گردشگری از دریچه ادبیات
گردشگری ادبی فعالیتی است که زاییده علاقه به یک نویسنده، اثر یا فضای ادبی یا میراث ادبی یک مقصد است و شامل بازدید از محل تولد و تدفین ادیبان، موزه‌های ادبی و سایر مکان‌های مرتبط با نویسندگان و آثار ادبی و همچنین پیمودن مسیرهایی با مضامین ادبی است و گاهی حضور نویسنده‌های متعدد و نوشته‌هایی که شهرها و مکان‌ها را به صورت ادبی توصیف می‌کند باعث می‌شود گردشگران به مکانی که نویسنده توصیف کرده علاقه مند شوند به نوعی صنعت گردشگری با میراث ادبی پیوند می‌خورد.
ناصر خسرو در سفرنامه‌اش مسیری متفاوت را توصیف می‌کند و در “کلیدر دولت آبادی” شمال را از دریچه‌ای دیگر نشان می‌دهد همانطور که در توصیف سبزوار می‌گوید “ابر تیره چون کرک خاکسـتری بـز هنـوز آسـمان را فروپوشـانده بـود، نـه می‌بارید و نـه می‌گریخت. همچنان سمج و بی‌بار بر بالای شهر ایستاده و مانده بود.”
گردشگران نخستین تورهای بزرگ، مسیری را که نویسندگان کلاسیک شرح داده بودند، دنبال می‌کردند. بعدها، شاعران دوره رمانتیک چون “بایرون” و “شلی” الهام‌بخش سفر این بازدیدکنندگان شدند. در ایران نیز سیاحان و سفرنامه‌نویسانی چون “ناصرخسرو” این نقش را ایفا کردند و نوشته‌های آنان به عنوان یک ژانر ادبی افراد را ترغیب به سفر می‌کرد. برخی از گردشگران ادبی معاصر با این مسافران نخستین شباهت‌هایی دارند و به طور یقین علاقه به مضمون‌های ادبی هنوز محفلی برای طبقه متوسط با تحصیلات بالا است، ولی در سال‌های اخیر این نوع گردشگری با گسترش تنوع و تعدد جاذبه‌هایش عمومیت بسیار بیشتری پیدا کرده است.
سمیه نوربخش درگفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در این باره اظهار کرد: گردشگری ادبی یا Literary Tourism شاخه‌ای از گردشگری فرهنگی به حساب می‌آید. در این نوع از گردشگری، انگیزه محوری گردشگران بازدید از مکان‌ها و آثاری است که به زندگی و کار شاعران، ادبا، نویسندگان یا هنرمندان مرتبط است البته در کنار این حتی اماکن معروفی که در آثار ادبی مشهور نامشان آمده است می‌تواند یکی از جاذبه‌های مناسب برای هر گردشگری محسوب شود. گردشگری ادبی در عین حال که زیر شاخه‌ای از گردشگری فرهنگی است یک عمل خاص و ویژه محسوب می‌شود؛ یعنی برخلاف تصور عموم از گردشگری که صرفاً یک امر برای خوشگذرانی است. گردشگری ادبی علاوه بر اینکه ساعات مفرحی را برای گردشگر فراهم می‌کند، بر دانش و اطلاعات وی نیز می‌افزاید. به نوعی تلفیقی از تفریح و آموزش است.
این مدرس جهانگردی افزود: معمولاً گردشگران ادبی کسانی هستند که روزگاری از خوانندگان و علاقه‌مندان آثار شاعران و نویسندگان بزرگ و مشهور بوده‌اند. این علاقه‌مندان برای بازدید از محل زندگی یا محیط و آثاری که نام آن‌ها در نوشته‌های ادبی آمده است، سفر می‌کنند. این گردشگران علاقه‌مند هستند که مکان‌هایی را ببینند که الهام‌بخش شعرها ، آثار و نوشته‌های نویسندگان و شعرای مورد علاقه‌شان بوده است. البته برگزاری جشنواره‌های ادبی یکی دیگر از فعالیت‌های مرتبط با این گردشگری است.
وی ادامه داد: گردشگری ادبی از یک طرف درآمد سرشاری برای اقتصاد محلی و از طرف دیگر نقش بسزایی در اقتصاد کلان کشور دارد. از گردشگری ادبی می‌توان برای شناساندن و حفظ آثار ادبی و نوشته‌های بر جا مانده از تاریخ پرافتخار کشور استفاده کرد. با گسترش گردشگری ادبی می‌توان از این میراث پاسداری کرد ادبیات خود از عناصر قوام دهنده هویت ملی و تاریخی ما است با گسترش گردشگری ادبی در واقع هویت ملی خود را هم تحکیم خواهیم کرد. در کنار منافع آنی اقتصادی که این نوع گردشگری دارد، منافع راهبردی و بلند مدتی در زمینه امنیت ملی نیز خواهد داشت.
نوربخش خاطر نشان کرد: در شرایط فعلی باید سازماندهی و بسترسازی‌های لازم را انجام دهیم تا پتانسیل‌های موجود در ایران را بالفعل کنیم که در نتیجه آن جایگاه و اهمیت گردشگری ادبی ما بهتر مشخص شود.
آثار ادبی یک رسانه تبلیغاتی برای گردشگری ادبی هستند
صادق بکائی استاد دانشگاه ادبیات با بیان اینکه پتانسیل کارهای خلاقانه فراوانی در گردشگری ادبی وجود دارد، نیز گفت: در این نوع گردشگری، گردشگر به دنبال یافتن و درک زوایای مختلف زندگی یکی از مشاهیر نامدار ادبی یا هنری بار سفر از دیار خود به کشوری دیگر می‌بندد و فارغ از هرگونه جاذبه دیگر در مقصدش در آن مکان اقامت و سوژه مورد نظرش را دنبال می‌کند.
وی ادامه داد: به طور مثال می‌توان مسیری که در سفرنامه‌های معروف همچون “سفرنامه ناصر خسرو” یا “مارکوپولو” نوشته شده است را بازسازی کرد، یک تور گردشگری بر مبنای این سفرنامه و مسیرهای نام برده شده در آن راه‌اندازی کرد یا به عنوان مثال بسیاری از اروپائیان وقتی به ایران سفر می‌کنند سعی دارند صرفاً مسیر سفر مارکوپولو در “جاده ابریشم” را دنبال کنند تا شاید لذت سفرشان دوچندان شود و درک بهتری از مطالعه سفرنامه او داشته باشند.
این استاد دانشگاه افزود: تاریخ ادبیات ما سرشار از آثاری است که در آن نام مکان‌ها و منازل مختلف آمده است. می‌توان بر مبنای آن‌ها تور برنامه‌ریزی کرد. قطعاً کسی که رمان کلیدر محمود دولت آبادی را خوانده باشد دلش می‌خواهد روستاهای شمال خراسان که محل وقوع این رمان است را ببیند. خود آثار ادبی، یک رسانه تبلیغاتی برای گردشگری ادبی هستند.
وی با اشاره به اینکه شاعران بزرگی در ادوار مختلف تاریخ، در ایران زیسته‌اند گفت: مقبره‌ها و آرامگاه‌های فراوانی در سراسر کشور از این شعرا وجود دارد و می‌تواند برای کسب درآمد از گردشگران داخلی و خصوصاً گردشگران خارجی علاقه‌مند به ادبیات غنی ایران مفید باشند. در واقع به جرات می‌توان گفت رونق گردشگری ادبی می‌تواند درآمدزایی بالایی داشته باشد.
منبع:ایمنا