نوشته‌ها

سفر به اعماق غار شاپور

غار شاپور در طی سالیان دراز با جابه‌جایی مولکول به مولکول سنگ‌های محلول در آب به وجود آمده است. ایرانیانی که زمان ساسانیان زندگی می‌کردند، با تراشیدن یکی از ستون‌های آهکی غار مجسمه‌ای غول‌پیکر با ارتفاع حدود هفت متر ساختند. هنوز هم بخش‌های زیادی از این تندیس دست‌نخورده است. باتوجه به بازمانده‌های این اثر هنری (فرم کامل و سالم سر، کلاه مخصوص و منحصربه‌فرد پادشاهان ساسانی، نوع لباس و …) باستان شناسان مجسمه را به شاپور یکم دومین پادشاه ساسانی مربوط می‌دانند.

شاپور یکم فردی است که بعد از بنیان‌گذار سلسله ساسانی یعنی اردشیر بابکان به حکومت رسید. این مجسمه قدمتی ۱۷۰۰ ساله دارد؛ چراکه شاپور یکم به مدت سی سال در بازه زمانی سال­های ۲۴۰ تا ۲۷۰ میلادی بر ایران حکومت می‌کرد. به‌دلیل تاریکی زیاد غار، وجود آب، لغزندگی مسیر پیمایش درون غار، عمق زیاد، دسترسی سخت و… تا سال ۱۳۹۶ فقط چهار گذرگاه بزرگ و پنج گذرگاه کوچک، سه تالار و چهار مسیر فرعی غار شاپور کشف شده بود. به سرپرستی میثم آقایی گروهی از غارنوردان در خرداد و تیر ۱۳۹۶ این غار را بررسی کردند. بررسی این گروه نشان داد غار شاپور برخلاف تصور عموم افراد اسرار ناگفته زیادی دارد.

سرگذشت نگهبان غول‌پیکر

نام این غار از مجسمه شاپور یکم گرفته شده است. این غار در سال ۱۳۳۶ توسط ارتش احیا و به جاذبه گردشگری تبدیل شد. متأسفانه در احیا این اثر، اصول باستان‌شناسی رعایت نشد و غار تا حدود زیادی جنبه باستانی خود را از دست داد. درحال‌حاضر بازو و دست‌های مجسمه شاپور شکسته و پاهای آن هم را هم با بتن ترمیم کرده‌اند. گروهی از تاریخ‌نویسان معتقد هستند این مجسمه طی زلزله‌ای که هزار سال پیش رخ داده، بر زمین افتاد؛ در سال‌های اخیر گروهی از نظامیان آن را دوباره در جای خود قرار دادند.

بعضی دیگر بر این باور هستند که مجسمه شاپور در پی حمله اعراب به ایران و تصرف منطقه کازرون، توسط مسلمانان سرنگون و غنایم بسیاری از غار به تاراج برده شد. بااین‌حال روایت اول معتبرتر بوده و روی تابلو ورودی غار شاپور به‌عنوان گذشته آن نوشته شده است. داخل غار شاپور روی یکی از دو کتیبه نصب شده جزئیات احیای مجسمه، دست اندرکاران و فرآیند بهینه‌سازی مسیر ورود به غار را ثبت کرده‌اند. کتیبه دوم هم ترجمه کتیبه منتسب به شاپور یکم در نقش رجب (مکانی در مرودشت فارس) را روایت می‌کند.

غار شاپور

غار شاپور کجاست؟

غار شاپور در تنگ چوگان مکانی نزدیک به شهر باستانی بیشاپور در شهرستان کازرون فارس قرار دارد. فاصله غار تا شهر باستانی بیشاپور شش کیلومتر و تا شهر کازرون تقریباً ۲۷ کیلومتر است. غار شاپور فقط یکی از جاذبه‌های گردشگری این تنگ به‌حساب می‌آید که در ارتفاعی نزدیک به ۸۰۰ متر از سطح زمین (۱۲۸۰ متر از سطح دریا) در دل کوه شاپور قرار دارد.

