودند.

همان گونه که در ابتدا گفتیم، شهر کرمان یکی از چهار شهر مرتفع ایران است و همین مسئله بر آب و هوا و اقلیم آن تاثیر زیادی گذاشته است و آن را تا حدی از اعتدال بهره مند ساخته است. به طور کلی تابستان های کرمان بسیار گرم هستند و برای مسافرت توصیه نمی شوند اما از نیمه آبان ماه تا دو هفته اول فروردین، زمان بسیار مناسبی برای دیدن کرمان است. هرچند سرمای هوا در زمستان واقعا می تواند آزاردهنده باشند. ضمن اینکه فراموش نکینم در بهار، باران های موسمی و بهاری در کرمان هم رخ می دهند که می تواند گاه بسیار شدید باشد.

شهر کرمان به آن دلیل که از قدیم در کل ایران معروف بوده و برای زیستن آباد، تا حدی هم توانسته اهالی هنرمند و خوش ذوقی را به دنیای هنر و ادب معرفی کند. قالی های کرمانی شهرت جهانی دارند به طوری که در ضرب المثل فارسی شهره شده اند. صنایع کرمان نیز در سطح بین المللی فعال هستند و کرمان رکورد دار بیشترین صادر کننده مواد غیر نفتی است. ارزش و اهمیت کرمان در امر گردشگری انکار ناپذیر است و جا دارد به رتبه های بالاتری هم دست پیدا کند.

کرمان
کرمان

شهرهای معروف استان کرمان

رفسنجان

سیرجان

بم

شهداد

رفسنجان

یکی از خشکبارهای معروف و صادراتی ایران پسته است. تمامی شهرت رفسنجان هم در همین مورد خاص خلاصه می شود. رفسنجان به لحاظ کیفیت شهری، سومین رتبه را در استان کرمان به خود اختصاص داده. این شهر در غرب شهر کرمان (۱۱۴ کیلومتری) و در مسیر کرمان به یزد واقع شده و این چنین که از کاروان سراهای متعدد آن بر می آید، محل تلاقی راه های زیاد تجاری و سیر سیاحت بوده است.

رفسنجان اقلیمی نسبتا کویری دارد. تابستان هایی بسیار گرم با زمستان های سرد. ازین رو برای یک سفر کوتاه و دیدن باغ های معروف پسته بهترین زمان دو هفته اول فروردین است، هنگامی که درختان تازه به برگ و شکوفه نشسته اند.

رفسنجان به جز پسته، یکی از مناطق ویژه اقتصادی ایران است که یکی از میدان های اصلی استخراج و تولید مس را در خود جای داده. همین موضوع رفسنجان را در کشور پر اهمیت کرده است. رفسنجان به جز یک خانه بزرگ خشتی که ۱۱۰ اتاق دارد، چیزی تحت عنوان آثار تاریخی که برجسته باشند ندارد. پسته تنها محصولات صادراتی رفسنجان است که در جهان شناخته شده است و کشت و زرع پسته شغل بیشتر اهالی رفنسجان است.

سیرجان

سیرجان که در جنوب غربی استان کرمان و همچنین شهر کرمان قرار دارد را می توان لحاظ موقعیت شهرنشینی و جمعیت، دومین شهر مهم استان کرمان قلمداد کرد. این شهر که بر سر شاهراه های حیاتی ورود و خروج کرمان قرار گرفته این استان را به دیگر کلان شهر های ایران چون، شیراز، تهران و بندر عباس متصل می کند و یکی از وجوه اهمیت آن نیز همین است.

موقعیت اقلیمی و جغرافیایی سیرجان در مقایسه با رفسنجان بهتر بوده، هر چند یک کویر نمک در نزدیکی خود دارد اما چون در دشتی با ارتفاعات بلند قرار گرفته آب و هوای مناسب تری دارد. به طوری که در تابستان ها در روز هوا گرم و شب ها خنک است و زمستان ها هوا بسیار سرد می شود.

تا آن جا که در منابع آمده تاریخ سیرجان را همچون کرمان، به گذشته دور و دوران ساسانی نسبت می دهند. اما به طور قطع پس از اسلام و دوره مغول، تیمور و افغان ها این شهر بارها مورد هجوم و تجاوز بوده و بارها مرکزیت آن به مناطق مختلف در سیرجان تغییر یافته و به واقع شهر مجددا ساخته شده است.

سیرجان هم شهری تاریخی است هم طبیعی. می توانید هم از آنچه انسان در طول مدت زمان ساخته لذت ببرید و هم مناطق طبیعی آن را نظاره گر باشید.

سیرجان نیز همچون رفسنجان از مناطق عمده تولید پسته در استان کرمان است و گلیم هایی دارد که شهرت جهانی دارند. بدین صورت که هرگز دو گلیم با یک نقش واحد را مشاهده نمی کنید و این به دلیل روح هنرمندانه بافندگان آن است که به هر گلیم شخصیتی منحصر به فرد می دهند.

