هویت‌زدایی در سایه حذف بناهای تاریخی از آران‌وبیدگل
تخریب خانه‌های تاریخی این بار در آران‌وبیدگل که از چند سال گذشته موج نارضایتی در میان فعالان حوزه گردشگری و میراث فرهنگی را برانگیخته، داستان تکراری و تلخی است که جز هویت‌زدایی از حافظه شهر دستاورد دیگری ندارد.
استان اصفهان از ظرفیت افزون بر ۲۲ هزار بنا و اثر شامل ۶۰۰ خانه تاریخی برخوردار است که در این سال‌ها تنها حدود یک‌هزار و ۸۵۰ مورد ثبت ملی شدند؛ از جمله ۱۵۰ خانه واجد ارزش تاریخی در شهرستان آران‌وبیدگل شناسایی شد که ۳۹ باب از آنها در فهرست اثرهای ملی به ثبت رسید.
اگر چه به تدریج در سال‌های گذشته برخی بناها پس از احیا یا تغییر کاربری، جانی دوباره گرفتند و حتی به محلی برای معرفی تاریخ و فرهنگ ایران زمین، اشتغال و ارزآوری تبدیل شدند اما همه آنها از چنین اقبال بلندی برخوردار نبودند و سایر بناها به تدریج زیر زنگار فراموشی رو به ویرانی نهاده‌اند.
سوای بی‌توجهی به این اثرهای با ارزش، تخریب عمدی اما قصه پرغصه‌ای است که جز پشت پا زدن به تاریخ و محو تدریجی هویت شهری دستاورد دیگری نداشته و نخواهد داشت؛ اگر چه کفه سودجویی بر فعالیت‌های فرهنگی می‌چربد اما بناهای تاریخی که در سکوت چنین با تیشه سودجویان به تلی از خاک تبدیل می‌شوند، نمی‌توان برای‌شان جایگزینی متصور شد.
برخی شاید حساسیت‌های امروز را درک نکنند، چنان که تاریخ همواره مظلوم واقع شده و هیچ‌گاه مدافعی درخور نداشته است؛ اما به طور قطع فردا روزی که شهر خالی از هر گونه عناصر هویت‌بخش بشود، خیلی دیر است و این بخش پربار از فرهنگ دیار، مانند آب به جوی رفته دیگر بازنخواهد گشت.
خانه عظیمی در آران‌وبیدگل یکی از جدیدترین سوژه‌های این هویت‌زدایی شهری است که روایت‌های گوناگونی در مورد یورش شبانه به آن مطرح می‌شود اما در نهایت کسی حاضر به پذیرش مسوولیت کار نیست، در حالی که هنوز جای زخم دندان‌های مکانیکی خودروی تخریب به خوبی بر پیکره بنا نمایان است.
داستان از این قرار است که هفته گذشته در اوج شیوع ویروس کرونا و همزمان با بارش‌های رگباری باران که رفت و آمد در سطح شهر را به حداقل رسانده بود، اهالی محل و دوست‌داران میراث فرهنگی به ناگاه با تخریب بخش‌هایی از یک خانه قدیمی در آران‌وبیدگل روبه‌رو شدند که پس از آن نیز نیمه کاره به حال خود رها شد.
این نخستین و آخرین مورد نبوده و طرح ساخت خیابان افتخارالاسلام در محور تاریخی آران‌وبیدگل هم که در چند سال گذشته به تخریب چندین خانه تاریخی منجر شد نیز موجی از نگرانی‌ها و واکنش‌های فعالان میراثی، گردشگری و شهروندان را به همراه داشته است.
لزوم توقف نهضت حذف بناهای تاریخی
یک فعال حوزه گردشگری و میراث فرهنگی آران‌وبیدگل در گفت‌وگو با ایرنا به تخریب بناهای با ارزش تاریخی به شدت انتقاد کرد و گفت: با تاسف در سال‌های گذشته نهضت تخریب بناهای باارزش تاریخی به هر بهانه‌ای به راه افتاده است و هر از چند گاهی شاهد تخریب بنایی با بهانه ساخت خیابان یا مدرسه هستیم.
