زیج منیژه سنگچینی جا مانده از عصر ساسانی است. بنایی با بیش از هزار سال قدمت که اگرچه هنوز هم در ماهیت آن تردید وجود دارد اما بسیاری از باستان شناسان، آن را یك كوشك بین راهى می دانند که افسانه های محلی آن را با منیژه شاهنامه و ایران باستان پیوند داده است. زیج به معنای رصدخانه یا تماشاگه است و مردم محلی عقیده دارند زیج منیژه مکانی بوده که منیژه مدتی در آن مستقر بوده است.

بنای تاریخی زیج منیژه را باید در داخل بافت روستای پاطاق از توابع سرپل ذهاب استان کرمانشاه ببینید. یعنی درست در قسمت پایین دست طاق گرا و کوه عظیم پاطاق، در نزدیک کل داود که محلی ها به آن گور دخمه هم می گویند. بنایی با پلان مستطیل شكل، با جهت شرقی – غربی که از لاشه سنگ و ملات گچ ساخته شده است.

اگر گذارتان به زیج منیژه بیفتد، در بخش مركزی این بنا، تالار نسبتا بزرگی را می بینید كه پیرامون آن را راهروهایی احاطه كرده اند. شما از طریق راهروهای شمالی می‌توانید به مجموعه اتاق‌های ضلع جنوبی بنا و از طریق راهرو جنوبی به مجموعه اتاق‌های ضلع شمالی دسترسی پیدا كنید. هریك از راهروهای شرقی و غربی اطراف تالار هم به راهروی دیگری منتهی می‌شود كه در نهایت از طریق این راهروها می‌توان به مجموعه اتاق‌های ضلع شرقی و غربی بنا دسترسی پیدا كرد.

در گذشته، هر ضلع قلعه ۳۰ حجره داشته است و حجره ها دارای طاق هایی گهواره ای شکل بوده اند با این حال از این حجره های محکم و باشکوه، امروز تنها یکی دو حجره نسبتا سالم باقی مانده است

اگرچه تاریخ چندان روشن و دقیقی درباره این دژ وجود ندارد اما معماری بنا، به خصوص شكل درگاه‌ها و قوس‌ها و همچنین نحوه پوشش سقف فضاها نشان می‌دهد که زیج منیژه احتمالا در اواخر دوره ساسانی ساخته شده است.

می گویند زیج منیژه در روزگار آبادانی قلعه ای مربعی شکل بوده است که هر ضلع آن در ابعاد ۷۰ در ۵۰ متر مربع طراحی شده و در میانه این قلعه، ساختمان مربع شکل دیگری که -احتمالاً ارگ قلعه بوده است- به ابعاد ۴۸ در ۴۸ متر ساخته شده که هنوز هم می توانید بقایای آن را ببینید.

در گذشته، هر ضلع قلعه ۳۰ حجره داشته است و حجره ها دارای طاق هایی گهواره ای شکل بوده اند با این حال از این حجره های محکم و باشکوه، امروز تنها یکی دو حجره نسبتا سالم باقی مانده است.

دروازه قلعه در ضلع غربى قرار داشته و در ضلع شرقى، هنوز هم بقایاى جریان آب دیده می شود كه انتهاى آن مشخص نیست.

در هر زاویه قلعه، یك برج و در بین دو برجى كه روى هر ضلع قلعه قرار داشته اند دو برج نسبتا كوچكتر ساخته شده است.

مرتبط:آتشکده چهارقاپی _بنای شگفت‌انگیز کرمانشاه