نوشته‌ها

برج طغرل را بابتن و سنگ‌های مرمر گره زدند!

نامش را «مجموعه تاریخی و گردشگری رازی» گذاشتند و درست بیخ گوش «برج طغرل» یعنی یکی از قدیمی‌ترین برج‌های ری باستان آن را ساختند، حتی به کج شدن آن و آسیب‌هایی که احتمالا به دنبال گودبرداری و این ساخت‌وساز در عرصه و حریم یکی از قدیمی‌ترین برج‌های ری باستان رخ داد، اعتنایی نکردند.

 به دنبال این ساخت و ساز، بیش از ۱۱ سال هر نوع آسیبی که امکان داشت به برج ۸۰۰ ساله طغرل وارد شد، از فرونشست‌های پی‌در پی در اطراف برج طغرل گرفته تا کج شدن چند میلی‌متری برج، اقدامات اولیه‌ای که برای ایجاد ایستگاه مترو در چند متری آن انجام شد و نصب پست گاز در عرصه‌ی این اثر تاریخی؛ اما سرانجام مجتمع گردشگری شهرداری تهران ساخته شد و شهردار تهران که در زمان تصدی‌اش در  وزارت راه وشهرسازی، تلاش‌های زیادی برای حفاظت از بناهای تاریخی سراسر کشور کرده بود و حتی هنوز هم از پیگیری‌هایش برای ثبت جهانی خیابان ولی‌عصر خبر می‌دهد، چهارشنبه پنجم خرداد آن را افتتاح کرد، در حالی که تابلوی رونمایی از این مجتمع گردشگری درست پشت به برج طغرل قرار داشت.

در حالی شهردار تهران در زمان افتتاح این مجموعه؛ ری باستان را یکی از نقاط عطف تمدن و شهرنشینی کشور معرفی کرد که گویا از وجود برج طغرل در چند متری این مجتمع تازه‌ساز که نخست گفته می‌شد قرار است نام «طغرل» را هم یدک بکشد، بی‌خبر بود.

او در صحبت‌هایش در آیین افتتاح این برج؛ در حالی که از طرح جامع تهران در محدوده منطقه ری از چشمه علی تا حرم عبدالعظیم حسنی به عنوان محور تاریخی فرهنگی ری صحبت می‌کرد و ایجاد موزه فرهنگ در قدیمی‌ترین کارخانه سیمان را نگاهی فرهنگی می‌دانست، نه حرفی از وضعیت برج طغرل و قول و قرارهایی که مدیران زیر دست‌اش و حتی مدیریت شهری ری برای بررسی انحنای برج مطرح کرده بودند، زد و نه صحبت‌هایش سمت بهره‌برداری چند ده ساله از معادن  اطراف کوه بی بی شهربانو رفت!

در ای شرایط شاید باید گفت که حالا تقریبا حرف و حدیث‌ها خوابیده‌اند، حرکت دستگاه‌های مختلف گودبرداری از جمله برای مترو که پایش را روی گلوگاه آب چشمه‌علی گذاشته بود تمام شده است. آب باستانی چشمه هم گاهی اوقات نشانه‌هایی از حیات بروز می‌دهد. انفجارهای پی در پی در کارخانه‌های اطراف در دل زمینِ باستانی «ری» دیگر برای متولیان شهری هم عادت شده و مهمتر از همه ساخت مجتمعِ فرهنگی رازی یا همان طغرل سابق که به خاطر گودبرداری‌هایش آسیب‌های زیادی به تاریخِ ری در این منطقه وارد کرد، تمام شده‌اند.

اما به نظر می‌رسد هیچ کدام به آسیبی که به ری باستان در طول این سال‌ها وارد شده حتی فکر هم نکرده‌اند، فقط برخی ری‌شناسان در طول این سال‌ها با گذر از کنار هر کدام از بناهای تاریخی هشدارهای جدی را مطرح کرده‌اند و درخواست ایجاد پایگاه ری را داده‌اند، اما به آن هم وقعی گذاشته نشده است.

منبع: ایسنا

مرتبط:

برج طغرل یکی از آثار به جا ماندهٔ دورهٔ سلجوقیان

تاریخ ایران استوار بر برج طغرل

جاذبه گردشگری ایران که شاید تا به حال ندیده اید

در شهر های مختلف کشور ایران جاذبه های تاریخی و گردشگری بی نظیری وجود دارد که کم و بیش گمنام هستند و گردشگران کمتری از این مکان ها دیدن کردند.

در این مقاله خواندنی است داریم شما مخاطبان عزیز را با ۵ مورد از جاذبه های بکر و دیدنی گردشگری ایران آشنا کنیم که شاید تا به حال ندیده اید باید بدانید این مکان ها مناسب ترین گزینه برای مسافرت کردن شما میباشد.

جاذبه گردشگری ایران

“ایران از آن دسته کشورهایی می باشد که جاذبه های گمنام زیادی دارد که قدمت تاریخی و زیبایی شان مکان های مشهور دیگر را به مبارزه می طلبد” این جمله آغازگر گزارشی از«CNN» می باشد که با محوریت آشنایی با پنج مقصد گردشگری کم و بیش گمنام در ایران انتشار یافته است.

این شبکه آمریکایی معروف در گزارشی که تهیه کرده است از عالی قاپو ، تخت جمشید و کاخ گلستان گذشته و دقیقاً دست روی ۵ جاذبه تاریخی و گردشگری ایران گذاشته که شاید کمتر میان گردشگران خارجی معروف شده باشند.