چگونه به غار شاپور بروید

درمجموع سه مسیر زمینی اصلی به سمت کازرون وجود دارد. اگر از سمت شیراز و یاسوج به‌سمت کازرون حرکت کنید، تابلو چرخش به سمت دهستان شاهپور (تنگ چوگان در این دهستان قرار دارد) را پیش از رسیدن به کازرون خواهید دید. بااین‌حال اگر از سمت بوشهر به‌طرف کازرون حرکت می‌کنید، باید از کازرون عبور کرده و خود را به دهستان شاهپور برسانید. پس از رسیدن به شهر باستانی بیشاپور می‌توانید از زیبایی‌های این اثر تاریخی دیدن کرده و پس از اندکی استراحت به سمت تنگ چوگان حرکت کنید.

رود شاپور و سه روستای تنگ چوگان سفلی، وسطی و علیا (روستای کشکولی) در این تنگه قرار دارد. همچنین تنگ چوگان میزبان شش سنگ‌نگاره بزرگ مربوط به دوران ساسانیان، شاپور اول و پادشاهی بهرام اول و دوم است. پس از ورود به تنگ چوگان، باید خود را به روستای کشکولی یا همان تنگ چوگان علیا برسانید. پس از آن خود را برای یکی دو ساعت پیاده‌روی و کوه‌پیمایی آماده کنید. مسیر کوه‌پیمایی از کشکولی تا غار شاپور هموار با شیب ملایم است. ارتشی‌ها زمان احیای غار برای دسترسی راحت‌تر یک مسیر پلکانی احداث کردند. بنابراین علاوه‌بر کوه‌پیمایی، باید برای بالا رفتن از ۲۳۰ پله نزدیک غار آماده شوید. بالای مسیر پلکانی، غار شاپور با دهانه‌ بزرگ سی متری نمایان است. شما می‌توانید مجسمه شاپور را از همان دهانه غار مشاهده کنید. علاوه‌بر غار شاپور غار مرمر و غار مادر شاپور هم دو طرف غار شاپور قرار دارند.

غار شاپور

درون غار شاپور

پیشنهاد می‌کنم پیش از ورود به غار، کمی در جای خود بایستید و به عقب برگردید. از این نقطه می‌توانید دشت زیبای تنگ چوگان و منظره‌ پیش روی مجسمه را مشاهده کنید. همچنین سمت چپتان یک دخمه دست کنده قرار دارد. بد نیست پیش از ورود به غار نگاهی هم به آن بیندازید. دخمه­‌ها در عهد قدیم محلی برای قرار دادن اجساد مردگان بوده است.

در دهانه غار دو کتیبه وجود دارد. پس از مطالعه این کتیبه‌ها داخل غار شوید. از دهانه غار تا محل مجسمه، چهار ایوان به سبک زمین‌های محل برگزاری مسابقات ورزشی پیش رویتان قرار دارد. این مجسمه روی ایوان چهارم قرار گرفته است. ظاهراً ارتشی‌ها برای بهتر دیده شدن مجسمه، این سبک معماری را در درون غار پیاده کرده‌اند. برای رسیدن به ایوان چهارم و نزدیک مجسمه، باید ۲۵ پله مابین ایوان‌ها را پایین بروید. حالا پیکره‌ای با هفت متر ارتفاع و پهنای شانه‌ای نزدیک به دو متر مقابل شما قرار دارد.

در نگاه اول مجسمه بسیار ترسناک به‌نظر می‌رسد. به‌ویژه آن قسمت از دست شاپور که از مچ جدا شده و روی کمر مانده است. عظمت این اثر هنری کم‌کم شما را به این فکر فرو می‌برد که چگونه این پیکره باعظمت و ظریف را از سنگ و فقط با دست تراشیده‌اند. دقت ساخت مجسمه به‌طور غیرقابل‌باوری بالا بوده و همه جزئیات در طراحی تندیس درنظر گرفته­ شده است. در اطراف مجسمه آثاری از چهار سکو دیده می‌شود. این سکوها برای قرارگیری قطعات جداشده از مجسمه ساخته شده بود؛ اما متاسفانه قسمت اعظمی از آن‌ها تخریب شد.

