نوشته‌ها

تعرضی دیگر به کوه دماوند!

با وجود اعتراض‌ها و محرز بودن تعرض به کوه دماوند به عنوان میراث طبیعی ملی، چهار «ایگلو» (پناهگاه) در ارتفاع بالای ۴۲۰۰ متری دماوند اضافه شد.

 هفته گذشته برخی کوهنوردان و فعالان گردشگری و محیط زیست نسبت به اقدام فدراسیون کوهنوردی برای اضافه کردن ایگلوهایی با کاربری پناهگاه در ارتفاع بالای ۴۲۰۰ متری کوه دماوند معترض شدند؛ این پرسش مطرح شده بود که آیا با وجود ثبت کوه دماوند به عنوان میراث و اثر طبیعی ملی، فدراسیون کوهنوردی از مراجع ذی‌ربط از جمله وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و سازمان حفاظت محیط زیست برای اضافه کردن این سازه‌های ناسازگار، استعلام کرده و مجوزهای لازم را گرفته است؟

در این فاصله نه تنها فدراسیون کوهنوردی به این پرسش پاسخی نداده است که دیگر متولیان همچون وزارت میراث فرهنگی و گردشگری و سازمان حفاظت محیط زیست نیز واکنشی نسبت به این اقدام نداشته‌اند. این درحالی است که کوه دماوند در سال ۱۳۸۷ با عنوان «میراث طبیعی» در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است و پیش از آن، در سال ۱۳۸۱ به عنوان «اثر طبیعی» در شمار مناطق چهارگانه ارزشمند محیط زیست قرار گرفته بود. بنابراین تمام کوه از ارتفاع ۲۲۰۰ متر تا قله ثبت شده است و مطابق قانون، انجام هرگونه عملیاتی که منجر به تخریب یا تغییر هویت اثر شود از ارتفاع ۲۲۰۰ متر به بالا که عرصه دماوند محسوب می‌شود، ممنوع بوده و هرگونه دخالتی در اثر،  صرفا با تایید و نظارت وزارت میراث فرهنگی ممکن بوده و تخلف از آن برابر مواد ۵۵۸ تا ۵۶۹ از کتاب پنجم قانون مجازات‌های اسلامی تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده، جرم محسوب شده و مرتکب مشمول مجازات‌های قانونی خواهد شد.

وزارت میراث فرهنگی و گردشگری سال ۱۳۹۵ پرونده دماوند را برای ثبت در فهرست جهانی در یونسکو مطرح کرد اما آسیب‌ها و تعرض‌های فراوان مانع از ثبت دماوند در فهرست جهانی یونسکو شد. ماجرای وقف بخش‌هایی از کوه دماوند و اینک تعرض‌هایی که در ارتفاع ۴۲۰۰ متری این کوه شده، نگرانی‌ها را برای ثبت جهانی این میراث طبیعی تشدید کرده است.

عکس‌هایی که روز گذشته (جمعه چهارم مهرماه) از جبهه جنوبی دماوند گرفته شده است، نشان می‌دهد برای برپایی چهار «ایگلو» در ارتفاع بالای ۴۲۰۰ متری، زیرسازی‌هایی انجام شده است که به گفته کنشگران، به نوعی تعرض به میراث طبیعی ملی دماوند محسوب می‌شود و کاربری موقتی بودن این سازه‌ها را زیر سوال می‌برد.

از سوی دیگر، جمع حاضر در نشست ۲۶ مردادماه فدراسیون کوهنوردی، می‌گویند: این اقدام فدراسیون کوهنوردی برای احداث چهار ایگلو در ارتفاع بالای ۴۲۰۰ متری خلاف وعده‌های رییس فدراسیون بوده است، چرا که گفته شده بود فقط دو ایگلو در آن ارتفاع برپا می‌شود. ایگلوی قدیمی‌تر (سبز) که حدود یک سالی است اضافه شده و به یک شرکت توریستی برای مصرف کوهنوردان و گردشگران خارجی اجاره داده شده و ایگلوی جدیدتر (آبی) که عملیات برپایی آن اواخر شهریورماه آغاز شد و انگیزه برپایی آن، استقرار گروه امداد و نجات کوهستان بود. اما حالا عکس‌های منتشرنشده نشان می‌دهد چهار ایگلو در ارتفاع بالای ۴۲۰۰ متری کوه دماوند روی بستر ساخته‌شده، برپا شده است.

