استان سمنان

سمنان یکی از پهناورترین استان های شمالی کشور است که با تنوع آب و هوایی بی نظیرش نظر بسیاری از گردشگران را به خود جلب کرده است. قرارگیری استان سمنان میان رشته کوه البرز و دشت کویر، شرایط جغرافیایی خاصی را در این استان پدید آورده است. تقابل بیایان و جنگل در شمال و جنوب این استان باعث می شود در سفرهای شمالی، زیبایی جنگل های سرسبز و سربه فلک کشیده و در سفرهای جنوبی، آرامش شب های پر ستاره ی بیابانی و کویری را با طی کردن فقط چندین ساعت تجربه کنید. با توجه به شرایط اقلیمی و جغرافیایی گفته شده، آب و هوا در شهرهای مختلف این استان متفاوت است. بخش‌های شمالی استان که در جوار رشته کوه البرز قرار گرفته ‌اند آب‌وهوای سرد و بخش‌های جنوبی  آب‌وهوای خشک و بیابانی غالبیت بیشتری دارد.

اگر نگاهی به نقشه کشورمان بیاندازید متوجه می شوید که این استان بسیار بزرگ بوده و منطقه وسیعی را احاطه کرده است. مساحت این استان ۹۷۴۹۱ کیلومتر مربع است و حدود ۸٫۵ درصد از کل خاک کشورمان را به خود اختصاص داده است.سمنان رتبه ی هفتم را از نظر وسعت در میان استان های پهناور کشور دارد. اما با توجه به بیابانی بودن قسمتی از آن و جمعیت نه چندان زیاد و پراکنده آن، این استان از نظر تراکم جمعیت در رتبه ‌های آخر قرار دارد.

سمنان در همجواری با بسیاری از استان های شمالی کشور قرار دارد، که تعدادی از آن‌ها از پرجمعیت ‌ترین استان‌ های ایران به ‌شمار می ‌آید. از غرب به تهران و از شرق به استان خراسان رضوی می ‌رسد که جاده‌ ی تهران-مشهد نیز از آن می ‌گذرد، از شمال با استان‌های گلستان و مازندران همسایه است و از جنوب به خراسان جنوبی و اصفهان می ‌رسد و با استان قم از سمت غرب و استان خراسان شمالی در شمال شرق نیز مجاورت دارد. علاوه بر طبیعت متفاوت استان سمنان از حیثیت تاریخی نیز حرفی برای گفتن دارد که قرار گرفتن آن در مسیر شرق به غرب و راه ابریشم باعث اهمیت آن در ادوار تاریخی مختلف می شود. تعداد نسبتا زیاد کاروانسراها در این استان گواهی بر این مورد است.

در زمان کمبوجیه سمنان مانند پلی سه ایالت ری و خراسان و استرآباد را به هم وصل می کرد. در دوره های بعدی نیز منطقه سمنان مورد توجه خاص حکومت های مرکزی قرار گرفت و  مناقشه های متعدد بر سراین منطقه بین قدرتمندان در گرفت. در دوران مغول نیز همچون سایر نقاط ایران از حملات در امان نماند و متحمل خسارات فراوان شد. زبان سمنانی،  بومی ‌ترین زبان این استان به زبانی انعطاف ‌ناپذیر شناخته می شود به طوری که واژه ‌های بیگانه را به سختی می ‌پذیرد و حتی در طی ادوار مختلف تاریخی در مقابل ورود واژه‌ های فارسی مقاومت به خرج داده است.

کریستن سن که در حدود سال ۱۹۱۴ درباره ی زبان سمنانی پژوهش نموده، می ‌گوید:  زبان سمنانی به قدری با سایر زبان‌ های ایرانی نظیر مازندرانی و گیلکی و غیره اختلاف دارد که خود ایرانی ‌ها می ‌گویند، بدون اینکه این زبان ‌ها را فرا گرفته باشیم، درک می ‌کنیم ولی زمانی ‌که دو سمنانی با هم صحبت می ‌کنند، هرگز زبان آن‌ها را نمی‌فهمیم. البته این زبان تاریخی در سال های اخیر جای خود را تقریباً در تمامی شهرها به فارسی داده است و تنها شهرهای سنگسر و ایوانکی فارسی ‌زبان نیستند و به زبان ‌های سنگسری و تاتی صحبت می کنند. نکته جالب توجه این است که رئیس ‌جمهوری‌ های ایران از سال ۱۳۸۴ تاکنون از این استان بوده ‌اند.

سمنان

شهر سمنان مرکز استان سمنان و یکی از شهرهای بزرگ و پرجمعیت ایران است که در جنوب رشته کوه البرز و شمال دشت کویر قرار گرفته است. این شهر از موقعیت استراتژیک خوبی برخوردار است، در فاصله‌ ی ۲۱۶ کیلومتری پایتخت واقع شده، دارای فرودگاه است و به راه آهن سراسری تهران – مشهد متصل می باشد. سمنان، در طی دوران امپراتوری هخامنشی، شهر مهم و دارای شکوه و بزرگی بود البته آغاز دوران باشکوه ‌تر و رونق شهر سمنان، پس از روی کار آمدن امپراتوری اشکانیان بود.

آب و هوای سمنان به دلیل همجواری با کویر، خشک و معتدل است. این شهر در تابستان، گرم و در زمستان، سرد می ‌باشد و اکثر بارندگی‌ها در فصول سرد سال، صورت می ‌گیرد. مردم سمنان به زبان فارسی با گویش سمنانی، سخن می ‌گویند و این شهر یکی از گزینه های انتقال پایتخت سیاسی کشور در سال ۱۳۹۲ بود.

سمنان از آغاز دهه ۱۳۵۰ هجری خورشیدی تاکنون مرکز فضایی ایران بوده ‌است. سازمان صنایع هوافضا در ۴۵ و ۸۰ کیلومتری جنوب خاوری سمنان دو پایگاه هوایی و فضایی ساخته، که پرتاب ماهواره سفیر امید و دیگر ماهواره‌ ها و موشک‌های دوربرد از این پایگاه و مرکز انجام می ‌گیرد.

آثار تاریخی از دوران مختلف در این شهر به جا مانده‌اند. دروازه‌ ی ارگ سمنان یکی از این بناهاست که قدمتش به دوران قاجار بازمی ‌گردد. مسجد جامع سمنان، بازار سنتی، مسجد امام، قلعه ‌ی پاچنار، دارالحکومه و گرمابه حضرت از دیگر بناهای قدیمی این شهر هستند. در جنوب سمنان، مناطقی چون دشت کویر، ریگ جن، تپه دلازیان، و تپه‌های میرک دلازیان از مهم‌ترین ویژگی‌های جغرافیایی به‌شمار می‌روند.

شاهرود-استان سمنان

شهرستان‌های استان سمنان

استان سمنان از هشت شهرستان سمنان، شاهرود، دامغان، گرمسار، مهدیشهر، آرادان، میامی و سرخه تشکیل شده است که در ادامه به معرفی تعدادی از شهرستان‌های این استان می ‌پردازیم:

شاهرود:

در میان طبیعت خشک و کویری سمنان، منطقه ای بسیار سرسبز به نام شاهرود وجود دارد. شهر شاهرود در حاشیه شمالی دشت کویر، در دامنه‌ های جنوبی رشته‌ کوه البرز واقع شده است. فاصله این شهر با شهر سمنان ۱۸۵ کیلومتراست. قسمت جنوبی شاهرود كه در مجاورت كوير واقع شده دارای آب و هواي نسبتاً گرم وخشك، قسمت مركزی و نواحی شرقی آب و هوای معتدل و نواحی شمالی آن كوهستانی با آب و هوايی نسبتاً سرد و خشك است. شاهرود دومین شهر پرجمعیت استان سمنان است و به دلیل داشتن موقعیت ارتباطی مناسب مانند واقع شدن در مسير جاده تهران- مشهد و همجواری با استان ‌های مرکزی و شمالی کشور یکی از مراکز اکوتوریسم ایران شناخته می ‌شود. تاریخ این شهر قبل از ورود اسلام به ایران مشخص نیست. بنابر یک روایت حاکم خراسان در زمان خسروپرویز به نام بسطام، این شهر را بنا گذاشته است. قرار گرفتن در مسیر جاده ی ابریشم در اهمیت تاریخی شاهرود بی تاثیر نبوده و هسته اولیه شهر شاهرود در ابتدا برای دفاع در مقابل مهاجمان ساخته شده بود به طوری که مرتفعات و بلندی های که اطراف شهر قرار دارد گواه خوبی برای این موضوع است. مردم شاهرود به زبان فارسی و با لهجه شاهرودی سخن می ‌گویند، مسلمان و دارای مذهب شیعه هستند. شاهرود یکی از شهرهای خوش آب و هوای ایران است به طوری که در بیشتر ماه های سال هوای این شهر معتدل و گاهی سرد است. رود بزرگ شاهرود در گذشته از داخل این شهر رد می ‌شده است و موجبات رونق کشاورزی شاهرود در گذشته و حال را فراهم کرده است. وجود منابع آبی قابل دسترس باعث شده از لحاظ تولیدات کشاورزی شاهرود در سطح استان مقام اول را دارا باشد.  اطراف شاهرود دارای تنوع طبیعی جالبی است و از کویر گرفته تا آبشار و جنگل و رودخانه و چشمه را می توانید در این منطقه بیابید. جنگل ابر که در حوالی شاهرود قرار گرفته، چشمه هفت رنگ مجن در ۲۵ کیلومتری شمال شاهرود، پارک آبشار، دشت آفتابگردان، آبشار نکارمن، باغ گردشگری اورس و کویر روستای رضا آباد به همراه پارک ملی خارتوران جاذبه‌های طبیعی متنوع شهر شاهرود را تشکیل می دهند. مسجد آقا، موزه آب، مسجد جامع شاهرود، خانه یغمایی‌ها تنها خانه دارای بادگیر در شاهرود، موزه شاهرود، موزه حیات وحش شاهرود، بازار تاریخی شاهرود، بازار انارکی‌ها، قلعه غول‌ها واقع در روستای راهنجان، گرمابه چهار سوق و البته آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی در ۲۵ کیلومتری شاهرود از شاخص ‌ترین جاذبه‌ های تاریخی شهر زیبای شاهرود است. شهر کوچک بسطام نیز در فاصله ‌ی کمی از شهر شاهرود قرار دارد که میزبان آرامگاه بایزید بسطامی، عارف معروف اهل بسطام، است.