حسین انصاری‌فر افزود: فعالان گردشگری و میراث فرهنگی شهر آران و بیدگل در این زمینه شدید اعتراض داشتند اما با تاسف بنابر دلیل‌هایی صدای آنها تا کنون به جایی نرسیده است.
وی بیان کرد: تخریب بناها در شهر آران و بیدگل به شیوه‌های عجیب و غریبی به صورت مخفیانه و شبانه انجام می‌شود و گروهی به دنبال تخریب اعلام می‌کنند که باران یا باد آنها را تخریب کرده یا شاید دست اجنه در کار است.
این فعال حوزه گردشگری و میراث فرهنگی تصریح کرد: قصد داریم در مورد تخریب خانه تاریخی عظیمی با تمام تلاش پیگیر موضوع باشیم که در این راستا نامه‌های اعتراضی فعالان به مسوولان کشوری فرستاده شد و منتظر پاسخ هستیم.
وی اضافه کرد: اگر امروز ساکت باشیم، آیندگان ما را نخواهند بخشید چرا که سکوت در برابر تخریب بناهای تاریخی، خیانت به هویت و تاریخ شهرستان آران‌وبیدگل است.
انصاری‌فر اظهارداشت: خوشبختانه مدیران میراث فرهنگی استان اصفهان، فرمانداری و مجموعه میراث فرهنگی شهرستان همراه فعالان و دوست‌داران میراث فرهنگی هستند و از هیچ تلاشی در این زمینه دریغ نمی‌کنند اما باز باید با تمام توان آماده حفاظت از بناهای تاریخی باشیم چرا که گروه‌های خودسر هم دست از کار نکشیدند و بناهای تاریخی را مانع توسعه دانسته و آماده تخریب هستند.
یک فعال گردشگری دیگر هم گفت: آران‌وبیدگل از نظر بحث گردشگری و میراث فرهنگی به واقع مظلوم است؛ در حالی که بیشتر بناهای تاریخی و جاذبه‌های گردشگری را در خود جای داده اما با نزول جایگاه در گردشگری، دچار نوعی سرخوردگی شده است.
وی افزود: در حالی که در سایر نقاط شهرستان شاهد بازسازی و بهسازی خانه‌ها و بناهای تاریخی هستیم و نهضتی در این زمینه به راه افتاده است، فعالان حوزه میراث و گردشگری آران‌وبیدگل شاهد موجی از تخریب بناها و بی‌توجهی به زیرساخت‌های گردشگری هستند.
این فعال گردشگری که نخواست نامش در گزارش درج شود، یادآور شد: نزدیک به سه سال پیش هم چندین بنای با ارزش تاریخی در این شهر به بهانه ساخت خیابانی تخریب شد و صدای اعتراض فعالان گردشگری به جایی نرسید.
وی بیان کرد: هفته گذشته هم انتشار خبر تخریب خانه تاریخی عظیمی موجی از نگرانی و ناامیدی در بین فعالان گردشگری و میراث فرهنگی شهر آران و بیدگل به راه انداخت اما زمزمه‌هایی هم از محله‌ای دیگر به گوش می‌رسد که عزم خود را جزم کردند تا چند بنای ثبتی دیگر را شبانه به بهانه ساخت خیابانی تخریب کنند که امیدواریم با هشیاری مسوولان، شاهد فاجعه عظیم در صبحگاهی دیگر نباشیم.
تخریب قابل توجیه نیست
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران‌وبیدگل نیز در گفت‌وگو با ایرنا اظهارداشت: تخریب خانه با ارزش تاریخی عظیمی با هر عنوانی قابل توجیه نیست چرا که این اثر سوای از قدمت، در بافت تاریخی شهر قرار دارد.
سید حسین چاکری افزود: در کنار این خانه تاریخی که مربوط به دوره پهلوی اول است، اثرهای ثبتی چون خانه اکرمی، حاج عبدالله خان و مجموعه قاضی قرار دارد و حفظ چنین اثری ضرورتی اجتناب ناپذیر به شمار می‌رود.
وی بیان کرد: بررسی مدارک معتبر دولتی ثابت می‌کند که این اثر تاریخی در سال‌های گذشته از جانب ورثه به یک نهاد دولتی واگذار شد که این واگذاری از سوی آن نهاد به دلایلی نامعلوم انکار می‌شود!