قلعه رودخان قعه تاریخی و جاذبه گردشگری ایران

در میان جنگل  های مرطوب انبوه شمال گیلان قلعه ای قدیمی به نام قلعه رودخان پنهان شده است که قدمت آن مربوط به دوره قبل از اسلام در ایران می باشد. این در حالی است که این قلعه طرفداران زیادی در میان ایرانیان دارد و توریست های خارجی از وجود آن بی اطلاع هستند. عده ای از کارشناسان زمان ساخت این قلعه را به دوران ساسانیان و مقارن با حمله اعراب به ایران ربط دادند ، این قلعه در دوره سلجوقیان مجددا بنا شد.

بین دو قله سرسبز مسیر سربالایی بی نظیری قرار دارد که رسیدن به قلعه را میسر می کند و با یک ساعت پیاده روی میتوان به قلعه رسید. به همین علت مردم محلی ، رودخان را با نام قلعه هزار پله می شناسند.

بعد از این که از این بنای تاریخی و زیبا دیدن کردید با پایین آمدن میتوانید با مراجعه به غذاخوری ها و رستوران های جاده فومن و با خوردن غذاهای لذیذ آن مانند ترش کباب لذت سفر خود را دو چندان کنید.

طول دیوار قلعه ۱۵۰۰ متر می باشد و داخل آن ۶۵ بارو و برج واقع است قلعه رودخان حدوداً در ارتفاع ۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد در کنار آن رودخانه ای به نام رودخان جاری می باشد.

جاذبه‌های گردشگری گیلان

گنبد سلطانیه از جاذبه های گردشگری بکر ایران

یکی دیگر از جاذبه های گردشگری ایران که به عنوان میراث جهانی یونسکو ثبت شده گنبد سلطانیه می باشد که در شمال غرب استان زنجان واقع است یکی از بزرگترین گنبدهای جهان متعلق به آرامگاه «اولجایتو» در سلطانیه است. در سال های ۱۳۰۲ الی ۱۳۱۲ میلادی این گنبد در سلطانیه پایتخت حکومت ایرانیان بود که روی قبر حاکم ایلخانی هشتم قرار گرفته است.

هرچند رنگ و لعاب کاشی ها و نمای خارجی ساختمان در گذر زمان از بین رفته است اما کاشی های رنگی ، آجر کاری ظریف و طراحی داخلی آرامگاه تا حد زیادی شکل و ظاهر خود را حفظ کرده و جان سالم به در برده اند.

ساختار دلایی که این گنبد دارد الهام بخش ساخت تاج محل می باشد که یکی از مهمترین جاذبه های گردشگری هند به شمار می آید.گنبد سلطانیه برای گردآوری و نشانه های مذهبی توسط «اولجایتو» که مادری مسیحی داشت بنا شد. ولی زمانیکه با مخالفت ها روبرو شد این محل را به عنوان آرامگاه خود انتخاب کرد.

جالب است بدانید در مسیر بازگشت به زنجان می توانید با سر زدن به غذاخوری ها و رستوران ها و با خوردن غذاهای سنتی از جمله کباب بره ، دیزی و یا سوپ نخود لذت ببرید.

گنبد-سلطانیه

عمارت بخردی جاذبه تاریخی و گردشگری ایران

در اصفهان کاروانسرایی ۴۰۰ ساله از عهد صفویان وجود دارد که با اتاقکهای متعدد و مختلف اش میزبان گردشگران دوره قاجار هم بوده است. امروزه این عمارت به عنوان قدیمی ترین اقامتگاه در دست اقدام به بازسازی در ایران یدک می کشد از همان دوره های قاجار و صفوی پنجره هایی با شیشه های رنگارنگ در این عمارت باقی مانده است بخشیده است.

لابلای باغهای پر از گل های وحشی و میوه مهمانسرا قرار دارد این معما سرا از ۵ سال قبل به وسیله طراح داخلی و کارشناس بازسازی مرتضی بخردی در دست بازسازی و نوسازی می باشد.

به گفته این طراح،این خانه به منجمی از عهد صفویان تعلق داشته و حتی جنسی درهای ساختمان اصلی که به طرف اتاق های طبقه بالا گشوده می شوند سنگین و چوبی می باشد چرا که با چوب اصل درخت چنار نوسازی شده است مهمانسرا در بین مردمان اصفهان نیز چنان مطرح نیست و شهرت آن دهان به دهان چرخید است.

عمارت بخردی 

هتل صخره ای کندوان جاذبه گردشگری ایران در تبریز

تقریبا ۳۰ مایل که از طرف شمال غرب تبریز فاصله بگیرید با یک روستای صخره ای ۸۰۰ ساله به نام کندوان مواجه می شوید محل زندگی مردم این منطقه داخل غار هایی است که در دل سنگ های آتشفشانی کوه سهند خلق شده اند.

هتل لوکس کندوان در دل روستا قرار دارد اما با نمایی متفاوت از دیگر هتل ها است این هتل دارای اتاقکهای غار گونه می باشد ولی با این حال امکانات کاملا مدرن مجهز است. بر اساس افسانه های محلی خواص پزشکی آب معدنی که از کوه سهند سرچشمه می گیرد از بهشت عدن نشات گرفته است.

