سفیدرود دومین رود بلند ایران
سفیدرود دومین رود بلند ایران است. سفیدرود را در باستان رود آمارد می‌نامیدند.در کتب قدیم سپید رود را با نام های گوناگون از جمله: سپیدرود، اسفیدرود، اسبیذروذ، سپیذروذ و سفیدرود خوانده‌اند.
رودخانه سفيد رود با طول ۷۶۵ كيلومتر طولاني‌ترين و پر آب‌ترين رود استان گيلان است.
سر چشمه اصلي آن كوه چهل چشمه كردستان است كه بعدا” شعبه‌اي به نام گروس از كوه‌هاي پنجه‌علي و در شمال غربي همدان و شاخه‌هاي ديگري در ناحيه بيجار (گروس) به آن متصل شده و به سمت شمال جريان مي‌يابد. در ميانه رودهاي ديگري به نام قرانقوش‌چاي و ميانه‌چاي و هشترودچاي و آب‌هاي كوه سهند و همچنين بزقوش به آن مي پيوندند و بعد به سمت جنوب شرقي تغيير جهت مي‌دهند.
سپس زنجان رود كه از چمن سلطانيه سرچشمه مي گيرد و شعبات كوچك ديگر جاري شده از كوه هاي طارم به آن پيوسته و سر انجام به تنگه منجيل مي‌رسد. تا اين نقطه رودخانه مذكور با نام قزل‌اوزن (يا ” خوزوكويا” و يا رود سرخ) ناميده مي شود. در اين محل شاخه ديگري به نام شاهرود كه از كوه هاي طالقان سرچشمه مي گيرد و طول تقريبي آن تا منجيل حدود ۱۸۰ كيلومتر است به آن مي‌پيوندد اين شاخه تقريبا” يك چهارم آب رودخانه سفيدرود را تأمين مي كند.
از محل تلاقي رودخانه شاهرود و قزل‌اوزن به بعد رودخانه سفيد رود ناميده مي شود. در منطقه منجيل سد بزرگ سفيدرود بر روي اين رودخانه ساخته شده كه درياچه‌اي با وسعت ۵۶ كيلومتر مربع در پشت آن پديد آمده، در ادامه مسير اين رودخانه با پيوستن آبراهه‌هايي كه اصلي ترين آنها عبارتند از آبرود، سياه رودبار، تويسن و آبراهه شلي به سفيدرود و پس از گذر از مزارع حاشيه رودخانه به طرف شمال‌شرقي و منطقه تجن جاري مي شود. در انتها شعبه اصلي اين رود از طريق صدها كانال و آبراه زراعي در منطقه حسن كياده به درياي خزر مي‌ريزد.
آب و هوا در منطقه ي رودبار مديترانه‌اي مي باشد يعني زمستان هاي معتدل و اندكي مرطوب و تابستان هاي گرم و خشك . اين رود درناحيه ي منجيل در مسير بادهاي دائمي دره سفيد قرار گرفته كه به بادهاي منجيل معروف است.
وضعيت رودخانه از نظر قايقراني:
با قايقراني د اين رودخانه علاوه بر تجربه هيجان گذر از امواج متلاطم، مي توان مناظري زيبا و بي‌نظير مختص به شمال كشور را تماشا كرد.قسمت های خروشان (Rapid ها) رودخانه تقریبا” ۵۰۰ متر بعد از سد سفیدرود شروع می‌شوند، كه قایقرانان محلی روی هريك نامی خاص گذاشته‌اند. درجه قسمت‌های خروشان این رودخانه بین ۲ تا ۳ می‌باشد.
جاذبه ها:
این منطقه داراي جاذبه هاي فراوان طبيعي، تاريخي و فرهنگي است. چشم اندازهاي طبيعي شامل رودخانه سفيدرود، درياچه سد سفيدرود، درياچه سد تاريک، ييلاقات و جنگل هاي عمارلو، کوه درفک، دشت ها و برنج کاري ها، حيات وحش، گل ها و گياهان وحشي شامل درخت هرزويل، گل سوسن چلچراغ، پوشش گياهي، چشمه هاي آب معدني داماش، سنگ رود و کلشتر، چشمه آبگرم ماست خور و … است.