شهر تاریخی بم

«دریغ است که ایران ویران شود به دست زلزله ای ویران شود.» می توان گفت بم یکی از تلخ ترین بلایای طبیعی ایران را در این چند دهه اخیر پشت سر گذاشته و کسی نیست که زلزله ویران کننده آن را که منجر به مرگ صدها هزار نفر و آسیب جدی بزرگ ترین بنای خشتی جهان که در این شهر ساخته شده، فراموش کرده باشد.

شهر بم در جنوب شرقی استان کرمان و بر سر کناره بخشی از جاده کهن ابریشم ساخته شده و دروازه ورود به سیستان است. تا شهر کرمان ۱۹۵ کیلومتر فاصله دارد و شهترتش در جهان زبانزد است به طوری که بنای بزرگ شهر تاریخی آن در میراث جهانی یونسکو ثبت شده و جهانگردان، سیاحان و گردشگران بسیاری را از اقصا نقاط زمین به سوی خود فرا خوانده است.

تاریخ دقیق احداث این شهر مشخص نیست، بسیاری شهر تاریخی و ارگ آن را به دوران اشکانی و ساسانی نسبت می دهند. آنچه می توانیم از کتب تاریخی برداشت کنیم این است که بم بسیار معمور و آباد بوده  و جدا از مسایل تاریخی و  به لحاظ سیاسی اهمیت داشته، اقتصاد بم بسیار خاص و ویژه بوده است به طوری که صنعت نساجی یا به طور اخص دوزندگی لباس بم معروف بوده و علی رقم آب و هوایی کویری جنگل های وحشی پسته بسیاری داشته است. بم نیز همچون دیگر شهرهای استان کرمان از گزند تهاجمات تاریخی بی نصیب نماند. تا پیش از زلزله سال ۱۳۸۵، بم آخرین جایی بود که خان زند، لطف علی را به خود پناه داد و تا چندی هم پایتخت ایران به حساب آمد، اما با شکست لطف علی خان و تسخیر این شهر به دست خان قاجار، بسیاری از شیرمردان این دیار به چوبه دار سپرده شدند و آمار کشته های آن بسیار بالا بود.

اقلیم خود بم، به شدت کویری اما متغیر است. تابستان ها بیش از اندازه گرم و شب ها خنک و زمستان ها سرمای چندانی در بر ندارد. با این حال در نزدیکی های شهر بم جایی به نام ده بکری، یکی از سرسبزترین نقاط ایران محسوب می شود که در بیشتر کتب گردشگری و سفرنامه نامش به میان آمده است.

شهداد

شهداد یکی از توابع شهرستان کرمان است که در حدود ۸۰ کیلومتری شمال شرقی این شهر جای گرفته است. شهداد در امتداد و حاشیه کویر لوت ساخته شده و آب و هوای آن به شدت گرم است، هرچند به هنگام غروب آفتاب و به خصوص در پاییز و زمستان، شب ها خنک می شود.

اهمیت شهداد به دلیل جاذبه های تاریخی و طبیعی آن است. گرم ترین نقطه روی کره زمین در همین منطقه واقع شده و شاید بتوان گفت، کهن ترین تمدن جهان نیز در شهداد پایه گذاری شده است.

شهداد شهر بسیار کوچکی است و جمعیت کمی دارد، اما به دلیل آثار طبیعی چون کلوت های شهداد بازدید کنندگان زیادی از سرتاسر ایران و دنیا به خود می پذیرد.

ارگ بم کرمان
شهداد
blank
blank

جاذبه های تاریخی استان کرمان

باغ موزه هرندی کرمان

این خانه باغ قدیمی که مربوط به اواخر دوره قاجار است، در زمان ساخت، خارج از حصار شهر کرمان قرار داشت و از همان زمان تبدیل به باغی و عمارتی آباد و زیبا شد. ابوالقاسم هرندی یکی از تجار به نام کرمان آن را سال ۱۳۱۳ از صاحب آن خرید و در زمانی که رضاشاه از کرمان عبور می کرد آن را به وزرات فرهنگ و هنر ایران تقدیم کرد.

سیستم درختکاری و ساختمان سازی این باغ به مثابه هر باغ ایرانی دیگر است و عمارت آن در شمال باغ قرار گرفته که با توجه با ساخت و ساز ها، رشد و تغییر مساحت کرمان از گذشته تا کنون، امروزه در خود شهر جای گرفته است. سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کرمان چندی در این خانه باغ دایر بود.

در حال حاضر، یکی از دلایل اهمیت این عمارت، موزه دو طبقه ای است که در آن احداث شده. طبقه اول به سازهای سنتی و سیر تحولات و سازهای بسیار قدیمی می پردازد و طبقه دوم، مجموعه بی نظیری از یافته های باستان شناسی مناطق شهداد، هلیل رود، کرمان و جازموریان است. این مجموعه که می تواند تا ۶۰۰۰ سال قدمت داشته باشد، نشان از اوج تمدن و بهره مندی گذشتگان و بومیان فلات ایران، بسیار قبل تر از آنکه آریایی ها پا بر این خطه بگذارند، دارد. شیوه استخراج فلز و فلزکاری و حتی سفالگری این مردم بی نظیر است.