گردشگران برای این که آرامش به دست آورند و برای جذب خاصیت شفابخشی می توانند در داخل این آب ها غوطه ور شوند و همچنین در برخی از اتاقک ها که آب های معدنی از طریق لوله کشی مستقیم به آن هدایت می شود.

کندوان

برج طغرل تهران جاذبه گردشگری ایران

بنایی در شهر ری متعلق به دوره سلجوقیان به نام برج طغرل وجود دارد که در حاشیه جنوبی تهران پایتخت ایران واقع است. ری همیشه مورد توجه مسافران و گردشگران مشتاق نواحی شمالی شهر تهران قرار گرفته است این منطقه قدیمی ترین منطقه استان به شمار می رود که بناهای تاریخی بسیار با ارزش همچون بازار ۵۰۰ ساله صفوی به خود اختصاص داده است.

این برج در حقیقت آرامگاه پادشاه سلجوقی همان طغرل بیک میباشد که قبل از حمله مغول ها در اوایل قرن ۱۳ ری را مرکز حکومت خود برگزید.

پس از اینکه از این میراث معماری تاریخی بازدید نمودید از ری که جاذبه تمدن اسلامی می باشد به طرف منطقه ارامنه نشین تهران سر بزنید و از شیرینی ها و قهوه های کافه نادری کشیده و لذت ببرید قهوه خانه ای که پس از سالها هنوز هم که هنوز است ظاهر سنتی خود را حفظ کرده و از زمانهای قدیم پاتوق بسیاری از نویسندگان بزرگ ایرانی بوده است.

blank

مرتبط:

جاذبه های گردشگری باغ شاهزاده ماهان کرمان

جاذبه های گردشگری بکر مازندران برای سفری کم هزینه

روستای رشم _جاذبه ی گردشگری زیبا در دل کویر

برج طغرل یکی از آثار به جا ماندهٔ دورهٔ سلجوقیان

برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابویه در خیابان ابن بابویه شهر ری واقع شده‌است و از آثار به جا مانده از دورهٔ سلجوقیان می‌باشد. در برخی متون این محل، برج خلیفه یزید نامیده شده است. ارتفاع برج حدود ۲۰ متر می‌باشد (بدون احتساب گنبد مخروطی شکلی که امروزه اثری از آن نمانده) به عقیدهٔ برخی از کارشناسان این برج شبیه عقربه‌های ساعت بوده و می‌توان از روی تابش آفتاب بر روی کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد.

برج طغرل با مساحتی بالغ بر ۴۸ متر مربع و ارتفاعی در حدود ۲۰ متر و با اسکلتی خشتی و آجری به صورت استوانه‌ای افراشته، خودنمايی می‌کند که نمای داخلی آن به صورت استوانه است.

چالش‌ها دربارهٔ شخصیت مدفون در بنا

چالش و اختلافات فراوانی میان کارشناسان و مورخان دربارهٔ شخصیت مدفون در این بنا وجود دارد. عده‌ای آن را آرامگاه طغرل بیک سلجوقی می‌دانند و در مجمل‌التواریخ صفحهٔ ۴۶۵ اینگونه آمده‌است که «سلطان طغرل‌بیک شهر ری وفات رسید و تربتش آنجا برجاست». مورخ نامی ترکیه، فارق سومر نیز محل دفن طغرل را همین مکان می‌داند.

عده‌ای دیگر از نویسندگان این مکان را محل دفن خلیل سلطان از فرزندان تیمور لنگ و همسر او شادالملک در قرن پانزدهم می‌دانند. در کتاب جامع ری باستان تالیف حسن کریمیان نیز آمده‌است که گروهی این بنا را منتسب به فخرالدوله دیلمی می‌دانند.

محمد محیط طباطبایی این بنا را متعلق به ابراهیم خواص می‌دانست و خودش هم پس از مرگ در جوار این برج در سال ۱۳۷۱ به خاک سپرده‌شد.

این برج شبیه عقربه‌های ساعت بوده و می‌توان از روی تابش آفتاب روی کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد. در ضلع شمالی و جنوبی برج دو سردر با معماری طرح رازی ساخته شده است و تقریباً تا ارتفاع ۴ متری برج دیوارها به صورت توپ تا قطر دیوارهای حدود ۱٫۵ متر تشکیل شده و دیوارهای بالای ارتفاع ۴ متر به صورت تو خالی طراحی شده و وسط آن پلیکانی وجود دارد که درب آن در همان ارتفاع در ضلع شمالی بنا خودنمايی می‌کند که رابطی بین قسمت‌های تحتانی و فوقانی برج می‌باشد.

 

قدمت برج و پا برجا بودن آن در طی ۷۰۰ سال كه از ساخت آن می‌گذرد با توجه به وقوع زلزله‌های سهمگین در ناحیه نشان از پی مستحكم و عمیق این بنا دارد. پی سازنده این برج در كف آن در كناره‌های دیوارها كانالهای گذر هوا را تعبیه كرده‌ كه این كانالها مانع از رطوبت دیوارها و از بین بردن خرابیهای ناشی از آن می‌شود و دیاوراهای برج طوری طراحی شده كه موجب طنین صدا در درون بنا می‌شود. و اگر واعظی یا خواننده‌ای در وسط برج خطبه‌ای ایراد كند و یا تصنیفی را بسراید صدای آن در همة برج طنین انداز می‌شودو به صورت اكو وار به سمع همه می‌رسد. كه البته وجود سقفی مخروطی كه بر فراز دیوارهای برج قرار داشته كه هم اكنون اثری از آن بر جای نیست شاید به این فناوری اكستیكی جلوه‌ای دیگر می‌داده است.

