سیری در شهر کبوترخانه ها
در سال ۹۹۲ خورشیدی گروهی از شتران که راهی نجف اشرف بودند ناگهان در دشتی ایستادند و تکان نخوردند، همین مسئله باعث شکل گیری نجف‌آباد در غرب اصفهان به دستور شیخ بهایی شد.
به گزارش خبرنگار ایمنا، آثار و میراث صفویه و شیخ بهایی برای اصفهان بسیار پر شمار است، از میدان‌ها و بناهای تاریخی که شناسنامه اصفهان شدند تا مادی‌هایی که توزیع آب را برای این شهر به ارمغان آوردند. اما در شرق اصفهان یک یادگاری مهم و بزرگ به وسعت یک شهر از شیخ بهایی به جا مانده است، شهری که در دشتی وسیع بنا شد تا نمونه جدیدی از توسعه را در زمان خود پیاده کند؛ نجف آباد.
نقل است که در سال ۹۹۲ خورشیدی مقداری نذورات، پول نقد و جواهرات از سمت بار چندین شتر از سوی شاه عباس برای حرم حضرت علی در نجف فرستاده شد. این شتران ناگهان در چند فرسنگی غرب اصفهان از حرکت باز ایستاده‌اند و تلاش شتربانان نیز برای حرکت آنان بی‌هوده بود. این خبر به شیخ بهایی رسید، شیخ فرمود “دیشب در عالم رویا شاه نجف را ملاقات کردم، فرمودند شتران را برهانید و بارشان صرف آبادی این محل بکنید که صلاح کار همین است.”
این گونه شد که شهر نجف‌آباد شکل گرفت و تبدیل به سکونگاهی مهم در غرب اصفهان شد. شکل گیری این شهر دلایل سیاسی و نظامی هم داشت، چرا که به دلیل موقعیت جغرافیایی نجف‌آباد تبدیل به مرکز اسلحه سازی و انبارهای نظامی شاهان صفوی شد. همچنین شاه بسیاری از مخالفان خود را به حاشیه پایتخت راند و در این شهر سکونت داد تا قدرت و سلطه خود را بیشتر کند.
به گفته جهانگردان که در دوره صفوی و قاجار از نجف‌آباد بازدید کردند این شهر بن‌بستی نداشت و در هر کوچه آن آب می‌گذشت. نجف‌آباد با ساختار منحصربه فرد خود جاذبه‌های متعددی دارد که به معرفی برخی از آن‌ها می‌پردازیم:
کبوترخانه‌های نجف‌آباد
نجف‌آباد را شهر کبوتران و کبوترخانه ها می‌نامند، هر مسافری که قصد سفر به این شهر را داشت از کبوتران بی‌شماری که بر فراز شهر بودند متوجه آن‌جا می‌شد. نجف‌آباد شاید یکی از بهترین مکان‌های ایران برای تماشا کبوترخانه‌ها باشد، در هر محله و هر خیابانی از این شهر کبوترخانه ای قد علم کرده که هر کدام از آن‌ها با سبک خاصی درست شده‌اند. برج‌های کبوترخانه بخشی از هویت نجف‌آباد هستند، این شهر یکی از باغ شهرهای بزرگ ایران بوده و برای برطرف کردن نیاز کود خود به این کبوترخانه‌ها وابستگی داشته است.
برج‌های کبوتر در اطراف اصفهان به قدری زیاد بودند که باعث شده بسیاری از جهانگردان درباره تعداد زیاد کبوتران قلم زده و نوشته‌اند. ژان دیولافوا و فرد ریچادرز از این جهانگردان هستند که از بزرگی این کبوترخانه و وجود پدیده‌ای که فضولات کبوتران برای کود جمع‌آوری می‌کنند شگفت زده شده‌اند.