مینا قربانی، راهنمای گردشگری کوهستان که در نشست فدراسیون کوهنوردی حضور داشت، می‌گوید: با تاسف بسیار و با وجود جلسات پی در پی و تاکید کلامی و اخلاقی رییس فدراسیون کوهنوردی بر برپایی تنها دو ایگلو در ارتفاع ۴۲۰۰ متر کوه دماوند، چهار ایگلو برپا شد. درحالی که فعالان و حاضران در نشست فدراسیون، حتی با برپایی همان دو ایگلو مخالف بودیم و آن را مغایر با کوهنوردی مسؤولانه و پایدار و عامل دخل و تصرف و تخریب دماوند می‌دانستیم. دماوند با چنین تخریب‌ها و تصرف‌های بی‌رحمانه‌ای شانس ثبت جهانی خود را به عنوان میراث طبیعی از دست داده است.

عباس محمدی ـ دوستدار طبیعت و دیده‌بان کوهستان ـ نیز به این اقدام واکنش نشان داده و با اشاره به برپایی چهار ایگلو به جای دو سازه‌ای که رییس فدراسیون کوهنوردی قولش را داده بود، در حساب شخصی‌اش در اینستاگرام نوشته است: «لج‌بازی با مدافعان محیط زیست دماوند! در روز بیست و ششم مردادماه، در نشستی که در محل فدراسیون کوهنوردی برگزار شد، رییس این فدراسیون و مسؤول امور پناهگاه‌ها گفتند که فدراسیون قصد برپا کردن چهار «ایگلو» در دماوند را ندارد. اما آن‌ها با همکاری هلال احمر به سرعت سه ایگلوی جدید را برپا کردند که با یک ایگلوی قبلی، در واقع چهار پناهگاه جدید در نزدیکی دو پناهگاه قبلی یال جنوبی دماوند اضافه شده است. این عمل مصداق بارز تخریب محیط زیست دماوند است. تا پیش از این دماوند زیر فشار گردشگری، کوهنوردی و اسکای رانینگ‌های غیرمسؤولانه، درحال از دست دادن جاذبه ارزشمند خود بوده است…»

منبع:ایسنا

مرتبط:

حقایق جالب و خواندنی در مورد کوه دماوند

دریاچه تار _تاریک و ماندگار در دل کوه دماوند

همه چیز درباره کوه دماوند

حقایق جالب و خواندنی در مورد کوه دماوند

کوه زیبای دماوند بلند ترین کوه کشور ایران است، حقایق و رازهای بسیار جالب و خواندنی درباره کوه دماوند وجود دارد که بهتر است بدانید.

حقایق خواندنی و رازهای جالب درباره کوه دماوند

نقش پررنگ تاریخ و ادبیات کشور از گذشته همواره عظمت و شکوه آن را نمایان می کند و همواره از این کوه در افسانه های پارسی یاد شده است. نام دماوند برایمان آشناست و آن را می توان مظهر پایداری و استواری در فرهنگ کشور ایران دانست و همچنین یک نماد ارزشمند و ملی بشمار می رود. این کوه که بلند ترین کوه ایران و خاور میانه می باشد در بخش مرکزی رشته کوه البرز جای دارد. در این بخش از گوناگون از همه جای دنیا  درباره کوه دماوند حقایق جذابی آماده کرده ایم که شاید از آنها اطلاعی ندارید.

کوه دماوند

کوه دماوند
همه چیز درباره کوه دماوند

کوه ها نیمی از آب شیرین مردم جهان را تامین می کنند که با وجود عظمت و شکوهشان زیبایی سیاره ما را دو چندان کرده اند و نکته ی قابل توجه این است که یک دهم مردم دنیا در کوه ها زندگی میکنند. با توجه به اکولوژی در میابیم که هر چقدر پستی و بلندی ناحیه ای بیشتر باشد در آن منطقه تنوع گیاهی و جانوری هم بیشتر است.به همین دلیل مناطق کوهستانی نقش بسزایی در تامین چوب و غذای مردم جهان دارند.

هنگامی که آسمان رو به صافی میگذارد، این کوه از شهر های قم، تهران، سواحل جنوبی دریای خزر و ورامین قابل رویت است. دماوند در تیر ماه سال ۱۳۸۷ صاحب ثبت اثر ملی شد.قله ی دماوند طبق تقسیمات کشوری، در لاریجان شهرستان آمل در مازندران استقرار یافته است.

طبق بررسی های بعضی از آتشفشان شناس های ایرانی و بنا به سن سنگ های حاصل از فوران آتشفشان های مختلف می توان گفت آخرین فعالیت های آتشفشانی این کوه به ۷ هزار سال پیش و ۴ هزار سال قبل تعلق دارد.

بعد از اینکه در ۴ هزار سال پیش آخرین فعالیت به پایان رسید سنگ هایی یافت نشد که بتوان ثابت کرد فعالیت جدید آتشفشانی در طول این ۴ هزار سال اخیر به وقوع نپیوسته است.