پشت مجسمه با پایین رفتن از ۱۲ پله می‌توانید به‌سمت انتهای غار حرکت کنید. از این قسمت به بعد دیگر دستکاری­‌های ارتشی­‌ها دیده نمی­شود و هرآنچه وجود دارد مربوط به گذشته غار است. حدودا هشتاد قدم پشت مجسمه شاپور دو حوضچه نگهداری آب دیده می‌شود که از زیبایی‌های این غار به‌حساب می‌آید. در مسیر پیاده‌روی خود به سمت انتهای غار، می‌توانید آثاری از تراشیدن سنگ روی دیواره غار را ببینید. به‌نظر می‌آید قرار بوده در این مکان‌ها سنگ‌نگاره‌هایی حک شود؛ اما به‌علت نامعلومی به‌سرانجام نرسیده است. کنار این حوضچه‌های یک متری می‌توانید آبشار سنگ زیبای غار شاپور را تماشا کنید. گودالی با قطر دهانه­‌ای حدود صد متر و عمق زیاد پس از این مکان قرار دارد.

افراد برای رفتن به قسمت‌های درونی‌تر غار باید از پرتگاه کنار آن عبور کنند. تالار بزرگ ویژه انجام مراسم، محل ویژه ذبح قربانی و … ازجمله دیگر قسمت‌های غار است. تقریبا تا عمق ۴۵۰ متری می‌توان بدون مشکل با امکانات کم و البته کفش مناسب به داخل غار شاپور رفت. ازجمله ویژگی‌های منحصربه‌فرد غار شاپور می‌توان به تنوع دمایی بخش‌های مختلف آن اشاره کرد. همچنین تغییر در میزان نور، رطوبت، سرعت باد، رسوبات و کانی‌های تشکیل‌دهنده غار در گوشه‌کنارهای مختلف آن ازجمله عجایب غار است. به‌علت وجود پرتگاه و عدم نور کافیب هتر است سفر خود به درون غار را همین‌جا تمام کنید؛ چراکه قسمت‌های دیگر غار فقط با تجهیزات تخصصی غارنوردی قابل بازدید هستند.

غار شاپور

بهترین زمان بازدید از غار شاپور

برای رفتن به غار شاپور باید مسافت زیادی را پیاده‌ طی کنید. بنابراین فصل بهار و پاییز زمان مناسب‌تری برای بازدید از این غار است. بااین‌حال اگر قصد دارید در تابستان از این غار تاریخی دیدن کنید، باید نکته مهمی را مدنظر قرار دهید. غار شاپور در قسمت غربی تنگ چوگان و رو به جنوب قرار دارد. بنابراین می‌توان گفت تقریبا در همه ساعات ‌روز آفتاب به دل کوه می‌تابد. برای جلوگیری از گرمازدگی در پیاده‌روی تا غار شاپور، بهتر است صبح زود به سمت غار حرکت کنید. همچنین به‌علت بارندگی و لغزندگی مسیر کوه­پیمایی تا دهانه غار بازدید از آن در فصل زمستان توصیه نمی شود.

توصیه‌های لازم قبل از سفر به غار شاپور

ازجمله نکات مهم پیش از سفر به سمت غار شاپور تهیه کفش مناسب، کرم ضد آفتاب و بطری آب است. همچنین شما نباید تنها به این مکان سفر کنید. اگر تنها هستید از اهالی روستای پایین دست کوه بخواهید شما را در این سفر همراهی کنند. محلی‌­ها با دریافت مقداری پول علاوه‌بر اینکه به‌عنوان راهنمای مسیر با شما همراه می­شوند، می­‌توانند هم‌صحبت­‌های خوبی در مسیر دو کیلومتری کوه­پیمایی باشند. پای کوه شاپور و درون غار محل‌هایی برای خرید نوشیدنی و تنقلات وجود دارد؛ اما در مسیر پیاده‌روی جایی برای خرید این لوازم نیست. بنابراین آب خنک را فراموش نکنید.