جاذبه هاي تاريخي و باستاني شامل تپه هاي باستاني مارليک، تپه گرد کول، تپه کلشي، پل خشتي لوشان و …. جاذبه هاي فرهنگي شامل فرهنگ مردم منطقه، آداب و رسوم، صنايع دستي، لباس محلي، گويش، زندگي کوچ نشيني مردم قسمتي از منطقه عمارلو و ساير جاذبه ها شامل دهکده ييلاقي بره سر، دهکده سالانسر در کنار و … مي باشد. در امتداد رودخانه سفيدرود باغ‌هاي انبوه زيتون قرار دارد كه با قایقرانی بر روی اين رودخانه در حالیکه وزش باد خنک و مطبوع گرمای تابستان را با خود می‌برد مي‌توان به تماشای دورنمای درختان هميشه سبز زیتون در ارتفاعات، صخره‌های بلند در کنار دشت‌های حاصلخیز و شاليزار هاي برنج نشست.
تنوع آبزيان :
بر اساس بررسي‌هاي انجام شده در طرح جامع شيلاتي طي سال‌هاي ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ در ناحيه دهانه رودخانه سفيدرود تا سد سفيدرود و سر شاخه هاي قزل‌اوزن و شاهرود، ۴۵ گونه و زيرگونه ماهي متعلق به ۳۶ جنس و ۱۷ خانواده شناسايي شده كه در بين ماهي هاي مهاجر عمده‌ترین آنها عبارتند از: اوزون برون، تاس ماهی، ماهی سفید، کپور معمولی، سس ماهی، لای ماهی، اسبله، سفید کولی، شاه کولی، سیاه کولی و البته ماهي هاي خانواده كپور بيشترين فراواني را به خود اختصاص داده‌اند.
رودخانه سفيدرود از لحاظ مهاجرت و زاد و ولد آبزيان بخصوص گونه هاي ماهيان خاوياري و گونه هاي ماهيان استخواني از رودخانه هاي منحصربه فرد در حوزه جنوبي درياي خزر مي باشد.
مشكلات زيست محيطي:
تخليه پساب هاي كارخانه هاي صنعتي، فاضلاب هاي خانگي، زباله هاي شهري و روستايي، سموم شيميايي كشاورزي، نيترات ها و فسفات‌ها، انواع حشره‌كش‌ها و زباله‌هاي كشتارگاه‌ها باعث شده تا اكوسيستم طبيعي سفيدرود كه يكي از مهمترين حوزه هاي آبخيز ايران به شمار مي رود دچار تغييرات زيادي شده كه علاوه بر خطر نابودي كامل رودخانه و گونه‌هاي متنوع آبزيان موجود در آن، اقتصاد و معيشت هزاران انسان را كه در حاشيه رودخانه زندگي مي كنند را نيز به خطر بياندازد.
انتقال اين آلودگي‌ها به درياي خزر سبب بروز پديده‌هاي زيست محيطي مانند كشند قرمز و توده هاي وسيع فيتو پلانكتوني شده است.
متاسفانه بي توجهي به اين اكوسيستم بي نظير باعث نابودي بخش عظيمي از سفيدرود شده به طوري كه هم اكنون سفيدرود از يك اكوسيستم فعال به اكوسيستم غير فعال تبديل شده است.
ويژگي‌هاي فرهنگي:
گوناگوني و تنوع فرهنگي و همچنين تنوع قومي و گويشي در سرزمين گيلان با وجودي كه از نظر جغرافيايي يكي از استانهاي كوچك ايران به شمار مي‌رود بيش از هر جاي ديگر ايران ديده مي‌شود.گيلك‌ها، گالش‌ها، تات‌ها، تالش‌ها، كردها و ترك‌ها اجتماع گيلان را تشكيل مي‌دهند .
هر يك از اين اقوام موسيقي فولكلور بسيار غني، آيين‌ها و باورها و گويش مختص به خود دارند كه آشنايي با آنها از لطف خاصي برخوردار است.
سفيدرود از لحاظ زاد و ولد آبزيان از رودخانه هاي منحصربه فرد در حوزه جنوبي درياي خزر مي باشد.
راه هاي دسترسي:
این رودخانه به موازات جاده قزوین-رشت پس از سد سفیدرود تا روستای گنجه در نزدیکی شهرستان رستم آباد جریان دارد. در ضمن دسترسی محلی منجیل-رودبار نیز موازی رودخانه است.
امكانات اقامتي:
در شهرهاي منجيل و رودبار امكان اقامت در مهمانخانه و محل هاي پيش‌بيني شده كمپينگ با دسترسي به سرويس بهداشتي وجود داشته و در شهرهاي اطراف نظير رشت يا قزوين اقامتگاه‌هاي مناسبي موجود است.