«خبرنگاران» میراث ناملموس گردشگری
خبرنگار گردشگری یکی از شاخصه‌های جذاب و هیجان‌انگیز خبرنگاری محسوب می‌شود که معمولا به دلیل وجود منابع اطلاعاتی اندک با سفرنامه‌نویسی یا وبلاگ‌نویسی راجع به سفر اشتباه گرفته می‌شود. دریچه دید خبرنگار گردشگری متفاوت است. آن‌ها تمام جنبه‌های خوب، بد، زشت و زیبای فرهنگ، آداب و رسوم و… شهر یا کشور مقاصد را با هم می‌نگرند تا همانند رسالت خبرنگاری خود، نوشته‌هایشان از مقاصد گردشگری رنگ‌وبوی حقیقت گیرد.
در شرایط و موقعیت امروزی که با ایجاد بستر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی اخبار با سرعت بیشتری منتشر شده و به اطلاع بخش زیادی از جامعه رسانده می‌شوند، فعالیت خبرنگاران نقش پررنگی در این حوزه ایفا می‌کند.
البته باید گفت حوزه گردشگری باوجود اهمیت و اثربخشی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و… از جمله بخش‌هایی است که کمتر مورد توجه واقع شده و به نوعی در اولویت مسئولین قرار نگرفته است. از این رو خبرنگاران حوزه گردشگری تلاش می‌کنند تا علاوه بر اطلاع‌رسانی شرایط و چالش‌های این حوزه، در جهت توسعه صنعت گردشگری و ارتقاء فرهنگ عمومی در این زمینه حرکت کنند.
نقش رسانه‌ها در معرفی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بسیار پررنگ است. اگر ظرفیت موجود در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی ایران به شکل مناسبی توسط رسانه‌ها معرفی نشود، چطور می‌توان خود را به دنیا معرفی کرده و بشناسانیم؟
حضور و فعالیت خبرنگاران و اصحاب رسانه امری ضروری در جهت ارتقاء گردشگری و افزایش استقبال عمومی از این صنعت است. از این رو با تعدادی از فعالان و دغدغه‌مندان حوزه گردشگری خراسان رضوی درخصوص نقش خبرنگاران در توسعه و بهبود صنعت گردشگری به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانیم.
فعالان رسانه‌ای حوزه گردشگری، مانعی بزرگ در برابر گسترش ایران‌هراسی هستند
رئیس هیأت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان درخصوص نقش رسانه در بهبود وضع گردشگری کشور گفت: به طور کلی و خارج از هرگونه اغراقی، اگر رسانه‌ها نباشند، میراث فرهنگی و گردشگری کشور به قهقرا خواهد رفت. این امر دلایل مختلفی دارد که مهمترین آن‌ها جنبه تبلیغاتی رسانه‌ها برای این مجموعه‌ها است.
سلیمان‌نوری بیان کرد: بدون وجود رسانه‌های کوچک و بزرگ کنونی مانند صداوسیما و کانال و صفحه‌های شخصی فعالان رسانه‌ای حوزه گردشگری، بسیاری از دیدنی‌های نه تنها کشور بلکه شهرهای مختلف برای ساکنان آن‌ها و خود ایرانیان ناشناخته می‌ماند. با توجه به اینکه رابطه رسانه‌ها با گردشگری داخلی اینگونه است به طور قطع جایگاه رسانه در گردشگری خارجی بسیار بالاتر و مهمتر خواهد بود.
این فعال حوزه رسانه در خصوص ارزیابی عملکرد فعالان رسانه‌ای در حوزه میراث فرهنگی و گردشگری ادامه داد: خبرنگاران این حوزه‌ها بسیار فعال هستند و گویی یک محوطه تاریخی یا یک فضای گردشگری را به اندازه عضوی از خانواده خود دوست دارند و نسبت به کوچکترین رخدادی که باعث صدمه دیدن آن شود، بسیار حساس هستند. اما به چند دلیل نتوانسته‌اند آنگونه که لازم است در این حوزه تاثیرگذار عمل کنند.