فکر می‌کنم از مشاهده قیمت‌­های عجیب و غریب مواد غذایی در این منطقه شگفت زده ­شوید! اگر دوست ندارید خرج سفرتان زیاد شود، بهتر است پیش از سفر به تنگ چوگان مایحتاج خود را تهیه کنید. همچنین با توجه به اینکه مسیر پیاده‌روی طولانی بوده و پله‌های زیاد دارد، باید هشدارهای لازم به افراد گروه بازدیدکننده داده شود. اگر برای گذران اوقات فراغت بازدید از غار شاپور را در برنامه سفر خود قرار داده‌اید، می‌توانید با زمان‌بندی مناسب از شهر تاریخی بیشاپور، کاخ زیبای آناهیتا، سنگ‌نگاره‌ها و نقش‌های زیبای ساسانی واقع در تنگ چوگان، طبیعت زیبای منطقه و… هم دیدن کنید. همچنین می‌توانید تجربه سفر خود به غار شاپور را با ما در میان بگذارید.

سفرنامه غار شاپور:

ساعت ۰۶:۰۰ از طریق جاده شیراز- کازرون  بوسیله مینی بوس عزم سفر کردیم.

مقصد غار شاهپور در ۱۵۰ کیلومتری غرب شیراز بود.

این غار در تنگ چوگان در ۳۰ کیلومتری شمال کازرون واقع است. این تنگه روبروی شهر باستانی و متروکه  بیشاپور که اکنون به صورت محل حفاظت شده نگهداری می شود واقع شده است.

جهت دره، شمال شرقی – جنوب غربی است که رودخانه ای نیز از طرف شمال شرقی به جنوب غرب در آن جریان دارد. انتهای دره باز و به جاده شیراز – قائمیه مشرف است.

غار در ضلع شمالی دره و در ارتفاع ۸۰۰ متری از سطح رودخانه درست بالای قریه چوگان وسطی قراردارد. از نظر باستان شناسی و تاریخی محل قدمت و غنای فراوان دارد و منسوب به شاهپور از پادشاهان سلسله اشکانی و معروف به ذوالاکتاف می باشد. در دهانه غار مجسمه سنگی از پیکره شاهپور وجود دارد که در اثر عوامل مختلف رو به ویرانی است. در این محل کاوش های باستان شناسی رسمی زیاد  انجام شده و منجر به خروج آثار بسیاری از زیر خاک و روسوبات گردیده است.

روبروی قریه چوگان وسطی در ضلع جنوبی دره  در سال های اولیه قرن حاضر زاغه های مهمات جهت انبار نمودن مهمات ارتش تعبیه شده است. در ابتدای دره و ضلع شمالی دره درست بالای قریه چوگان  سفلی کتیبه های معروفی بر دیواره های سنگی  نقش گردیده.

بافت کلی غار مانند غارهای آهکی که در اثر عبور آب باران بوجود می آید  شامل یک محوطه بزرگ در ابتدا و گودال ها و راهروهای پیچ و خم دار پر از قندیل در اطراف است؛ با وجود کاوش های فراوان که در جهت اثبات عدم بن بست بودن غار صورت گرفته، این مسئله به اثبات نرسیده است. در اطراف غار شاهپور و کلا” در این رشته کوه غارهای فراوانی وجود دارد که کم و بیش بعلت  سختی  صعود و دسترسی به آن ها تاکنون کاملا” کاوش نگردیده اند و با توجه به قدمت محل احتمالا” غارهای موجود دیگر هم از نظر تاریخی و باستان شناسی اهمیت والایی دارند.