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آران‌وبیدگل، حفظ بناهای واجد ارزش تاریخی را خط قرمز این مجموعه برشمرد و ادامه داد: حفظ بناهای تاریخی و به ویژه بناهای ثبتی خط قرمز ماست و در این زمینه از هیچ تلاشی دریغ نخواهیم کرد.
وی همچنین اضافه کرد: صحبت‌هایی در بین فعالان گردشگری در فضای واقعی و مجازی مبنی بر احتمال تخریب چند خانه تاریخی ثبتی این شهرستان برای ساخت خیابانی جدید به گوش می‌رسد که در این زمینه میراث فرهنگی ورود کرد و نامه‌نگاری با شهرداری و فرمانداری داشت تا در صورت درست بودن موضوع، اقدام‌های قانونی در راستای جلوگیری از تخریب این بناهای ثبتی صورت گیرد.
چاکری به وجود سه اثر ثبتی در طراحی خیابان جدید اشاره کرد و گفت: این اثرها از نظر میراثی بسیار ارزشمند هستند و ظرفیت تبدیل شدن به اقامتگاه و موزه را دارند که در این راستا میراث فرهنگی شهرستان برای امسال اعتباری نزدیک به یک میلیارد ریال در نظر گرفته است.
وی تاکید کرد: به نظر می‌رسد باید در این زمینه راهکاری اندیشیده شود و شهرداری با تغییر مسیر خیابان به نگرانی‌های مربوط به احتمال تخریب خانه‌های ثبتی پایان دهد و همچون گذشته در کنار میراث فرهنگی به ادامه روند احیای بناهای تاریخی کمک کند.
جای خالی قانون
فرماندار آران‌وبیدگل نیز با بیان اینکه برخورد با مقصران تخریب بناهای تاریخی در دستور کار است، تصریح کرد: تخریب اثرها و بناهای تاریخی چه به صورت عمدی و چه در اثر بی‌توجهی پذیرفتنی نیست و باید افراد یا نهادی که در این زمینه کم‌کاری کردند، پاسخگو باشند.
اسماعیل بایبوردی، احیای خانه‌ها و بناهای تاریخی را در اولویت برنامه‌های دولت برشمرد و گفت: خانه‌های تاریخی یکی از ظرفیت‌های مهم این شهرستان است که احیای آنها توسعه و اشتغال پایدار را به همراه خواهد داشت.
وی در گفت‌وگو با ایرنا یادآور شد: احیای خانه‌های تاریخی به حفظ هویت مردمان سختکوش و باهوش این شهرستان کمک و زمینه‌های حضور هرچه بیشتر گردشگران را فراهم می‌کند.
فرماندار آران‌وبیدگل با اشاره به دغدغه فعالان گردشگری و میراث فرهنگی نسبت به تخریب خانه‌های تاریخی افزود: این نگرانی‌ها بجاست؛ همه بدانند مجموعه دولت مخالف تخریب خانه‌ها و بناهای تاریخی است و در این شهرستان هم تلاش‌ها در راستای احیای بناهای تاریخی خواهد بود و با تخریب‌کنندگان برخورد قانونی خواهد شد.
وی تصریح کرد: مرمت و حفاظت از خانه‌های تاریخی آران‌وبیدگل می‌تواند به رشد حوزه گردشگری در این شهرستان کمک شایانی کند که در این راستا بازسازی خانه‌های تاریخی با هدف احیای هویت شهری از اولویت‌های مهم حوزه گردشگری این شهرستان است.
بایبوردی اضافه کرد: ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی و ارتقای زیر ساخت‌های آران‌وبیدگل می‌تواند در تولید و اشتغال پایدار به این شهرستان کمک کند.
شهرستان ۱۰۳ هزار نفری آران و بیدگل در فاصله نزدیک به ۲۱۵ کیلومتری شمال اصفهان بیش از ۵۰۰ اثر تاریخی، طبیعی و معنوی شناسایی شده دارد که ۱۴۱ مورد تا کنون ثبت ملی شدند.
منبع:ایرنا