blank

کاربردهای برج طغرل

این برج علاوه بر آنكه با داور فرزانگان و دلاوران عصر خود می‌باشد استاد سازنده آن كاربردهای دیگری را در جاودانه ساختن آن بكار برده و معماری پنهانی را برای پی بردن به اسراری با آن عجین كرده است. از جمله كاربرد این برج استفاده در شبهای تار با استفاده از روشن كردن آتش بر باروی بلند آن برای راهنمای مسافران جاده ابریشم كه از جانب خراسان به جانب ری می‌آمدند بوده و در روز احتیاجات گاهشماری مردم را مرتفع نموده است. بنا به گفته فرزانه اندیشمند استاد منوچهر آرین پژوهشگر خراسانی عرصه تاریخ علم كشور در مقاله نگاه دیگری به برجها اطلاق واژه برج به این بنا و بناهای مشابه از آنجا كه برج به منازل عبور حركت سالانه خورشید در دائره‌البروج گفته می‌شود حكایت از این مطلب دارد كه گذشتگان از این روی سایه‌های این ابنیه و دریچه‌های گذر نور خورشید كه در روی آنها تعبیه شده پی به برجی كه خورشید در آن غوطه ور می‌باشد می‌بردند زیرا كه در هر برجی خورشید ارتفاع خاصی در آسمان نسبت به افق و میل خاصی نسبت به جهات جغرافیایی مناطق داردلاجرم سایه‌ها و طرز تابش آن متفاوت خواهد بود كه از این تغییرات می‌توان در تعیین روزها و برج‌ها بهره‌ برد و این فناوری به كار رفته در این ساختمانهاست كه كلمة برج را زیبنده نام آن كرده است.

برج طغرل علاوه بر این ویژگی فوق‌العاده، ویژگی منحصر به فرد دیگری در خود نهفته دارد كه سرود زیبای اندیشه استاد سازنده خود را جلوه‌گر می‌كند. و آن ساعت آفتابی منحصر به فردی است كه در دل كنگره‌های آن پنهان دارد. كه شاید مورد مشابه آن در تاریخ علم كمتر یافت می‌شود. همان طور كه ذكر شد حول این برحج از نمای بیرونی ۲۴ كنگره با زاویة حاده جلوه‌گر شده كه اگر در روبروی درگاه آن بایستید گویی شیری با دهانی باز به شما می‌نگرد.

در دقت در این بنا از آنجا كه این كنگره‌ها درو تا دور این اثر را فرا گرفته به گونه‌ای خاص طراحی شده كه اگر چنانچه طلوع آفتاب اتفاق بیافتد در جانب شرق بنا كم‌كم یكی از كنگره‌ها روشن می‌شود و آفتاب درون آن می‌تابد، اگر نیم ساعت از طلوع آفتاب بگذرد, نصف كنگره روشن می‌شود اگر یك ساعت از طلوع خورشید بگذرد یك كنگره به طور كامل روشن می‌شود و اگر چنانچه دو ساعت بگذرد و كنگره روشن می‌شود، همین طور اگر سه ساعت بگذرد سه كنگره تا هنگامی كه به لحظه‌ای می‌رسیم كه خورشید روی نصف النهار منطقه قرار می‌گیرد. یعنی بیشترین ارتفاع خود را از افق دارد، در این هنگام خورشید درست در بالای سر در جنوبی برج قرار می‌گیرد چرا كه دربهای برج كاملاً شمالی جنوبی بوده و روی نصف النهار واقع است در این هنگام سایه تیغه‌ای كه بالای سر سردرب ورودی است درست در بالای تبری ضربی گونه سر در قرار گرفته و حكایت از لحظه اذان ظهر می‌كند و در زمستان كه ارتفاع خورشید پایین‌تر است در لحظه ظهر خورشید از درب جنوبی درست وسط برج می‌تابد.

برج طغرل

اگر چنانچه خورشید از لحظه ظهر زوال پذیر و به جانب غرب گرایش یابد حال كنگره‌های جانب غرب شروع به روشن شدن می‌كند. اگر نیم‌ ساعت از لحظه ظهر بگذرد نیمی از كنگره از جانب غرب روشن می‌شود اگر یك ساعت بگذرد یكی از كنگره‌ها و اگر دو ساعت از ظهر بگذرد نیمی از كنگره‌ها روشن می‌شود و همین گونه تا خورشید غروب كند. پس از روی كنگره‌های این برج و روشن شدن آن توسط خورشید می‌توان مقدار گذشت زمان را از لحظه طلوع آفتاب، لحظه ظهر ، و مقدار گذشت زمان از لحظه ظهر را محاسبه و تعیین نمود.

مرمت و بازسازی

برج طغرل برای نخستین بار در سال ۱۳۰۱ هجری قمری و در پایان ۳۵امین سال پادشاهی ناصرالدین شاه مرمت و بازسازی شد. این مرمت به دستور شاه و به دست وزیرش امین السلطان و توسط ابوالحسن خان معمارباشی انجام گرفت و لوحه‌ای مرمر بر سردر بنا نصب گردید. این بازسازی بنا را از خطر نابودی نجات داد ولی ظرافت کاری‌های قدیمی و بقعهٔ کتیبهٔ کوفی آن را از بین برد.

