نوشته‌ها

گوشه‌ای از شگفتی‌های غارهای ایران

ایران با وجود داشتن غارهای منحصر به فردی مانند غار «دوسر»، «نمکدان»، «پروا» و «کتله خور» هنوز نتوانسته از این فرصت برای تقویت گردشگردی ورزشی و برپایی تورهای غارنوردی بهره ببرد اما چرا؟ مؤسس انجمن غارشناسی ایرانیان به این سؤال پاسخ داده و دربارۀ آنچه از غارهای ایران نمی‌دانیم، سخن گفته است.

غارها درجۀ سختی و آسانی دارند؛ در برخی از آن‌ها می‌توان هیجان غارنوردی را چشید و در برخی دیگر می‌توان ساعت‌ها به تماشای زیبایی ایستاد. به دلیل همین تنوع گسترده است که غارها می‌توانند گردشگران مختلف ایرانی و خارجی را به خود جذب کنند اما تا کنون آن‌طور که باید و شاید از این ظرفیت استفادۀ درستی نشده است. یکی از دلایل موفق نبودن ایران در زمینۀ گردشگری غارها، نبود ارگانی متخصص برای برنامه‌ریزی، سرمایه گذاری و درآمدزایی است. البته وزارتخانۀ میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، استانداری‌ها و حتی بخش خصوصی برخی از غارهای موجود در ایران را برای پذیرش گردشگر آماده کرده و هزینه تبدیل آن‌ها به غارهای گردشگری را نیز پرداخت کرده‌اند اما بسیاری از این غارها به دلیل نبود طرح مطالعاتی، بازدید کننده‌ای ندارند یا به خاطر همین تغییرات آسیب دیده‌اند. حفاری‌های غیرکارشناسانه، انفجار معادن، نوشتن یادگاری روی دیوار غارها و شکستن تزیینات آهکی نیز از جمله عواملی است که در کنار اجرای طرح‌های نامناسب، همواره سلامت و پایداری غارها را به خطر می‌اندازد.

برای بیشتر دانستن از وضعیت غارهای ایران و دنیای غارنوردی با «مجید زراوندی»، غار نورد و دره نورد و عکاس این حوزه همراه شدیم.

غار پراو

غارها چگونه ایجاد می‌شوند و چند نوع دارند؟

بیشتر غارها در اثر نفوذ آب باران در دل کوه‌ها ایجاد می‌شوند؛ به مرور زمان آب باران رسوباتی را به جای می‌گذارد و زمانی که چکه چکه می‌کند، قندیل‌های زیبایی که در غارها می‌بینیم پدید می‌آید. این قندیل‌ها اشکال مختلفی دارند که بسته به نوع خاک و کانی‌های موجود در غار تشیکل می‌شوند. درصد وجود آهن یا کانی‌های متفاوت در خاک رنگ این قندیل‌ها را متفاوت می‌کند. اگر بارندگی‌ها زیاد باشد رسوبات بیشتر شده و قندیل‌های بیشتر و بلندتری خواهیم داشت.

غارها در مجموع به غارهای عمودی و افقی تقسیم بندی می‌شوند. جذابیت برخی از این غارها بیشتر به بحث زمین شناسی آن‌ها مربوط می‌شود؛ به نوع خاک و رسوبی که در غار ایجاد می‌شود و به طور عامیانه قندیل‌هایی که در واقع رسوبات خاک است.

بیشتر غارهای ایران از نوع آهکی است و در نوع خود از زیباترین غارها به شمار می‌رود. البته غارهای یخی هم داریم که در ایران بیشتر فصلی هستند. در زرد کوه بختیاری از این نوع غارها زیاد دیده می‌شود. یک غار هم به نام غار «یخ مراد» در شمال داریم که نوع آن متفاوت است؛ جنس سنگ آن آهکی نیست که رسوبات آهکی داشته باشد ولی آب زیادی در محوطه غار است و به دلیل دمای خیلی پایین غار، آب موجود تبدیل به یخ می‌شود و یخ دائمی دارد. از اواسط زمستان تا اواخر فرودین قندیل‌های یخی بسیار زیبا و شگفت انگیزی را در این غار می‌بینیم و بقیه سال این قندیل‌ها از بین می‌رود و تنها تکه‌های یخ در غار وجود دارد.

