قزوین _شهری با کلیسا های قدیمی و محله‌های ارامنه
وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در آستانه سال جدید میلادی و در سفر به استان قزوین، از کلیسا های قدیمی در این استان و محله‌های ارمنی‌نشین طی تاریخ در این منطقه و تقریب ادیان در ایران نوشت.
علی‌اصغر مونسان که از روز گذشته و در آستانه سال جدید میلادی (۲۰۲۱) به استان قزوین سفر کرده است، در روز دوم سفر خود کلیپی از تاریخچه قزوین و زندگی ارامنه و مسیحیان و همزیستی آنان در کنار مسلمانان در این منطقه منتشر کرد.
«گزارش های جهانگردان مشهور جهان پیه ترو دلاواله ایتالیایی، ژان باتیست تاورنیه و ژان شاردن فرانسوی از استقرار گروه های مختلف مسیحیان از جمله ارامنه در قزوین و برخی از نقاط روستایی پیرامون آن حکایت دارد؛ که پیشینه آن به سال های نخست قرن هفدهم میلادی می رسد؛ آنان دارای گورستان جداگانه و نمازخانه و کلیساهای مخصوص به خود بوده و با آزادی های نسبی در کنار مسلمانان زندگی می کردند و بعضی هم به حرفه های صنعتی یا بازرگانی اشتغال داشتند. برررسی اسناد موجود نشان می دهد در سال های پایانی قرن نوزدهم میلادی، ارامنه قزوین از هیات مدیره کلیسا و دبستان مستقل برخوردار بودند.»
وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره تاریخچه حضور مسیحیان در قزوین نوشت: بر اساس متون تاریخی ارامنه، ظاهرا مسیحیان از زمان شاه عباس کبیر به قزوین آمده‌اند و سال بنای کلیسای قزوین به نام هریپسیمه مقدس را سال ۱۶۷۶ میلادی تشخیص داده‌اند.
مونسان افزود: این مهاجران مسیحی در شهر قزوین، به گونهٔ یک اقلیت دینی دارای محله و اماکن زندگی و کلیسا و گورستان ویژه بوده و با داشتن مشاغل و حرفه‌هایی چند، در آرامش زندگی کرده و فرزندانشان نیز از آموزش‌های قومی، دینی و زبانی برخوردار شده‌اند.
«شهر قزوین دارای سه کلیسا به نام‌های ارامنه رفیع یا هریپسیمه مقدس، کانتور که متعلق به مسیحیان اُرتدکس و در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده و کلیسای کاتولیک آشوری حضرت مریم است. و در حال حاضر مراسم‌های مسیحیان در کلیسای آشوری یا آسوریان برگزار می‌شود.»
همزیستی و زندگی آرام و مسالمت آمیز پیروان ادیان الهی از مسلمان، مسیحیان و یهودیان و زردشتیان در کنار هم از قرن های دور و در نقاط مختلف ایران زمین دیده می شود. آیین های مذهبی، اشتغال و تحصیل و اجرای مناسک مذهبی هر کدام از این ادیان در اسناد مختلف ثبت شده بیشتر جهانگردان که به ایران آمده انده آن را روایت کرده اند، و بناها و آیین های آنها همواره از سوی مردم و حکومت ها محترم شمرده می شده است.
ثبت آیین زیارتی قره‌کلیسا در چالدران آذربایجان‌غربی به عنوان آیینی عبادی در دین مسیحیت مهر تاییدی بر دوستی پیروان ادیان آسمانی و تقریب بین ادیان و احترام به آنان در نظام مقدس جمهوری اسلامی و نشانه یاوه بودن اتهامات وارده به ایران توسط دشمنان است.
آیین و مراسم زیارتی کلیسای تادئوس مقدس (قره کلیسا) پنجشنبه ۲۷ آذر ۹۹ در پرونده آیین زیارت تادئوس مقدس به صورت مشترک با کشور ارمنستان مطرح شد و با تصویب کمیته جهانی میراث ناملموس، در فهرست میراث جهانی ناملموس بشری قرار گرفت و به عنوان شانزدهمین میراث ناملموس ایران در یونسکو ثبت شد.
آیین زیارتی قره کلیسای چالدران مربوط به شهادت یکی از ۱۲ “حواری” حضرت عیسی (ع) به نام تادئوس بوده که از سال ۱۹۵۴ تاکنون به مدت ۶۶ سال به صورت خودجوش توسط ارامنه شمال ایران و دیگر کشورهای جهان هر ساله در روزهای سوم، چهارم و پنجم مردادماه در قره کلیسای چالدران برگزار می شود. در این آیین، ارامنه دیگر کشورهای جهان از جمله ارمنستان، سوریه، لبنان، هلند، فرانسه، اتریش، آلمان و کانادا شرکت می‌کنند.
کلیسای کانتور کوچکترین کلیسای ایران از جاذبه های گردشگری قزوین به شمار می رود که مربوط به پیروان مذهب ارتدوکس است و متعلق به دوره حضور روس ها در قزوین است.
