دکتر مهرداد نیکویی، نقش جنگل ها در زندگی بشر را به دو بخش عمومی و اختصاصی تقسیم کرد و گفت: نقش عمومی جنگل در ترسیب کربن، جذب دی اکسید کربن و تولید اکسیژن، ذخیره آب، ایجاد فرصت تفرج و گردشگری و در مجموع خدمات اکوسیستمی آن غیر قابل انکار است.

وی تولید چوب را نقش اختصاصی جنگل دانست و افزود: نیاز به چوب صنعتی و هیزمی روز به روز در دنیا در حال افزایش است و این نیاز هم از جنگل های طبیعی(تروپیکال) و هم از جنگل های دست کاشت تامین می شود.

عضو هیئت علمی گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه گیلان، با بیان اینکه ارتباط تنگاتنگی بین جنگل و جنگل نشینان وجود دارد، تصریح کرد: مدیریت جنگل به معنای عام خودش در همه جای دنیا و ایران وجود دارد، اما ایران جزو کشورهای گرم و خشک با پوشش جنگلی کم است لذا منابع جنگلی کشور بسیار ذی قیمت بوده و باید برای حفظ همین مقدار اندک تلاش کنیم.

این دکترای مهندسی جنگل، با اشاره به وجود حدود ۱۴ میلیون هکتار جنگل در ایران، خاطرنشان کرد: جنگل های شمال کشور بسیار منحصر به فرد است و نزدیکی به دریای خزر و وجود رشته کوه البرز این اقلیم و عرض جغرافیایی را برای رویش درختان جنگلی بی نظیر ساخته است.

 

وی با بیان اینکه جهان توجه خاصی به جنگل های هیرکانی دارد، اظهار کرد: حفظ، مدیریت و جلوگیری از کاهش کمی و کیفی جنگل های شمال بسیار حائز اهمیت است و لذا کلیه طرح ها و برنامه های مدیریتی که طی دهه های اخیر در کشور انجام شده با هدف حفظ این جنگل ها بوده است، اما تا چه حد موفق عمل کردیم قابل ارزیابی است.

نیکویی، طرح تنفس را معادل توقف بهره برداری قانونی از چوب جنگل از طریق طرح های جنگلداری دانست و متذکر شد: امروزه مدیریت جنگل سازگار در دنیا اجرایی می شود، در حالی که ما برای حفاظت از جنگل در قالب مدیریت پایدار موفق نبوده ایم. با توقف بهره برداری جنگل و خروج مجریان طرح های جنگلداری از جنگل بسیاری از افراد بومی معیشت خود را از دست داده و بیکاری آنها مشکلات مدیریتی زیادی برای حفاظت از جنگل های شمال ایران به وجود آورده است؛ متاسفانه نهادهای نظارتی نیز اهرم های لازم را برای مدیریت جنگل ندارند.

آتش سوزی در جنگل های زاگرس نتیجه بی مسئولیتی است

دانشیار دانشگاه گیلان، با اشاره به کمبود منابع مالی و نیروهای حفاظتی و قرق بان در پاسگاه های یگان حفاظت در سطح اراضی جنگلی، یادآور شد: در گذشته قاچاقچان چوب و حتی مردم عادی وارد مناطق جنگلی نمی شدند، زیرا حضور قرق بانان را احساس می کردند، اما اکنون عرصه ها رها شده است، در حالی که برای مدیریت دام و جنگل نشینان تلاش های زیادی صورت گرفته بود و اکنون دوباره شاهد بازگشت آنان به عرصه ها هستیم.

وی ورود بی رویه و غیر کنترل شده گردشگر به عرصه های جنگلی را یکی دیگر از چالش های منابع طبیعی دانست و عنوان کرد: تردد مردم در داخل جنگل علاوه بر اینکه زادآوری گیاهان را کاهش می دهد، موجب کوبیده شدن خاک جنگل و وقوع آتش سوزی در عرصه ها می شود.

این دکترای مهندسی جنگل، ساختار جنگل در مناطق مختلف را متفاوت دانست و گفت: طبق یک برنامه واحد و یک راهکار یکسان حفاظتی نمی توان از جنگل ها حفاظت کرد، زیرا برخی از درختان مخروبه هستند و برخی دیگر توان تولید چوب دارند؛ همچنین با توده های جنگلی سر و کار داریم که نیاز به تیمارهای پرورشی جنگل دارند.

