روستای تاریخی خرانق که گذشتگان آن را خورانق یا «زادگاه خورشید» نام نهاده‌اند، یکی از ظرفیت‌های گردشگری استان یزد و شهرستان اردکان است که با بافت ماندگار روستایی، اصالت فرهنگ ایرانی را به رخ بازدیدکنندگانش می‌کشاند.

«محمود فتاحی اردکانی» از نویسندگان طنزپرداز اردکان به منارجنبان خرانق لقب «منارجنبان بدشانس» را داده است چرا که به گفته وی، اگر این منارجنبان که تنها منارجنبان تمام خشتی دنیا است، در جای دیگری از ایران بود، شاید روزانه هزاران نفر از دوستداران میراث کهن ایران را از چهار گوشه‌ی دنیا به آنجا می‌کشاند.

منارجنبان خرانق که با نوع معماری خارق‌العاده خود با قدرت دست به حرکت در می‌آید، تنها منار جنبان تمام خشتی است چرا که دیگر منارجنبانی که در اصفهان بنا شده، در خود کاشی‌کاری‌هایی نیز دارد.

اثر ۴۵۰۰ ساله ولی مهجور

«محسن میرجانی ارجنان» سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان  با اشاره به دیرینگی ارگ تاریخی خرانق، می‌گوید: در پهنه ای که اولین طلیعه خورشید بر دشت یزد – اردکان می تابد و در مجاورت معادن سنگ آهن چادرملو، اورانیوم ساغند، باریت، روی و گرانیت خرانق و بسیاری از ظرفیت های مادی و معنوی فراوان این منطقه، بنای ارزشمند ارگ تاریخی خرانق در کمال مهجوری، مورد بی مهری قرار گرفته است.

 

وی افزود: در کنار چنین معادنی، قلعه‌ای به جای مانده که بر اساس دانسته‌های فعلی به دوران ساسانیان و اگر روزی کلنگ باستان شناسان لایه ها و زوایای پنهان آن را بکاود، شاید دیرینگی آن به بسی سال دورتر بیانجامد.

این مسئول ادامه داد: بافت قدیمی این منطقه دارای ۸۰ خانه که بیشتر آنها نیز دو یا سه طبقه هستند، متناسب با توان اقتصادی و موقعیت اجتماعی قلعه نشینان طراحی و ساخته شده‌ است، دیواره‌های این ارگ نیز از خشت و گل بوده و سقف بناهای آن نیز از تیرهایی چون حصیرهای الیافی، چوب و پوشال ساخته شده است.

رئیس پایگاه پژوهشی اردکان تصریح کرد: سقف‌های گنبدی و گهواره‌ای و شش برج نگهبانی متصل به بدنه قلعه از دیگر ویژگی‌های این مجموعه است.

 

شباهت‌های منار جنبان خرانق و مناره‌های مسجدجامع یزد

میرجانی خاطرنشان کرد: مناره ارگ تاریخی خرانق، یک راه پله به شیوه غلام گردش دارد که شامل دو ردیف پله به صورت رفت و برگشت است و مشابه آن را در یکی از مناره های مسجد جامع یزد شاهکار بجای مانده از  دوره آل مظفر شاهد هستیم.

وی با اشاره به سه طبقه‌ای بودن این مناره و در حال تخریب بودن یکی از طبقاتش به علت باد و طوفان، تصریح کرد: عرض پلکان‌های داخل این منار در قسمت پایین، ۶۰ تا ۷۰ سانتی متر است.

 

سرپرست اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردکان گفت: عرض این پلکان در قسمت بالا به ۴۰ تا ۵۰ سانتی متر می‌رسد و آنچه این اثر را متفاوت کرده حرکت کردن منارجنبان است که به راحتی با دست می‌توان آن را تکان داد البته در سالهای اخیر به علت کم شدن مقاومت این سازه، چنین اقدامی جایز نیست.

فانوس خانه‌ای در مجاور کویر

«محمدعلی آخوندی» پیرمرد ۱۰۰ ساله خرانقی نیز در خصوص این بنای تاریخی در گفت‌وگو با ایسنا عنوان کرد: این مناره دارای سه طبقه است و در ضلع شمالی مسجد جامع خرانق بر پا شده که قدمت آن از خود مسجد بیشتر است.

وی ادامه داد: این منار جنبان در قسمت بالایی‌اش ساختاری چوبی داشته که بر اثر زلزله و وزش باد کج شده است و اهالی از بیم افتادن، آن را بریده و پایین آورده‌اند.

این سالخورده‌ی خرانقی با اشاره به این که این سازه، مناره‌ای به ارتفاع ۱۵ متر از بام مسجد برخواسته دارد و از نقاط مختلف منطقه می‌توان آن را تماشا کرد، افزود: منارجنبان خرانق از مرتفع‌ترین بناهای منطقه است و در گذشته از آن به عنوان برج دیده‌بانی و فانوس‌خانه استفاده می‌کردند.

منبع:ایسنا

مرتبط:خرانق _زادگاه خورشید