اتاقک و مخزن مواد مذاب مخصوصی در هر آتشفشان وجود دارد که مواد مذاب و گازها به آن نفوذ کرده و زمانی که آتشفشان شروع به فعالیت کرد این مواد و گازها از دهانه آن به بیرون ریخته میشوند.

کدام شهرها به کوه دماوند نزدیک هستند؟

سه شهر دماوند، آمل و تهران نزدیکترین شهر ها به کوه دماوند می باشند موقعیت این کوه عظیم در ۶۹ کیلو متری شمال شرقی پایتخت ایران و ۶۲ کیلمتری غرب آمل و همچنین در ۲۶ کیلومتری شمال شهر دماوند می باشد.

رودخانه های اطراف قله دماوند

پنج رودخانه در حوالی کوه دماوند جاری هستند که می توان از آن ها با نام های رودخانه لار و دیو آسیاب در غرب قله دماوند،رودخانه هراز در جنوب و شرق کوه دماوند،رودخانه پنج آب یا پنج او در شرق کوه دماوند و همچنین رودخانه تینه در شمال این کوه یاد کرد.

کوه دماوند

کوهنوردی در دماوند

قدمت کوهنوردی در دماوند به سالیان بسیار دیرینه بر می گردد که چنانچه کمی بررسی کنید متوجه خواهید شد که در زمان های گذشته عده ای با ترفند های متفاوتی این قله را فتح می کردند.

طبق سفر ناصر خسرو که آمده بر سر دماوند چاهی وجود دارد که از آن نوشادر و کبریت یعنی همان گوگرد استخراج می کنند و نیز در کتاب اخبار العباد و آثارالبلاد آمده که ساکنان منطقه ادعا داشتند در طول ۵ روز و ۵ شب به قله دماوند صعود کرده اند و قله آن را مسطح با مساحت صد جریب کشف کرده اند هر چند از مسافت طولانی شباهت زیادی به مخروط دارد. کوهنوردی در این کوه از جاذبه های مهم و هیجان انگیز گردشگری تهران است.

در سال ۱۸۳۷ اروپاییان موفق شدند به قله دماوند صعود کنند که توسط تیلر تامسن انجام شده است. و نیز نخستین مستند صعود ایرانیان به این قله مرتفع به سال ۱۸۵۷ تعلق دارد که ارتفاع و بلندی آن را در این صعود ۶۶۱۳ ذرع تعیین کرده اند.

وضعیت سرعت باد در قله دماوند

مسئله جالبی که وجود دارد این است که معمولا در کوه دماوند سرعت طوفان و باد بیش از ۱۵۰ کیلومتر در ساعت است که در کوهپایه دماوند این سرعت به ۷۰ کیلومتر بر ساعت کمتر می شود و اکثر مواقع مسیر بادها از طرف غرب به شمال غربی دماوند در حرکت است و همچنین در قله دماوند فشار هوا نصف فشار هوا در سطح دریا می باشد.

بارندگی های کوه دماوند

تقریبا ۱۴۰۰ میلی لیتر بارندگی در طول سال در ارتفاعات قله دماوند شاهد هستیم که بیشتر مواقع در قسمت بالاتر کوه این بارندگی ها خود را به شکل برف نشان می دهند که این امر باعث می شود قله های سر به فلک کشیده پوشیده از برف شوند.

در ادامه ی مطلب با مطالعه ی این مقاله از وجود واقعیت های جالبی باخبر می شوید که شاید از آنها چیزی نمیدانستید.

blank

واقعیت هایی جالب در مورد کوه دماوند

۱- نام تاریخی دماوند (دنباوند) بوده است

با اینکه در بسیاری از اسناد تاریخی این قله نام های بسیار متفاوتی مانند (بیکنی) یا (جبل لاجورد)نامیده شده است اما نام این کوه در بسیاری از منابع تاریخی به دو صورت (دنباوند) و (دماوند) ذکر شده است.همچنین دارای نام های باستانی دیگری است که میتوان از آنها به (دباوند)اشاره کرد.در لغت نام دماوند به معنای دم و دود و بخار می باشد.

۲- ارتفاع دماوند

با اینکه ارتفاع قله ی دماوند از بالا ترین تا پایین ترین نقطه،۴۶۶۱ متر اعلام شده است اما ارتفاع این کوه آتشفشانی توسط ناسا، ۵۶۷۰ و انجمن ملی آمار ایران، ۵۶۱۰ متر ذکر شده است که در رده ی دوازدهم دنیا بین بلند ترین کوه ها قرار گرفته است.