غار قلعه کرد

به کدام غارهای ایران از جنبۀ توریستی پرداخته شده و این امر مثبت بوده یا منفی؟

برخی از غارهای ایران، مثل غار نخجیر، کتله خور و علیصدر جنبه توریستی پیدا کرده‌اند ولی هیچ کدام از این‌ها اصولی درست نشده اند بلکه بر عکس، تا جایی که شده به غار آسیب زده‌اند و به اصطلاح با تغییراتی که ایجاد کرده اند جلوی رشد غار گرفته شده است. به عنوان مثال زمانی که کف غار سیمان می‌شود، موجب می‌شود آبی که از سقف چکه می‌کند، کف غار جاری ‌شود و جایی برای نفود نداشته باشد به همین دلیل زمانی که افراد وارد غار می‌شوند آلودگی کفش‌های آن‌ها وارد این آب و اکوسیستم غار می‌شود. میله‌های آهنی که برای نرده کشی استفاده می‌کنند نیز به مرور زنگ زده و باعث آلودگی می‌شود؛ همچنین نورهایی که در غار استفاده می‌شود گرما ایجاد می‌کند و تمام این موارد اکوسیستم غارها را از بین می‌برد و باعث جلبک زدن می‌شود. متاسفانه این اتفاقات در غارهای ایران رخ داده است.

کارهایی که برای بزرگ کردن دهنه غارها به منظور مناسب سازی ورود مردم انجام شده نیز غیر استاندارد است. برای مثال غار کتله خور زنجان در زمان اکتشاف مسیری داشت که غارنوردان سینه خیز می‌رفتند تا به تالار غار برسند، اما الان آنقدر دهنه ورودی غار بزرگ شده که با ماشین نیسان تا آخر غار رانندگی می‌کنند!

وقتی شما وارد غارهایی مثل علیصدر و نخجیر می‌شوید فضای اول غار یک فضای مرده‌ است، چرا که هوا در ابتدای غار است و آبی که از قندیل‌ها چکه می‌کند بر اثر گردش هوا خشک می‌شود اما وقتی وارد محیط داخلی غار می‌شوید فضا فرق می‌کند. اینجا غار زنده است و رشد آن را می‌بینید. آب و رطوبتی که بر بدنه غار است را کاملاً می‌بینید. در تمام غارهای توریستی همان ابتدای ورود شما یک جریان هوای بزرگی را همراه با باد زیادی احساس می‌کنید و این مسئله به دلیل ایجاد ورودی بزرگ برای غارهاست. این جریان هوا باعث می‌شود، رشد طبیعی غار گرفته شود و این یعنی فاجعه… من به غارهای ترکیه هم رفته ام و چنین مسئله را شاهد نبودم. در ترکیه محیطی که به آن وارد می‌شوید کاملاً تاریک  و دارای نورهای اصولی و استاندارد است. آن ها از نرده‌های چوبی استفاده کرده اند و تا حد امکان تخریب کمی صورت گرفته و اصلا از سیمان استفاده نشده است. اینجا غار زایش طبیعی خود را انجام می‌دهد و در کنار آن بحث توریستی نیز انجام می‌شود. برق غار را هم منطقه بندی کرده اند که قطع و وصل می‌شود به نحوی که برق منطقه‌ای که در حال بازدید هستید، روشن و بقیه خاموش می‌شود؛ البته در غارکتله خور هم این طرح روشن و خاموش انجام شده است به این شکل که راهنما با شما همراه می‌شود و منطقه به منطقه که حرکت می‌کنید برق آن منطقه روشن و بقیه خاموش می‌شود.

موضوع دیگری که برای غارها زیان آور است ورود تعداد زیاد گردشگر در ایام تعطیلات به ویژه عید نوروز است چون گرمای بدن افراد به غار منتقل و از بین بردن اکوسیستم غار را موجب می‌شود. خلاصه این که هر چه در مورد تخریب اکوسیستم غارها بگویم کم گفته‌ام!

البته برای ورود غارها به چرخۀ صنعت توریسم قصد داشتند غارهای بیشتری را با تغییراتی که ایجاد می‌کنند توریستی کنند اما مخالفت‌هایی شد؛ چراکه غارها علاوه بر بحث زیبایی شناسی با زمین شناسی و تاریخچه زمین هم ارتباط دارند و همچنین آبی که در این غارها وجود دارد، گاهی مثل غار «قوری قلعه» منبع آب شرب و مورد استفاده اهالی بومی منطقه است اما متاسفانه گردشگران طبیعت بکر غارها را با زباله پر می‌کنند.