سلیمان‌نوری اضافه کرد: نخستین دلیل را می‌توان نگاه نادرست و نامطلوب اغلب مدیران دولتی فعال در این حوزه دانست. این افراد به خبرنگاران به عنوان پلکان ترقی خود نگریسته و هیچ تفاوتی بین خبرنگاران آزاد و نیروی خبری روابط عمومی خود قائل نیستند و تنها در صورتی حاضر به همراهی در تولید و توزیع خبر هستند که با منافعشان مغایرت نداشته باشد. به همین دلایل اگر خبرنگاری دست به فعالیت رسانه‌ای افشاگرانه بزند، سعی می‌کنند تمام کانال‌های خبری او را مسدود کرده و با استفاده از روابط عمومی خود و انجام هزینه مادی و غیرمادی او را تخریب کنند.
وی خاطرنشان کرد: دلیل دوم، نگاه منفعت‌طلبانه و توأم با ترس اغلب سرمایه‌گذاران این حوزه‌ها نسبت به خبرنگاران است. این سرمایه‌گذاران اغلب بر اساس تلقین همان مدیران نالایق گروه اول، نه تنها خبرنگاران را یار خود ندانسته بلکه آن‌ها را به عنوان باری بر دوش خود احساس می‌کنند و از همراهی و همکاری با آنان در جهت بهبود فضای گردشگری و البته میراث کشور خودداری می‌کنند.
رئیس هیأت مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان تصریح کرد: مانع سوم نیز برخی خبرنگارنمایان فعال در این حوزه هستند. افرادی که با کمترین هزینه مالی از سوی دو گروه اول یعنی مدیران نالایق دولتی و سرمایه‌گذاران پنهان‌کار برای تخریب سایر همکاران یا پوشاندن نقاط ضعف و بیان نقاط قوت دروغین به کار گرفته می‌شوند.
سلیمان‌نوری عنوان کرد: با تمام این توصیفات همچنان نیز خبرنگاران گردشگری و میراث فرهنگی تأثیرات مهمی در این دو حوزه در سطح کشور ایجاد کرده‌اند. به عنوان مثال اگر فعالیت‌های این گروه نبود اکنون بسیاری از پلاک‌های ثبت ملی‌شده در اقصی نقاط کشور از جمله تهران، مشهد، شیراز، اصفهان، تبریز و خوزستان هیچ وجود خارجی نداشت. همچنین فعالیت‌های این گروه در فضاهای مجازی سبب آشنایی بسیاری از غیرایرانیان با دیدنی‌های کشور شده است.
وی بیان کرد: این اقدامات در دوران کنونی و با توجه به اینکه برخی ابرقدرت‌ها و کشورهای غربی به دنبال ایجاد فضای ایران‌هراسی در سطح دنیا هستند، بسیار کارگر و مؤثر واقع شده است، زیرا گردشگرانی که با خواندن مطالب این روزنامه‌نگاران و خبرنگاران و همچنین دیدن فیلم‌های تهیه شده از سوی آن‌ها به ایران سفر کرده‌اند، پس از بازگشت به کشور خود اغلب مبلغان بسیار خوبی برای فرهنگ و سنن ایرانی شده و از این طریق با پروژه ایران‌هراسی مقابله کرده‌اند. به عبارتی دیگر فعالان رسانه در حوزه گردشگری مانعی بزرگ در برابر گسترش ایران‌هراسی هستند.
رئیس هیات مدیره انجمن توسعه گردشگری چهارباغ خراسان با اشاره به موضوعات و سوژه‌های مورد بررسی خبرنگاران و خبرگزاری‌ها تشریح کرد: در زمینه موضوعات مورد پیگیری خبرنگاران و رسانه‌ها نیز باید جو رسانه را در نظر گرفت. رسانه در ایران بسیار هیجانی جلو می‌رود و به نوعی به دنبال کار تحقیقی و عمیق نیست. بر این اساس می‌توان بیان کرد که در اغلب موارد، مسائل روز، موضوعات مورد توجه خبرنگاران گردشگری و میراث فرهنگی را شکل می‌دهد. در حالی که اگر خبرنگاران کمی تأمل بیشتری داشته و عمیق‌تر به موضوعات نگاه کنند، در صورت همراهی کامل مسئولان مرتبط در ادارات و سازمان‌های گوناگون موجود در حوزه گردشگری و فرهنگ کشور، شاهد نتایج بهتری نیز خواهیم بود.