۳- نماد ملی ایران

از آنجایی که در قرن اخیر بر روی اسکناس های رسمی عکس دماوند به چاپ رسیده است می توان گفت که این کوه یکی از نماد های ملی ایران نامیده می شود.

۴- سرمای شدید

دمای این قله بسیار پایین است به طوری که هر زمان از سال به این قله بروید، هوای نسبتا سردی را دریافت میکنید. این گونه که که در روز های سرد زمستان کمترین دما در ارتفاعات این کوه ۶۰ درجه سانتی گراد گزارش شده است و در تابستان دمای آن به منفی یک یا دو درجه سانتی گراد می رسد.

۵- پیشینه ی ادبی

می توان در آثار ادبی فارسی نام دماوند را به طور معمول مشاهده کرد.از آنجا که دماوند در ادبیات و افسانه های تاریخی ایران جایگاه بخصوصی دارد می توان قصیده ای از ناصر خسرو، شاهنامه ی فردوسی، گرشاسپ نامه از اسدی طوسی، قصیده ای از خاقانی و منظومه ی ویس و رامین از فخرالدین اسعد گرگانی را نام برد.

می توان به نقش دماوند در اسطوره های ایرانی هم پی برد. همانطور که در تاریخ بلعمی محل زندگی کیومرث دماوند شناخته شده است و از آنجا که گفته می شود فریدون (یکی از شخضیت های اساطیری ایران) ،که ضحاک را در آن محل در غاری زندانی کرده است. طبق گفته ی برخی مردم زمین در قله ی دماوند هموار است و از چاهی که بر فراز آن دیده میشود ، روشنی خارج می شود.

۶- یکی از قله های خطرناک دنیا

مجله ی نشنال جئو گرافی با تشخیص و اعلام ۱۰کوه و قله ی خطرناک جهان،در سال ۱۳۹۰ شمسی اعلام کرد که دماوند در رتبه ی دهم در این فهرست قرار دارد.

۷- اولین صعود به دماوند در سال ۲۹۲ هجری بوده

اولین فردی که مدعی شد به کوه دماوند صعود کرده است ابودلف خزرجی بود چراکه او در سفرنامه خود قله دماوند را به خوبی توصیف کرده و به صعودش به قله دماوند در سال ۲۹۲ اشاره ای کرده است.

۸- کوهی مملو از یخچال های طبیعی

کوه دماوند سرشار از یخچالهای طبیعی میباشد که می توان به خورتاب سر ، دوبی سل (جبهه شمالی) ، دره یخار (شمال شرقی) ، سیوله (جبهه شمالی) ، عروسک ها (جبهه شمالی) اشاره کرد.

۹- اولین فوران آتشفشانی دماوند

جالب است بدانید قله دماوند به عنوان یک کوه آتشفشان نیمه فعال شناخته شده است و طبق گفته ها قریب به دو میلیون سال قبل نخستین پروران در آن اتفاق افتاده است عمری که برای این که تخمین زدند تقریباً سی و هشت هزار و پانصد سال می باشد.

البته ناگفته نماند فعالیت آتشفشانی گسترده ای که منجر به تشکیل این آتشفشان شده است به حدود ده هزار سال قبل بر می گردد. نیمه فعال بودن این آتشفشان را چشمه های گوگردی و آبگرم شاهد هستند.

۱۰- جشن روز ملی دماوند

و در نهایت نکته جالبی که به سمع و نظرتان می رسانیم این است که بدانید در شب سیزدهم آبان ماه هر سال استان مازندران جشنی به نام روز ملی دماوند برگزار می شود که این جشن در فهرست ملی به ثبت رسیده است.

مرتبط:

غار رودافشان _غاری پر از پرتگاه در دماوند

دریاچه تار _تاریک و ماندگار در دل کوه دماوند

همه چیز درباره کوه دماوند

کوه دماوند کوهی در شمال ایران است که بلند ترین کوه ایران و خاورمیانه و بلند ترین قلهٔ آتشفشانی آسیا است.این کوه در قسمت مرکزی رشته‌کوه البرز در جنوب دریای خزر و در بخش لاریجان شهرستان آمل قرار دارد. کوه دماوند که از نظر تقسیمات کشوری در استان مازندران قرار دارد، به هنگام صاف و آفتابی‌بودن هوا، از شهرهای تهران، ورامین و قم و همچنین کرانه‌های دریای خزر قابل رؤیت است. کوه دماوند در سی‌ام تیرماه سال ۱۳۸۷ به عنوان نخستین اثر طبیعی ایران در فهرست آثار ملّی ایران ثبت شد. همچنین کوه دماوند از سال ۱۳۸۱ به عنوان «اثر طبیعی ملّی» در شمار مناطق چهارگانهٔ ارزشمند از نظر حفاظت محیط زیست قرار گرفته‌است.