غار آویشوی

برای تغییر این فرهنگ غلط اقدامی هم انجام شده؟

ما از حدود ۱۰ سال پیش همایشی را در روز ۲ مهر به نام «روز غارهای پاک» گذاشتیم و ۴ مهر را نیز به عنوان «روز دره‌های پاک» معرفی کردیم. این قدم‌هایی است که شروع کردیم. فعلا با توجه به این که فرهنگ و اصول درست غارنوردی و همچنین توریستی کردن غارها را نمی‌دانیم با توریستی کردن هر غاری، آن را به سمت نابودی می‌بریم. چند سال پیش وارد غار کهک نزدیک دلیجان شدم و در یکی از تالارها فقط چندین ساعت اضافه‌های شمع را جمع آوری می‌کردم.

دولت، با توجه به مالکیت غارها را توریستی و به سمت درآمد زایی برده اما موفق نبوده است. تنها غار علیصدر به دلیل قدیمی بودن و بحث دریاچه‌ای که دارد تا حدی در زمینۀ گردشگری غارها موفق بوده است.

ورزشکاران بیشتر از چه غارهایی استفاده می‌کنند؟

برای ورزشکاران غارهایی که حالت عمودی و محوطه بزرگی شامل چند دره و حوزه آبریز و… دارند مناسب است. این گونه غارها تزیینات آهکی زیاد ندارند و شکل آنها به گونه‌ای است که بیشتر عمودی هستند و با طناب باید به آن صعود کرد. این صعودها هم باید به نحوی باشد که بحث ایمنی برای غارنورد و غار رعایت شود، چرا که اگر در غار با آسیب دیدگی مواجه شویم بحث امداد و نجات بسیار سخت است.

آیا غارنوردان و دره نوردان دوره‌های امداد و نجات را طی می‌کنند؟

بله با توجه به اینکه زیر مجموعه فدراسیون کوهنوردی است، این یک الزام است و تمام افراد دوره‌های امداد و نجات را طی می‌کنند.

در زمینه غارنوردی همایش جهانی و بین المللی هم داشته‌ایم؟

بله همایش‌های مختلفی در این حوزه برگزار می‌شود. حدود ۵ سال پیش سومین همایش عکاسان غار در ترکیه برگزار شد که هر دو سال یک بار در یک کشور برگزار می‌شود، چهارمین دوره در اسپانیا بود که به خاطر بحث مالی و ویزا ما نتوانستیم شرکت کنیم. با غارنوردانی از فرانسه، ترکیه، لبنان در ارتباط هستیم. افرادی هستند که عکاسی تخصصی غار انجام می‌دهند و حتی به ایران آمدند و کلاس برگزار کردند. غارهای ایران را که معرفی می‌کنیم موجب تعجب آن‌ها می‌شود که چنین غارهایی داریم و این پتانسیل در ایران وجود دارد؛ هم برای توریست حرفه‌ای و ورزشی.

دره هفت غار نیشابور

غارهای ایران از چه نظر منحصر به فردند؟

شاید جالب باشد که بگویم، دومین چاه عمیق دنیا با ۳۰ متر را در ایران و در منطقه‌ای که غار «قلا» (قلا در زبان محلی به معنای کلاغ است) خوانده می شود در کرمانشاه داریم، نزدیک ۱۲ روز در منطقه بودیم و طی دو مرحله در دو سال پشت هم توانستیم به چنین عمقی برسیم. غارنوردان خارجی هم حضور داشتند و تعجب کردند. اولین چاه عمیق فکر می‌کنم در مکزیک حدود ۷۰۰ متر است، اگر بین ۷۰ یا ۸۰ متر دیگر عمق داشت اولین چاه عمیق دنیا بود؛ البته به صورت یک تکه.

غاری در یزد داریم که چهارمین تالارغار بزرگ دنیا است، یعنی ۴ هواپیمای بوئینگ در آن جای می‌گیرد. از لحاظ رکوردی غارهای خوبی داریم.

تجهیزات، تکنیک‌ها و اطلاعاتی که ما دربارۀ غارها داریم برای غیرایرانیان تعجب برانگیز است. ما می‌توانیم در این زمینه حرف‌های زیادی برای گفتن داشته باشیم. من عکس‌های زیادی از غارهای ایران گرفته‌ام که در مجلات خارجی از جمله ترکیه و فرانسه چاپ شده.

