“چهل دختران” مناره بخت‌گشای اصفهان
مناره چهل دختران که در محله کهن جویباره اصفهان قرار دارد یکی از پنج مناره قدیمی ایران است. این بنا در دوره پادشاهی سلطان محمد بن ملکشاه سلجوقی ساخته شد. مناره چهل دختران هویت‌دارترین مناره و تنها منار کتیبه دار منفرد اصفهان شناخته می شود که در برگیرنده ارزش های هنری و تاریخی است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، مناره چهل دختران، به شماره ۲۳۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت است. این مناره آجری است و به سه کتیبه مزین شده که دو تا به خط کوفی و یکی به خط نسخ نگاشته شده است.
این مناره میله ای مدور به ارتفاع ۲۴ متر است که با پایه جمعاً ۲۹ متر ارتفاع دارد. اولین کتیبه که به خط کوفی است شامل آیات دو، سه و چهار سوره طه است. کتیبه دیگر که به خط نسخ است شامل عبارات مذهبی است که قسمت هایی از آن محو شده است. سومین قسمت که به خط کوفی است تاریخ ۵۰۱ هجری را برخود دارد. اکثر پژوهشگران ارزش اصلی کتیبه های این مناره را در خط نسخ آن می دانند چرا که این ویژگی مناره چهل دختران را منحصر به فرد کرده است.
در کتیبه نام واقف آن ابی الفتح نهوجی است و سال ساخت آن نیز ۵۰۱ هجری قمری است. این کتیبه به خط عربی و در شش سطر است. این مناره از دارایی سپهسالار ابی الفتح نهوجی به دلیل نزدیکی به در گاه خدا بنا شده است.
علت نامگذاری این مناره به «چهل دختران» به طور کامل روشن نیست اما می دانیم که در برخی دیگر از شهرهای ایران همچون قم، تهران، سمنان، شاهرود، یزد، نایین و دامغان در دوره های مختلف تاریخی این نام را بر شماری از بناهای آرامگاهی یا زیارتگاهی نهاده اند. همچنین در اصفهان قدیم دست کم چهار مکان دیگر به این نام خوانده می شدند که همگی در گورستان ها و یا در نزدیکی آنها بوده اند. همچنین روشن است که این نام، ترکیبی از عدد «چهل» به نشانه تقدس یا تکثر و «دختر» به عنوان نماد زنانگی است. بنابراین بعید نیست که نام چهل دختران را به واسطه نزدیکی این مناره با آرامگاه یا بقعه ای ستوده به همین نام بر مناره نهاده باشند که به احتمال زیاد آرامگاه یا زیارتگاهی زنانه بوده است.
شماری از بناهای آرامگاهی در ایران که نام چهل دختران بر خود دارند یا با نام های دیگری همچون بی‌بی، خاتون، بانو، دختر و مادر شناخته می شوند در شمار زیارتگاه های زنان بوده اند که به نظر می رسد ارادت به این بناها ریشه در باورهای ایران باستان و اعتقاد به ایزدبانو آناهیتا یا «ناهید» دارد.
برخلاف سایر مناره‌های تاریخی موجود در اصفهان که اطلاعات دقیقی از سازندگان و سال ساخت آنها در دسترس نیست نام سازنده و سال ساخت مناره چهل دختران به روشنی بر روی آن ثبت شده است از اینرو در شهر مناره‌های تاریخی، مناره چهل دختران با هویت ترین مناره و تنها مناره کتیبه دار منفرد شناخته می شود که دربرگیرنده ارزش های هنری و تاریخی است.
داستان های جالبی نیز در مورد این مناره بیان می شود گویا در گذشته اهالی اصفهان اعتقاد داشته اند که این مناره بخت دختران را باز می کند. رسمی در گذشته رواج داشته به این شکل که دختران دم بخت یا یک کم از زمان بختشان گذشته مقداری گردو می خریدند و در پای و پله های این مناره گردوها را شکسته و همراه کشمش به عابران و مردم تعارف می کردند تا بختشان برای ازدواج باز شود.
منبع:ایمنا