این موزه و باغ آن به شدت به کسانی که تاریخ را دنبال می کنند توصیه می شود چرا که شگفتی، زیبایی و شوه ساخت اشیایی که در این موزه نگه داری می شود می تواند تا مدت ها فکر شما را با خود در گیر کند.

بازار سنتی کرمان

معمولا در شهرهای مطرح ایران، از گذشته تا کنون سلسله مراتب ساخت و سازی رعایت شده که به راحتی می توانید نقشه آن را در این شهر ها دنبال کنید. در این شهرها اغلب، ارگ حکومتی، مسجد جامع، حمام عمومی و مسجد کنار هم ساخته می شوند. در کرمان نیز این الگو رعایت شده است.

بخشی از بازار سنتی کرمان ساخته دست دوران صفویه است بدین جهت که در آن زمان خصوصا زمان شاه عباس اول، به تجارت ایران با سایر نقاط جهان اهمیت داده می شد و این بازارها برای رونق معیشت مردم در این شهرها برپا شدند. بخشی از طاق ها این بازار که طولانی ترین راسته بازارهای ایران شناخته می شود هنوز نقش و نگارهای دوران صفوی را دارند. معروف ترین بخش بازار سنتی کرمان، چهارسوق گنجعلی خان و دیگر بخش های بازار هر کدام یادگار یکی از حاکمان کرمان است. هرچند در دوره های افول کرمان و زمانی که این شهر متحمل حملات سنگین مغول ها، افغان ها، نادر و آغا محمد خان شد خسارات فراوان دید و مال و حجره های زیادی از این بازار در آتش سوختند. بعدها قسمت های وسیعی از این بازار تعمیر و دوباره مردم در آن به کسب و کار مشغول شدند.

بهترین صنایع دستی و بهترین سوغات استان کرمان شهر کرمان را می توانید در این بازار تهیه کنید. البته اگر راهنمای شما بومی استان یا شهر کرمان باشد یا به مغازه های بازار آشنا باشد به نفع شما خواهد بود. می توانید در این بازار رستوران های سنتی و آبگوشت های معروف کرمان را هم بیابید و از غذاهای بومی آنجا بهره ببرید.

چهار سوق گنجعلی خان یا بازار گنجعلی خان کرمان

این قسمت از بازار سنتی کرمان از هر جای دیگر معروف تر است. شهرت آن به دلیل معماری زیبا و دیگر آثار تاریخی این بازار از جمله حمام و مسجد معروف گنجعلی خان است که زیبایی خاص خود را دارد.

گنجعلی خان، در زمان شاه عباس و بنا به فرمان او حاکم وقت کرمان بود که یکی از دوره های طلایی استان کرمان را به نام خود رقم زده است. این حاکم، همچون شاه ایران، تمرکز خود را بر رفاه و رسیدگی به عمران و آبادی شهر گذاشت و در زمانی این قسمت از بازار را بنیان نهاد که اصفهان به پایتختی ایران برگزیده و در حال تبدیل شدن به نصف جهان بود. بنابراین گنجعلی خان تاسی گرفته از شاه عباس، تمام تلاش خود را کرد تا این بخش از بازار زیبا و در خور تحسین باشد.

میدان گنجعلی خان، اولین بنایی بود که توسط او و به منظور ایجاد مرکزی تفریبا تفریحی همانند میدان نقش جهان اصفهان ساخته شد. طاق نمای ورودی بازار با یک بادگیر، نمای بسیار دلپذیری به این بخش داده است و مغازه های اصلی و صاحب نامان تجاری در این راسته قرار گرفته اند.

حمام گنجعلی خان

یکی از بناها مهم مجموعه گنجعلی خان، حمام مردانه و زنانه (دو بنای مجزا) است که برای استفاده از عموم در همان زمانی که این مجموعه ساخته می شد یعنی قرن ۱۱ هجری قمری، احداث گردید. از ویژگی های زیبای این بنا سر در آن است که با کاشی کاری و نقاشی های زیبا تزیین شده است. خود ساختمان، با توجه به اصول حمام سازی رایج آن زمان ساخته شده و آب آن از قناتی تامین می شده که خود گنجعلی خان دستور به ساخت آن را داده بود. در حمام زنانه که در ضلع جنوبی خود حمام مردانه قرار دارد، موزه مردم شناسی دایر است که تلاش شده تا فرهنگ کرمانیان را با مجسمه هایی به نمایش بگذارند.

ضرابخانه گنجعلی خان

این بنا درست رو به روی حمام گنجعلی خان است و با توجه به کشف مقدار زیادی سکه و نیز فلزاتی چون مس که در زمان صفویه برای ضرب سکه استفاده می شد، به ضرابخانه گنجعلی خان شهرت گرفت است. پلان آن به صورت مربعی است که نورگیر خوبی در بالای عمارت کلاه فرنگی آن نصب شده بود تا کار ظریف ضرب سکه راحت تر انجام پذیرد.