جاذبه‌های ایران بی نظیر است. چند سال پیش یک دره نورد استرالیایی که به کشورهای زیادی سفر کرده بود و عکاسی تخصصی انجام می‌داد برای پروژه‌ای به ایران آمد. ما دره‌ای را برای بازدید در نظر داشتیم که خط القعر دو  کوه است. معمولاً در آن رودخانه جریان دارد. کاهش ارتفاع موجب می‌شود آبشارهای زیادی در دره‌ها ایجاد شوند و این اختلاف با سطح، باعث می‌شود که با طناب فرودهای مختلفی داشته باشم. دیدن این آبشارها حالت پیمایشی دارد. در  پیمایش اول دره خیلی خشک بود در حالی که ما برای او از حجم آب زیادی سخن گفته بودیم. خلاصه یک روز کامل را بدون دیدن آب طی کردیم و روز دوم به آبشارها رسیدیم، این دره نورد استرالیایی زمانی که این صحنه را دید تا دقایقی از تعجب نمی‌توانست صحبت کند. گفت من هیچ جایی چنین چیزی را ندیده ام و این نشان از منابع و جاذبه‌هایی است که در ایران وجود دارد در مورد غارها نیز همین گونه است.

دولت در این حوزه کمک می‌کند؟

متاسفانه مشکلات زیادی در بحث آموزش و امداد رسانی وجود دارد اما از سمت دولت حمایت خوبی نمی‌شود بلکه بیشتر به درآمدزایی از یکسری غارهای خاص توجه دارند.

غارهای هنامه-شیروانغارهای ایران

وسایل ضروری برای غارنوردی چه وسایلی هستند؟

کلاه، دستکش و هدلامپ وسایل ضروری برای غارنوردی است و البته لباس مناسب. در تمام دنیا برای غارنوردی تور وسایل و تجهیزات را در اختیار افراد می‌گذارد البته کسانی که مشتری دائمی هستند وسایل شخصی دارند اما در ایران عموماً این گونه نیست، نرده کشی، نورپردازی و بحث بلیت فروشی و درآمدزایی؛ این کاری است که انجام می‌شود. در بحث توریسم اگر برنامه ریزی درستی داشته باشیم با توجه به علاقه مندی خارجی‌ها و وارد شدن دلار به کشور می‌توانیم موفق باشیم اما موضوع این است که در این راه نیز بیراهه رفتیم.

مهمترین مشکلات چیست؟

همان طور که قبلاً هم اشاره کردم بزرگترین مبحث در مورد امداد رسانی است چرا که مسیرهایی که می‌رویم، مسیرهای راحتی نیست و سخت است. در این مسیرها اگر کسی آسیب ببیند انتقال آن بسیار سخت است. چندی پیش دو حادثه در ایلام و تنگه زندان در زمینه دره نوردی داشتیم، برخی از نیروهای هلال احمری دره نورد و کوهنورد هستند و در این زمینه می‌توانند کمک بیشتری داشته باشند. هلال احمر تجهیزات خوبی دارد، اما در بسیاری جاها نیروها تخصص و آشنایی به محیط را ندارند و عمده مشکل ما در امداد رسانی هوایی است.

تا به حال اکتشافات جدیدی هم داشته‌اید؟

بله، در غارنوردی‌هایی که داریم خیلی مواقع غارهای جدیدی پیدا کرده‌ایم. به عنوان مثال حدود ۸ سال پیش در شمال، در جریان یک برنامه چند روزه غارنوردی در «غار سُم» یک غار جدید پیدا کردیم که درون آن جمجمه‌های زیادی از حیوانات و انسان بود در واقع قبرستانی از استخوان بود. ما جمجمه‌ای را دیدیم که شکل آن بسیار خاص بود و ۳ هفته بعد که دوباره برای اکتشاف رفتیم تیمی قبل از ما رفته بود و مشخص بود تخصص خوبی نداشتند. چون آنها برای فهمیدن عمق غار از بالا سنگ انداخته بودند که موجب شده بود این اسکلت نادر آسیب ببیند. موجودی که من زنده آن را ندیده بودم. ۴ نیش خیلی خاص داشت مثل برخی فیلم های تخیلی (دو نیش در بالا و دو نیش در پایین) حتی ما به دانشگاه تهران گفتیم که حاضریم برای آنها نمونه برداری کنیم که برای این نمونه برداری یک کارتون موز دادند و ما خودمان ظروف دربسته و کوچک بردیم با دستکش و نمونه برداری کردیم و به آن‌ها رساندیم.