مرتبط:

راز ساعتی که در دل طغرل نهفته است

ری _ شهری تاریخی در استان تهران

ری یکی از شهرهای باستانی و تاریخی ایران در استان تهران است که از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی فراوانی برخوردار است. قدمت سکونت و سابقه تاریخی این شهر تاریخی به دوره قبل از اسلام حدود ۳ هزار سال پیش بازمی‌گردد. آتشکده‌های قدیمی، تپه‌های باستانی، قلعه‌های قدیمی، امامزاده‌ها و دیگر مناطق دیدنی، شهر ری را به یکی از قطب‌های گردشگری پایتخت تبدیل کرده است که پایتخت‌نشینان به‌راحتی می‌توانند در سفری یک‌روزه، از تمام جاذبه‌های دیدنی این شهر تاریخی بازدید کنند.

در این مطلب می‌توانید با دیدنی‌های معروف و مهم شهر ری بیشتر آشنا شوید.

برج طغرل

برج طغرل در شرق آرامگاه ابن بابویه در خیابان ابن بابویه شهر ری واقع شده‌است و از آثار به جا مانده از دورهٔ سلجوقیان می‌باشد. در برخی متون این محل، برج خلیفه یزید نامیده شده است. ارتفاع برج حدود ۲۰ متر می‌باشد (بدون احتساب گنبد مخروطی شکلی که امروزه اثری از آن نمانده) به عقیدهٔ برخی از کارشناسان این برج شبیه عقربه‌های ساعت بوده و می‌توان از روی تابش آفتاب بر روی کنگره‌های آن زمان را تشخیص داد.

برج طغرل ری

گورستان ابن‌بابویه

اِبنِ بابُوَیْه نخستین گورستان شهر ری و دومین گورستان تهران است که بسیاری از مشاهیر ایران در آن دفن هستند. نام این گورستان برگرفته از نام محمد بن بابُویه معروف به شیخ صدوق یکی از فقها و دانشمندان شیعه است که آرامگاه او در آنجا واقع شده‌است.

تپه میل

تپه میل که از آن آتشکده بهرام و آتشکده ری نیز نام برده می‌شود از آثار دوره ساسانیان در شهر ری است. گمان می‌رود که این بنا آتشگاه بهرام گور بوده باشد.

در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی شهر ری به سوی ورامین بر بلندای تپه‌ای پهناور در روستای قلعه‌نو -چال طرخان بقایای کاخ یا آتشکده‌ای واقع است که به تپه میل مشهور گردیده و آن به سبب دوپایه بزرگ بنا می‌باشد که از دور شبیه به میل است.

تپه میل

بی بی شهربانو

بی بی شهربانو نام آرامگاهی است در شهر ری. طبق کتیبه موجود در آن و باور مردم مقبره شهربانو همسر امام سوم شیعیان حسین بن علی و مادر امام چهارم شیعیان سجاد است.

به عقیده برخی از کارشناسان به دلایلی همچون قرارگرفتن زیارتگاه بر فراز کوه، نزدیکی به چشمه، ویژگیهای معماری سنگی، اختصاص زیارت آن به زنان در برخی دوره‌ها، کاربرد واژه بانو و شهربانو برای ایزدبانوی آناهید و تشابه افسانه بی‌بی شهربانو با داستان زیارتگاه زرتشتی «بانوی پارس» در یزد، این بنا در اصل از نیایشگاه‌های آناهید، الهه آب‌ها و باروری و از پرستشگاه‌های زرتشتیان پیش از اسلام بوده‌است.

استودان گبرها

استودان گبرها یا استخوان‌دان گبرها، در شهر ری و دامنه شمالی کوه بی‌بی شهربانو قرار دارد. در این محل زرتشتیان اجساد مردگان خویش را طعمه حیوانات می‌ساخته‌ و پس از جدا شدن گوشت و خشک شدنش، استخوان ها را در استودان که معمولا ً از سنگ یا آهک یا گل می‌ساختند قرار می‌دادند.

تاریخ احداث این دخمه، ظاهراً به زمان ساسانیان یا شاید جلوتر از آن برسد. در این مکان آنها اجساد مردگان خویش را طعمه حیوانات می‌ساخته‌اند چون طبق آیین و اعتقادشان، دفن مرده در خاک، یا انداختنش در آب خروشان رودخانه و یا حتی سوزاندن شان در آتش حرام است، زیرا عناصر چهارگانه (آب، باد، آتش و خاک) را مقدس و به آلودگی کشاندنشان را امری ناشایست می‌دانستند.

استودان گبرها

یخچال طبیعی کلین

یخچال طبیعی « کلین» در شرق بخش حسن آباد فشافویه از توابع شهرستان ری و به فاصله حدود ۴۰۰ متری غرب بقعه شیخ کلینی قرار دارد که قدمت آن به چهارصد سال پیش و دوران صفوی باز می گردد و مردم آن روزگار از یخ این یخچال که در زمستان تهیه می شد، در تابستان استفاده می کردند.

برای ساخت این بنا از خشت هایی به ابعاد ۲۴×۲۴ و ضخامت ۴ سانتی متر و مصالح خاک رس و کاهگل در بنای گنبدی و از گچ، سنگ و ساروج در پی استفاده شده است.
قطر یخچال هشت متر، عمق آن سه متر، مساحت بنا حدود ۳۰ متر مربع و ارتفاع گنبد ۱۰ متر است.