از دماوند در اساطیر ایران هم یاد شده‌است و شهرت آن بیش از هر چیز به این سبب است که ضحاک (پادشاهی ستمگر و اژدهافش) در آن به بند کشیده شده‌است. در آثار ادبی فارسی نیز فراوان به این اسطوره و به طور کلّی‌تر کوه دماوند اشاره شده‌است.در بندهش اینچین آمده: رود هرهز (هراز) در تپرستان است و از کوه دماوند سرچشمه می‌گیرد. قصیدهٔ دماوندیه ملک‌الشعرای بهار هم معروف است. دماوند دارای چشمه‌های آب گرم لاریجان، اسک و وانه است.

ارتفاع کوه دماوند

منابع مختلف اندازه‌های گوناگونی برای ارتفاع کوه دماوند از سطح آب‌های آزاد ذکر کرده‌اند. به نقل از درگاه ملّی آمار ایران، ارتفاع این کوه ۵٬۶۱۰ متر است، از جمله پایگاه ملّی داده‌های علوم زمین ایران و وب‌گاه رصدخانهٔ زمین ناسا، ارتفاع ۵٬۶۷۰ متر و ۵٬۶۷۱ متر را نیز برای قلّهٔ این کوه ذکر کرده‌اند. دائرةالمعارف فارسی فهرستی شش موردی از ارتفاع‌هایی را که برای این قلّه آمده‌است ذکر می‌کند که از ۵٬۵۴۳ تا ۶٬۴۰۰ متر می‌رسد.

ارتفاع نسبی دماوند، که با اندازه‌گیری ارتفاع قلّه نسبت به پست‌ترین درّهٔ بین این قله و نزدیکترین قلّهٔ مرتفع‌تر تعیین می‌شود، ۴۶۶۱ متر است که دماوند را در ردهٔ دوازدهم بلندترین قلّه‌های دنیا از نظر ارتفاع نسبی قرار می‌دهد.

فاصله دماوند از شهرهای نزدیک

این قلّه در ۶۹ کیلومتری شمال شرقی تهران، ۶۲ کیلومتری غرب آمل و ۲۶ کیلومتری شمال شهر دماوند واقع شده‌است.

رودخانه‌های پیرامون کوه دماوند

رودخانهٔ تینه در شمال، رودخانهٔ هراز در جنوب و شرق و رودخانهٔ لار در غرب این کوه واقع شده‌اند. رودخانه لار و دیوآسیاب در غرب و رود پنج او (پنج آب) در شرق دماوندکوه جاری است.

دمای کوه دماوند در ارتفاعات

کمینهٔ دمای هوا در ارتفاعات دماوند تا ۶۰ درجه زیرصفر (در زمستان) و تا یکی-دو درجه زیر صفر (در تابستان) پایین می‌آید.

سرعت باد

سرعت توفان در دماوند گاهی از ۱۵۰ کیلومتر در ساعت می‌گذرد. سرعت باد در کوهپایه‌ها گاه به هفتاد کیلومتر در ساعت می‌رسد. بیشتر بادها از غرب و شمال غربی می‌وزند.

میزان بارندگی در قله دماوند

میانگین بارندگی در ارتفاعات دماوند ۱۴۰۰ میلی‌متر در سال است و بارش در ارتفاعات معمولاً به صورت برف است.

کوه دماوند

فشار هوا

دماوند یک کوه آتشفشانی مطبّق است که عمدتاً در دوران چهارم زمین‌شناسی موسوم به دوران هولوسین تشکیل شده و نسبتاً جوان است.فعّالیّت‌های آتش‌فشانی این کوه در حال حاضر محدود به تصعید گازهای گوگردی است. آخرین فعالیت‌های آتشفشانی این کوه مربوط به ۳۸۵۰۰ سال قبل بوده‌است.

دماوند یک آتشفشان خفته است که امکان فعّال شدن مجدد آن وجود دارد. در برخی از سال‌ها از جمله سال ۱۳۸۶، دود و بخارهایی از قله خارج شد که برخی از شاهدان آن را گواهی بر فعّال شدن این آتشفشان پنداشتند. اما در حقیقت در سال‌های پر بارش، با نفوذ آب به درون قله و برخورد سنگ‌های داغ، جریانی از بخار آب از دهانه قله خارج می‌شود و چنین به نظر می‌رسد که فعالیت‌های آتشفشانی صورت گرفته‌است.