یعنی حتی در جریان غارنوردی و دره نوردی که می‌کنیم، می‌توانیم در مباحث علمی با مراکز مختلف همکاری خوبی داشته باشیم که البته باید این آگاهی و تعامل صورت بگیرد. غارها و دره‌های زیادی هستند که به دلیل نداشتن افراد متخصص از سوی مراکز علمی هیچ گونه تحقیقی در مورد آن‌ها نشده است و می‌توانند برای ایران ثبت شوند. تنها یک حمایت مالی نیاز است که این مراکز از غارنوردان و دره نوردان داشته باشند.

هر اکوسیستمی که در غارها وجود دارد، هم برای غار مفید است و هم برای منطقه‌ای که در آن واقع شده‌. هیچ چیزی در طبیعت بدون حکمت نیست و تخریب و از بین بردن بخشی از طبیعت توازن را برهم می‌زند. متاسفانه طبیعت ما در حال از بین رفتن است و هیچ اقدام درست و استانداردی هم صورت نمی‌گیرد. در واقع بی‌فرهنگی محیط زیستی در ایران بیداد می‌کند.

غار یکی از استراتژیک ترین و کوچک‌ترین جاها در طبیعت است، باید فرهنگ سازی شود. دولت می‌تواند در این زمینه برنامه ریزی کند و از طریق رسانه‌ها اجرایی شود. در یکی از غارهایی که زیاد هم شناخته شده نیست، قندیل خاصی را دیدم که در حال رشد بود، اما بعد از چند سال که رفتم دیگر این قندیل نبود. آن را شکسته بودند! خیلی از این موارد داریم… شما به یکی از افرادی که دسترسی راحت‌تری به غارهای توریستی دارند سفارش یک قندیل با هر مشخصاتی را بدهید و هزینه‌ای هم برای آن پرداخت کنید، مدتی بعد آن قندیل را خواهید داشت! این یعنی تخریب، یعنی از بین بردن طبیعتی که به وجود آمدن آن سال‌ها یا قرن‌ها  طول کشیده.

غار تادوان-غارهای ایران

زیباترین غاری که تا به حال دیده‌اید کدام بوده؟

غار کتله خور در زنجان بسیار زیباست. غار نخجیر که به نظر من عروس غارهای ایران است؛  البته قسمت‌های غیر توریستی آن. در غار نخجیر تخریب زیاد شده  و فاز دوم و سوم آن هنوز راه اندازی نشده است.

غار پروا که انگلیسی‌ها آن را کشف کردند تا چند سال به دلیل سختی پیمایش آن به اورست غارهای دنیا معروف بود و البته هنوز این سختی وجود دارد و ۵ نفر تا به حال کشته داده است. غار سُم در نزدیکی گرگان یا غار جرجار که عمیق‌ترین غار ایران است در کرمانشاه که فاصله هوایی آن با پروا نزدیک چند کیلومتر است، غارهای قلا و جوجار همگی در رشته کوهی است که در اطراف کرمانشاه است و در این منطقه حدود ۲۰ نقطه را نشانه گذاری کردیم.

و ترسناک‌ترین غار؟

از غارنورد می‌پرسید؟ از نظر من هیچ کدام. این ترس به وجود شما بستگی دارد، اولین غاری که رفتم به دلیل آسیب دیدگی یکی از همراهان ترسیدم. در مورد ترسناک بودن غار جوجار شنیده ام، اما غار قلا وَهم خاصی دارد چرا که ۶۰۰ متر یک تکه زیر پای شما خالی است و شما که وارد غار می‌شود، کلاً روی طناب معلق هستید. باید با طناب فرود و بعد دوباره صعود کنی تا بالا بیایی. علاوه بر وهم یکی از با ابهت‌ترین غارهای ایران است که البته تک چاه محسوب می‌شود.

قدیمی‌ترین غارهای ایران کدامند؟

قدیمی‌ترین غارها بر اساس اسناد به زمین شناسی برمی‌گردد، اما اگر بر اساس زمان اکتشاف باشد غار کتله خور زنجان یا علیصدر همدان، البته تأکید می‌کنم این قدمت از نظر زمان اکتشاف است نه از سن غار. سن غارها را می‌توان از روی قندیل‌ها فهمید، چرا که رشد این قندیل‌ها خیلی کند است؛ این سن، میلیون سالی است.

غار کتله‌ خور

 

کدام غارها جنبه‌های فرهنگی و تاریخی دارند؟

غارهای دست کن، مثل غار روستای میمند کرمان و یا کندوان که در کوه برای زندگی کردن ایجاد کرده‌اند.