تاریخ ایران استوار بر برج طغرل

براساس آخرین خبرهای واصله و نتایج کارشناسی که بدست آمدند، ساخت و سازها در اطراف برج طغرل ری صدمات بسیاری را بدنبال داشته و حتی ممکن است سبب نابودی برج طغرل شوند.

جریان نابودی برج طغرل از چه قرار است؟

حرف و حدیث ها زیاد است، حتی بعد از اینکه میراث فرهنگی در یک هفته گذشته، انحراف از محور برج طغرل ری را عملا امکانپذیر می داند، هرچند مربوط به ۲۰ سال قبل. اما از سوی دیگر خلیل آبادی، رئیس کمیته میراث فرهنگی شورای شهر تهران پنج روز قبل، کج شدگی برج طغرل ری را رد می کند، آنهم در حالیکه حتی تا زمان اظهارنظرش به پای برج هم نرفته و می گوید «برج طغرل ری کج نشده و همانطور که بوده، مانده است.» دانشجویان یک ری شناس در شهر باستانی ری از تصاویری که در دوره های مختلف آموزشی خود از برج طغرل ری گرفته بودند، فرضیه ای جدید را مطرح کردند. اظهارنظری که هرچند برای فعالان و دوستداران میراث فرهنگی یک شوک بود و حتی دانشجویان دانشگاه نزدیک به برج هم در صحبت های درگوشی دوستانه شان از آن صحبت می کردند، اما گویا این نظریه میراث فرهنگی را زیاد شوک زده نکرد، هرچند این بار به جای متولیان میراثی، متولیانی در شورای شهر وظیفه آن ها را برای تکذیب خبر به دوش کشیدند و البته که زودتر میراث فرهنگی اعلام موقعیت کرده بود، به حدی که گفتند یک سال است در حال بررسی روی این بحثند. در این بین حرکت دستگاه های مختلف گودبرداری از جمله برای مترو که پایش را روی گلوگاه آب چشمه علی گذاشته بود، انفجارهای پی در پی در کارخانه های اطراف در دل زمین باستانی «ری» و در نهایت ساخت مجتمعی فرهنگی که در طول چند سال گذشته ساختش آغاز شده و به دلیل گودبرداری عمیقش، تاکنون باعث چند فرونشست در سطح منطقه شده، قابل توجهند.

 

اگر این برج فرو بریزد، تاریخ این سرزمین فرو می ریزد

احمد ابوحمزه، ری شناس که به واسطه تصاویر دانشجویانش این هشدار را برای نخستین بار پیرامون نابودی برج طغرل مطرح می کند، می گوید: برج طغرل ری افتخاری برای مردم ایران و جهان است که از گذشته و جایگاه ایران حرف می زند، یکی از برج های باقی مانده از دوره سلجوقی که شاید بتوان گفت بعد از برج گنبد قابوس، دومین برج مطرح ایران است، برجی آرامگاهی که از حدود ۱۰۰۰ سال پیش تاکنون پابرجاست. او با بیان اینکه از سال ۱۳۷۰ تحقیقاتی روی برج انجام داده و نظریاتی را درباره آن مطرح کرده است، ادامه می دهد: هرساله تصاویری که من و دانشجویانم از این برج ثبت می کنیم، با تصاویر دوره های دیگر مقایسه می شوند. امسال در بررسی ها به این نتیجه رسیدیم که تغییراتی روی سازه برج در حال به وجود آمدن است، اما این را که کج شده و از محور خود تغییر کرده باشد، نمی توانیم به صورت دقیق و با اطمینان مطرح کنیم. وی با تاکید بر اینکه باید نگاه به این برج تغییر کند و حفاظت و نگهداری از آن در اولویت قرار گیرد، اظهار می کند: در طول سال های گذشته فشارهای زیادی به این برج وارد شده است، از زلزله نسبتا مهیب دوره زندیه گرفته تا زلزله دوره صفویه. آن هم در شرایطی که برج طغرل در زمان زلزله مانند میخی داخل چوب عمل می کند، یعنی در زمان لرزش با چوب حرکت می کند، با این وجود برج طغرل ری تاکنون سرپا باقی مانده است. او اما وضعیت امروزی برج طغرل ری را که در سال ۱۳۱۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، بد ارزیابی می کند و ادامه می دهد: پروژه های عمرانی جدیدی که در شهر ری فعال شده اند، به مرور باعث وارد شدن آسیب هایی به این برج تاریخی می شوند و در نتیجه آن، برج به مرور کج شود، آسیب می بیند یا عمرش کوتاهتر می شود. ابوحمزه با اشاره به فعالیت تونل های مترو و گودبرداری و ساخت مجتمع فرهنگی در نزدیکی برج طغرل ادامه می دهد: زمین های شهرری زمین های خاصی هستند، هر جای آن را که حفر کنند، احتمالا به یک سری از سازه ها می رسند. زمین شهرری به طور کامل سفت نیست، ویرانی ها روی یکدیگر قرار گرفته اند، آب های کنونی که در زیر شهر روان هستند، نیز برج را نمدار می کنند و به همین دلیل در بسیاری از نقاط رطوبت دیده می شود، حتی ساختمان سازی ها در اطراف آن به برج فشار می آورد. او کم شدن آب چشمه علی و آب های زیر سطحی شهرری را نیز عاملی در فرونشست های زمین می داند و بیان می کند: این فرونشست ها قطعا به مرور به برج آسیب می زند، آن هم اثری تاریخی که هویت، گذشته و تاریخ این سرزمین است، بنابراین اگر این برج فرو بریزد، تاریخ این سرزمین نیز فرو می ریزد و یکی از دوره های مهم تاریخ ایران نیز از بین می رود. این پژوهشگر ری باستان با اشاره به نگاه متولیان در میراث فرهنگی، شهرداری، استانداری و شورای شهر به ری و آثار نفیس آن مانند «برج طغرل» ادامه می دهد: به ایجاد یک نگاه متمرکز و ملی به برج طغرل نیاز داریم، چون اگر نگاهمان یک نگاه کلی برای حفاظتِ این اثر در آینده آن باشد، هر سال هر وضعیت برج را اندازه گیری می کنیم، ترازها و زوایای برج نیز برایمان مهم می شوند. او با اشاره به افتادن چند سنگ از دیواره برج در نوروز چند سال گذشته، اظهار می کند: همان زمان به متولیان برج تذکر دادم، اما شرایط امروزی این اثر نفیس، آنقدر مهم است که امروز به یک نگاه ملی در کنار بودجه ای ملی برای برج نیاز داریم تا بتوان آن را حفظ کرد، هر چند میراث فرهنگی نیز زحمت خود را می کشد. چند نفر از مسئولانش اعلام کرده اند که وضعیت برج بزودی بررسی می شود و متخصصان قرار است برنامه ریزی های مناسبی را براساس وضعیت آن داشته باشند.