قطر دهانه این آتشفشان در حدود ۴۰۰ متر است که دریاچه‌ای از یخ آن را پوشانده‌است.همچنین نشانه‌هایی از وجود دهانه‌های قدیمی در پهلوهای جنوبی و شمالی کوه ملاحظه می‌شود.

نام‌ها و ریشه‌شناسی

نام دماوند به دو صورت مشهور دماوند و دنباوند (با زبر یا پیش دال) ضبط شده‌است.حتی در بعضی مآخذ هر دو صورت نام آمده‌است. صورت دیگری که از نام این کوه ضبط شده‌است دباوند است. این کوه را با نام‌های کاملاً متفاوت بیکنی و جبل لاجورد نیز ثبت کرده‌اند. «نام دماوند در تورات آمده و صورت کهن آشوری آن «بیکن» است (ری باستان ۲/۶۴۲)»

در مورد دلیل نام‌گذاری دماوند در فرهنگ معین آمده‌است: «دم (دمه، بخار) + اوند = دماوند؛ دارای دمه و دود و بخار (آتشفشان)»

روز ملی دمادند

روز ملی دماوند همزمان با تیرگان در مازندران با نام تیرماه سیزده شو در شب سیزدهم آبان‌ماه برگزار می‌شود. انجمن کوهنوردان ایران هر ساله این جشن را در روز سیزدهم تیر در دامنه‌های قله دماوند در” شهر رینه لاریجان شهرستان آمل” برگزار می‌کنند. این جشن به ثبت ملی نیز رسیده است.

موسیقی ملی موسیقی ملی دماوند در روز جشن تیرگان در سال ۱۳۹۱ با صدای سالار عقیلی در بین ۹ هزار نفر رونمایی شد.

کوه دماوند

ثبت قله دماوند به عنوان اثر طبیعی ملی

اثر طبیعی ملی قله دماوند با مساحتی بالغ بر ۲۹۵۰ هکتار در سال ۱۳۸۱ طی مصوبه شماره ۲۲۱ مورخ ۲۱/۳/۸۱ شورای عالی محیط زیست به مجموعه مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته‌است. این اثر با ۳۹۷۶۱۱۳ تا ۳۹۸۲۱۵۰ عرض جغرافیایی و ۵۹۶۷۶۲ تا ۶۰۳۵۹۷ طول جغرافیایی در شمال شرق تهران و در استان مازندران واقع گردیده‌است. قله دماوند در فرهنگ کشورمان مظهر پایداری و استواری است و از گونه‌های مهم گیاهی آن می‌توان از بومادران، پیر گیاه دماوندی، اسپرس کوهی و گون نام برد. استفاده بیش از حد از ظرفیت قابل تحمل محیط و همچنین بهره‌برداری پوکه معدنی در اطراف این اثر طبیعی ملی، از مهمترین عوامل تهدید کننده در تخریب آن به شمار می‌آید.

کوهنوردی در دمادند

در زمان‌های قدیم عدّه‌ای خود را به قلهٔ دماوند رسانیده بودند. ناصر خسرو در سفرنامه اش نوشته‌است که گویند بر سر دماوند چاهی است که نوشادر و کبریت (گوگرد) از آن گیرند. صاحب آثار البلاد و اخبار العباد با نقل قولی دست دوم می‌گوید که عدّه‌ای از اهالی آن نواحی می‌گفته‌اند که در طی پنج روز و پنج شب به قلهٔ دماوند رسیده‌اند و قلهٔ آن را مسطح با مساحت صد جریب یافته‌اند گرچه از دور به مخروط می‌ماند. اولین صعود موفقیت‌آمیز اروپائیان به قلهٔ دماوند در سال ۱۸۳۷ توسط تیلر تامسن صورت گرفته‌است.همچنین نخستین صعود مستند ایرانی به این قله، به سال ۱۸۵۷ باز می‌گردد که تیم سرهنگ محمدصادق‌خان قاجار ارتفاع آن را ۶۶۱۳ ذرع تعیین نمود.

مسیرهای اصلی صعود

برای رسیدن به قله دماوند، مسیرهای مختلفی وجود دارند که شناخته‌شده‌ترین آن‌ها این جبهه‌ها هستند:

جبههٔ شمالی؛ مسیر صعود این جبهه از میان دو یخچال سیوله (سمت راست) و دوبی سل (سمت چپ) صورت می‌گیرد.

جبههٔ شمال شرقی؛ پناهگاه تخت فریدون در این مسیر قرار دارد.

جبههٔ غربی؛ پناهگاه سیمرغ در این مسیر قرار دارد.

جبههٔ جنوبی؛ از سمت جنوب شرقی کوه. پلور، رینه، گوسفندسرا و بارگاه سوم در این مسیر قرار می‌گیرند.