در حال حاضر این بنا به موزه سکه استان کرمان تبدیل شده و سکه های مختلفی از ادوار کهن تا معاصر ایران را به علاقه مندان نشان می دهد.

مسجد گنجعلی خان

یکی از زیبا ترین مسجد های استان کرمان که بیشتر عبادتگاهی خصوصی برای خود گنجعلی خان بوده تا مسجدی عمومی، همین بنا است. مقرنس کاری های داخل این مسجد، کاشی کاری و محراب آن در نوع خود بسیار زیباست. گفته می شود گنجعلی خان این مسجد را به پیروی از مسجد شیخ لطف الله اصفهان که تا حدی مسجد خصوصی شاه عباس نیز شمرده می شد، برای عبات خود ساخته است. این مسجد که بسیار کوچک است، فضای معنوی خاصی دارد که با توجه به گونه ساخت آن که هیاهوی بازار و مدرسه همجوار آن را به خود راه نمی دهد گویی، از تمام شهر دور است و اگر زمانی به آن جا بروید که خلوت باشد می توانید تا حدی آرامش حاکم بر فضا را احساس کنید.

blank
blank
blank
blank
blank

گنبد جبلیه کرمان

شاید بتوان یکی از عجایب ایران را گنبد جبلیه دانست چرا که  هنوز در چیستی این مکان، شک و شبهه فراوان است. هیچ کدام از محققان و باستان شناسان بر سر اینکه این گنبد به چه منظور یا در کدام دوران ساخته شده به توافق نرسیده اند.

گنبد جبلیه در شمال شرقی شهر کرمان واقع شده و در نزدیکی این بنا دو آرامگاه معروف کرمان در جوار کوه هایی که گرد این شهر را فرا گرفته اند، دیده می شود. تمام بنای گنبد جبلیه از سنگ است و نوع معماری هشت ضلعی آن بسیار زیبا است. برخی می گویند که در اواخر ساسانیان این محل آتشکده بوده یا قبر یکی از زردشتیان به نام آن زمان که به دلایل فرهنگ شناختی، این موضوعات رد شده اند چرا که از لحاظ معماری و عقیدتی به هیچ کدام از آتشکده های ساسانی شبیه نیست و نیز آیین سوگواری و کفن و دفن در زمان ساسانیان بدین گونه نبوده است. پژوهندگان دیگری نیز این بنا را به لحاظ سبک معماری به دوران سلجوقیان نسبت می دهند. آنچه می دانیم این است که به دلیل کاربرد سنگ در ساخت تمامی بنا این گنبد از گزند بلایای روزگار که بر سر کرمان فرود آمده مصون مانده است.

امروزه روز، این گنبد به موزه سنگ ایران تبدیل شده و سنگ هایی با کتیبه های بسیار که اغلب مربوط به آرامگاه های بسیار کهن هستند، در این موزه نگه داری می شوند.

مسجد جامع ملک کرمان

یکی از وسیع ترین مساجد ایران همین مسجد جامع ملک است که قدمتی هزار ساله دارد. این مسجد که پس از انقلاب ۵۷ ایران به مسجد امام تغییر نام پیدا کرد در زمان ملک توران شاه اولِ سلجوقی در قرن پنجم هجری قمری ساخته شد و در شمار مساجد چهار ایوانه ایران که به سبک سلجوقی معروف شده، قرار دارد.

از جمله ویژگی های برجسته این مسجد برج سلجوقی و سه محراب گچبری شده هستند که بعضا به دوران آل بویه تعلق دارند. هر کدام از این ها در نوع خود می تواند زیبایی هنرمندانه ای را نمایش بگذارد. هرچند بافت این مسجد روی هم رفته، بسیار ساده است و آنچه اهمیت دارد وسعت و خلوتی نسبی آن است که می تواند در ابهت بنا موثر باشد.

آتشکده زردشتیان کرمان

شهر و به طورکلی استان کرمان، محل زیستن بسیاری از اقلیت های زردشتی است و به همین سبب آتشکده آن همچون یزد، در میان خود جامعه بهدینان و نیز گردشگران علاقه مند و بازدید کننده فراوان دارد. بنای این آتشکده ۹۰ سال قدمت دارد و بنا بر گفته موبد آن آتش این آتشکده از زمان ساسانی تا کنون روشن بوده است.

تاریخ و چگونگی ساخت این مجموعه با فراز و فرودهای زیادی همراه بوده است. آنچه اهمیت این آتشکده را زیاد می کند دایر بودن نخستین موزه مردم شناسی زردشتی در آن و اختصاص بخشی از ساختمان این آتشکده به موزه خاص بهدینان است. اشیای این موزه که خاص دین زردشتی هستند از زمان هخامنشیان تا ساسانی و حتی دوران معاصر را شامل می شوند و نیز اسناد و دست نوشته هایی به زبان پهلوی و اوستایی در این موزه موجود است.