تاریخ ایران استوار بر برج طغرل
ساخت و سازهایی که نابودی برج طغرل را بدنبال دارند

ابوحمزه اما علل وارد شدن آسیب به این برج و حتی نابودی برج طغرل را موارد مختلفی می داند و ادامه می دهد: تمام این عوامل باید با یکدیگر دیده شوند، حفاری های مترو، ساخت و ساز کنار برج و گودبرداری ها همگی به برج فشار وارد می کنند. در کنار رطوبت زمین، حتی کارخانه سیمان که هر چند ساعت یک بار بخشی از کوه ری را منفجر می کند، باعث وارد شدن آسیب نه تنها به مقبره بی بی شهربانو بلکه به زندان هارون الرشید و برج طغرل می شود. او با اشاره به این که در طول سال های گذشته به واسطه ساخت خانه های مسکونی در اطراف برج، قطعا لوله های آب زیادی در اطراف این محوطه اضافه شده اند، به حدی که در حدود ۱۵ سال قبل یک لوله آب ترکیده و رطوبت به برج وارد شده بود، بیان می کند: دست کم از امروز دیگر باید به این اتفاق فکر شود که برای نگهداری از برج باید با هر کدام از دستگاه های متولی خدمات رسانی به مردم مانند شرکت های آب، برق و گاز تفاهم نامه هایی امضا شود تا در عملیاتی کردن پروژه های عمرانی خود بیشتر مراقب باشند. این ری شناس ایجاد هر نوع شرایط ناگوار برای آثار تاریخی را مانند پست گازی که در عرصه برج طغرل و چسبیده به دیوار برج ایجاد شده، می داند و ادامه می دهد: ممکن است هر لحظه در هر شرایطی حتی انفجاری کوچک در این پست گاز رخ دهد و نخستین اتفاقی که به این واسطه رخ می دهد، وارد شدن ضربه ناشی از آن به برج خواهد بود. ابوحمزه تاکید می کند: از دستگاه های دولتی می خواهم این برج را فرزند خود ببینند، ارثی برای آیندگان که باید در نخستین قدم به حفاظت از آن فکر کرد. باید درباره حریم برج طغرل تقیه کرد تا مانند گذشته به حریم آن پایبند باشند.

مرمت دوره قاجار چه تاثیری روی انحراف از مجور برج طغرل داشت؟

امیرمصیب رحیم زاده، مدیر اداره میراث فرهنگی شهرستان ری پیرامون نابودی برج طغرل می گوید: این مساله در یک سال اخیر از سوی کارشناسان باستان شناس و مرمت سازه پیگیری شده و بررسی های مورد نیاز روی آن در حال انجام است. او با بیان اینکه براساس شرح خدماتِ این برج و بررسی های انجام شده در آن، مقدار انحرافی که در طرح مرمت سال ۷۹ دیده شده، به مرمت اصلی دوره قاجار برمی گردد، اظهار می کند: در آن پلان و براساس تحقیقات انجام شده روی مرمت های برج، منتظر ارائه شدن شرح خدمات هستیم تا با تامین اعتبار و تجهیزات لازم یا اصلا تغییر رخ داده روی برج را یا انحراف از محور را ثابت کرد. وی با اشاره به بیشتر شدن توجه ها به سمت برج طغرل بعد از انتشار نخستین خبرها در این زمینه، بیان می کند: این اتفاق اولویت ما را دو چندان کرده تا ما نسبت به این مساله پشتکار بیشتری داشته باشیم. در این مدت زمان گذشته نیز تاکنون سه بازدید کارشناسی از سوی کارشناسان میراث فرهنگی و حوزه شهرداری تهران انجام شده تا حتما مطالعات آن برای ما آغاز شود و نتایج پژوهش های علمی و نتیجه گیری ها بعد از بررسی های نهایی اعلام شوند. او با وجود همه این صحبت ها تاکید می کند: کارشناسان سازه و بنای میراث فرهنگی تاکنون شواهد سطحی را بازدید کرده اند که آن نشست باعث ترک جدیدی روی برج بوده است یا نه که براساس مشاهدات اولیه این موارد نبوده است، این ها نیاز به تحقیقات و پژوهش های علمی دارند که باید حتما انجام شوند و کارشناسان ما روی آن تحقیقات نظر می دهند که بعد از اعلام آن، وضعیت برج نیز رسانه ای می شود.