آسان‌ترین این مسیرها جبهه جنوبی و سخت‌ترین آنها جبهه شمالی است. سه جبهه شمالی، جنوبی و شمال شرقی در نزدیکی روستاها قرار گرفته‌اند و همچنین همگی دارای جان‌پناه در میان راه هستند. در مسیر جنوبی، آبشاری وجود دارد که همهٔ سال یخ‌زده‌است و تنها در تابستان‌های بسیار گرم، جاری می‌شود که به همین دلیل به آن آبشار یخی گفته می‌شود. این آبشار با قرار داشتن در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین آبشار خاورمیانه‌است.

blank

پناهگاه‌ها

در نقشه راهنمای صعود به قله‌های البرز مرکزی پناه‌گاه‌هایی به شرح زیر مشخص شده‌است:
پناه‌گاه گوسفندسرا (کوهپایه) در ارتفاع ۲۹۵۰ متری.
بارگاه سوم (یال جنوبی) در ارتفاع ۴۱۵۰ متری.
پناه‌گاه سیمرغ (یال غربی) در ارتفاع ۴۱۵۰ متری.
پناه‌گاه تخت فریدون (یال شمال شرقی) در ارتفاع ۴۳۶۰ متری.
جانپناه فلزی (جبهه شمالی) در ارتفاع ۴۰۰۰ متری

آبشار موجود در کوه دمادند

در جبههٔ جنوبی کوه دماوند آبشاری یخ زده وجود دارد که در جهان منحصر به فرد است. بلندی آن ۷ متر و قطر آن ۳ متر می‌باشد. یخ آن هیچ‌گاه ذوب نمی‌شود. در فصل تابستان، هر روز بر اثر تابش آفتاب در حدود ظهر و یک ساعت بعد از ظهر، دمای هوا به بالای صفر می رسد و به دنبال آن آب بسیار کمی جاری می‌شود و در حدود ۴ بعد از ظهر، دمای هوا به زیر صفر می‌رسد و یخ ذوب شده دوباره منجمد می‌شود و به این ترتیب آبشاری یخی پدید می‌آید که همواره یخ زده است. در بالای این آبشار گودالی وجود دارد که در تمام طول سال پوشیده از برف است. آبشار یخی کوه دماوند با قرار داشتن در ارتفاع ۵۱۰۰ متری، از نظر ارتفاع از سطح دریا مرتفع ترین آبشار در خاورمیانه می‌باشد.

یخچال‌های معروف کوه دماوند

یخچال سیوله (جبهه شمالی)
یخچال دوبی سل (جبهه شمالی)
یخچال عروسکها (جبهه شمالی)
یخچال دره یخار (شمال شرقی)
یخچال خورتاب سر
یخچال شمال غربی
یخچال غربی

پوشش جانوری کوه دماوند

این منطقه به دلیل موقعیت ویژهٔ آن که از شمال به جنگل و از جنوب به کوه‌های هم‌مرز کویر مشرف است، میزبان انواع مختلفی از جانوران است، از جمله:

جانوران شکارچی چهارپا روباه، شغال، سگ و گرگ در پیرامون دماوند پراکنده‌اند. این جانوران تا ارتفاع ۴۰۰۰متری کوه دماوند هم دیده می‌شوند. خرس‌ها هم در این منطقه وجود دارند، اما بیشتر در غرب و شمال دیده می‌شوند و از ارتفاعات بلند دوری می‌کنند.

جانوران گیاه‌خوار کل، میش، آهو، گراز، خرگوش. به جز حیوانات گراز و خرگوش که در دشت‌های کوهپایه‌ای کوه دماوند زندگی می‌کنند، دیگر جانوران فصل‌های گرم را در ارتفاعات سپری کرده و با سرد شدن هوا به مرور ارتفاع کم می‌کنند. این جانوران تا ۵۰۰۰ متری هم بالا می‌روند.

پرندگان از پرندگان شکارچی، عقاب طلایی، جغد و خفاش را می‌توان نام برد. دیگر پرندگان این منطقه تیهو، کبک، سینه سیاه و طوطی دارکوب هستند.