دامغان:

با شنیدن نام دامغان، پسته ی خندان تنها تصویری است که بر ذهن ما نقش می بندد اما آیا این شهر زیبا فقط به این تصویر خلاصه می شود؟ شهرستان دامغان یکی از شهرستان ‌های استان سمنان است که به مرکزیت شهر دامغان در ارتفاع ۱۱۷۰ متری از سطح دریا قرار دارد. دامغان به  دو بخش مرکزی و امیرآباد تقسیم می شود که از جنوب به دشت کویر، از شمال به دامنه های جنوبی رشته کوه های البرز، از غرب به شهرستان سمنان و از شرق به شهرستان شاهرود متصل است. در کتب تاریخی درباره ی گذشته ی دامغان چنان نقل می کنند که نزدیک به چهار صد سال پیش از میلاد مسیح، جمعی از مغان در مسیر همین رود سکنی گزیدند و به همین علت، نخست ‌این منطقه ده مغان نامیده شد. به مرور زمان به دمغان وسرانجام به دامغان تبدیل شد. این شهر تاریخی که در گذشته به نام صد دروازه نیز شناخته می شده، در چهار صد سال پیش از میلاد مسیح در عظمتی باشکوه خودنمایی می کرد چنان که اشک سوم و تیرداد اشکانی آن را پایتخت خود قرار دادند. این شهر تا قرن اول میلادی اهمیت خود را حفظ کرد ومرکز ایالت بزرگ قومس بود. برخی‌ها، طرح این شهر را به هوشنگ نسبت داده ‌اند. این نظریه به واقعیت نزدیک ‌تر است که مردم این منطقه در اطراف رودخانه چشمه ‌علی که در دره کوه ‌های شمالی جاری است، اسکان یافتند و تمدن خود را به وجود آوردند. زبان مردم دامغان فارسی است. در این لهجه ،که تا حدی نیز با لهجه مردم خراسان پیوستگی دارد، حرکات کلمات و حروف برخلاف فارسی کتابی و دستوری ادا می شود. مذهب مردم دامغان شیعه است. آب و هوای دامغان در زمستان نسبتا سرد و در تابستان خشک و معتدل است که این آب و هوا شرایط خوب کشاورزی را نیز برای مردمانش فراهم آورده است. از نشانه های تمدن و فرهنگ کهن این شهر می توان به مسجد تاریخانه دامغان، تپه حصار، برج پیر علمدار، بنای چشمه علی و همچنین دیوار ستبر اطراف شهر اشاره کرد. صنایع دامغان تقریباً منحصر به هنرهای دستی چیت زنی (نوعی قلمکاری) و بافت پارچه های نخی است. دامغان دارای معادن بسیار غنی است. در کوه های نزدیک آن بیشترین معادن از جمله سرب، آهن مغناطیس، طلا و زغال سنگ وجود دارد. این شهر کهن با دارا بودن آثار تاریخی و هم چنین جاذبه های طبیعی یکی از نقاط مهم گردشگری ایران است.

گرمسار

گرمسار یکی از شهرستان‌های استان سمنان است که در غرب این استان و در همسایگی با استان تهران واقع شده است. گرمسار در قدیم به خوار شهرت داشت که یکی از ایالات ملک ری بوده ‌است و تاریخچه ‌ی تشکیل این شهرستان به سال ۱۳۳۷ بازمی ‌گردد. گرمسار در مسیر راه ‌آهن سرتاسری شمال (گرگان) به مشهد بوده است و جاده اصلی تهران – مشهد در فاصله‌ی نزدیک آن واقع شده است. این شهر در ۱۱۰ کیلومتری مرکز استان و ۹۵ کیلومتری تهران قرار دارد. شهرستان گرمسار در دامنه ‌های جنوبی رشته کوه البرز قرار گرفته است. ارتفاع نقاط مختلف این شهرستان به تدریج و با حرکت از سمت شمال به جنوب کاهش پیدا می‌کند تا این که در نهایت به دشت کویر می‌رسد. به این ترتیب این شهر را می‌توان نقطه تلاقی کوهستان و کویر دانست. همسایگان گرمسار از شمال شهرستان فیروزکوه و شهرستان دماوند، از شرق به شهرستان آرادان و شهرستان سرخه از غرب شهرستان پاکدشت و استان قم و از جنوب شهرستان آران و بیدگل است. تفاوت ارتفاع نقاط مختلف این شهرستان باعث تنوع آب و هوایی در این شهرستان شده است به طوری که گاهی در فصل تابستان با پیمودن مسافتی در حدود ۴۰ کیلومتر می‌توان اختلاف دمایی در حدود ۲۰ درجه سانتی‌گراد را تجربه کرد. تغييرات فصلی عوامل آب و هوایی از جمله تابش آفتاب در گرمسار بسیار زیاد بوده و تابستان ‌هایی بسيار گرم و خشك دارد. به عبارتی تابستان ‌های گرم و خشک و زمستان‌ های سرد و خشک را شامل می ‌شود. مردمان گرمسار به زبان فارسی تکلم می ‌کنند ولی در نقاط دیگر گرمسار مانند مرکز و روستاهای بخش ایوانکی، تات‌ ها زندگی کرده و به زبان تاتی سخن می ‌گویند

معادن نمک گرمسار یکی از جاذبه‌ های گردشگری این شهرستان است. تعداد زیادی معدن نمک در جاده‌ های فرعی این شهرستان وجود دارد که معدن نمک کوهدشت کهن و معدن نمک سالار جزء زیباترین آن‌ ها هستند. از میان جاذبه‌های گردشگری درون شهری این شهرستان می ‌توان به خانه تاریخی باقری ‌ها اشاره کرد. قدمت این خانه تاریخی به دوران قاجار بازمی ‌گردد. خانه تاریخی باقری‌ ها در سال ۱۳۸۹ به موزه اقوام تبدیل شده است. آب انبار بزرگ دیگر جاذبه ‌ی تاریخی شهر گرمسار است که در مرکز این شهر و در نزدیکی مسجد جامع قرار گرفته است. تاریخ ساخت این بنا نیز به دوران قاجار بازمی‌گردد. جاده سنگفرش که بازمانده ‌ای از دوران صفویان است نیز از نزدیکی شهر گرمسار گذر می‌کند. این جاده در مسیر شهر اصفهان به استان مازندران قرار دارد. گرمسار جاذبه‌های گردشگری طبیعی جذابی را نیز در خود جای داده است که کوه اژدها یکی از زیباترین آنهاست. این کوه که با چین‌خوردگی ‌هایی خاص و قابل توجه پوشانده شده است بر اثر فعالیت‌ های زمین‌ شناختی به وجود آمده است و یکی از جاذبه‌ های ژئوتوریستی استان سمنان به حساب می ‌آید. کویر ریگ جن دیگر جاذبه‌ ی گردشگری طبیعی نزدیک به شهرستان گرمسار است. کویری رمزآلود که در گذشته مکانی مخوف بود اما امروزه به جاذبه‌ای گردشگری تبدیل شده است؛ هر چند که به دلیل شرایط طبیعی خاص این منطقه و وجود باتلاق‌های خطرناک در آن، سفر به کویر ریگ جن باید با همراهی تیم‌های حرفه‌ای و آشنا به منطقه انجام شود. تپه‌های ماسه‌ای پرتعداد و باتلاق‌های نمکی جلوه‌ای خاص به این کویر داده است. خربزه گرمسار جزء معروف‌ترین سوغاتی‌های این شهرستان است. انار و رب انار از دیگر سوغاتی‌های این شهرستان هستند.

دروازه ارگ

جاذبه های گردشگری سمنان

دروازه ارگ سمنان، کاروانسرای میاندشت میامی، برج چهل دختران دامغان، برج چهل دختر، مسجد جامع فرومد، مسجد تاریخانه، مجموعه بایزید بسطامی، دشت کالپوش، جنگل ابر، آبشار مجن شاهرود، جنگل رودبارک

دروازه ارگ سمنان

یکی از آثار تاریخی سمنان که توجه گردشگران را به خود جلب می کند دروازه ارگ سمنان است که در میان مهم ترین میدان شهر سربرافراشته است. این دروازه تاریخی از شاهکار معماری دوره ی قاجار  است که  در زمان حکومت حاجی بهمن میرزا بهاء الدوله فرزند فتحعلی شاهِ قاجار دستور ساختش صادر و طبق کتیبه ای که روی ساختمان قرار دارد در زمان سلطنت ناصرالدین شاه قاجار و حکمرانی انوشیروان میرزا، حکمران سمنان، دامغان، شاهرود و بسطام به اتمام رسیده است. هنگامی که ناصرالدین شاه برای سفر به مشهد در میان راه در سمنان توقف می ‌کند و مدت ۳ روز در این ارگ اقامت می‌کند و به دلیل اینکه در قسمت شمالی این ارگ دروازه ‌ای وجود نداشته است دستور ساخت آن را در مدتی که در سمنان حظور داشته است می ‌دهد. ارگ سمنان در گذشته بنایی بزرگ و چشمگیر بوده است و از قسمت های مختلفی تشکیل شده بود، این مجموعه ساختمان ‌های اداری چون تلگرافخانه و ساختمان ‌های دیگری مانند آب انبار، حمام را در خود جای داده بود همچنین در داخل دیوارهای ضخیم ارگ اتاق هایی برای نگهبانی تعبیه شده. این ارگ بزرگ که دارای ۱۲ برج متفاوت بود به عنوان مرکز حکومتی شهر سمنان به شمار می‌ رفته است. این دروازه‌ی آجری که با کاشی‌کاری ‌های بی نطیر و چشم نوازی تزئين شده است، امروزه بسیاری از قسمت های آن تخریب شده البته با دیدن این دروازه می‌ توانیم به عظمت و قدرت ارگی که زمانی در این مکان پابرجا بوده است پی ببریم. اما علت اینکه امروزه از آن همه عظمت و زیبایی تنها دو دروازه از آن باقی مانده این است که در دوران رضا شاه پهلوی به علت عمران وساخت وساز شهری این بنا تخریب شد و به دلیل همت و ممانعت فرهنگ دوستان باعث شد دروازه شمالی و جنوبی این بنا از تخریب در امان باشند. دروازه ارگ فعلی در واقع دروازه شمالیِ مجموعه ارگ دولتی قدیم سمنان بوده است. امروزه این بنا مرمت شده است  نوپردازی ‌های زیبا باعث شده عظمت و زیبایی این دروازه ارگ در شب دو چندان شود. تصویر تاریخی نبرد رستم با دیو سپید بر کاشی هفت رنگ سردر ورودی دروازه نیز نظر بسیاری از تاریخ دوستان را به خود جلب می کند و  از دیگر تزئینات کاشی کاری این نما  نقوش افسران قاجاری و شیر و خورشید است که به زیبایی به تصویر کشیده شده است. این دروازه دو نمای شمالی و جنوبی دارد که نمای شمالی آن به مراتب زیباتر و جذاب‌ تر از نمای جنوبی است .نمای شمالی دارای دو اتاق، دو راهرور، ایوان‌ هایی در جلوی اتاق‌ ها، ورودی اصلیِ محل عبور و مرور و تزئینات کتیبه‌ ای بر زمینه کاشی‌‌ های لاجوردی است. نمای جنوبی که کاملا به صورت قرینه با ورودی شمالی قرار گرفته از نظر ظاهری با ظلع شمالی متفاوت هستند. در جلوی ورودی جنوبی دو ایوان می ‌بینیم همچنین دو ورودی باریک که زمانی راه ورود و خروج ارگ بوده است. چیزی که درنگاه کردن به این دوازه شما را مجذوب می‌کند خط نستعلیقی است که بر سردر نیم ‌دایره شکل بالای ورودی دوازه نوشته شده است. اگرچه زیبایی ورودی جنوبی به پای قسمت شمالی نمی ‌رسد اما قسمت جنوبی نیز از کاشی‌کاری های زیبا بی نسیب نمانده است. درهای دروازه ارگ از جنس الوار قطور با گل میخ های آهنی می باشد که به تبعیت از زمان های گذشته در هنگام شب بسته می شود. بازدید از دروازه ارگ سمنان رایگان است همچنین زمان بازدید حدود ۳۰ دقیقه پیشنهاد شده است.