مشهورترین برج‌های کبوتر نجف آباد برج های دوقلوی صفا در محله شریعتی هستند. این بنا که به ثبتی ملی نیز رسیده، پلانی مستطیلی شکل دارد که در نوع خود بی نظیر است؛ کمتر برج کبوتری در ایران وجود دارد که پلانی جز دایره‌ای شکل داشته باشد. از فراز این دو مناره تمام آبادی‌ها و کوچه‌باغ‌های شهر نجف‌آباد نمایان است.
ارگ شیخ بهایی
شش برج کبوترخانه در کنارهم، ارگی را تشکیل داده‌اند که روزی تنها پناهگاهی برای کبوتران بود، اما اکنون بزرگترین مرکز تفریحی نجف آباد است. این ارگ در نوع خود یک شگفتی محسوب می‌شود چرا که کمتر پیش می‌آید دورتا دور ارگی به جای برج دیدبانی، برج کبوتر باشد!
این ارگ تا چند سال پیش به بنایی مخروبه تبدیل شد که در نهایت با پیگیری‌های دوست‌داران میراث فرهنگی، باز سازی شد و ازگزند زمانه در امان ماند. این بنا در سال ۱۳۸۲پس از تلاش فراوان بازسازی شد و دو سال بعد به عنوان جدیدترین اثر ثبت ملی ایران شناخته شد.
این مکان به “هفت برج هارون” نیز شهرت دارد که در محله جوی خارون نجف‌آباد قرار گرفته است. این ارگ در حصار یک باغ به مساحت سه هزار متر مربع قرار گرفته و برج‌های اطراف آن ارتفاعی ۱۴ متری و دیواری به ارتفاع چهار متر دارد. داخل این ارگ بناهایی به صورت هشتی و با معماری اصیل باعث تقسیم بندی فضای داخلی شده و جلوه زیبایی به ارگ داده است.
عصارخانه آقا
این عصارخانه یکی از شاخص‌ترین بناهایی است که در دوران صفوی در نجف‌آباد ساخته شد،عصارخانه آقا یا عصارخانه بزرگ به عنوان بزرگترین عصارخانه ایران شناخته می‌شود. دوتیر بزرگ و یک سنگ آسیاب با کتیبه‌ای نفیس از آیه آخر سوره مبارک نون والقلم به تاریخ ۱۰۹۴ قمری و به خط استاد محمد محسن الامامی وجود دارد.
این بنا در بازار سنتی نجف آباد به عنوان شاخص‌ترین اثر شناخته می‌شود، در چند سال اخیر چندین عصارخانه در نجف‌آباد با تغییر کاربری به کار خود ادامه دادند؛ اما عصارخانه آقا در انزوا مانده هرروز بیشتر رو به تخریب پیش می‌رود.
خانه تاریخی نوریان
این خانه تاریخی در محله نصیرشهر واقع شده و قدمت آن به اواخرحکومت قاجار برمی‌گردد. خانه نوریان در زمان پهلوی اول به اوج خود رسید و با معماری بسیار درخشان تبدیل به زیباترین خانه نجف‌آباد شد. در ورودی اصلی خانه هشتی بزرگی قرار دارد که با پیچشی شرقی و متناسب با معماری بومی ایران، دسترسی به حیاط اصلی بخش مرکزی خانه را ممکن می‌سازد.
حوض قلبی شکلی که در میان حیاط مرکزی این خانه قرار گرفته یکی از جالب توجه ترین بخش‌های خانه است. این خانه را شهرداری نجف‌آباد خریداری کرد و پس از بازسازی در اختیار عموم مردم قرار گرفت.
نجف‌آباد شهر کبوتر و کبوترخانه ها جدا از موارد ذکر شده جاذبه‌های دیگری نیز دارد که از جمله آن‌ها می‌توان از کاروانسراهای “هسنیجه”، “جلوگیر” و خانه مهرپرور نام برد. نجف‌آباد با تاریخ عجیب خود یکی از جالب توجه‌ترین شهرستان‌های اصفهان است که با آب و هوای خوش، یادگاری از شیخ بهایی برای اصفهان است.
منبع:ایمنا