محسن هادی طحان زواره  با اشاره به این که موغار از دو کلمه “مغ” و “آر” تشکیل شده  است، گفت:  در اصل اسم آن “مغ آر” بوده که به مرور زمان موغار تلفظ شده است. مغ به ضم میم در اصل مک بوده و به معنی پیشوای زردشتی، مرد روحانی زردشتی و آتش پرست است.

وی افزود: جمع آن مغان است و مغان طبقه ای پائین تر از موبدان بوده اند، در واقع “آر” برای نسبت است، بنابراین مغار (موغار) به معنی جای پیشوای زردشتی و جای آتش پرستی می باشد.

هادی طحان تصریح کرد که ممکن است که در عهد باستان در موغار آتشکده یا آتشکده هایی هم وجود داشته که با این صفت باید اعتقاد کرد که بنای اولیه موغار مربوط به زمان بسیار قدیم و یادگار رواج آتش پرستی بوده است. پس بنای این روستا در عهد ساسانیان بوده است و این شاخصه بسیار مهمی بوده در کنار بناهای تاریخی با قدمت چندین قرن، که به نظر می آید معرفی آن ها مورد بی مهری نویسندگان و پژوهشگران قرار گرفته است.

این پژوهشگر میراث فرهنگی در عین حال اشاره ای به آثار این روستای باستانی کرد و افزود:
مسجد جامع موغار:
مسجد جامع این روستا مسجدی با قدمتی بیش از ۵۰۰ سال است که توسط فردی به نام «حاج ربیع» ساخته شده است. برخی قدمت این مسجد را برابر با مسجد جامع نطنز می دانند. این مسجد دارای شبستان زیر زمینی بسیار قدیمی و البته زیبا می باشد که در بازدید بنده از آن هنوز جای مشعل و چراغ ها داخل آن دیده شد. از این نوع شبستان در مسجد سامع الدین زواره نیز وجود دارد که متاسفانه برای گردشگران ناشناخته است.

بقعه پیر بابا اسماعیل:
بقعه پیر بابا با گنبد خشتی که جای شمعدانی از عصر صفوی بر دیوار آن ساخته شده است. بر روی صورت قبر سنگ قبری نهاده اند که متناسب با نام زیارت نیست. نوشته این سنگ به اندازه ۳۶ * ۶۳ به خط نستعلیق است که بر روی آن نادعلی نوشته شده است. دور تا دور سنگ هم نام دوازده امام به خط نسخ کتابت شده است.
ارگ موغار:
در این روستا دو قلعه قدیمی وجود دارد که یکی به زمین زراعی تبدیل شده ولی دیگری هنوز به همان سبک باقی مانده است. این ارگ از آثار منحصر به فرد و ناشناخته کویر مرکزی ایران است و شباهت زیادی به «ارگ بم» دارد. این قلعه تاریخی با وسعت سه هزار متر مربع در دوطبقه و چهار برج دیده بانی مربوط به دوره قاجار است. این اثر ارزشمند تاریخی که تمام سازه های آن خشت و گل است دارای یک در ورودی با دیواره های بلند می باشد که ورود به داخل آن غیرممکن است. به گفته اهالی محل، عکس هایی از این قلعه توسط گردشگران انگلیسی در ابتدای قرن بیستم(حدود یکصد سال پیش) تهیه شده که در آن زمان این قلعه سالم و مورد استفاده مردم و مسافران قرار می گرفته است.

به گفته وی، بخش های مسکونی این قلعه تاریخی به مرور زمان تخریب شده اما چهار برج و دیوار خارجی آن سالم مانده است. ساباط ها، گذرها و خانه های قدیمی در کنار این آثار ارزشمند، برای حفظ و مرمت آن توجه وواهتمام بیشتر مسئولین میراث فرهنگی را می طلبد.

هادی طحان در پایان با بیان این که فعالیت عمده مردم موغار کشاورزی و باغداری است، گفت:  مخصوصا صیفی کاری در این منطقه شهرت خاصی دارد.

منبع:ایسنا