نوشته‌ها

ثبت «خانه برج جلال» شهرستان خواف در فهرست آثار ملی ایران

مدیرکل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی از ثبت خانه‌ برج جلال شهرستان خواف به شماره ۳۳۳۷۳ در فهرست آثار ملی ایران به تاریخ ۱۳ اسفند سال ۱۳۹۹ خبر داد.

ابوالفضل مکرمی‌فر با اعلام این خبر در خصوص تاریخچه این اثر اظهارکرد: با توجه به شواهد معماری، این بنا مربوط به اوایل دوره قاجاریه است.

وی در مورد کاربری این بنا گفت: برج جلال ساختمانی برجی شکل است که دو کاربری را هم زمان در خود دارد. سه اتاق کوچک مسکونی در سه طبقه و بر روی هم ساخته شده و همزمان نقش برج دیده‌بانی و حفاظتی را در وسط باغ داشته ایفا می‌کرده است.

مدیرکل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی با اشاره به ویژگی‌های خاص این اثر تصریح کرد: کاربرد پوشش‌های گنبدی و هشت تاق هر طبقه، اجرای پلکان مارپیچ دسترسی به طبقات بالا که ارتباط طبقات را بر قرار می‌کرده و هم‌چنین مصالح خشتی و آجری به کار رفته در این بنا را می‌توان از ویژگی‌های خاص اثر نام برد.

مکرمی‌فر ادامه داد: این بنا دارای سند شش‌دانگ ملکی به نام «غلام‌محمد هنرخواه» است که مالک به منظور حفظ و نگهداری از بنا پیشنهاد ثبت اثر در فهرست آثار ملی ایران را اعلام نموده است.

محمود طغرائی، مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی همچنین در مورد مشخصات اثر تشریح کرد: این خانه‌برج که هم اکنون در باغی مستطیل شکل به ابعاد ۱۵۵ در ۳۲ متر که در راستای شمال شرقی و جنوب غربی ساخته شده تنها نمونه به جای مانده از این سنت خانه‌سازی در باغ‌ها و مزارع قدیمی منطقه بوده که به همت مالک هنوز قابل استفاده است.

وی عنوان کرد: هم‌چنین محوطه باز وسیعی که شامل درختان و باغچه‌های پیرامونی است که جلوه خاصی به برج جلال داده است.

مسئول دفتر ثبت آثار تاریخی اداره‌کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی افزود: مصالح به کار رفته در بنا خشت خام و ملات گل و آهک در جرز دیواها و استفاده محدود از آجر است. قطر فضای داخلی اتاق اول این خانه در طبقه هم‌کف ۶۵۰ سانتی‌متر و ضخامت دیوار ۷۰ سانتی‌متر است.

طغرائی ادامه داد: از گوشه این اتاق راه پله‌ای به صورت پلکان مارپیچ با عرض ۷۰ سانتی‌متر به طبقه بالا در ارتباط است و همین حالت در دوطبقه بالایی نیز تکرار شده و راه رسیدن به پشت‌بام از همین مسیر است. پلان ساختمان در بیرون نیز دایره‌ای، در داخل چهارگوش و دارای ۴ طاق بوده که در چهار طرف با پنجره‌ای به بیرون احاطه شده است.

بر اساس گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی، وی با اشاره به اهمیت طراحی معماری سنتی در ترکیب دو کاربری مختلف مسکونی و دفاعی در یک بنا و پیچیدگی این طراحی گفت: در پوشش طبقه همکف سقف گنبدی و در طبقات بالا سقف چوب‌پوش استفاده شده است.

طغرائی اضافه کرد: در فضای پشت برج جلال نیز یک بام جان‌پناه به ارتفاع ۱.۲۰ متر ساخته شده و روزنه‌هایی به سمت اطراف وجود دارد که از بالا به بیرون احاطه داشته و از فضای پایین هیچگونه دیدی به سمت روزنه‌ها ندارد؛ اطراف بنا تحت نظارت برج بوده و به محدوده اطراف تسلط و دارای کاربری امنیتی و مسکونی داشته است. از پشت‌بام نیز در تابستان‌ها به عنوان محلی برای استراحت استفاده می‌شده است.

منبع: ایسنا