در اطراف اصفهان هم غارهای این چنینی داریم؟

نزدیک اصفهان، سمت میمه غاری به نام پریان هست که ورود به آن نیاز به کار فنی دارد. اگر بروید یک روز پرچالش را خواهید داشت. در غار نوردی میثاقی داریم که می‌گوید: «هیچ چیزی را نکشیم، جز وقت و هیچ اثری برجای نگذاریم، جز رد پا در جای مناسب.» بعضی وقت‌ها کف غار این قدر زیباست که باید مراقب آن باشیم و حتی شده بدون کفش وارد شویم تا گِل سطح دست و کفش ما به جایی آسیب نرساند. اغلب از جاهایی که قبل استفاده شده، استفاده می‌کنیم و سعی می‌کنیم تخریبی ایجاد نشود. غار کهک در نزدیکی دلیجان هم هست. جذابیت غار کلهرود که در ۳۰ کیلومتری شمال مورچه خورت قرار دارد این است که شما تمیز وارد غار می‌شود و بیرون که می‌آیید تمام بدنتان گِلی است چون باید حدود ۳ کیلومتر را سینه خیز بروید و برگردید، یعنی حدود ۸۰ درصد راه آن به این صورت است. این برای خیلی افرد جذاب است و برای برخی هم نه، جذاب نیست.

 و حرف آخر…

غارنوردی و دره نوردی بسیار زیبا و ناشناخته است، اما برای رفتن به چنین جاهایی باید فرهنگ استفاده از آن را بیشتر بدانیم تا علاوه بر لذت بردن از زیبایی‌های آن مانع حرکت رو به جلوی طبیعت نشویم.

مرتبط:

وسایل ضروری و لازم برای غارنوردی

سفری هیجان انگیز به غار پراو

عاروسو؛ عروسک ۱۲۰ ساله کودکان شهربابک

کتله خور _غاری به قدمت تاریخ

گفته می‌شود که بزرگ‌ترین و شگفت‌انگیزترین غارها در سراسر دنیا از سنگ‌های آهکی ایجاد شده‌اند، کتله خور در استان زنجان یکی از همین غارهای آهکی زیبا و اعجاب‌انگیز در دنیا است.

در ۱۵۵ کیلومتری جنوب استان زنجان، جایی در نزدیکی گرماب از توابع شهر خدابنده، غاری با شهرت جهانی وجود دارد. کتله خور برای غارنوردان و طبیعت‌گردان حرفه‌ای‌نامی آشناست. بسیاری از غارنوردان از سراسر ایران و البته جهان برای درنوردیدن کتله خور، راهی زنجان می‌شوند.

کتله خور صدها میلیون‌ سال قدمت دارد

غاری که بعد از گذشت سال‌ها از اکتشاف آن، هنوز مسیرهای کشف نشده بسیاری دارد و انتهایی برای آن یافت نشده است. کتله خور، در سال ۱۳۰۰ کشف و ۳۰ سال بعد به ثبت ملی رسید اما مهم‌ترین و وسیع‌ترین بازدید از این غار به سال ۱۳۶۵ بازمی‌گردد که تیمی متشکل از غارنوردان زبده، غار را کنکاش کردند و نادیده‌های بسیاری را کشف کردند. کتله خور را هم دوره غار علیصدر در همدان می‌دانند. زمان شکل‌گیری غار کتله خور را به دوران ژوراسیک نسبت می‌دهند. حدود ۱۲۰ میلیون سال قبل، زمانی که آب‌های زیرزمینی در سنگ‌های آهکی کوه ساقیزلو نفوذ کردند و به آرامی آهک‌های درون سنگ‌ها و صخره‌ها را شستند و حفره‌هایی ایجاد کردند تا غار کتله خور با شکل امروزی آن پدید آید. اگرچه غار در حال حاضر بیشتر شکلی خاکی دارد اما هنوز در بخش‌هایی از غار، رودی جریان دارد که حاصل جریان آب‌های فرورو شکل‌دهنده غار است.

غار کتله خور

آسمان این غار پر ستاره است

‌کتله خور،  شگفتی و زی تالارهای متعدد و باشکوه از جمله تالار ستون‌ها و تالار بلورین تشکیل شده است. بر اثر چکیدن آب بر کف و دیواره‌های غار، سنگ‌هایی شکل گرفته‌اند که در دانش غارشناسی به چکنده و چکیده معروفند. غار دارای تونل‌ها فرعی بسیار، ستون‌های متعدد و قندیل‌های مخروطی شکلی است که بسته به میزان ناخالصی‌ها، رنگ‌های مختلفی به خود گرفته‌اند. قسمت‌هایی از سقف غار را قندیل‌هایی شفافی شکل داده‌اند که چون ستاره می‌درخشند. این قندیل‌های شفاف از خلوص بیشتری نسبت به باقی قندیل‌ها برخوردارند و چون بلورهای شیشه‌ای، نور را به راحتی از خود عبور می‌دهند.

