بیرجند شهری تاریخی در دل کویر ایران است و یکی از مناطق گردشگری محبوب ایران به شمار می رود. بند دره که سدی تاریخی است یکی از مهمترین جاذبه های تاریخی این شهر محسوب می شود. قدمت بند دره به اواخر دوره زندیه و اوایل دوره قاجار بر می گردد.

این بند که مهمترین بند تاریخی و بزرگترین بند کوهستانی شهر بیرجند است، به دستور امیر شوکت ‌الملک در سال ۱۲۹۴ هجری قمری ساخته شده ‌است.

بنای این سد با پیروی از شیارهای کوه و در مناسب ‌ترین قسمت دره پایین روی طبقات رسوبی کف رودخانه بنا شده است. طول تاج آن ۳۱ متر، عرض تاج آن ۳ تا ۵ متر و ارتفاع آن حدود ۱۳ متر و ضخامت دیوار سد در قسمت پایه به ۸ متر و در قسمت تاج از ۳ تا ۵ متر متفاوت است.

بند دره با مصالحی چون سنگ‌ های شکسته شده کوه ‌ها، آجر و آهک و در بعضی نقاط با ساروج ساخته شده و با توجه به گذشت زمان مقاومت خوبی از خود نشان داده است. نمای بیرونی آن از آجر تشکیل شده است.

این بند یک سازه وزنی بوده و جهت تقویت دیواره‌ بند، پشت بند عظیمی احداث شده است. در وسط دیواره بند محفظه ‌ای عمودی به شکل چاه وجود دارد که در هر یک متر ارتفاع به سمت بند دریچه ‌ای تعبیه شده که به داخل بند راه دارد.

آب این سد از نزولات جوى تامین مى ‏شود و در بدنه بند و در کنار صخره شرقى آن سرریزى تعبیه شده ‏است که مازاد آب بند از طریق آن به بیرون مى ریزد و به مصرف کشاورزى مى ‏رسد. به جز بند دره دو بند دیگر به نام‏ هاى بند عمر شاه و بند النگ (چارده) نیز در همین رشته کوه وجود دارد که از آثار دوران قاجاریه مى ‏باشند.

رودخانه فصلی بند دره در مسیر حرکت خود نقاط زیبا و خوش آب و هوایی را به وجود آورده است که از مهم ترین تفرجگاه های شهر بیرجند محسوب می شوند.

موقعیت مکانی

این بند یا سد در ۵ کیلومتری انتهای خیابان مدرس بیرجند در میان رشته کوه جنوب این شهر به نام رشته کوه باقران واقع شده است.
راه ارتباطی آن از بیرجند، از طریق خیابان پاسداران بیرجند امکان پذیر است.

مرتبط:

آشنایی با بند امیرشاه بیرجند

آشنایی با کلاه‌ فرنگی بیرجند

عمارت و باغ اکبریه _بنای تاریخی بیرجند