کاروانسرای میاندشت میامی

به دلیل قرارکیری سمنان در کنار یکی از شاهراه های اصلی ایران (مسیر ری – مشهد) کاروانسراهای متعددی در این استان به چشم می خورد. مجموعه کاروانسراهای میاندشت در شهرستان میامی نیز یکی از این آثار تاریخی است که اکنون کاربری گذشته ی خود را باز پس گرفته و به مرکزی اقامتی تبدیل شده است. کاروانسرای میاندشت با قدمتی ۴۰۰ ساله بعنوان بزرگ ترین مجموعه کاروانسرای ایران، در فاصله ۱۲۰ کیلومتری شهرستان شاهرود قرار دارد. مجموعه کاروانسراهای میاندشت از سه کاروانسرای متصل به هم تشکیل شده است. یکی از این سه کاروانسرا در دوران شاه عباس اول ساخته شده و دو کاروانسرای دیگر در دوران قاجار احداث شده است که در آن زمان پذیرای ۲ هزار مسافر بوده است. این مجموعه دارای ۳ آب انبار، حمام، چاپارخانه و تلگراف خانه بوده که در مجاورت قلعه قدیمی میاندشت شکل گرفته و هم اکنون بقایایی از برج و بارو و دیوارهای داخلی آن بر جای مانده است. کاروانسرای میاندشت در گذشته رونق بسیاری را به چشم دیده است و عبور جاده ابریشم از کنار آن، این رونق را در گذشته تضمین می‌کرده است اما با این که در دوران قاجار، جاده ابریشم اهمیت سابق را نداشت،  افزایش تعداد مسافران و زائران مشهد باعث شد که دولت قاجار کاروانسرای میاندشت را گسترش دهد. در ابتدا کاروانسرای دوران قاجار در سمت شرق کاروانسرای صفوی ساخته شد. اما پس از مدت کوتاهی فضای بین این دو کاروانسرا نیز خود به یک کاروانسرای بزرگ دیگری تبدیل شد. کاروانسرای میاندشت در طول تاریخ میزبان افراد مشهور و سرشناس بزرگی بوده است بوده است که در سفرنامه هایشان به این موضوع اشاره کرده اند. هنری رنه دالمانی، تاریخ‌ نگار و هنرشناس فرانسوی، نیز در این کاروانسرا اقامت داشته و آن را بزرگ ‌ترین کاروانسرای مسیر تهران به مشهد معرفی کرده و نوشته است : در این کاروانسرا، مانند شهر، دکان های قصابی، نانوایی و سراجی وجود دارد. مؤلف کتاب مطلع الشمس در توصیف این سه کاروانسرا چنین می نویسد: در این مجموعه و بیرون آن، بیست هزار نفر می توانند اقامت کنند که البته به نظر اغراق‌آمیز می ‌آید. کاروانسرای قاجاری در شرق مجموعه واقع شده و چهار ایوانی و  دارای شاه نشین و سردر ورودی است و  در وسط این کاروانسرا بارانداز قرار دارد که برای نمایش، فروش کالا و تخلیه بار مورد استفاده قرار می گرفته است. کاروانسرای میانی رابط بین کاروانسرای صفوی و قاجاری ست که در پیرامون آن، رواق ها، حجره ها و ایوان قرار گرفته  از آجرکاری متنوع برای پوشش طاق ها استفاده شده است. امروزه با فراهم کردن تمامی امکانات رفاهی برای مسافران و دارا بودن ۱۵ اتاق ۲ تخته، حداکثر ظرفیت پذیرش ۲۰۰ گردشگر را دارد. لازم به ذکر است در اتاق ها علاوه بر تخت، سرویس کف خواب نیز برای ۳ نفر وجود دارد. سرویس بهداشتی در اتاق های این کاروانسرا به منظور حفظ معماری سنتی تعبیه نشده و توالت و حمام بصورت عمومی و در زیر زمین مجموعه قرار دارد. کاروانسرای میاندشت در میانه‌ی راه تهران به مشهد واقع شده است و می‌تواند گزینه خوبی برای استراحت مسافران در این مسیر طولانی باشد. فاصله این مجموعه تاریخی از شهر مشهد نیز حدود چهارصد کیلومتر است. علاوه بر لذت بردن از  بازدید قسمت های مختلف کاروانسرا  در طول روز ، در شب نیز می‌ توانید تجربه ی بی نظیری را تجربه کنید، لذت دیدن آسمانی پرستاره در میان کویر.

کاروانسرای میاندشت میامی
برج چهل دختر استان سمنان

برج چهل دختر

بنای آجری گنبد چهل دختر دامغان که قدمت آن به دوران سلجوقی برمی گردد در سال ۴۶۶ هجری به دستور ابوشجاع موسوم به اسفاربکی بن اصفهانی ساخته شده است. این بنای آجری جز معدود برج ‌هایی می باشد که درطول سال ‌های بسیار و بلاهای طبیعی به طور کامل سالم مانده است  و دارای تزئینات آجری بسیار زیبا و چشم نوازی است. بنا دارای محیط خارجی ۲۳ متر، قطر داخلی ۵/۵ متر و حدود ۱۵ متر ارتفاع است. نقشه ‌ی کلی برج به صورت دایره ‌ای با بدنه ‌ی استوانه‌ ای با استفاده از اصول ریاضیات و به صورت دقیق ساخته شده و همین امر سبب شده است تا حوادث طبیعی کم‌ ترین صدمه و آسیبی بر بدنه برج، وارد نکرده است. هرچند در ساخت برج از آجرهای ظریف استفاده شده است، اما این آجرها به گونه ‌ای هنرمندانه و زیبا روی یکدیگر کار شده است که بیننده تصور می‌کند در چسباندن و قرارگرفتن آن‌ ها، از هیچ ملاطی استفاده نشده است.

به دلیل قدمت بالای این بنا دور از انتظار نیست که این برج نیز از خشت خام ساخته شده باشد که در اثر گذر ایام قسمتی از آن تخریب شده باشد و دوباره در قرن ۴ و۵ به فرمان ابوشجاع که هنور اطلاعاتی برای صحت هویت آن در دسترس نیست این بنا با توجه به طرح اولیه اش نورد بازسازی قرار گرفت اما اینبار با استفاده از آجرهایی که در برابر آب و فشار مقاوم هستند. این برج دارای دربی چوبی است که در قسمت جنوبی برج قرار گرفته است که در سال‌های اخیر ساخته ونصب شده است. قبل از ورود به برج نیز کتیبه ‌ای دیگر بالای درب قرار گرفته که آن هم به خط کوفی نوشته شده و گفته می ‌شود نام سازنده‌ ی برج چهل دختر بر روی آن حک شده است. نویسندگان و تاریخ نویسان بزرگی از این بنا دیدن کردند که هرکدام جملاتی را به یادگار گذاشته اند، دکتر ج. کریستی ویلسون در کتاب تاریخ صنایع ایران می نویسد: «علاوه بر برج مقبره ای که در دامغان به پیر علمدار معروف است و در فصل گذشته مسطور گردیده ، مقبره ای شبیه آن در همان شهر موجود است که چهل دختران نامیده می شود و به تاریخ ۴۴۶ هجری ( ۱۰۵۳ میلادی) است. اگر چه این دو برج از حیث شکل شبیه هم هستند و هر دو سقف مخروطی پیازی شکل دارند ولی آجرهای چهل دختران بهتر و قشنگ تر از آجرهای پیر علمدار است». و یا خانیکوف از دانشمندان جغرافیا دان روسی، در یکی از کتاب‌هایش برج چهل دختر دامغان را از آثار اوایل دوران حکومت سلجوقیان معرفی کرده و معتقد است که این برج در سال ۴۴۶ هجری قمری ساخته شده است. او در کتابش از امامزاده سخنی به میان آورده و عنوان می‌کند که امامزاده درون مسجدی ساخته شده است. وی چنین گفته است در باغچه سبزیکاری متصل به مسجد، برج کوچکی وجود دارد که بسیار ساده، اما با ذوق و سلیقه بنا شده است. کتیبه ‌ای بر سر در بیضی شکل این برج قرار دارد که نشان می‌دهد که این بنا در سال ۴۴۶ به فرمان امیر ابوشجاع عسگر بیک پسر اصفهان، پادشاه … برپا شده است. بقیه کتیبه زیر گچ ‌کاری ‌های سال ‌های بعد پنهان مانده است. کف مقبره حدود ۷۵ سانتی متر از صحن مجاور بلندتر است و با یک پله که در مدخل آن قرار دارد با محوطه اطراف امامزاده ارتباط پیدا می کند. فاصله برج تا بقعه نیز ۲۷۵ سانتی متر است. اگر با ماشین شخصی خود به سمنان سفر‌ می‌کنید می‌توانید با ۱:۲۰ دقیقه رانندگی به شهر دامغان برسید. بعد از ورود به شهر دامغان از سمت سمنان مستقبما وارد خیابان شهید مفتح شوید وبعد از گذشتن از میدان شهدا و وارد شدن به بلوار امام خمینی میتوانید این برج تاریخی را در سمت چپ خود ببینید. درب چوبی برج بسته است.