 

وی با بیان اینکه برف سنگین زمستان ۹۸ آسیب فراوانی به جنگل های گیلان به خصوص در مناطق جلگه ای و جنگلکاری ها  وارد کرده است، ادامه داد: هم اکنون جنگل پُر از درختان شکسته و خشک شده است که شرایط را برای وقوع آتش سوزی با یک جرقه کوچک مهیا می کند، زیرا درختان افتاده و شاخه های شکسته شده منابع سوختی خوبی محسوب می شوند.

نیکویی، آتش سوزی در جنگل های زاگرس را نتیجه بی مسئولیتی نسبت به منابع طبیعی دانست و متذکر شد: اکسیژن و ماده سوختنی در جنگل فراوان وجود دارد و هر کسی می تواند جنگل را به آتش بکشد؛ متاسفانه گردشگران جنگل هیچ حد و مرزی ندارند و مسئولیتی را بر عهده نمی گیرند و هیچ ماده قانونی بازدارنده نیز وجود ندارد و اتفاقی که در جنگل های زاگرس افتاده می تواند برای جنگل های شمال تکرار شود.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، خارج کردن منابع چوبی و غیرچوبی از جنگل را غیر قانونی دانست و اضافه کرد: امروز به راحتی می توان چوب قاچاق کرد و خاک جنگل را برداشت و مانعی وجود ندارد. در واقع به دلیل کمبود منابع مالی و تجهیزاتی حفاظت موثر از جنگل های شمال دشوار شده و لذا نیازمند منابع مالی جهت حمایت از طرح تنفس هستیم و اعتبارات قطره چکانی تنها نیروهای حفاظتی را وارد چرخه فساد می کند.

فقر جوامع انسانی حاشیه جنگل؛ یکی از دلایل قاچاق چوب

وی با تاکید بر لزوم اثبات ارزش جنگل های ایران، اظهار کرد: ثبت جهانی جنگل های هیرکانی موجب شناساندن ارزشمندی این جنگل ها به دنیا شده است، اما فقط لکه هایی از جنگل های شمال ایران ثبت جهانی شده و ملزم به حفاظت از آنها هستیم.

این دکترای مهندسی جنگل، با بیان اینکه جنگل های هیرکانی به واسطه قدمت و منحصر به فرد بودن عامل جذب توریست هستند، گفت: برای اینکه بتوانیم جنگل را مدیریت کنیم و اکوسیستم آن را پایدار نگه داریم باید درآمد داشته باشیم و درآمدزایی از طریق جذب توریست نیازمند ایجاد زیرساخت های لازم به خصوص در بخش فرهنگی است.

نیکویی، فقر جوامع انسانی حاشیه جنگل را یکی از دلایل قاچاق چوب و محصولات فرعی جنگلی دانست و خاطرنشان کرد: یک مترمکعب چوب راش یا بلوط یا افرا بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان به فروش می رسد و به راحتی در مراکز مصرف کننده چوب های پهن برگ مورد استفاده قرار می گیرد. در کنار اینکه واردات چوب پهن برگ صورت نمی گیرد، اما مراکز مصرف کننده چوب های پهن برگ همچنان به تولیدات خود ادامه می دهند که نشان دهنده تامین این چوب های مصرفی است!

وی زراعت چوب را یک پاسخ به افزایش روزافزون نیاز چوبی کشور دانست و گفت: زراعت چوب در استان گیلان در دو برنامه چهارم و پنجم توسعه حدود ۴۰۰۰ هکتار دیده شده بود، اما در برنامه ششم چشم انداز ۶۰۰۰ هکتاری داریم که بیش از ۹۰ درصد آن توسط بخش خصوصی انجام می شود. علیرغم پتانسیل خوب گیلان در زراعت چوب، به علت نوسانات قیمت یک رقابت بین کشت صنوبر و شالیکاری وجود دارد لذا نیازمند برنامه ریزی های مناسب جهت تقویت نهاده زراعت چوب و رفع مشکل کمبود چوب صنایع سلولزی هستیم.

 

عضو هیئت علمی گروه جنگلداری دانشگاه گیلان، با تاکید بر لزوم معرفی گونه های صریع الرشد صنوبر جهت کشت، عنوان کرد: در کنار مطالعات لازم و تحقیقات علمی مربوط به زراعت چوب، نیازمند مشاوره های ترویجی برای صنوبرکاران هستیم تا بتوانیم یافته های علمی را به زبان ساده برای آنان بیان کنیم. متاسفانه برنامه های ترویجی تنها به هفته منابع طبیعی محدوده شده و سیاست های تشویقی و ترغیبی در حوزه منابع طبیعی وجود ندارد.