نتیجه‌بخشی صنعت گردشگری در گرو فعالیت خبرنگاران است
فرید جواهرزاده، رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران گفت: در تعاریف گردشگری، اطلاع‌رسانی به عنوان یکی از مهمترین ابزارها برای پرکردن فاصله میان عرضه و تقاضا تعریف می‌شود. به شکلی که برای معرفی جاذبه‌ها و مقاصد گردشگری به مخاطبین و اهالی گردشگری، باید در حوزه اطلاع‌رسانی اقدامات مؤثری شکل گیرد؛ بنابراین می‌توان خبرنگاران را پرچم‌داران اطلاع‌رسانی در زمینه گردشگری نامید.
وی ادامه داد: به این ترتیب صنعت گردشگری همواره با فعالیت و حضور خبرنگاران و اهالی رسانه، نتیجه‌بخش و موفق خواهد بود. اهالی رسانه علاوه بر اطلاع‌رسانی در حوزه گردشگری، نقشی همانند دماسنج و یا آژیر خطر را نیز در بخش گردشگری و به ویژه میراث فرهنگی ایفا می‌کنند.
رئیس انجمن علمی طبیعت‌گردی ایران بیان کرد: میراث فرهنگی و محیط زیست کشور با مشکلات و مزاحمت‌هایی مواجه بوده و دچار صدمات و خسران‌هایی می‌شود، لذا خبرنگاران می‌توانند با فعالیت خود به نوعی وجود چنین مشکلاتی را هشدار داده و به موقع وارد عمل شوند و به بیانی دیگر نجات‌بخش محیط زیست و میراث فرهنگی کشور باشند.
جواهرزاده خاطرنشان کرد: به این ترتیب خبرنگاران نقشی بی‌بدیل در معرفی و اطلاع‌رسانی بخش‌های مختلف صنعت گردشگری بر عهده دارند.
وی تصریح کرد: خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی و گردشگری، نمره قابل قبولی کسب کرده‌اند، اما به طور کلی موضوعات و مسائل مربوط به گردشگری و میراث فرهنگی در جایگاه مناسبی میان اخبار کشور قرار نگرفته‌اند. دلیل این امر را نمی‌توان در ارتباط با خبرنگاران دانست، بلکه این اتفاق به این سبب است که جایگاه گردشگری در کشور ما مناسب نبوده و از این رو خبرنگاران نیز در این زمینه ممکن است تخصص لازم را نداشته باشند. زیرا حوزه‌های دیگری مانند اقتصاد، سیاست و … در اولویت افراد جامعه و به تبع آن خبرنگاران قرار می‌گیرد.
خبرنگاران، صدای ناگفته‌های مدیران اقامتگاه‌های بوم‌گردی
صادق کاظمیان، دبیر جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی ایران در خصوص نقش خبرنگاران در معرفی و بهبود شرایط اقامتگاه‌های بوم‌گردی اظهار کرد: با توجه به اینکه حوزه گردشگری با فرهنگ، ساختار زندگی و شیوه زیست مردم در نقاط مختلف کشور از جمله روستاها در ارتباط است، بنابراین نیازمند اطلاع‌رسانی اخبار از طریق رسانه‌ها و خبرنگاران است. اقامتگاه‌های بوم‌گردی نیز به دلیل قرارگیری در روستاها نیز بسیار به آموزش جدی فعالین حوزه گردشگری، مدیران اداره‌کل میراث فرهنگی و گردشگری، مردم و گردشگران نیاز دارد.
صادق کاظمیان ادامه داد: لذا حضور خبرنگاران و اصحاب رسانه در راستای اطلاع‌رسانی به ذی‌نفعان بسیار اثرگذار است. تا از این طریق زنجیره بخش اقامتگاه‌های بوم‌گردی صنعت گردشگری با حداکثر بهره‌وری و حداقل اثر مخرب، در حوزه محیط زیست، فرهنگ، آیین‌ها و سنت‌ها فعالیت کند.