مسجد جامع فرومد

مسجدهای تاریخی کشور و سبک ساخت آن نشان دهنده بخشی از تاریخ، فرهنگ، هویت و تمدن هر منطقه از ایران عزیز است، برخی از آنها سالانه گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را برای بازدید، به سوی خود می ‌کشانند و یکی از این مسجدهای زیبا و نشان دهنده شاهکار معماری گذشتگان مسجد جامع فرومد است. مسجد جامع تاریخی فرومد یادگاری به جامانده از دوره خوارزمشاهیان است، که بر اساس روایتی این بنا بر روی ویرانه‌ های آتشکده ساخته شده و در دوره ایلخانی گسترش یافته و بر تزئینات آن افزوده شد. در گذر از شاهراه خراسان که زمانی نه چندان دور، مهم ‌ترین مسیر کاروان‌سرایی ایران و شاهراه تجارت شرق و غرب بود، آثار ارزنده‌ای از میراث معماری ایران گسترده است که به‌رغم ویژگی ‌های منحصر به ‌فردشان، چندان شناخته شده نیستند. مسجد جامع فرومد در قلب روستای زیبای فرومد یکی از این کهن  بناهای فراموش‌ شده  است. فرومد که مرکز دهستان فریومد است، در ۱۸۰ کیلومتری شرق شاهرود جای گرفته و بانی ساخت آن شخص علاء­الدین محمد فرومدی (وزیر دربار سلطان محمد خدابنده) می  باشد. بر اساس کتیبه ‌ای که در میانه‌ ی بنا بر روی سنگ نصب شده، بنا یادمانی است برای ابن یمین فرومدی، قطعه ‌سرای نامدار قرن هشتم هجری. هنرمند سازه هرچه در توان داشته، در ایجاد و به ویژه تزئینات این مسجد به کار گرفته است. ساخت بخش هاي مختلـف مسـجد بـه عنـوان مثـال ایوان هاي رفیع و با شکوه، به کارگیري خطوط زیباي کوفی و ثلث و ریحان در کتیبه ها که با دقت عمل بسـیار همراه بوده است. تزئینات گچ  بري را به درجه اي اعلی رسانیده است. گچ  بري ها آن چنان متنوع است کـه صـدها طرح و نقش را در خود جاي داده است. تزیین یـک مسـجد یعنـی عبـادت خداونـد در مسجد فرومد این کار با ذوق و سلیقه خاص انجام شده و در عین حال نوعی عبادت بوده است. مسجد فرومد داراي بخش هاي مختلفی همچون: ایوان جنوبی یا اصلی، ایـوان شـمالی، رواق هـا ي شـرقی وغربی، مدخل ورودي(ایوان ورودي) فضاهاي پیرامون ایوان ها ، کـه ایـن فضـاها بـه صـورت قرینـه در طـرفین ایوان ها ایجاد شده است. بر اساس شواهد و وضعیت موجود بناي مسجد، در دوره ي مختلف تغییر و تحـولات مهمی در آن بوجود آمده است. این بنا به دلیل داشتن آرایه هاي گونه گون وگسترده بـه عنـوان گنجینـه اي از تزئینات و عناصر معماري اسلامی محسوب می شـود و بـا دارا بـودن ویژگی هاي معمـاري سـبک خراسـانی و کتیبه نگاري از دیدگاه مطالعات باستان شناختی دورة اسلامی حائز اهمیت است. بنای این مسجد ۹۰۰ ساله  جز نخستین بناهای تاریخی استان سمنان و از عجایب هنري ایران است که هر گردشگری را مجذوب زیبای خود می‌کند.

مسجد جامع فرومد

مسجد تاریخانه

تاریخانه نمونه ‌ای کامل از مساجد قرون اولیه‌ی اسلامی در ایران است و بر پایه تحقیقات باستان ‌شناسی بعد از مسجد فهرج (نائین یزد) که قدیمی ‌ترین مسجد ایران و مربوط به قرن اول هجری است، از نظر قدمت دومین مسجد قدیمی در بین مساجد کهن ایران‌ را دارد. عده‌ای بر این باورند که این مسجد قبلاً آتشکده بوده و پس از تسلط اعراب‌، آن را ناریخانه خوانده‌ اند و سپس به تاریخانه معروف شده است. نام این مسجد تاریخی و واژه تاریخانه گفته شده که این نام ترکیبی از واژه ترکی “تاری” به معنای خدا و واژه پارسی خانه است و اصطلاحا معنای آن “خانه خدا”است که نامی مرسوم برای مساجد در فرهنگ اسلامی است. “گدار” باستان شناس معروف درباره مسجد تاریخانه نوشته است: این مسجد «نمونه ای از بناهایی که مقدم بر دوره سلجوقیان است و به دوره ‌ای برمی ‌گردد که نمونه اصلی مساجد ایران در آن احداث شده است دو نمونه از مساجد این دوره جامع نائین و تاریخانه دامغان است». تاریخانه  را مسجد چهل ستون هم می  نامند و این رقم اغلب در ایران نماینده آن نیست که حتماً چهل ستون داشته باشد بلکه به معنی ستون های متعدد است. طرح کلی مسجد کاملاً ساده است ولی بیشتر گردشگران آن را بسیار گیرا یافته‌ اند؛ زیرا احساسی از شکوه و زیبایی شاهانه ارائه می‌ کند و یکی از با شکوه‌ ترین بناهای اسلامی ‌است که بی‌ شک، مظهر عظمت و اعتماد و در عین حال، فروتنی است. ساختمان از لحاظ مصالح و سبک به طور کامل به شیوه ساسانی است، حتی آجر چینی شعاعی و ابعاد آجرهای قرمز و خود ستون‌ ها شبیه همان طرح‌ های کاخ ساسانی است که فاصله چندانی با آن محل ندارد. بنا به گفته رئیس اداره میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی شهرستان دامغان این بنا محبوب ‌ترین اثر تاریخی دامغان برای گردشگران خارجی در سال ۹۸ بوده است.

برج چهل دختران دامغان

برج چهل دختران دامغان، یکی از تاریخی ترین آثار کهن ایران است که اگرچه ۱۱ قرن از ساخت آن می گذرد ولی  همچنان استوار بوده و خسارت کمی را متحمل شده است. عده ی بسیاری این بنا را به برج چهل دختر سمنان اشتباه می گیرند اما تفاوت این دو بنای تاریخی از زمین است تا به آسمان. داستان تاریخی این برج عجیب به سال ۶۱۹ میلادی بر می گردد. در آن زمان یکی از شاه ‎دخت‎های دربار سامانی به همراه ۳۹ تن دیگر از یارانش در حال فرار است. این ۴۰ دختر،  سرزمین ‎های بسیاری  را طی می کنند تا به جای امنی برسند. سپاهیان دشمن نیز در پی آن‎ هاست ولی موفق به دستگیری چهل دختر دربار سامانی نمی ‎شوند. تا آن ‎که این چهل ‌تن برای همیشه ناپدید می ‎شوند. از آن پس و بر مبنای این داستان، برج‌ ها یا قلعه ‌های زیادی را به نام «چهل دختران» نام ‎گذاری می‎ کنند. این داستان نه فقط در ایران، بلکه در افغانستان، ازبکستان و تاجیکستان و حتی ترکیه، گرجستان و اوکراین هم بر سر زبان ‎هاست و بناهایی با این نام را می ‎توان در این کشورها یافت. اما پیشینه برج چهل دختران دامغان را به آتشکده زرتشتیان نسبت می‎دهند و تاریخ بنای آن را در دوره پیش از اسلام می‎دانند. با این‎حال عده‌اى از مردم سمنان معتقدند این برج را چهل دختر که دست از تعلقات دنيوى کشيده بودند با مصالحی از جمله گل و خشت ساخته‌اند تا در آن خلوت گزینند و به عبادت مشغول شوند. درخصوص برج چهل دختران سمنان، عقیده جالبی نیز وجود داشت و آن بخت‎گشایی برای دختران بود. دختران دم‌ بخت براى باز شدن بخت خود، مشتی سنگ را از داخل بنا، به خارج آن پرتاب می کردند. اگر سنگ ‎ها به فضای بیرونی می ‎افتادند، دختران در همان سال در انتظار شوهر می‎ ماندند و اگر سنگ ‎ها درون بنا به زمین می ‎افتادند، این دختران باید تا سال آینده صبر می‎ کردند! بنای برج چهل دختران به صورت برج هشت ضلعى است که ارتفاع آن از ۱۰ تا ۱۲ متر متغیر است. آن‎چه از نمای این برج به چشم می ‎آید به دلیل تشابه زیاد شاید ذهن را به سمت برج طغرل ری و میل رادکان هم بکشاند. اما بشنوید از فضای داخلی برج که قبری ساده در وسط آن به چشم می ‎خورد. این قبر که زیر خاک مدفون بود، پس از خاک ‎برداری رخ نشان داد. با این‎حال نام صاحب آن مشخص نیست. هم اکنون این برج داخل یک مدرسه قرار گرفته و همچنان ارزش تاریخی خود را حفظ نموده است .

مجموعه-بایزید-بسطامی

مجموعه بایزید بسطامی

آرامگاه عرفا همواره محلی آرامش بخش و دلنشین برای گردشگری است. بسطام در ۶ كیلومتری شمال شرقی شاهرود و در مسیر جاده شاهرود- آزادشهر قراردارد؛ جایی كه روزگاری، سلطان العارفین بایزید بسطامی در آن تولد شیخ  ابوالحسن خرقانی را در ۱۰۰ سال بعد از حیات خود به مردم مژده داده بود. بایزید بسطامی ملقب به سلطان العارفین بزرگ ترین عارف قرن سوم هجری و از بزرگان اهل تصوف است كه در حدود سال های ۱۶۱ تا۲۳۴ ه.ق می زیسته است و آرامگاه وی اكنون زیارتگاره بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی است. مجموعه تاریخی بایزید بسطامی ، مجموعه ای از آثار متعدد تاریخی، مذهبی و عرفانی، همه را با هم دارد که شامل خانقاه بايزيد، مسجد دوره قاجاريه ، منار بسطام، مسجد بايزيد بسطامي، مسجد جامع  بسطام، امامزاده محمد و برج كاشانه است. همان‌طور که انتظار می ‌رود مزار بایزید ساده و بی ‌پیرایه در میانه این بناها، گنبدها، مناره ‌ها و مساجد ‏کوچک و بزرگ عهد ایلخانی و سلجوقی قرار گرفته است. سنگ مرمری ساده تمام تزئینات این آرامگاه را ‏تشکیل می ‌دهد. روی این سنگ بخشی از دعاهای امام علی با خطی زیبا نوشته شده و در کنار این سنگ ‏قبر دو اتاق بی‌پیرایه قرار دارد که گویا محل عبادت بایزید و خانقاه وی بوده است. مسجدی کوچک در ‏زاویه جنوب شرقی مجموعه قرار دارند که احتمالاً برای سده‌ های دوم و سوم هجری هستند. از دیگر بناهای ‏این مجموعه همان‌طور که گفته شد مدرسه شاهرخیه است که در بخش جنوبی ورودی محوطه واقع شده ‏است. بخش مهمی از سازه ‌های این مجموعه که اکنون از دیدنی های بسطام محسوب می شود، در دوران ‏الجایتو و سده هشتم هجری ساخته شده و نام الجایتو هم بر یکی از گوشه‌ های ورودی به شکل گچ ‌بری هک ‏شده است. دیگر مسجد این مجموعه، مسجد بایزید است، اثری دیگر از دوره ایلخانی و احتمالاً سده هشتم ‏هجری. این مسجد هم دو بخش زنانه و مردانه دارد که بخش مردانه ‌اش بزرگ ‌تر از بخش زنانه است. این ‏مسجد برخلاف خود آرامگاه بایزید، تزئینات کم‌ نظیری دارد که احتمالاً بی ‌شباهت به مسجد نطنز نیستند.