دیگر جانوران تقریبا ۵ نوع مار، انواع عقرب، بزمجه، انواع خانوادهٔ موش‌ها و گورکن در این منطقه دیده می‌شوند. بیشتر گزنده‌های این محدوده سم مهلکی ندارند؛ حتی نیش خطرناک ترین خزنده‌ها نیز تا چند ساعت پس از گزش قابل درمان است. در کوه دماوند، گزندگان در ارتفاعات بالاتر از ۴۰۰۰متر، بسیار کم به چشم می‌خورند. بر روی قلهٔ دماوند، لاشهٔ یخ زدهٔ چند حیوان دیده می‌شود. این لاشه‌ها چندین سال است که در این مکان دیده می‌شوند و شامل حیواناتی مانند گوسفند و بز کوهی است. دلیل راه یابی این حیوانات به قلهٔ کوه دماوند و مرگ آن‌ها به خوبی مشخص نیست؛ شاید به دلیل وجود گاز گوگرد، سرما، گرسنگی و یا غیره مرده باشند.

blank

پوشش گیاهی دماوند

در ارتفاعات مختلف کوه دماوند، گیاهان فراوان و گوناگونی می‌رویند که برخی از آن‌ها فقط در یک ارتفاع خاصی دیده می‌شود. گیاهان این منطقه که به اسم دماوند نامگذاری شده‌اند عبارتند از: کلاه میرحسن دماوندی، کزل دماوندی، بومادران دماوندی، پیرگیاه دماوندی، ریش قوش دماوندی، فراموشم مکن دماوندی، زنگوله‌ای دماوندی، کتانی دماوندی و ماشک دماوندی. در ارتفاع ۳۲۰۰ تا ۳۵۰۰ متر علف و بته‌های بلند و خاردار و به هم پیوسته وجود دارند.

برخی از انواع بته‌های خاردار دماوند عبارتند از: کلاه میر حسن دماوندی، خارپشتی، گونه‌های هزار خار (مانند گون)، بته‌های بنفش رنگ اسپرس پشته‌ای و گچ دوست گل سنگی. از گونه‌های ورموت (افسنتین) نیز در دماوند وجود دارند که عبارتند از: درمنهٔ کوهی، درمنهٔ معطر، درمنهٔ کوهسری و گونهٔ فراوان درمنهٔ شرقی.

برخی دیگر از گونه‌های گیاهای دماوند عبارتند از: کاج آلپ، اسپرس کوهی نیمه کروی، گون، یاسمن صخره‌ای، ازمکی کوهسری، پیربهار دنایی، شبدر شاه بلوطی، ترشک کوهسری، دغدغک البرزی، پلاخور بوته‌ای، گالش انگور، تیره گل، نسترن وحشی، قفقازی، رُز گردآلود، گز، علف بره، چمن آراراتی، چمن گندمی آسیای مرکزی، جاروی علفی بامی، علف قرمز، جو چمنزار، ملیکای بی زبانک، علف صورتی، چاودار هراتی، شبه یولاف شکننده، ریش سنبل، خشخاش طناز، شکرتیغال و شکرتیغال مشهدی، چون جاشیر، سریش و در جاهای مرطوب زبان طلا، پیرسنبل، قدومهٔ پرشاخه، جعفری فرنگی معطر، بادرنجبویهٔ دنایی، خاکشیر تلخ کوتوله، گل بی مرگ طلایی، پنجه برگ نقره گون، آزاد بری، پنجه برگ همدانی، دنایی، سنبلهٔ ارغوانی و مینای پرکپهٔ برگ نقره‌ای.

دامنهٔ کوه دماوند در ارتفاع ۲۰۰۰ تا ۳۵۰۰ متری کاملا پوشیده از شقایق است. این شقایق منحصر به فرد در دنیا شناخته شده است و با نام شقایق لار و رینه در کتاب‌های معتبر گیاه‌شناسی جهان به ثبت رسیده. همچنین این منطقه از لحاظ مرتع و چراگاه بسیار غنی است؛ حتی در ارتفاعات بلند دماوند نیز (زیر چهار هزار متر) از این بابت فقر چندانی وجود ندارد.

آسیب‌ها

مهمترین عوامل آسیب به دماوند عبارت اند از:
معدن کاوی
جاده کشی
چرای بیش از حد دام
زباله

مشکلات دیگری که کوه دماوند و محدودهٔ پیرامون آن را تهدید می‌کنند عبارتند از: ساخت و ساز بی ضابطه، تصرف منابع طبیعی برای استفادهٔ غیرقانونی و شخصی، افزایش جمعیت و خودروها، حضور بیش از اندازهٔ گردشگران بدون آن که آموزش‌های لازم در رابطه با طبیعت‌گردی و حفظ محیط زیست به آن‌ها داده شود، نوشتن یادگاری در طول مسیر به ویژه بر فراز قلهٔ دماوند، نصب تابلوهای یادبود و پرچم‌های گروه‌ها و یادگاری‌های کشته‌شدگان، کمبود اقامتگاه و تبلیغات نامناسب.

مرتبط:ثبت ملی “گویش دماوندی” در حال پیگیری است