تعداد افراد در این سفر جمعه ۲۵  نفر بود که ۱۹ نفر در ساعت  ۰۶:۰۰   و ۶ نفر بقیه در ساعت ۰۸:۰۰ از شیراز حرکت نمودند و در ساعت ۱۳:۰۰ به یکدیگر ملحق شدند.

در ساعت ۱۵:۰۰ مراجعت را شروع کردیم و پس از آب تنی در کانال آب کازرون و بازدید از شهر بیشاپور در ساعت ۱۸:۰۰ به شیراز عزیمت نمودیم.

مرتبط:

سفر به دریاچه ی دیدنی پریشان کازرون

تاریخچه شهر تاریخی بیشابور کازرون

گنبد نمکی جاشک دشتی

ایزدبانوی آب در معبد آناهیتا بیشاپور

بیشاپور یکی از شهرهای باستانی ایران در استان فارس و درنزدیکی شهرستان کازرون است که در زمان ساسانیان ساخته شده‌، امروزه اما تنها ویرانه‌ هایی از آن برجای مانده ‌است. شهر بیشاپور از قدیمی ترین شهرهایی است که تاریخچه ساخت آن بصورت مکتوب در سنگ نوشته ای موجود است. بیشاپور در شمال شهر کازرون قرار گرفته و از شهرهای خوش آب و هوا و دارای طراحی و مهندسی ویژه آن روزگار است.

معبد آناهیتا بیشاپور

این شهر به سال ۲۶۶ میلادی و به دستور شاپور اول پادشاه ساسانی ساخته شد. پس از پیروزی شاپور بر والرین امپراتور روم، شاپور دستور داد در ناحیه‌ای خوش آب و هوا بر سر راه تخت جمشید به تیسفون شهری بنا کنند. این جاده در زمان هخامنشیان، شهرهای تخت جمشید و استخر را به شوش وصل می‌ کرد. شاپور نام خود را بر این شهر نهاد. بر اساس اسناد به دست آمده معماری از اهالی سوریه قدیم به نام آپاسای طراح بیشاپور بود. بیشاپور تا قرن هفتم هجری آباد و مسکونی بوده‌است و پس از آن ویران شده‌است. بیشاپور گنجینه‌ای از آثار ارزشمند ساسانی مانند معبد آناهیتا است.

معبد یا نیایشگاه آناهیتا به ایزدبانوی آب تعلق داشته و محلی برای نیایش بوده است. در نزد ایرانیان باستان چهار عنصر مقدس آب، خاک، باد و آتش از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و برای هر کدام از آنها الهه ایی در نظر میگرفتند.

معبد آناهیتا بیشاپور
آناهیتا الهه آبهای زیرزمینی، مظهر زایش و زیبایی بوده است. این بنا بصورت مکعبی و هر یک از اضلاع آن ۱۴ متر می باشد و از سنگهای حجاری شده، با ابعاد مختلف و بدون ملات و بصورت دو جدار با الهام از سبک معماری دوره هخامنشی ساخته شده است.

سنگهای معبد به وسیله بست های فلزی از درون به هم قفل و بند شده اند. به منظور هدایت آسانتر آب به صحن مرکزی معبد و جریان گردش آب، این معبد را در عمق ۶ متری از زمین ساخته اند تا آب رودخانه شاپور از طریق یک کانال ۲۵۰ متری به درون آن سرازیر شود. با توجه به سنگهای تنظیم آب و جویهای سنگي و باریک که حرکت آب را به طرزی با شکوه به آبگیر وسط هدایت می کنند؛ برای تقسیم و جریان آب در این نیایشگاه، شیوه هایی بکار رفته تا چشم نوازی و شکوه آب،این عنصر مقدس را به زیباترین شکل ممکن به نمایش بگذارند.
این معبد نه تنها از نظر معماری، بلکه از نظر رعایت دستگاه های تنظیم و تقسیم و کنترل آب نیز فوق العاده است.