آرامگاه شاه نعمت الله ولی در ماهان کرمان

ماهان تقریبا در مرکز استان کرمان واقع شده و چندین مکان تاریخی دیدنی دارد که یکی از آن ها، بقعه یا آرامگاه شاه نعمت الله ولی است که در باغی آباد و خوش آب و هوا قرار گرفته است. این آرامگاه در ابتدا تنها گنبدی بر چهار مناره بود و امروزه یادگار شش قرن معماری ادورای مختلف که به صورت گنبد کاشی کاری فیروزه ای و صحن های زیاد جلوه گری می کنند.

شاه نعمت الله ولی یکی از عارفان قرن نهم هجری قمری است که شهرت بسیار دارد و در زمان خود چندان مرید داشت که توانست پایه گذار یکی از معتبرترین فرقه تصوف در ایران باشد که به سلسله نعمت اللهی معروفند. درباره شاه نعمت الله گفته اند که او به دلیل خلوص عرفانی که داشته قادر به پیشگویی بوده و در کتاب اشعارش این پیشگویی ها به صورت رمزی نوشته شده اند.

خود بقعه اندکی بعد از مرگ شاه نعمت الله ساخته شد اما بنای اصلی آن مربوط به زمان صفویه است و صحن یا رواق شاه عباسی نیز در همین زمان بنا گردید. بیشتر صحن های دیگر، نظیر صحن حسینه و مناره های آن مربوط به زمان قاجار هستند که یا در زمان شاهان قاجار یا به دستور حاکمان وقت کرمان به آرامگاه اصلی اضافه شده اند. ورودی آرامگاه هم در نوع خود زیبا است. خصوصا که در جاده ای که دو طرف آن درخت است ساخته شده و خود آرامگاه شاه نعمت الله نیز در محیطی سرسبز و خنک است. سقف منتهی به گنبد نیز برای عکاسی مکان بسیار مناسبی است البته اگر بتوانید و فرصتی فراهم آورید که به پشت بام این بقعه برسید.

آتشکده زرتشیان کرمان
کرمان

قلعه یا ارگ راین کرمان

بنای خشتی ارگ راین یا قلعه راین یکی از بزرگ ترین بناهای خشتی جهان است. درواقع شاید بعد از ارگ بم، از لحاظ بزرگی رتبه دوم در جهان را داشته باشد. در واقع پس از زلزله بم و تخریب این بنا راین به صدر جدول عظیم ترین بناهای خشتی جهان راه پیدا کرد. قدمت این ارگ به دوران ساسانی می رسد و سبک بنا و معماری ارگ و شهر نیز کاملا یک سبک ساسانی است و حتی ویرانه های آتشکده ای نیز در آن پیدا شده است. با این حال پس از اسلام این قلعه همچنان مورد عموم مردم بوده است و تلاش شده تا بخش هایی از آن را اسلامی کنند. کل بنا با خشت ساخته شده است.

کوچه پس کوچه های محل عبور و مرور، خانه های اعیان و مردم عادی، مکتب خانه، محلی برای قرنطینه و برج و باروی ارگ حفاظتی چند بنایی است که تا حدی سالم مانده یا مرمت شده اند. بالای برج دیده بانی قلعه فضای مناسبی جهت داشتن یک نمای کلی از شهر و نیز دشت های اطراف است که امر حفاظت را ساده تر می کرد است.

آبشار راین کرمان

اگر قلعه راین را ۱۴ کیلومتر به سمت جنوب غربی پیش بروید، به آبشاری بر می خورید که طی سومین مرحله از ریزش آن از ارتفاعات کوه هزار، از دل تخته سنگی بیرون آمده و رودخانه ای تشکیل داده است. آب این آبشار در تابستان های خنک است چرا که حاصل آب شدن برف های کوه هزار است اما در زمستان ها در کل مسیر یخ می بندند و برای آن های که به یخ نوردی علاقه دارند می تواند مکانی جذاب باشد. در دو هفته اول فروردین، هوای اطراف این ابشار برای پیک نیک مناسب است اما در تابستان های گرم خواهد بود.

blank

باغ شازده ماهان کرمان

بدون اغراق و تردید یکی از زیبا ترین باغ های ایرانی باغ شازده ماهان در کنار قبر شاه نعمت الله ولی است که ورودی بسیار زیبایی دارد. به طور کلی ماهان پای دو کوه جوبار و پلوار قرار گرفته و از قدیم یکی از خوش منظره ترین مناطق کرمان بوده که والیان کرمان به آن توجه زیادی نشان دادند.

