قلعه ۲ هزار ساله ایرانی در روسیه
مرتضی رضوانفر زبان شناس و عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، گفت: سال ۲۰۱۵ توسط ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه به عنوان سال دربند قدیمی‌ترین شهر روسیه که توسط قبادایرانی ساخته شده نامگذاری شده است.
به گفته وی، سنگ بنای این شهر در زمان قباد توسط پسرش خسرو انوشیروان گذاشته شد و او ۳ هزار خانوار را با خودش به این منطقه برد که در آن زمان مرز تمدن ساسانی بود. او با اشاره به علل ساخت این شهر خاطرنشان ساخت که خسرو انوشیروان این شهر با به دلیل مقابله با هجوم قبایل وحشی و به منظور بومی ساختن منطقه توسط ایرانیان ساخت.
این زبان شناس با اشاره به اینکه خسرو انوشیروان در این منطقه ۴۰ کیلومتر دیوار با ارتفاع حدود ۲۰ متر و قطر ۲.۵ تا ۴متر شبیه دیوار گرگان ساخت گفت: در حال حاضر نزدیک به ۱۲.۵ متر از این دیوار باقی مانده است.
به گفته وی، شهر دربند شامل یک قلعه به نام نارین قلعه است و به ۷ محله تقسیم می‌شود که همگی درون یک حصار که از نارین قلعه شروع شده و تا دریا ادامه دارد قرار گرفته اند، به گونه‌ای که انتهای هر دو دیوار در دریا واقع شده و یک حالت تدافعی به شهر داده است و به همین دلیل علاوه بر کشتی‌ها مردم هم بایستی برای عبور به داخل شهر آمده و کسب اجازه می‌کردند.
رضوانفر وجود دو قبرستان به نام‌های ۴۰ تن و مومنین (دلدل) را از آثار تاریخی این شهر عنوان کرد و افزود: در قبرستان چهل تن، اهالی معتقدند این ۴۰ قبر متعلق به مسلمانانی است که در حمله اول مسلمانان به این منطقه به شهادت رسیده اند از این رو این قبرستان بسیار مورد تکریم است بطوری که از مناطق داغستان و چچن و کشور‌های همسایه برای بازدید از آن به دربند می‌آیند.
او با اشاره به وجود فراوان سنگ قبر‌هایی با کتیبه‌های فارسی در قبرستان مومنین افزود: مقبره قمری دربندی شاعر فارسی و ترکی زبان نیز در این قبرستان قرار دارد.
رضوانفر با اشاره به نام‌های فارسی در این شهر که نشان از هویت ایرانی آن دارد گفت: در ایران ده‌ها منطقه به نام دربند داریم که به دلیل تنگ و باریک و گذرگاه بودن دربند نام گرفته اندو نام نارین قلعه نیز نامی فارسی به معنای انار است.