دشت کالپوش

در استان سمنان می توانید تفاوت اقلیمی را به راحتی مشاهده کنید از کویر تا دشت های سرسبز . کوه های سر به فلک کشیده، از گرمای گویر تا سرمای کوهستانی. این تفاوت اقلیم باعث شده که تنوع جاذبه ‌های گردشگری طبیعی سمنان بسیار چشم گیر باشد. دشت کالپوش یکی از همین جاذبه‌ هاست که هر ساله در فصل بهار و تابستان میزبان بسیاری از علاقه‌مندان به طبیعت است. دشت شقایق و دشت آفتابگردان در این منطقه شهرت جهانی دارد. با فرارسیدن فصل بهار و ماه اردیبهشت این منطقه به رنگ سرخ گل های شقایق در می آید و حدود سه ماه پس از رویش گل‌ های شقایق در دشت کالپوش، دشت زردپوش می ‌شود. آفتابگردان از محصولات کشاورزی مهم دشت کالپوش است و اگر در حوالی شهریور به این منطقه سفر کنید از دیدن تعداد زیاد مزارع گل‌ آفتابگردان شگفت‌زده خواهید شد. آنچه این دشت را از دشت های دیگر متمایز می کند و همچنین یکی از بارز ترین ویژگی‌های آن نیز محسوب می ‌شود، سطوح زیر کشت آن است که برخلاف دیگر مزارع آفتابگردان که در زمین ‌های هموار دیده می ‌شود، در اینجا در دشت ‌های ناهموار و تپه‌ های آبشارگونه است که تمایز رنگی بی‌نظیر و تصویر بی بدیل را خلق می ‌کند. کاشت گل آفتابگردان در این منطقه انواع مختلفی راشامل می‌شود که از گونه ‌‌های ژنتیکی جدید آن، انواع پا‌کوتاه و درشت دانه را می ‌توان نام برد. اما این‌ ها تنها جاذبه ‌های گردشگری این منطقه نیستند. در منطقه ‌ی کالپوش می ‌توانید از جنگل دشت شاد و جنگل و آبشار لوه نیز بازدید کنید. شما می‌توانید برای دیدن دشت گل‌های زیبای سرخ شقایق در ماه اردیبهشت و برای دیدن دشت گل‌های زرد آفتابگردان در ماه شهریور به این منطقه سفر کنید. البته در فصل پاییز و زمستان، دشت کالپوش از زیبایی خاصی بهره‌ مند است. برای شناساندن زیبایی های این منطقه هر ساله جشنواره سفر به دشت شقایق ها با حضور علاقمندان طبیعت که از بیشتر نقاط کشور شرکت می ‌کنند، برگزار می ‌شود. بازدید از مناطق نمونه گردشگری دشت شقایق ‌ها، جنگل دشت شاد، جنگل و آبشار نام نیک و دیگر جاذبه های طبیعی منطقه، عرضه صنایع دستی، سوغات، اجرای موسیقی محلی و چوب بازی از جمله برنامه‌های این جشنواره است. جاجیم بافی، لاک ‌تراشی، سوزن‌ دوزی و دیگر دست ‌بافته ها از جمله صنایع دستی منطقه کالپوش محسوب می‌ شوند که در کنار فرآورده‌ های لبنی و تخمه آفتابگردان توشه پرباری از سوغات را تشکیل می ‌دهند که می‌توان از کالپوش به ارمغان برد. برای سفر به دشت کالپوش باید وارد جاده‌ی تهران مشهد شوید و پس از گذشتن از شاهرود و رسیدن به شهر میامی به سمت شمال بروید. فاصله‌ی دشت کالپوش از شاهرود حدود ۲۰۰ کیلومتر است. البته راه دیگری نیز برای سفر به این منطقه وجود دارد و از مسیر گرگان نیز می‌توانید به دشت کالپوش سفر کنید. این مسیر راه شما را برای رسیدن به کالپوش دور می‌کند اما نسبت به جاده‌ی بیابانی تهران-مشهد سرسبزتر و جذاب‌تر است. در بازدید از دشت کالپوش، مراقب باشید به مزارع آسیب نرسانید و باعث رنجش کشاورزان منطقه نشوید.

دشت کالپوش استان سمنان

جنگل رودبارک

جنگل رودبارک در فاصله ۷۰ کیلومتری شمال‎ شرقی شهمیرزاد واقع شده و به دلیل آب و هوا و طبیعت بی نظیرش یکی از بهترین ماوا های تابستانیست. این پارك جنگلی طبیعی در منطقه ای كوهستانی و در بین استان های شمالی كشور و مركز كشور قرار گرفته است. به همین دلیل از لحاظ آب و هوایی شرایطی مناسب را برای گردشگران و مسافران فراهم كرده است. در جنگل رودبارک که به آن لعلوم هم می‎گویند، غاری وجود دارد که قدمت آن را به دوران رواج آیین میترائیسم نسبت می ‎دهند. فراموش نکنید برای گشت و گذار در جنگ‎های انبوه رودبارک و همچنین دیدن غار، باید از راهنماهای محلی کمک گرفت. عاشقان جنگل و سرسبزی می توانند به کمک راهنما ساعت ها در جنگل های بكر و دست نخورده این منطقه به تفریح بپردازند. دشت وسیع و پرگل نیز در این منطقه كم نیستند و صحنه ای كم نظیر را به نمایش می گذارد. كوه ها و تپه های زیبایی در این منطقه وجود دارد كه می توان به كوه های “لپی” و “تنگه” كه پوشیده از گل های زیبا و پوشش منحصر به فردی می باشد اشاره كرد. درختان سر به فلک کشیده بلوط و راش و همچنین زمستان‎ های پربرف از جمله ویژگی‎ های جنگل رودبارک به شمار می ‎رود. وجود گونه‎ های گیاهی متنوع و هم‎ جواری با منطقه حفاظت شده «پرور» باعث شده تا پوشش جانوری این خطه نیز غنی و منحصربه‎فرد باشد. به همین سبب است که حیواناتی از جمله کل، خرس قهوه‎ای، بز و پرندگانی از جمله کبک، قرقی، عقاب و کرکس را می‎توان در آن دید. برای سفر به جنگل رودبارک، دو مسیر پیش روست که هر دو آن‎ ها از جاده شهمیرزاد به فولاد محله آغاز می ‎شود. از خروجی این جاده و با گذر از گردنه بشم و رسم»رودبار، با طی مسیری ۵۰ کیلومتری، کم ‎کم تابلوهای راهنمایی که مسیر روستای رودبارک را نشان می ‎دهند، به چشم می ‎آیند. مسیر روستا جاده ‎ای خاکی دارد که به سمت شمال می ‎رود. با گذر از مسیر روستای رودبارک و طی سه کیلومتر می‎توان به رودبارک پایین رسید. ناگفته نماند که رودبارک سال‎ هاست میزبان برگزاری جشنواره سنت ‎ها و بازی ‌های محلی اقوام ایران است. همه ساله در اوایل فصل بهار اقوام مختلف ایرانی شامل ، کرد، لر، ترکمن، ترک عرب، بلوچ و بسیاری اقوام دیگر گرد هم می‌ آیند و با اجرای رقص ‌های محلی و نمایش صنایع دستی و غذاهای سنتی، سه روز از فصل تابستان را در کنار یکدیگر در این منطقه زیبا جشن می‌ گیرند.

جنگل ابر

وقتش رسیده که همه ی ما تصور بیابانی بودن سمنان را فراموش کنیم و با طبیعت بی نظیر آن آشنا شویم. در واقع طبیعت چهره ‌های متفاوت و در عین حال زیبایی دارد که به راحتی می تواند هوش را از سرمان ببرد مانند تماشای جایی که طبیعت و ابر همدیگر را در آغوش گرفته اند. جنگل زیبا و تماشایی ابر، قسمتی از  قدیمی‌ ترین جنگل ‌های هیرکانی بر روی زمین است. جنگل ‌های هیرکانی از میلیون ‌ها سال قدمت دارند و از دوران ژوراسیک، یعنی دوره سوم زمین شناسی باقی مانده ‌اند. پس شاید باورش سخت باشد ولی فرصت دیدن جنگل ‌هایی ۴۰ میلیون ساله را در شاهرود داریم. این جنگل وسعتی در حدود ۳۵ هزار هکتار دارد و در حقیقت ادامه جنگل ‌های سرسبز و دیدنی شمال است و زیبایی شمال کشور را در شاهرود تداعی می‌کند. اما علت این هم آغوشی جنگل و ابر در چیست؟ این جنگل در منطقه ‌ای قرار گرفته که از ضخامت کوه‌ های البرز کم می‌ شود و ابرهای گرفتار در پشت این دیواره از بین دره ‌ها به سمت جنوب سرازیر می ‌شوند؛ قرار گرفتن در دو ناحیه کم فشار و پرفشار یعنی دشت گرگان و منطقه ابر باعث شده هر وقت زمین انرژی می‌گیرد ابرها جابه‌جا شوند . جنگل ابر گونه ‌های نادر، کمیاب و زیبای گیاهی و جانوری زیادی را در خودش جای داده که تماشای هر یک از آن‌ها تجربه ‌ای جذاب و لذت ‌بخش است. مشهورترین گونه گیاهی جنگل ابر، درخت اورس است، درختی از گونه سروها اما ۸۵ گونه گیاهی دیگری مانند راش، بلوط، ممرز افرا، شیردار، توسکا، آزاد داغداغان، گونه‌ های کلاه میر حسن، چوبک، اسپرس، دم روباهی، آویشن و شبدر به همراه گونه‌ های گیاهی نادر مثل نارون، بارانک و سرخدار در این جنگل زیبا به چشم  می خورد. عجیب است که بدانید در این جنگل ها گیاهان دارویی بسیار نیز کشف شده، فقط در یک فضای ۱۰۰ متری در این جنگل، ۴۰ نوع گیاه دارویی شناسایی شده. برای مثال از چهار تا پنج گرم عصاره سرخدارکه در این جنگل می روید، ماده ضد سرطان رحم و تخمدان استخراج می ‌شود. گونه‌ های جانوری اینجا هم کم نیست. حیواناتی مثل خرس قهوه ‌ای، گرگ، پلنگ، خوک وحشی، شغال، روباه، خرگوش کل و بز، شوکا و مار و از پرندگان کبک، کبوتر جنگلی، بلدرچین، عقاب جنگلی، کرکس، شاهین، فاخته و قرقاول. یکی از دیدنی‌ هایی که هنگام سفر به جنگل ابر می توانید از آن دیدن کنید،  دالان بهشت است. وقتی در این منطقه، از کوه رستم عبور کنید، دالان بهشت با درختان انبوه و در هم گره خورده نمایان می ‌شود. جایی که با درختان زیبا و پوشش گیاهی خاص شبیه به رویایی دور است که حالا جلوی چشم‌ تان نمایان شده است! درست است که ابرهای این منطقه باعث شهرتش شده، ولی اینطور نیست که همیشه بتوان آنها را دید. بهترین زمان سفر به جنگل ابر نیمه اول سال و از اوایل اردیبهشت تا اوایل مهر است. ولی قبل از رفتن به آن باید هواشناسی را هم چک کرد. اگر هوای علی آباد کتول در استان گلستان ابری و بارانی باشد و هوای شاهرود آفتابی میتوان به دیدن ابرها امیدوار بود. از ظهر تا نیمه های شب ابرها پدیدار می ‌شوند. نکته ی قابل توجه در سفر به این منطقه این است که بیشتر مسیر جنگل پیمایی در جنگل ابر سخت، پیچیده و دشوار است و بدون حضور یک راهنمای کاربلد و آشنا به منطقه، رسیدن به قسمت های مختلف در آن امکان پذیر نیست. بنابراین اگر طبیعت گرد حرفه ای نیستید و آشنایی به قسمت های مختلف جنگل ندارید هرگز تنها و بدون حضور راهنما در آن به گردش نپردازید؛ چرا که خطر گم شدن در جنگل ابر بدون حضور راهنما بسیار زیاد است.