مرتبط:

با زیباترین کاخ های ایرانی آشنا شوید!

آشنایی با غار شاپور

سیلک ،صدای سکوت تاریخ

اماکن تاریخی و گردشگری کازرون بازگشایی شد

مسوول اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان کازرون گفت: با توجه به اینکه وضعیت این شهرستان به لحاظ ابتلای به بیماری کرونا سفید اعلام شده و همچنین بر اساس دستورالعمل مقام‌های ارشد، اماکن تاریخی و گردشگری این منطقه از نو بازگشایی شد.

محمد جواد جوکار، شنبه در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: مجموعه تاریخی بیشاپور، نقوش برجسته تنگ چوگان از جمله اماکن تاریخی و گردشگری شهرستان کازرون است که به دلیل شیوع بیماری کرونا از اسفندماه ۹۸ تعطیل شد.
وی افزود: از امروز (دهم خرداد ۹۹) که این اماکن تاریخی و گردشگری در این شهرستان بازگشایی شده، تمهیدات لازم نیز برای حضور گردشگران در این مکان‌ها در نظر گرفته شده است.
جوکار ادامه داد: گردشگران نیز برای حفظ سلامت خود و دیگران باید در بازدید از این اماکن از دست زدن به سطوح و نقاطی که امکان انتقال ویروس کرونا وجود دارد، جدا پرهیز کنند.

او بیان کرد: شهرستان کازرون با ثبت بیش از ۲۵۰ یادمان تاریخی و گردشگری در فهرست آثار ملی کشورمان و همچنین جهان، جایگاه ویژه ای در ایران دارد و آثار تاریخی همچون مجموعه تاریخی  بیشاپور متعلق به دوره ساسانیان، نقوش برجسته تنگ چوگان و غارشاپور از جمله یادمان‌های تاریخی است که همه ساله گرشگران بسیاری از داخل و خارج کشور از آنها دیدن می‌کنند.

یکی از کارشناسان اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستیشهرستان کازرون هم گفت: موزه مجموعه تاریخی بیشابور این شهرستان از مکان‌هایی است که مورد توجه گردشگران است.
محمد خلیل محمودی بیان داشت: در این موزه تاریخی، تمام اشیایی که در کاووش‌های گذشته در مجموعه جهانی بیشاپور کشف شده و از قدمت بالایی برخورداراست، نگهداری می‌شود.

بسیاری از یادمان‌های تاریخی که در شهرستان کازرون وجود دارد متعلق به سلسله ساسانیان است که آخرین حکومت پادشاهی ایران قبل از ظهور اسلام است که از سال ۲۲۴ تا ۶۵۱ میلادی به مدت ۴۲۷ سال بر ایران حکومت کردند.
یکی از آثار مهم برجا مانده از دوره ساسانیان در این شهرستان، شهر بیشابور است که پیشینه آن به یک هزار و ۷۰۰ سال قبل باز می‌گردد.
همچنین مجموعه تاریخی بیشاپور با ۱۵۰ هکتار وسعت از دیگر آثار متعلق به عصر ساسانیان است. در غاری که با همین نام در این مجموعه واقع شده، تندیس شاپور اول دومین پادشاه سلسله ساسانیان تعبیه شده که یکی از شاهکارهای هنری عهد ساسانی و تنها مجسمه سنگی است که از آثار این دوره به یادگار مانده است.

غار شاپور در کوهی مشرف به منطقه تنگ چوگان، در فاصله ۲۸۰۰ متری از روستای تنگ چوگان علیا و در ارتفاع ۸۰۰ متری زمین قرار گرفته است.

شهرستان کازرون در فاصله ۱۲۰ کیلومتری غرب شیراز قرار دارد.

منبع:ایرنا

مرتبط:تاریخچه شهر تاریخی بیشابور کازرون