 باغ شازده در شمار یکی از ۹ باغ ایرانی است که به ثبت میراث جهانی یونسکو رسیده اند و از آن پس تعمیرات آن توسط میراث فرهنگی کشور زیر نظر یونسکو انجام شد. این باغ به صورت شرقی غربی و در زمان قاجاریه ساخته شده و چندین نفر از حاکمان کرمان در ساخت آن دخیل بوده اند. سر در ورودی آن، آبنمایی که درختان کهنسال و باغ آن را به دو بخش تقسیم می کند، فواره ها و خود عمارت زیبایی خاص و ممتازی دارند که این باغ را در میان باغ های دیگر متمایز کرده است. وسعت باغ شازده یا شاهزاده تقربا ۴ هکتار است و از همان اسلوب معروف باغ های ایرانی بهره برده است. حوض آن درست از جلوی عمارت شروع می شود و باغ را به دو بخش تقریبا متقارن تقسیم می کند. اگر جلوی عمارت بایستید و کانال آب را تا در سردر ورودی دنبال کنید منظره ای می بینید که در تمامی ایران یگانه است. همچنین خود عمارت به لحاظ معماری در زیبایی باغ به طور مثبت تاثیر گذاشته و به طور کلی برای همه ایرانیان نوستالژی باغ، حوض آبی و در و پنجره های رنگی را تداعی می کند. گردش در این باغ می تواند بسیار آرامش بخش باشد. هرچند در نور روز می توانید باغ را با دقت بیشتری ببینید اما حال و هوای اشرافی حاکم بر آن تنها شب ها نمود پیدا می کند و چه بسا بتوانید خود را در قالب صاحب منصبان باغ ببینید که در فضایی چنین دلنشین، گردش می کنند.

ارگ بم کرمان

ارگ بم تا پیش از زلزله سال ۸۵ بزرگ ترین بنای خشتی جهان بود. شهری که از ۵ سده قبل از میلاد مسیح تا اواسط قرن ۱۹ میلادی سکونتگاه مردمی بوده که در آن دیار زندگی می کردند. دلیل اهمیت ارگ بم قرار گرفتن آن بر سر راه جاده ابریشم بود. در نتیجه کاروان های تجاری زیادی به این شهر رفت و آمد می کردند و بر اعتبار و همچنین شهرت آن می افزودند.

ارگ بم سازه ای تماما خشتی بود و به همین دلیل هم در طول سالیان سال به شدت آسیب دید. با این حال طرح کلی این شهر تا پیش از زلزله کاملا مشخص بود. دور تا دور شهر را دیوارهایی بلند ساخته بودند که مانع از ورود انسان و حیوانات وحشی به آن می شد و ورودی های شهر به شدت تحت کنترل بودند. سپس خانه کشاورزان و افرادی که فقیر محسوب می شدند قرار داشت که عموما دو یا سه اتاق بیشتر نداشتند. بعد از آن نوبت به قشر متوسط می رسید با خانه هایی که سه یا چهار خوابه بودند و بعد هم خانه اعیان و اشراف شهر با اتاق ها و ایوان های بیشتر و حتی امکاناتی نظیر مدرسه و زمین ورزش. بعد از همه این ها و در مرکز شهر، جایی که به خوبی از هر کجای شهر پیدا بود، ارگ حکومتی قرار داشت که به علت گستردگی و مشخص بودن، نام خود را به کل شهر تعمیم داده است.

ارگ بم در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده بود، ازین رو، پس از زلزله بسیاری از کشورها به کمک آن شتافتند و برای تعمیر آن هزینه کردند به طوری که آسیب های جدی ناشی از زلزله تا حدی، مرمت شده اند و ارگ شکل سابق خود را باز یافته است. با این حال، آن هایی که پیش از زلزله ارگ بم را دیده اند بسیار خوش شانس بودند اند. آنچه اکنون برای درک عظمت ارگ بم نیاز داریم در کنار تلاش برای مرمت آن، تصویر سازی و اندکی تخیل است.

کلوت های شهداد

شهداد با کرمان حدود ۱۰۰ کلیومتر فاصله دارد اما برای دیدن کلوت های شهداد باید ۴۰ کیلومتر دیگر در مسیر به پیش بروید. یادتان باشد که هرگز در گرمای تابستانی به این منطقه نیایید چرا که شدت گرما بسیار زیاد بوده و امکان دارد حالتان را بد کند. اگر در پاییز یا زمستان حوالی ساعت سه و چهار به این منطقه بروید به طوری غروب را در کلوت ها مشاهده کنید، هم گرمای هوا آزارتان نخواهد داد و هم مناظر شگفت انگیزتری خواهید دید.

کلوت های کرمان در دشتی واقع شده اند که حاشیه جنوبی کویر لوت است. اَشکالی که در کلوت ها می بینید حاصل فرسایش بادی و آبی در طول سالیان دراز هستند. این شکل ها که به صورت توده های در هم فشرده خاک و ماسه وسنگ ریزه های بلند هستند گویی ویرانه های در و دیوار شهری قدیمی اند اما به واقع چنین نیست، طبیعت به تنهایی همه آن ها را پدید آورده و شما خود را در محیطی می بینید که پر از اعجاب و شگفتی که تا حدی وهم آلود است. مدام احساس می کنید انسان هایی نامرئی به شما چشم دوخته اند و اگر فریاد بکشید طنین آوایتان در این دشت پخش خواهد شد.

جادویی تنها واژه ای است که کلوت های شهداد را توصیف می کند. سکوت بی نظیر و آرامش آن جا هر چیزی را از خاطر شما می برد و هر لحظه منتظرید پشت این ویرانه ها و در این دشت عظیم چیزی را ببینید. گویی قراری گم شده در دل تاریخ داشته اید و آن جا وعده گاه شماست.