نیکویی، خواستار تخصیص یک درصد از درآمد عوارضی های ورودی استان جهت حفاظت از جنگل ها شد و اضافه کرد: با این مبلغ می توانیم گارد حفاظتی جنگل قوی داشته باشیم و منابع طبیعی خودمان را سر پا نگه داریم.

وی تغییرات آب و هوایی را از دیگر چالش های منابع طبیعی دانست و یادآور شد: گرم شدن زمین به دو صورت زنده و غیرزنده بر روی جنگل های ما اثر می گذارد. امروزه کشورهای مختلف برنامه های بلندمدت برای افزایش مقاومت جنگل ها در مقابل آفات و بیماری ها دارند، زیرا با تغییر شرایط آب و هوایی و ظهور گونه های جدید در جنگل ها شرایط رویشی گیاهان و جانواران تغییر کرده و همین امر باعث بروز آفت و بیماری می شود.

خشکسالی، کاهش منابع آبی و آتش سوزی تهدیدی برای جنگل هاست

این دکترای مهندسی جنگل، با بیان اینکه تغییرات آب و هوایی به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر روند تکامل جنگل اثرگذار است، گفت: جنگل ها در طولانی مدت به مرگ بیولوژیکی دچار شده و میکرواقلیم های ایجاد شده به دنبال دخالت عوامل انسانی و طبیعی مانند وزش باد و طوفان و بارش برف در نهایت سبب افزایش حرارت و کاهش رطوبت در جنگل ها می شود و رویش گونه های جدید گیاهی را پدید می آورد و لذا حیات وحش تغییر می کند. اگر درختان نسبت به این شرایط بردبار نباشند، مورد تغذیه آفات و حشرات قرار می گیرند.

وی ادامه داد: متاسفانه ما در گذشته به دلیل عدم مدیریت مناسب آفات و بیماری ها در جنگل های شمال ایران گونه «ملج» را تقریبا از دست دادیم و اکنون گونه شمشاد هم در این راستا قرار دارد؛ همچنانی که این اتفاق برای سایر گونه های جنگلی ما می تواند بیفتد.

این دکترای مهندسی جنگل، با بیان اینکه خشکسالی، کاهش منابع آبی و آتش سوزی جنگل های ما را تهدید می کند، ادامه داد: برخی از گونه های بردبار نسبت به آفات و خشکسالی سازگار هستند و باید مدیریت جنگل سازگار داشته باشیم و در راستای آن نسبت به تقویت گونه های مقاوم در برابر تغییرات آب و هوایی اقدام کنیم.

 

نیکویی، با تاکید بر لزوم پیش بینی آینده جنگل ها و خطرات و تهدیدات آن، اظهار کرد: نیازمند یک مدیریت کلان، قوی و علمی در سطح سازمان جنگل ها هستیم تا قبل از شکل گیری یک بحران تمهیدات لازم را برای مواجهه با آن اندیشیده باشیم. متاسفانه هنوز به نقش جنگل در زندگی واقف نیستیم و حفاظت از منابع طبیعی در تصمیم گیری ها جایگاهی ندارد.

وی کاهش سطح جنگل را مهمترین چالش پیش روی منابع طبیعی کشور دانست و یادآور شد: متاسفانه با ورود مجدد دام به عرصه های جنگل کاری شده شاهد از بین رفتن نهال ها هستیم؛ این در حالی است که مجریان طرح های جنگل داری که مردم بومی بودند برای حفاظت از جنگل بسیار قوی عمل می کردند و به جنگل تعلق خاطر داشتند.

عضو هیئت علمی دانشگاه گیلان، با بیان اینکه تغییرات اقلیم رانش و لغزش را در جنگل ها افزایش داده است، عنوان کرد: برای مدیریت جنگل سازگار نیازمند جنگل شناسی و ابزارهای مدیریتی برداشت چوب  هستیم تا بتوانیم در کنار احیای مناطق مخروبه نسبت به مدیریت توده های جوان نیازمند به برش های پرورشی اقدام لازم را به عمل آوریم.

منبع:ایسنا

مرتبط:بازگشایی فعالیت‌های گردشگری آذربایجان شرقی