بر اساس برخی منابع سومین کلیسای کوچک جهان نیز به شمار می رود ولی این منابع درباره ۲ کلسیای کوچک دیگر سکوت کرده اند و همین موضوع انجام یک پژوهش در این زمینه را ضروری کرده است. کانتور همچنین تنها کلیسای قزوین است که فقط به منظور استفاده اتباع یک کشور دیگر در زمان جنگ جهانی دوم ساخته شده و نام آن به معنی مقر و مرکز است.
بر اساس توضیحات ارائه شده، این کلیسا دارای ۲ اتاق است که یکی برای غسل تعمید نوزادان و دیگری برای تعویض لباس کشیش مورد استفاده قرار می گرفته است. این کلیسا دارای طرحی صلیبی شکل است و نمای آجری قرمز، پوشش شیروانی گنبدها به همراه آجر لعابدار و نوآوری در فرم های تزیینی هندسی از ویژگی های آن به شمار می رود و معماری متفاوتی با سایر بناهای قدیمی قزوین دارد. این کلیسا که به نام برج ناقوس نیز معروف است،
کلیسای کانتور در کنار وجود امامزاده ها و آرامگاه هایی با بناهای تاریخی، مساجد و کاروانسراهای قدیمی، آب انبارها، حمام ها و بناهایی مانند کاخ چهلستون و سردر عالی قاپو به عنوان عمارت شاهی دوره صفوی همچنین معرف تنوع جاذبه های گردشگری شهر قزوین است.
کلیساهای مسیحی ایران که ثبت جهانی شده اند
مجموعه کلیساهای ارامنه به عنوان نهمین اثر ایران در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیدند؛ مجموعه ثبت شده کلیساهای ایران شامل سه کلیسای اصلی سنت تادئوس، سنت استپانوس، زُر زُر و چند بنای اطراف آن، همراه دهکده‌ها و قبرستان است.
قره کلیسا قدیمی ترین و به عبارتی نخستین کلیسای جهان مسیحیت به شمار می‌رود؛ قره کلیسا یا تادئوس یکی از زیباترین آثار تاریخی واقع در شمال آذربایجان غربی است که نظر هر گردشگری را با معماری بی نظیرش به خود جلب می کند. قدمت این کلیسا به حداقل ۱۲ قرن پیش می‌رسد؛ این کلیسا در ۲۰ کیلومتری شمال شرق چالدران و بر روی مزار تادئوس حواری حضرت مسیح (ع) بنا شده است و برای مسیحیان منطقه و همچنین ارامنه جهان ارزش مذهبی زیادی دارد.
کلیسای سنت استپانوس آذربایجان شرقی بعد از قره کلیسا در آذربایجان غربی، مهم ترین کلیسای ارامنه کشور است. این کلیسا مربوط به قرون ۱۰ تا ۱۲ میلادی است و در منطقه جلفا در کنار رودخانه ارس جای گرفته است.
کلیسای مریم مقدس که به نام کلیسای زُر زُر نیز معروف است، یکی دیگر از آثار پرونده کلیساهای ایران است که در استان آذربایجان غربی شهرستان ماکو و در ۱۲ کیلومتری شمال غرب قره کلیسا قرار دارد. این کلیسا که به حدود سال ۱۲۹۸ میلادی تعلق دارد، ممکن بود که پس از آبگیری سد بارون در عمق دریاچه پشت سد قرار گیرد. به همین دلیل، به ارتفاعات کنار دریاچه منتقل و در آن نقطه دوباره بازسازی شد.
کلیسای چوپان نیز که در غرب شهر مرزی جلفا در ساحل رود ارس و در محدوده استان آذربایجان شرقی قرار دارد، در قرن ۱۶ میلادی ساخته شده است. گفته می شود این کلیسا محل عبادت چوپانان ارمنی ساکن روستاهای اطراف دره شام بوده است.
همچنین کلیسای استپانوس مقدس در ۶ کیلومتری روستای دره شام به فاصله ۱۵ کیلومتری غرب شهر جلفا در استان آذربایجان‌شرقی واقع است. استپانوس قدیس یکی از نخستین افرادی بود که به دین مسیحی روی آورد.
با توجه به شیوع بیماری کرونا و توصیه ستاد ملی مقابله به کرونا به در خانه ماندن و تاکید بر تعویق سفر به دوران پس از مهار بیماری کرونا اکنون بهترین فرصت برای مطالعه و شناخت بیشتر جاذبه‌های فرهنگی، گردشگری و طبیعی ایران ایجاد شده است. می‌توان با بررسی دقیق، مقصدهای جذاب و جدید گردشگری را برای مسافرت‌های فردی و گروهی در دوران پسا کرونا برنامه‌ریزی کرد.
منبع:ایرنا
مرتبط:
صلیب سبز و کلیسای ۴۰۰ ساله سرکیس