تاریخ ایران استوار بر برج طغرل

عبور مترو و ساخت مجتمع فرهنگی نزدیک به برج و تاثیر روی آن

رحیم زاده اما عبور مترو از شهرری را در ایجاد وضعیت امروزی برج طغرل بی تاثیر می داند و می گوید: خط ۶ مترو قرار بود از بین برج طغرل و ابن بایویه رد شود، اما با برگزاری جلسات مختلف، مسیر خط ۶ تغییر کرد، یعنی از خیابان بسیج به خیابان غیوری و جاده سوم تا حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) تغییر مسیر داد. او با تاکید بر اینکه فاصله خط ۶ موازی با برج طغرل حدود ۴۰۰ مترمربع است، ادامه می دهد: این در حالی است که فاصله قبلی با برج حدود ۶۰ تا ۷۰ متر بود، بنابراین معتقدیم اکنون حفاری مترو دلیل بر ایجاد این انحرافات نیست و آن متعلق به سال ۷۹ نیز بوده است.

 

مجتمع فرهنگی در عرصه برج در زمان تصویب حریم جانمایی شد

او درباره پروژه رو به اتمام ساخت مجتمعی فرهنگی در عرصه و حریم برج طغرل و همچنین نابودی برج طغرل اظهار می کند: گودبرداری این پروژه از سال ۱۳۸۴ آغاز شده و با فاصله ۶۰ متری هیچ گودبرداری در این منطقه انجام نشده است. هر گودبرداری برای این مجتمع فرهنگی که رخ داده در فاصله ۶۰ متری از دیوار برج طغرل بوده است، یعنی از حدود ۷۰ متری سازه برج طغرل. مدیر اداره میراث فرهنگی شهرری با تاکید بر اینکه با این وجود در این شرایط نمی توانیم هیچ چیز را بابت این حفاری تکذیب کنیم، بیان می کند: آنچه شواهد به ما نشان می دهد با فاصله ایجادشده، گودبرداری زیاد مکانیزه نبوده است که در برج طغرل اتفاقی رخ دهد. او اضافه می کند: خانه هایی که اکنون برای ساخت مجتمع فرهنگی در حریم برج طغرل تملک و تخریب شده اند، حتما زیرزمین داشته اند، اما گودی که اکنون برای ساخت مجتمع فرهنگی وجود دارد، باید توسط کارشناسان بررسی شود، بنابراین هنوز نمی توان در این زمینه نظر قطعی داد. رحیم زاده همچنین درباره فرونشست های زمین در حدود صد متری برج طغرل و بعد از مجمتع فرهنگی در حال ساخت، اظهار می کند: فرونشست در سطح شهر زیاد است، گودبرداری یک هتل در ضلع جنوبی شرقی حرم، روی سه پلاک خانه تاثیر گذاشته بود که باعث ترک روی آن ها شده بود، ولی با حضور کارشناسان آتشنشانی و شهرداری وضعیت بررسی شد. در این شرایط می توان گفت شاید یکی از دلایل ممکن استان شرایط کنونی باشد یا وضعیت دیگری، اما در نهایت باید آن ها را بررسی کرد. مدیر اداره میراث فرهنگی شهرری با بیان اینکه در زمان تهیه نقشه حریم برج طغرل، ساخت مجموعه فرهنگی در دست ساخت در آن دیده شده بود، ادامه می دهد: قبل از ساخت این مجتمع خانه های چندطبقه ساخته شده بود. از سوی دیگر برای رعایت کردن حریم برج طغرل، عرشه پل مجتمع فرهنگی نسبت به نقطه برج بررسی شد، همچنین چندین بار طرح سازه اصلی آن در سال های ۸۸ و ۸۹ همراه با نقشه های تهیه شده برای بررسی حریم منظری در کمیته فنی میراث فرهنگی استان تهران در دستور کار قرار گرفت تا سرانجام تصویب شد تا آن در این حد ارتفاع عملیاتی شود. به گفته او، عرشه پل نیز با فاصله ۴۰ متری با پل به صفر صفر محدوده نزدیک شد تا زیاد به حریم برج طغرل نزدیک نشود.

blank
حتی اگر صفر درصد هم آسیب نزند، باید جابه جا شود

رحیم زاده اما درباره پست گاز قرار گرفته در عرصه برج طغرل و همچنین نابودی برج طغرل نیز توضیح می دهد: این کار غیرکارشناسی از سوی مدیران پروژه در این نقطه جانمایی شد، حتی اگر آن ها معتقد باشند که این پست گاز صفر درصد هم احتمال آسیب به برج را ندارد، برای ما قابل قبول نیست. اداره کل میراث فرهنگی استان تهران در مکاتبات زیادی که با شهرداری داشته به آن ها تذکر داده تا این پست از محل دیواره برج طغرل جابه جا شود.

منبع: ایسنا

مرتبط:

راز ساعتی که در دل طغرل نهفته است