جنگل ابر
آبشار مجن شاهرود

 آبشار مجن شاهرود

سمنان استانی است با جاذبه های گردشگری بسیار زیبا اما در این میان شاهرود به تنهایی یکی از زیباترین و پر جاذبه ترین شهرهای سمنان به حساب می آید که با سفر به آن می ‌توانید از کوه و کویر گرفته تا آبشار و جنگل را دیدن کنید. آبشار مُجن یا تنگه داستان یکی از همین جاذبه هاست که در نزدیکی شهر کوچکی به همین نام واقع شده است رودخانه فصلی و زیبای مجن نیز که از آبشار سرچشمه گرفته و سرانجام به رودخانه تاش می ‌پیوندد محلی مناسب برای تفریح و استراحت است که بر زیبایی ‌هایی محیط اطراف آبشار می ‌افزاید. آبشار مجن برای افرادی که به دنبال ماجراجویی و هیجان هستند بسیار مناسب است. برای دیدن آبشار باید وارد آبی سرد و زلال شوید و با حدود بیست متر پیاده روی در آب در فضایی زیبا و هیجان آور از آن لذت ببرید. این آبشار زیبا و با عظمت در میان تنگه ای به نام داستان با ارتفاع دوازده متر در بین دو سنگ عظیم ‌الجثّه جاری است. بیننده در نگاه اول چنین تصور میکند که سنگ ها تا لحظاتی دیگر فرو خواهند ریخت. ریزش این آبشار به یک رود ۲۵ کیلومتری می انجامد که به طور فصلی پر آب است و برخی از فصل ها آبش کم است. آبشار مجن از چندین آبشار کوچک و بزرگ تشکیل شده است که بصورت طبقه ‌ای روی هم می ‌ریزند. دسترسی به طبقه‌ های فوقانی آبشار بسیار سخت است و نیاز به صخره نوردی دارد اما برای رفتن به طبقه دوم آبشار پله ‌هایی مارپیچ نصب شده است که به راحتی می‌ توانید از آن‌ بالا روید و خود را به آبشار دوم برسانید. البته لازم به ذکر است در فصل پاییز و زمستان طبقه فوقانی آبشار  بصورت یخ زده است بطوری که آب از زیر قندیل ‌های بزرگ یخ جریان دارد و دیدن آن برای صخره نوردان و دوست داران طبیعت بسیار زیبا و هیجان ‌انگیز است. برای بازدید از آبشار مجن باید خود را به شهر مجن در فاصله‌ی حدودا ۳۵ کیلومتری شهر شاهرود برسانید. از شهر مجن تا آبشار چیزی در حدود ده کیلومتر فاصله است که می‌توان آن را با خودرو پیمود. اگرچه این جاده تا آبشار خاکی است اما می ‌توان با وسایل نقلیه عادی نیز از آن گذر کرد. این جاده به پارکینگ آبشار می ‌رسد و در نهایت با پیاده‌ روی کوتاهی از محل پارک خودروها به آبشار مجن خواهید رسید. شهر مجن در منطقه‌ای کوهستانی واقع شده است. آب ‌و هوای این شهر در فصل‌ های پاییز و زمستان سرد است. مردم مجن در این فصل گاهی بارش سنگین برف و یخبندان را نیز تجربه می ‌کنند. مجن در نیمه اول سال آب ‌و‌ هوای دلپذیری دارد که به هیچ وجه شبیه مناطق کویری همسایه‌ ی آن نیست. به این ترتیب بهترین فصل بازدید از این منطقه اواخر بهار و تابستان است. شغل بیشتر مردم این شهر کشاورزی، باغداری و دامداری است. قرارگیری مجن در منطقه‌ای کوهستانی باعث شده که تنها راه ارتباطی آن با نواحی اطراف، جاده‌ی آسفالته‌ی این شهر به سمت شاهرود و بسطام باشد. به دلیل شرایط منطقه قبل از شروع سفر پیشنهاد می شود لباس گرم با خود همراه داشته باشید همچنین برای رفتن به آب و رسیدن به آبشار چند دست لباس جایگزین به همراه داشته باشید به خصوص که باران های تندی گاه جاری می شود مخصوصا اگر در زمستان می خواهید به این منطقه سفر کنید به حتم زنجیز چرخ و آذوقه بیشتری به همراه داشته باشید. خصوصا به خاطر جاده پیشنهاد می شود از ماشین مناسب این مناطق استفاده شود. همچنین لازم به یادآوری است آنتن دهی موبایل در کنار آبشار ضعیف است و اینترنت وصل نمی ‌شود.

صنایع دستی استان سمنان

صنایع دستی به مجموعه ای از هنرها و صنایع گفته می شود که با استفاده از مواد اولیه ی بومی و به کمک دست و ابزار دستی ساخته می شود که در آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعتگر سازنده به نحوی تجلی یافته است و همین عامل وجه تمایز اصلی این نوع محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای است.

در استان سمنان نیز از لذت بردن از این هنر دست بی نصیب نخواهید ماند، شما را با مهم ترین صنایع دستی سمنان آشنا می کنیم:

سفالگری و سرامیک:

یکی از مهم ترین و قدیمی ترین دست ساخته های بشر، سفال است که برخلاف اشیاء فلزی، چوبین و …  فاسد نمی گردند و اطلاعات مفیدی را از گذشتگان در اختیار ما قرار می دهند. صنعت سفالگری در استان سمنان از پیشینه معتبر برخوردار است. به طوری که دکتر اریک اشمید هنگام حفاری در اطراف دامغان امیدوار به کشف شهر افسانه ای هکاتوم پلیس یا شهر صد دروازه بود، اگرچه موفق به کشف بقایای شهر مورد نظرش نشد، ولی به مجموعه ای از بهترین فراورده های صنعتگران دو تا سه هزار سال قبل از میلاد مسیح دست یافت. قدمت یکی از مجموعه های یافت شده در شهر دامغان شامل کوزه های بزرگ به اشکال هندسی و دارای لعاب قهوه ای روشن و کرم، به دو تا سه هزار سال قبل از میلاد مسیح می رسد. این هنر با همه ی فراز و نشیب هایی که در طول تاریخ پشت سر گذاشته است، توانسته حیات خود را حفظ کند و امروزه در شهر های سمنان و شاهرود به اوج شکوفایی خود برسد. در کنار ساخت سفال در کارگاه های سفالگری، سرامیک نیز تولید می شود و طرفداران خاص خود را دارد.در حال حاضر سفالگران استان سمنان در کارگاههای سفالگری و سفال سازی به ساخت سفال های ارزشمند مشغولند. در این میان، کارگاه سفال گری و سفال سازی قان بیگی در شاهرود از اهمیتی ویژه برخوردار است.

خرمهره:

خرمهره یا همان مهرهای کبود، به زبان سمنانی (کَئوکه) از صنایع دستی استان سمنان است که از پنج هزارسال پیش یعنی از زمان سومریان وجود داشته و تا زمان ساسانیان نیز دیده می شود که بیشتر برای نظر قربانی و دفع چشم بد (چشم زخم) آن را به کودکان و چارپایان گران قیمت می آویختند. برای تهیه بدنه مهره از گرد سنگ رودخانه (گردسنگ) استفاده می شود که نوع مرغوبی از کوارتز با ترکیبی از کلرید است. برای ساخت خرمهره گرد سنگ را با کتیرا و آب آمیخته و خمیری غلیظ از آن ها درست می کنند. این خمیر را با کف دو دست به صورت گلوله های کوچکی در می آورند. گاهی برای این منظور از قالب های کوچکی استفاده می کنند که با آن ها می توان در آن واحد تعداد زیادی گلوله درست کرد.

لاک تراشی:

لاک تراشی در مناطق روستایی و جنگلی مورد توجه پیشه وران و هنرمندان بوده و انواع سازه های آن بر اساس نیاز زندگی روزمره رشد یافته است. روستاییان ساکن مناطق جنگلی در گذشته بیشترین نیازهای خود را از چوب تهیه می کردند و در ساخت لوازم چوبی از مهارت خوبی برخوردار بودند. آن ها با استفاده از ریشه و تنه درختان بدون بهره گیری از ابزار کار امروزی ظروف چوبی مانند آخوردام- کنگیر- ظروف تهیه خمیر- قاشق- ملاقه تولید می کردند. هنر لاک تراشی یک کار ابتکاری در بین صنایع استان سمنان است. برای شروع کار لاک تراشی چوب از صنایع استان سمنان انتخاب شده نیاز به آماده سازی خاصی نداشته و پس از جداسازی از تنه یا ریشه درخت آماده کار خواهد بود اما بهتر است که چند روزی در سایه بماند تا مقداری از رطوبت اولیه را از دست بدهد و اگر چوبی که برای کار انتخاب شد خشک شده باشد قبل از شروع کار باید مدتی در داخل آب خیسانده شود. این هنر زیبا هم رو به فراموشیست و در حال حاضر تنها دو یا سه هنرمند لاک تراش در استان سمنان زندگی می کنند.

چاپ قلمکار:

چاپ قلمکار به نوعی چاپ سنتی روی پارچه اطلاق می شود که با استفاده از قالب هایی چوبی با نقش برجسته، صورت می گیرد و در طی آن پارچه به شکل زیبایی منقوش به طرح های مختلفی می گردد. برای نخستین بار، قلم کار سازان ایرانی برای دسترسی به تولید بیشتر و ایجاد هماهنگی و یکنواختی نقش ها، استفاده از مهره های چوبی را جایگزین استفاده از قلمو ساخته اند. برای فراهم آوردن امکاناتی به منظور استفاده مردم، قلم کار را که در گذشته فقط برای روی پارچه های پشمی و ابریشمی انجام پذیر بود بر انواع پارچه از قبیل متقال، کتان، چلوار و کرباس و … انجام دادند. در حال حاضر چاپ قلم کار به وسیله قالب های چوبینی که دارای نقوش برجسته است انجام می شود. قالب های چوبی در این کار نقش مهمی را بازی می کنند و معمولا توسط افراد حرفه ای با استفاده از چوب های گلابی و زالزالک ساخته می شوند. رنگ های مورد استفاده در این نقوش حداکثر چهار رنگ می باشد که بسته به سلیقه ی هنرمند از آنها استفاده می شود. گروهی از هنرمندان در رشته هایی چون ریشه تابی که پارچه زیر ساخت قلمکار را آماده می سازد یا صحرا کاری که کارهای رنگرزی، سفید گری، بخار و شستشوی پارچه های قلمکار را به عهده دارد به فعالیت مشغولند. مهمترین مرکز این صنعت در استان در شهرستان دامغان قرار دارد که ماهانه مقادیر هنگفتی انواع رومیزی پرده و سفره و سایر محصولات قلمکار تولید و برای صدور به خارج از کشور آماده می کند.