پهنه وسیع کلوت های شهداد در پاییز محل برگزاری تورهای سافاری و کویر گردی است. خصوصا اینکه گرم ترین نقطه روی جهان هستی در این منطقه قرار دارد. حتی می توانید شب را در کلوت ها بمانید هرچند بدون راهنما و راه بلد هرگز نباید دست به چنین عملی بزنید. برای سپری کردن شب در کلوت ها، لباس های گرم بردارید چرا که با افت شدید دما مواجه خواهید شد اما در روز تا می توانید آب بنوشید، کلاه لبه دار، عینک آفتابی و کرم ضد آفتاب را فراموش نکنید.

شب های کلوت همانند دیگر جاهای کویر، به یاد ماندنی هستند. آسمانی صاف با ستاره هایی که از شمردن آن ها عاجز می مانید و گذر گاه به گاه شهابی که می توانید آرزوهای خود را به دنباله آن ببندید.

چنین تجربه ای منحصر به فرد است. حتما اگر قصد سفر به استان کرمان را دارید برنامه بازدید از کلوت ها را برای خود در نظر بگیرید و حتی شبی را در جوار آسمان سفید از ستاره کلوت ها بگذرانید چرا که در هیچ کجای دیگر ایران، چنین پهنه عجیب و غریبی را نخواهید دید.

blank

صنایع دستی استان کرمان

صنایع دستی کرمان نشان دهنده فرهنگ و ذوق ایرانی است. اصلی ترین صنایع دستی این استان، پته، قالی کرمان و مسگری و قلم زنی است.

پته: پته نوعی سوزن دوزی است که از بخیه های نخی و رنگی روی شال زمینه پدید می آید. طرح هایی همچون ترنج و سرو در آن بسیار به کار رفته و به زیبایی و اصالت این کار می افزاید. معروفترین طرح پته، طرح درخت زندگی است. این هنر منحصر به کرمان و شهرهای اطراف آن است و تجلی گاه هنر و فرهنگ ناب ایرانی است. یکی از نمونه های بی نظیر این هنر روانداز مقبره ی شاه نعمت الله ولی است. این پته طی دو سال، با تلاش مداوم ۱۶ زن کرمانی دوخته شد و در سال ۱۲۸۵ بر مقبره شاه نعمت الله ولی انداخته شد. پته معمولا به صوورت جانماز و رومیزی برای خرید در دسترس قرار می گیرد.

قالی کرمان: کرمان پشم مرغوبی برای بافتن قالی دارد. قالی کرمان جزو قدیمی ترین و اصیل ترین قالی های جهان محسوب می شود. قالی بافی در این استان از زمان سلسله صفویان رسم بوده است. شهرت قالی کرمان به نقش های رنگارنگ و طرح های بی مانند آن است و در اندازه های مختلف بافته می شود. از جمله طرح های معروف قالی کرمان عبارتند از: شاه عباسی، ترنجی، قاب قرآنی. هنر قالی بافی کرمان در صادرات کشور نقش مهمی را ایفا می کند. ماندگاری قالی های کرمان آنقدر در میان مردم معروف بوده که به ضرب المثلی در زبان پارسی تبدیل شده است.

مسگری و قلم زنی: کرمان در نزدیکی معادن مس قرار دارد به همین دلیل همواره یکی از مراکز مهم ساخت ظروف مسی و هنر قلم زنی به حساب می آید. قلم زن با توجه به طرح مورد نظر با قلمی خاص روی سطح فلز بافت ایجاد می کند. قدمت ساخت ظروف مسی در کرمان بسیار زیاد است. شواهد حفاری ها نشان می دهد که حدود ۶ هزار سال پیش، در این منطقه ذوب مس و ساخت ابزار آلات و ظروف مسی رواج داشته است. مسگری در کرمان تا اواخر سلسله صفویان ادامه داشته، تا اینکه در مقارن با افول این دوره به دلیل ورود اجناس خارجی به ایران، رو به انحطاط می رود. استادان این هنر در بازار گنجعلی خان کرمان، هنوز محصولات مسی همچون، تابلو، سینی، ظروف غذا خوری و … را تولید کرده و در دسترس علاقه مندان این هنر بی بدیل، قرار می دهند.

blank
جشن سده کرمان
جشن سده کرمان

آداب ورسوم استان کرمان

از ویژگی های مردم استان کرمان، مهمان نوازی، مهربانی، قناعت و صبوری است. در این شهر احترام به افراد بزرگ و سالمندان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. ادای احترام به درگذشتگان نیز جزو جدایی ناپذیر فرهنگ مردم کرمان است، آن ها تلاش می کنند در مراسمات ختم و سوگواری شهروندان شرکت کرده و همدردی خود را به خانواده های آن ها ابراز کنند.