غار کتله خور

چرا آن را کتله خور می‌نامند؟

نام کتله خور، همراه خود دو معنی و تفسیر جداگانه دارد. در مناطق غربی ایران، به بلندی کتله گفته می‌شود و از آنجا که غار، در کوهی قرار دارد که خورشید از پشت آن طلوع می‌کند، نام غار را  کتله خور گذاشته‌اند. اما روایت دیگری نیز وجود دارد. آذری زبان‌ها به مکان ناهموار  کتله می‌گویند. راحتی و آسایش نیز به گویش آنها، خور معنی می‌شود، از این رو، غار کتله خور به ناهمواری‌های دنج تعریف شده است.

blank

راه رسیدن به غار آهکی

طبیعت‌دوستان و گردشگران برای بازدید از غار کتله خور، باید راهی شهر گرماب در استان زنجان شوند. اگر از سمت تهران حرکت کنند، در بزرگراه تهران قزوین، بعد از شهر ابهر باید مسیر قیدار را در پیش بگیرند و از آنجا به سوی گرماب حرکت کنند. از سوی زنجان نیز باید مسیر زرین آباد و پس از آن گرماب را انتخاب کنند. اگر قصد بازدید از کتله خور را دارید، لباس گرم همراه خود داشته باشید چرا که هوای غار خنک است. فراموش نکنید که حتما کفشی مناسب برای پیمودن غار بپوشید.

منبع:ایرنا

مرتبط:

سفرنامه ی غار تادوان

سفر به غار کریستالی و اعجاب انگیز چما

سفری رمزآلود به غار خربس

غار کتله خور _اولین غار آهکی جهان

غار کتله خور غاری است آبی-خشکی که در دل کوه ساقیزلو در آهکهای الیگومیوسن مربوط به دوران سوم زمین شناسی بوجود آمده و تقریبا حدود ۳۰ میلیون سال می تواند قدمت داشته باشد ولی بنظر برخی بیش از ۱۲۰ میلیون سال عمر دارد.

دانستنی های غار کتله خور:

غار کتله خور غاری است خشکی- آبی که در استان زنجان، شهرستان خدابنده و در ۸۰ کیلومتری جنوب قیدار و ۱۷۳ کیلومتری شمال همدان و ۴۱۰ کیلومتری تهران و ۵ کیلومتری شهر گرماب واقع است. در برخی مناطق غربی ایران به کوه کم ارتفاع” کَتَله” ميگويند و چه بسا وجه تسمیه این غار هم همین است که در یکی از این کوه ها قرار گرفته است و خورشید از پشت آن طلوع ميکند و به جای کتله خورشید به آن کتله خور ميگويند.

غار کتله خور پیش از سال ۱۳۰۰ خورشیدی کشف شده و در سال ۱۳۳۰ به وسیله شخصی به اسم جمالی زنجانی به ثبت رسیده است.

حدود سال ۱۳۴۳ خورشیدی، به دلیل طولانی بودن دهلیز ورودی، کوتاه بودن سقف آن، مشکلات عبور و مرور و نبود جاذبه ها، غارسنگی بی ارزش جلوه شد، ولی در سال ۱۳۶۵ گروهی از غارنوردان زبده همدان بازديد مفصلی از غار انجام دادند و توانستند شکل گیری این غار را به زمان ژوراسیک ( یعنی بیش از ۱۲۰ ميليون سال پیش) مربوط دارند.

غار کتله خور از نظر قدمت تقریبا همسن غار علیصدر همدان است، اما از دو جهت با هم اختلاف دارند. یکی این که غار علیصدر همدان غاری است کاملاً آبی، ولی غار کتله خور زنجان غاری است تقریبا خشک. دوم این که آهک های غار کتله خور نسبت به آهک های غار علیصدر بسیار خالص تر است که عاملی براي زیباتر شدن غار است، چراکه خالص بودن آهک ها باعث شفافیت آنها و در نتيجه عبور نور از قندیل ها ميشود .