وی بیان کرد: اطلاع‌رسانی و رساندن صدای فعالان حوزه اقامتگاه‌های بوم‌گردی صنعت گردشگری که اغلب در مناطق روستایی قرار دارند و کمتر صدایشان شنیده می‌شود، از جمله فعالیت‌هایی است که رسانه و خبرنگاران انجام می‌دهند.
دبیر جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی ایران خاطرنشان کرد: علاوه بر این‌ها نوعی صدای غالب در بخش اقامتگاه‌های بوم‌گردی وجود دارد که با آنچه مدیران اقامتگاه‌های بوم‌گردی و فعالان این حوزه مواجه هستند، فاصله دارد. بنابراین این نگرش باید توسط مدیران اقامتگاه‌های بوم‌گردی اصلاح شده و به گردشگران و مدیران حوزه گردشگری و جامعه محلی تشریح شود و رسانه‌ها نیز در این بخش بسیار کمک‌کننده و اثرگذار عمل می‌کنند.
کاظمیان عنوان کرد: پیگیری زمان‌بندی شده موضوعات و اتفاقات، مسئله‌ای است که باید بیشتر مورد توجه قرار گیرد تا با استفاده از آن شرایط و وضعیت گردشگری در طول زمان را ارزیابی کنیم.
وی تشریح کرد: به طور کلی نمی‌توانم بیان کنم، اما با توجه به فعالیت‌ها و اقدامات در حوزه گردشگری، به نظر می‌رسد این رسانه تمام زوایا و چهارچوب‌ها را در نظر گرفته و در جهت بهبود شرایط گام برمی‌دارد.
دبیر جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی ایران گفت: در چهار یا پنج سال گذشته، اقبال عمومی و به دور از مطالعه از اقامتگاه‌های بوم‌گردی شکل گرفت. به این ترتیب در شرایط و دوره کنونی، لازم است مشکلات این تأسیسات گردشگری مورد رسیدگی قرار گیرند و این مشکلات نیز نباید تنها به مسائل مالی تقلیل پیدا کند. بلکه لازم است آموزش مدیران، کارکنان اداره میراث فرهنگی، جامعه محلی و گردشگران با تأکید بر حفظ ساختارهای فرهنگی روستاها و عدم تغییر شیوه زیست روستا، انجام شود.
رسانه‌ها و خبرنگاران مهمترین حلقه گردشگری و میراث فرهنگی هستند
محمدرضا پهلوان، رئیس گروه موزه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی در خصوص نقش رسانه در توسعه گردشگری اظهار کرد: نقش رسانه‌ها و خبرنگاران در حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نقشی بسیار مهم و تأثیرگذاری است، زیرا در دنیای کنونی ارتباطات رسانه‌ها نقشی بی‌بدیل در سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایفا کرده و خواهند کرد.
وی ادامه داد: در وهله اول نقش رسانه‌ها در معرفی میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شکل می‌گیرد، به گونه‌ای که اگر ظرفیت موجود در حوزه گردشگری و میراث فرهنگی ایران، به شکل مناسبی توسط رسانه‌ها معرفی نشود، چطور می‌توان خود را به دنیا معرفی کرده و بشناسانیم؟ داشته‌های تاریخی فرهنگی و میراث فرهنگی ما بسیار غنی است، از این رو ثبت جهانی‌شدن آثار و ثبت‌های داخلی از اهمیت فراوانی برخوردار هستند.
پهلوان بیان کرد: در ایران بیش از یک میلیون اثر، بنای تاریخی و اماکن و محوطه‌های تاریخی وجود دارد که رسانه‌ها نقش بسیار مهمی در معرفی این آثار دارند. به شکلی که رسانه‌های مکتوب و دیداری، به بهترین شکل می‌توانند آن‌ها را معرفی کرده و در حقیقت اطلاعات مفید و کارشناسانه برای تمام گردشگران تولید و منتشر کنند.