مردم این خطه، مذهبی و اهل دیانت هستند. اکثر مردم کرمان مسلمان و حدود ۱۰ درصد آن ها زردشتی، مسیحی و کلیمی هستند. که هرکدام از این ادیان مراسم مخصوص خود را برگزار می کنند.

یکی از قدیمی ترین جشن های ایرانی، جشن سده است که در این شهر برگزار می شود. گردشگران زیادی برای دیدن این جشن باستانی که در دهم بهمن هر سال، توسط زردشیان برگزار می شود به کرمان می آیند. به جهت تاریخی و اسطوره ای، جشن سده در بزرگداشتِ پیدایشِ آتش، پدید آمده است. فردوسی بزرگ در شاهنامه اینگونه حکایت می کند که هوشنگِ پادشاه روزی در گردش بود که ماری را در دامنه ی کوه دید، سنگی برداشت و به سمت مار انداخت. مار فرار کرد اما از برخورد سنگ با سنگی دیگر جرقه ای پدید آمد و آتش افروخته شد. درواقع، این جشن در ستایش نور و آتش برگزار می شود.

جشن سده توسط موبدان زردشتی با لباس و کلاه سفید در محله ی «باغچه بوداغ آباد» کرمان آغاز می شود. خرمن بزرگی از هیزم را آماده می شود و موبدان دور آن به طواف می پردازند و سپس آن را آتش می زنند و آیین سده سوزی اجرا می شود. این جشن برای آغاز کشت و کار انجام می گیرد. در این شب به اصطلاح، موبدان زمین را، ۵۰ روز پیش از عید، گرم می کنند تا کشت و کار شروع شود. این جشن یکی از سه جشن بزرگ پارسیان بوده که تا اواخر سلسله خوارزمشاهی برگزار می شده است. کرمان در هشتاد سال اخیر، میزبان بزرگترین جشن سده در ایران بوده است.

یکی دیگر از مراسمات مذهبی در کرمان در شب ۲۷ رمضان انجام می شود. در این شب، دختران دم بخت و زنان بیوه یا بدون فرزند، هر یک کیسه ای برمی دارند. در هر کیسه، یک سورمه دان، یک آینه و مقداری نبات می گذارند. سپس هر یک از زنان با صورت پوشیده شده به در خانه های محله می روند. زنِ مقیمِ خانه، بدون پرسیدن سوال، سورمه به چشم خود می کشد، در آینه خود را می بیند و مقداری نبات در دهان می گذارد. این باور وجود دارد که با برگزاری این آیین، گره از کار زنان حاجتمند گشوده می شود. این مراسم هنوز در آداب مردم کرمان وجود دارد.

سوغات استان کرمان

سوغات کرمان بسیار متنوع است ازخوراکی ها و شیرینی جات تا گیاهان دارویی.

قاووت: از مهمترین سوغات این شهر می توان به قاووت کرمانی یا قُوتو اشاره کرد. این پودر خوراکی به انواع مختلفی تهیه می شود و جزو شیرینی جات کرمان محسوب می شود. در قاووت، انواع مغز ها و ادویه ها و گیاهانی چون تخم گشنیز، کنجد، خشخاش، بذر کتان، سیاه دانه، آفتابگردان، شاهدانه، هل باد، فلفل سیاه، دارچین، روناس، تخم کاهو، جو، رازیانه، موردانه، قهوه تاج، زیره سیاه کوه، بادیان، بادام، پسته و مرزنجوش به کار می رود. طبع قاووت گرم است برای بیماری ها و مرض های متفاوتی از آن استفاده می شود و همچنین طبق رسوم کهن، به دلیل مقوی بودن آن، به زنی که تازه زایمان کرده می دهند. از این شیرینی به عنوان پذیرایی از مهمانان هم استفاده می کنند. پودر قوتو به عنوان داروی گیاهی و تقویتی به خارج از ایران هم صادر می شود.

کلمپه: یک شیرینی سنتی و مخصوص کرمان است که شبیه کلوچه است که در آن خرما و پودر یک مغز (مثل گردو یا پسته یا…) قرار داده شده است. مواد اصلی کلمپه را خرما، آرد، مغز، ادویه و روغن تشکیل می دهد. این شیرینی را می توان در قالب های مختلفی درست کرد.

کماج سهن: شیرینی سنتی کرمان که ماده ی اصلی آن جوانه ی گندم (سهن) است. علاوه بر جوانه ی گندم از خرما و مغزهایی مثل گردو و پسته نیز در آن استفاده می کنند. این شیرینی بسیار مقوی و انرژی بخش است و ماندگاری زیادی دارد.

زیره: تولید کننده اصلی زیره در ایران، استان کرمان است. حتما ضرب المثل معروف «زیره به کرمان بردن» را شنیده اید. این شهر به دلیل کشت زیره شهرت عام و خاص دارد. زیره خواص دارویی دارد و به عنوان ادویه برای معطر کردن غذاها در آشپزی به کار می رود. زیره دو نمونه ی سبز و سیاه دارد که نوع مرغوب آن زیره ی سیاه است و از کوهستان ها توسط عشایر و افراد بومی تهیه می شود.