گلیم بافی:

گلیم به عنوان نخستین زیرانداز بشر، دارای سابقه تولیدی بسیار طولانی است. بافت گلیم اگر چه به گونه بسیار ساده آغاز شده، اما در طول سالیانی که از عمر آن می گذرد، هنرمندان ایرانی در تکمیل آن نقش فوق الاده چشمگیر ایفا کرده اند و توانسته اند آن را به عنوان محصولی برخوردار از ارزشهای هنری و مصرفی توامان حتی روانه بازارهای خارجی کنند. گلیم که در مقایسه با قالی دارای شیوه بافتی آسانتر است و به همان نسبت قیمت ارزانتری دارد، هنری در انحصار روستا نشینان و عشایر به حساب می آید. روستا نشینان و عشایر در شهرستان های گرمسار، سمنان و روستاهای کندو، خیج و رضا آباد شاهرود بیشترین تولید گلیم را در سطح استان سمنان دارند.

جاجیم بافی:

جاجیم یک نوع زیرانداز است که به دلیل نداشتن پرز از هر دو روی آن می توان استفاده نمود. این دست بافته ی زیبا، از نخ‌ های رنگارنگ و ظریف پشمی یا پنبه‌ ای یا ترکیبی از این دو بافته می شود و بافت آن در میان روستاییان و عشایرِ چهار گوشه ی کشور رواج دارد. جاجیم به غیر از زیرانداز به هنگام کوچ عشایر برای بسته‌بندی و جابه‌جایی اسباب و لوازم و یا همچون یک بالاپوش گرم نیز کاربرد دارد. ارزش این دستبافته به حدی است که در برخی نقاط کشور به‌عنوان چشم‌ روشنی و جهیزیه به نوعروسان هدیه می شود تا به‌عنوان یادگاری ارزشمندی تا سال ‌ها در خانواده ها باقی بماند. نوعی جاجيم نیز در استان سمنان بافته می شود که به عنوان بقچه يا سوزنی مورد استفاده قرار می گیرد و حمام سری نام دارد. در استان سمنان، شهرستان های سرخه، مهدی شهر، فولاد محله و روستاهای شهرستان دامغان و روستاهای بسطام از جمله تولیدکنندگان جاجیم به شمار می روند.

نمد مالی:

یکی دیگر از صنایع دستی که قدمتی دیرینه در استان سمنان دارد، نمد مالی است. وضعیت فعلی تولید نمد در استان سمنان از نظر کمی و کیفی بسیار مطلوب است و مراکز تولید نمد در استان، شهرستان سمنان، دامغان و روستای ابرسیج شاهرود است. مواد اولیه مصرف شده در نمد مالی پشم است که در اندازه های مختلف تهیه می شود. آنچه در نمد مالی می توان مشاهده کرد، ذوق و هنر، به همراه تحرک تولید کننده است. تولیدات این زحمات کشان علاوه بر استفاده شخصی به روستاهای شمالی استان و شهرستان مازندران ارسال می شود. تولید نمد یکی از کارهای قدیمی است که هنرمندان زیادی در سراسر کشور به آن مشغول هستند. در این میان استان سمنان نیز یکی از پیشکسوتان این حرفه به شمار می رود و از نظر کیفیت و میزان تولید جایگاه قابل قبولی دارد. برای تهیه نمد نیازی به بافتن نیست بلکه ایجاد فشار و رطوبت و حرارت، موجب درهم‌رفتن الیاف پشمی و در نهایت تولید نمد می شوند. این هنر به صورت کلاه، زیراندازه و … در شهرهای سمنان، شاهرود و دامغان به وفور دیده می شود.

چادرشب بافی:

چادرشب بافی به عنوان یک صنعت اصیل و سنتی است که سابقه ای بس طولانی دارد و چون در قدیم از آن در شب برای روانداز استفاده می شد آن را چادرشب نامیده اند. چادر شب در واقع نوعی پارچه است که برای اهداف گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد. در ایران حدود ۱۵ قرن است که چادر شب بافته می شود. این فکر از ابتدا به صورتی بسیار ساده و با تهیه دستگاههای خیلی مختصر انجام پذیرفت دستگاه های بافندگی اولیه را اکثرا زنها به عنوان تنوع شغلی خانه داری اعمال می‌نمودند. بر اثر رونق روزافزون، به تدریج بعد اقتصادی آن مورد توجه نه تنها زنان خانواده، بلکه مردان نیز واقع شد. امروزه سمنان یکی از تولیدکنندگان این پارچه به شمار می رود و هنرمندانی در آن به چادرشب بافی اشتغال دارند.

گلیج بافی:

گلیج یکی از دست بافته ‌های سنتی و کمتر شناخته شده ی ایران است که شباهت زیادی به گلیم دارد و با دستگاهی شبیه به دستگاه پارچه بافی، تولید می شود. این دستبافته که جنس تار آن از پنبه و پود آن از پشم است برای تولید پوشاک مردانه و زیرانداز به کار می رود. بافت گلیج بیشتر در قسمت شمالی استان سمنان به ویژه در روستاهای اروست، فولادمحله، رضاآباد و چاشم و در میان زنان رواج دارد و متاسفانه خطر منسوخ شدن آن را تهدید می کند.

دستباف ها:

در زمانی نه چندان دور، مردمان همین سرزمین پارچه های مورد نیاز خویش را با دست های هنر آفرین خود تهیه می کردند که از نظر تنوع رنگ، نقش، طرح و شیوه های بافت شگفت انگیز بود. هر چند زندگی ماشینی و گرایش به سوی تجدد باعث شد لطمه هایی جبران ناپذیر بر این صنعت وارد آید ، هم اکنون نیز در گوشه و کنار استان سمنان، صنایع دستباف رایج اند. دستبافی شامل تولید پرده های سنتی و هنری و حوله و شال گردن و پارچه های متقال زیر ساخت قلمکار است که در استان رایج است. علاوه برآن جاجیم، چادر شب، پلاس و چوفا (چوخا) که عمدتاً توسط روستائیان و عشایر تولید می شود، از دیگر صنایع دستباف مردم استان است. ماهانه مقادیر قابل توجه ای از این تولیدات به استان های دیگر و مراکز ارسال می شود. شهرستان سمنان به ویژه سرخه، مهدی شهر، فولاد محله و روستاهای شهرستان دامغان و روستاهای بسطام از مراکز تولیدات جاجیمچه و دستباف استان به شمار می روند. همچنین این رشته ها جزء صنایع دستی این استان می باشد: چاقو سازی، برگ بافی، بافتنی های سنتی، چوغا، چلنگری، چادر شب بافی، حمام سری، حجم سازی، زیر انداز نمدی، کلاه نمدی، چهل تکه دوزی، ساخت ساز سنتی، کرباس بافی.

صنایع دستی استان سمنان
صنایع دستی استان سمنان
صنایع دستی استان سمنان
صنایع دستی استان سمنان
چاپ قلمکار سمنان
blank
چادرشب بافی
گلیج بافی
blank

آداب و رسوم مردم استان سمنان

یکی جدایی ناپذیرترین قسمت هر سفر، ارتباط با مردمانی است که در مسیر سفر و یا مقصد نهایی سفر شما زندگی می ‌کنند. برقراری ارتباط با این مردمان می تواند  شما را در مسائل مختلفی نظیر دوری از تنهایی، طلب کمک برای حل مشکلات، آشنایی با دوستان جدید و داشتن سفری بهتر یاری کند. آداب و رسوم مردم استان سمنان نیز از این قائده مستثنی نیست، این آداب و رسوم بسیار متنوع و خاص و ویژه منطقه سمنان می باشد. آداب و رسوم استان سمنان  مانند سایر آداب و رسوم نواحی مختلف متاثر از مذهب، فرهنگ، شرایط جغرافیایی، آب وهوایی و بومی است. این آداب و رسوم قدمتی تاریخی دارد و از قدیم تا کنون به یادگار مانده است از انواع مراسم های مذهبی و دینی، نوع پوشش، خوراک، گویش تا سبک زندگی گسترش دارد.

زبان و گویش:

وقتی برای اولین بار به شهر سمنان سفر کنید از نحوه گویش مردم این شهر که هنوز هم بسیار رواج دارد، هیجان زده خواهید شد. استان سمنان به داشتن تنوع در گویش و زبان و لهجه معروف است و در هر منطقه  مردم به زبان خاص آن منطقه صحبت می کنند. اصلی ترین این گویش ها، زبان سمنانی است که زبان رسمی مردم سمنان نیز شناخته می شود. این زبان دارای ادبیات بوده و با زبان پهلوی مرتبط می باشد. زبان سمنانی دارای صرف و نحو و قواعد پیچیده و دشواری بوده و در نقاط مختلف سمنان به لهجه های مختلفی صحبت می شود مانند لهجه سرخه ای، بیابانکی، لاسجردی و سمنانی. در شاهرود زبان غالب مردم فارسی بود که با لهجه شاهرودی صحبت می شود. در دامغان نیز مردم زبان فارسی را با لهجه خراسانی صحبت می نمایند. در شهرهای شمالی استان گویشی شبیه به گویش مازندرانی دارند.گویش مردم گرمسار رازی می باشد. یکی از جذابیت های سفر به استان سمنان آشنایی با لهجه و گویش های شیرین مردم این منطقه می باشد.

پوشش:

سبک لباس پوشیدن یکی از اصلی ترین بخش آداب و رسوم افراد یک منطقه می باشد. پوشاک مردم استان به نحوي با وضعيت آب و هوايي استان ارتباط مستقیم دارد.البته امروزه همانند اکثر نقاط کشور مردم سمنان از پوشش رسمی و رایج کشور استفاده می کنند و استفاده از لباس هاي محلي رواج کمتری دارد. اما در برخی روستاهای سمنان هنوز استفاده از لباس های محلی مانند چارقد و شلیته مرسوم است. در سنگسر خصوصاً در بین عشایر سنگسر هنوز هم از پوشش سنتی به نام سگیرای سنگسری استفاده می شود. لباس هاي محلي مردان شامل: سرپوش مردانه، تن پوش تابستاني مردانه، تن پوش زمستاني مردانه و پاپوش مردانه است. لباس هاي محلي زنان عبارت است: نوعي سرپوش موسوم به چارقد كه طرح و جنس و رنگ و اندازه آن درمناطق مختلف فرق مي كند، بيشتر زنان محلي سمناني از تن پوشي به نام پيراهن که اصطلاحاً به آن شوي مي گويند، استفاده مي کنند. شليته نيز از ديگر لباس هاي مورد استفاده زنان سمناني است.

موسیقی:

موسيقي استان سمنان با تأثير پذيري از مقامات و ملودي هاي مازندراني، خراساني، اقوام مهاجر ترک، امروزه بيشتر به صورت اشکال موسيق کلاسيک ايراني و تا حدودي هم با اشکال موسيقي فولک ويژه اقوام مهاجر ترک زبان خودنمايي مي کند. در حال حاضر عمده ترين جريان موسيقي استان، موسيقي کلاسيک و معاصر ايراني است .