رئیس گروه موزه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی خاطرنشان کرد: پس از معرفی میراث و فرهنگ، نگهداری و صیانت از آثار تاریخی و معنوی در سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، نقش دیگری است که رسانه‌ها و خبرنگاران ایفا می‌کنند، زیرا زمانی که این میراث و آثار به طور مناسب و شایسته معرفی می‌شوند، به همین نسبت نگهداری و صیانت از آن‌ها نیز به خوبی انجام خواهد شد. این نگهداری می‌تواند در میراث فرهنگی، زیرساخت‌ها و همچنین فرهنگ گردشگری و بازدید از آن‌ها ایجاد شود.
وی عنوان کرد: در مرحله اول صیانت و نگهداری درخصوص آنچه به صورت منقول یا مادی و معنوی قابل رؤیت در آثار و بنای تاریخی وجود دارد، به کار برده می‌شود. بخش مهمتر نیز در ارتباط با صیانت و نگهداری از میراث معنوی کشور بوده و شامل آیین، آداب، رسوم، گویش، زبان، سنت‌ها و مهارت‌هایی که از بین رفته و یا فراموش شده‌اند. مهارت ساخت برخی از صنایع‌دستی یا بخش گردشگری غذا، مهارت پخت بسیاری از غذاهای سنتی و … مواردی هستند که نقش رسانه در معرفی آن‌ها بسیار مهم است.
رئیس گروه موزه‌های اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با اشاره به نقش رسانه‌ها در تشریح سفر کردن، ادامه داد: در شرایطی که رسانه‌ها، خبرگزاری‌ها و خبرنگاران به گونه‌ای مناسب و شایسته سفر را برای مردم تعریف کرده و سفر و مسیر سفر را به وسیله اطلاع‌رسانی به علاقه‌مندان و مردم معرفی کنند و در پی آن نقش مثبت سفر در روح و روان انسان‌ها و نیز در چرخه اقتصاد گردشگری به درستی تشریح شود، سفر و گردشگری بسیار رونق پیدا خواهد کرد. همانطور که در آموزه‌های دینی اسلام نیز سفر کردن توصیه شده است.
پهلوان افزود: با توجه به اینکه بسیاری از سرمایه‌گذاران ممکن است از حوزه گردشگری خارج شوند، نقش رسانه‌ها در نگهداری و همچنین هزینه‌کرد بخش خصوصی بسیار حایز اهمیت است، به شکلی که رسانه‌ها در زمینه حمایت از بخش خصوصی و جلب اعتماد بخش خصوصی نقش بسیار مهمی دارند و این بخش در ایجاد زیرساخت‌ها، واحدهای گردشگری، اماکن گردشگری و به طور کلی خدمات گردشگری بسیار اثرگذار خواهد بود، بنابراین نقش رسانه‌ها در اعتمادسازی بخش خصوصی و نگهداری سرمایه‌های ملی جهت جلوگیری از برون‌رفت آن‌ها بسیار مؤثر است.
پهلوان در خصوص نقش خبرنگاران در رفع مشکلات و معضلات گردشگری تصریح کرد: نقش رسانه‌ها در از بین بردن معضلات گردشگری بسیار مهم است. به گونه‌ای که رسانه‌ها و خبرنگاران با نقد منصفانه خود از حوزه گردشگری و میراث، می‌توانند این انتقادها را مرتب به اطلاع و افکار عمومی برسانند تا در نتیجه آن رفع مشکل مورد نظر با شتاب بیشتری انجام شود.
وی اضافه کرد: میراث فرهنگی و گردشگری یک دستگاه فرابخشی است، به عبارت دیگر تمام دستگاه‌ها می‌توانند در این حوزه ورود پیدا کنند و در راستای نگهداری، حفظ و معرفی میراث این حوزه نقش داشته باشند. بنابراین رسانه به عنوان حلقه‌ای در حوزه گردشگری، همه بخش‌ها را به هم متصل کرده و نقشی مهم و کلیدی دارد. از این رو رسانه و خبرنگاران می‌توانند میراث فرهنگی این دستگاه فرابخشی را به سایر ادارات و عموم مردم برسانند تا در بعد بین‌المللی به شکلی شایسته این حوزه را معرفی کرده و به تعبیری زنجیره گردشگری را کامل کنند.
منبع: ایسنا