غار کتله‌ خور

این غار از سه طبقه متشکل و دارای تونل های فرعی و استلاکتیت ها و استلاکمیت ها و ستون های بسیار در گذرگاه های اصلی است وقندیل های مخروطی آویزان از سقف ها در اثر داشتن ناخالصی ها، رنگ های گوناگون بخود گرفته اند و آن ها که ترکیبات بهمراه نداشته و یا کم تر دارند بصورت بلورهای شيشه‌اي بسیار شفاف مشاهده میشوند .

غار کتله خور، غاری است آهکی که در بعضی نقاط آن گل رس و خاک های دارای اکسید آهن قابل رویت است.

دهانه غار در ارتفاع ۱۷۰۰ متری از سطح دریا قرار دارد و تفاوت ارتفاع آن با ارتفاع چشمه ای که آبهای فرورو حاصل از ریزش جوی غار را بیرون ميکند و به رود شور می ریزد، ۵۰ متر است.

ورودی غار یک دهلیز ۴۰۰۰ متری بوده با سقفی کوتاه و فاقد غار سنگ و چند دهلیز فرعی، بعد از دهلیز فرعی یک دالان بزرگ ۹۵۰ متری با بلندی هایی به ارتفاع ۲ متر و گودالهای خشک قرار دارد که با دوشاخه ۵۰ متری ادامه پیدا ميکند و بعد از عبور از یک سربالایی به تالار وسیعی پوشیده از چکنده و چکیده و ستون میرسد . در داخل تالار کوچک بلورین، که به تالار ستونها چسبیده چاهی به عمق ۸ متر قرار دارد که چه بسا محل خارج شدن آبهای فرورو سازنده غار است.

در حال حاضر این غار به سه بخش فرهنگی، تفریحی و ورزشی تقسيم شده است بخش ورزشی آن تنها مورد استفاده غارنوردان و صخره نوردان قرار می گیرد، حدود ۴ کیلومتر است که اما هنوز انتهای آن کشف نشده است. بخش تفریحی غار هم که جهت بازديد عموم مورد استفاده قرار می گیرد حدود ۲ کیلومتر مسیر مستقیم است که گفته ميشود این مسیر تنها یک سوم کل غار است.

بخش فرهنگی غار هم در بخش جنوبی آن قرار دارد قسمت اصلی آن دالانی است طبيعي که جهت برگزاری مراسم گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد، اما این دالان هیچگونه راه خروجی به بیرون نداشته و راه خروجی آن بصورت مصنوعي کنده شده ولی خود دالان کاملا طبيعي بوده است.

غارکتله خور از حیث کیفیت بلورها و قندیلها، زيبايي و بسیاری طبقات نخستین غار آهکی دنیا شناخته شده است که به وسیله سرمایه گذاری بخش خصوصی و هزینه شخصی به نام مهندس عالی که مهندس عمران فرمانداری زنجان بودند در زمان پنج سال آماده بهره‌برداري گشت.

غار کتله‌ خور

زمان سفر به غار کتله خور:

بهترین زمان سفر به این منطقه بهار و فصل تابستان است. در این فصل ها، درصورتی که مجهز سفر کنید، میتوانید سفری راحت داشته باشید و از تنفس هوای تازه و تماشای منظره های بکر لذت ببرید.

وسایل الزامی در موقع سفر به غار کتله خور:

براي سفر یک روزه کوله سبکی بردارید و وسایل شخصی و ضروری تان را در آن بگذارید. کفش راحتی از ملزومات هر سفر است. عینک آفتابی، کرم ضد افتاب و لباس گرم از وسیله ها پیشنهادی ما براي سفر به غار کتله خور است.

آدرس غار کتله خور:

در صورت آغاز سفر از مرکز استان زنجان و با پیمودن مسیر ١٦٥ کیلومتری زنجان – سلطانیه – خدابنده – گرماب، علاوه بر بازديد از غار کتله خور، میتوانید از ديگر جاذبه های گردشگری مسیر هم دیدن بفرمایید.

اما غار کتله خور از مسیر زیبای زنجان – بیجار – گرماب هم قابل دسترسی است. ولی درصورتی که تصمیم آغاز سفر از تهران را دارید، کوتاهترین راه دسترسی، آزادراه قزوین-زنجان میباشد که با رسيدن به خروجی شهرستان ابهر وارد شهرستان شده، بعد به طرف خدابنده ادامه مسیر داده تا به شهرگرماب برسید. فاصله این مسیر ٣٨٥ کیلومتر میباشد .

مرتبط:

غار سلمان _غارنوردی برای مسافران خوزستان