نوروز یادگاری کهن از آداب و رسوم استان سمنان:

سمنانی ها آداب و رسوم مربوط به نوروز را از دیرباز به شکل سنتی برگزار می نمایند. رسم و رسومی مانند پختن آش رشته، قاشق زنی و شکستن کوزه در شب چهارشنبه سوری، پختن سمنو در روزهای آخر سال و نوروز خوانی در ایام پایانی سال. نوروزخوانی یکی از زیباترین آداب و رسوم استان سمنان نوروز خوانی است. ایام نوروز از بهترین زمان های سفر به استان سمنان است.

نوروز خوانی:

 اگر در اواخر اسفندماه به استان سمنان سفر نمایید، افرادی را می بینید که با خواندن آواز های سنتی با مضامین خاص و نواختن ساز و دهل رسیدن بهار را نوید می دهند. به در هر خانه ای که می رسند صاحب خانه هدیه ای را به عنوان سرسلامتی به آن ها می‌دهد.

هفت سین:

در سمنان معمولاً سبزه را روی کوزه سبز می نمایند، همچنین کوزه های حفره دار مخصوص هم وجود دارد که در آن‌ها پیاز نرگس می کارند. چیدن سفره هفت سین در سمنان مانند همه ایران مرسوم است و معمولاً گلدان های گل نرگس هم در این سفره جای می گیرد.

روز اول عید:

 در روز اول عید، بزرگ خانواده به کوچک‌تر ها دست لاف می دهد که همان عیدی است. سمنانی ها اعتقاد دارند که در سال جدید باید در سال جدید برای بار اول فردی خوش قدم به خانه شان پا بگذارد. به همین جهت فردی را که معتقدند برایشان شگون دارد دعوت می کنند تا به اصطلاح به خانه شان پا بگذارد. این فرد معمولاً از بین نوجوانان سادات فامیل انتخاب می شود که به همراه سبزی و آب به نشانه پاکی و طراوت به خانه وارد می شود. صاحب خانه به این فرد دستلاف می دهد.

پا گذاشتن (خوش‌قدمی)

پا گذاشتن یکی از رسومی است که بعضی از خانواده ‌های سمنانی هنوز آن را انجام می ‌دهند. به افرادی که این کار را می ‌کنند اصطلاحاً خوش ‌قدمان گفته می ‌شود و دیگران اعتقاد دارند قد این افراد برای دیگران خوشبخت به ارمغان می‌آورد. آنها اولین افرادی بودند که رفت و آمدشان در کوچه ‌ها و معابر به چشم می‌ خورد که کدام یک کوزه کوچک که با آب پر شده بود وارد خانه مورد نظر می‌شدند و پس از رد و بدل کردن تبریک ‌های مورد نظر، عیدی خود را دریافت می ‌کردند و به خانه برمی ‌گشتند. هنگام بازگشت، بچه‌ها کفش‌ های آن فرد را جلوی پای او قرار می‌دادند و همه خانواده با هم وی را با اصطلاحات و جملاتی با گویش سمنانی مانند پایی دورون (قربون قدم هایت بشم) یا انشاءالله سال خواری دربیتون (انشاء الله سال خوبی داشته باشید) بدرقه می ‌کردند.

مناسبت ها و مراسم های مذهبی:

در شهرهای مختلف استان سمنان مراسم و مناسبت‌های مذهبی به شیوه ای خاص و متفاوت برگزار می گردد. شاید سفر به استان سمنان در ایام محرم و شرکت در عزاداری های خاص مردم این منطقه، تجربه ای متفاوت و به یاد ماندنی باشد. اگر در ایام محرم سفری به استان سمنان داشته باشید با عزاداری های مختلف مردم در شهرهای مختلف آشنا خواهید شد. در ایام محرم در اکثر شهرهای استان، تکیه های عزاداری برقرار می شود. یکی از باشکوه ترین این مراسم ها مراسم نخل گردانی ظهر تاسوعا در شهر سمنان و در تکیه جهادیه می باشد. در شهر دامغان باشکوه ‌ترین عزاداری مربوط به روز یازدهم محرم و روز پس از عاشورا می باشد.

سوغاتی استان سمنان

سوغاتی های استان سمنان به دلیل وسعت جغرافیایی  و تنوع اقلیمی و فرهنگی استان سمنان بسیار متنوع و زیاد می باشد. از خوراکی های خوشمزه و نان های محلی گرفته تا میوه و سبزیجات و خشکبار، از گلیم و جاجیم و پارچه قلمکار و قالیچه تا سفال و منبت. لبنیات هم از معروف سوغاتی های استان سمنان است. با سفر به استان سمنان و گذر از شهرها و روستاهای آن با انواع محصولات و سوغاتی های این استان آشنا می شوید و بسته به اینکه به کدام شهر استان سمنان سفر می نمایید با مجموعه ای از سوغاتی های متنوع روبرو هستید که هرکدام می تواند یادگاری خوبی از سفر به استان سمنان باشد.

پسته دامغان:

با توجه به شرایط مناسب آب و هوایی و اقلیمی، انواع مرغوب پسته در دامغان برداشت می ‌شود. تولید پسته در دامغان، قدمتی بیش از ۷۰۰ سال دارد. هم‌زمان با فصل برداشت پسته یعنی از اوایل مرداد تا اواخر مهر، علاوه بر داخل شهر، در مسیرهای منتهی به شهر دامغان نیز، این محصول صادراتی به صورت تازه و در مابقی ایام سال به صورت خشک به مسافران عرضه می ‌شود.

انگور شاهرود:

انگور شاهرود یکی از شناخته ترین انگورهای کشور است که برای کشورهای دیگر صادر می شود. و باغات بیشتر روستاهای آن به کشت این میوه اختصاص دارد. بیش از ۵۰ نوع انگور در شاهرود برداشت می‌شود که برخی از آنها فقط در این شهرستان تولید می‌شوند که می توان به انگور شاه بابا، لعل، انگور سیاه، انگور شاهرودی، کشمشی، دیشویی و غیره اشاره کرد. انگور شاهرودی دیررس بوده و فصل برداشت انگور شاهرودی در اواخر تابستان است.در سفر به سمنان حتما سری به شاهرود بزنید و از انگورهای بی نظیر این شهر خرید کنید.

گردوی شهمیرزاد:

بزرگترین باغ گردوی جهان در یکی از شهرهای اطراف شهر سمنان، شهمیرزاد قرار دارد. بزرگترین باغ گردوی جهان با مساحتی در حدود ۷۵۰ هکتار در شهمیرزاد واقع استو با این وسعت زیرکشت، سهم بسزایی را در صادرات گردو به کشورهای اروپایی و عربی دارد. بر خلاف بسیاری از مناطق استان سمنان که کویری هستند، این منطقه‌ ی کوهستانی و خوش آب ‌و‌هوا، مقصدی مناسب برای مسافران است. توصیه می کنیم اگر سفری به این شهر و استان داشتید از تهیه گردوی آن فراموش نکنید چون یکی از ارزشمندترین سوغاتی های سمنان محسوب می شود .

آرشه سنگسر:

آرشه سنگسر نوعی فرآورده شیری سنگسر است. آرشه  مهم ترین محصول سنگسر است که در هیچ جای جهان نمونه مشابه آن دیده نشده است. تهیه آرشه کار بسیار ظریف و وقت گیر است .آرشه در واقع تفت دادن نوعی پنیر است و بسیار مقوی است و نگهداری آن نیازی به یخچال ندارد همچنین مشتقات آن نیز مصرف دارویی دارد. برای تهیه ارشه مقدار پنیر با کمی روغن وناچیزی ارد و زردچوبه ویا زعفران ویا بجای پنیر از لور که رادرحین تفت دادن و وردادن با حرارت پایین بمدتی محصول طلایی گردد .آرشه محصول نهایی فرایند سرخ کردن پنیر که تقریبا هیچ رطوبتی از ان به جا نمانده و کاملا سرخ شده رنگ ارشه  معمولا زرد متمایل به سرخ است .

چکو یا لور چکو:

یکی دیگر از سوغاتی های استان سمنان چکو است. این لبنیات خوشمزه حاصل تبخیر آب پنیر بوده و حالت کاراملی و شکلاتی دارد.

نان‌های سنتی:

یکی از جنبه‌ های شهرت استان سمنان، نان ‌های محلی و سنتی آن است که در کنار کیفیت بالا، تنوع بی‌ نظیری نیز دارند. سابقه ‌ی تاریخی پخت برخی از این نان‌ ها از یک قرن می ‌گذرد و نام تعدادی از آنها در سفرنامه‌ های قدیمی آمده است. استقبال مسافران از نان‌ سمنانی باعث رونق چشمگیر مراکز پخت و عرضه‌ی این نان ‌ها شده است و علاوه بر شهر سمنان، در برخی از شهرهای دیگر استان مانند سرخه نیز عرضه می ‌شود. اگرچه نان شیرمال، اختصاص به شهر خاصی ندارد، اما سابقه پخت نان شیرمال در سمنان به بیش از ۱۰۰ سال پیش برمی گردد. اگر به سمنان رفتید، از این نان های خوشمزه نوش جان کنید و تفاوت را احساس نمایید. شیرمال درواقع تقریباً همان نان فطیر است فقط با این تفاوت که در تهیه آن بجای آب از شیر استفاده می‌کنند. این نان بسیار خوشمزه را می‌توان یکی از قدیمی‌ترین سوغات سمنان دانست که البته محبوبیت آن باعث شد تا در نقاط دیگر کشور با تفاوت‌های اندک تهیه شود. شما از ورودی شهر و در هر نقطه از سمنان که بروید حتماً یک شیرمال پزی را خواهید دید. برای همین است که حتماً باید در فهرست خرید سوغات سمنان ، شیرمال را نیز اضافه کنید. نان بقسمات یا بغسمات که به نان سمنانی نیز شهرت دارد یکی از نان های سنتی این استان است که بسیار معروف می باشد. برای تهیه ی این نان، خمیری با  آرد، مایه نخود و شکر تهیه می کنند و سپس آن را به چونه های کوچک تبدیل می سازند. برای پخت، چونه ها را باز نمی کنند و آنها را در کوره ی مخصوصی به نام داش قرار می دهند. این نان در صبح ها و به هنگام صرف صبحانه، مصرف بیشتری دارد. نان چای نام یکی دیگر از سوغاتی های خوشمزه ی سمنان است که طرفداران خاص خود را دارد. این نان در واقع همان نان بقسمات است که با مرور زمان خشک شده و تحت عنوان نان چای به فروش می رسد.

حلوای سیاه:

یکی از سوغاتی های خوشمزه سمنان، حلوای سیاه است. این حلوا، تند مزه است و رنگی تیره دارد. مواد تشکیل دهنده این حلوا عبارت است از آرد سبوس دار، مغز گردو، شکر، شیره انگور، میخک، زنجبیل و دارچین می باشد.

سوغاتی استان سمنان
سوغاتی استان سمنان
blank
blank