ابیانه _روستایی تاریخی در دل کاشان
در ۴۰ کیلومتری شمال غربی شهرستان نطنز، در دامنه کوه کرکس، روستایی به نام ابیانه واقع شده است. این روستا را به سبب اعتبار آثار و بناهای تاریخی پرتنوعش، باید از زمره استثنایی ترین روستاهای ایران به شمار آورد.
ابیانه نقطه ای خوش منظره و خوش آب و هوا که دارای موقعیت طبیعی مساعد و نیز قدمت تاریخی چهار هزار ساله می باشد. در دوره صفویه، هنگامی که شاهان صفوی برای ییلاق به نطنز می رفتند، بسیاری از نزدیکان آنها و درباریان ترجیح می دادند در این روستا اقامت نمایند.
علت نام گذاری ابیانه
در زبان محلی به ابیانه، ویونا (Viuna) می‌گویند. وی (Vi) به معنای بید و ویانه (Viyane) به معنای بیدستان است و دلیل انتخاب این نام، به گذشته ابیانه برمی گردد که سابق بر این، بیدستان بوده است. در طول زمان، ویونا به اویانه و سپس به ابیانه تغییر یافته است.
تاریخچه ی ابیانه
محققان و باستان شناسان بر این باورند که این روستا، حدود ۱۵۰۰ سال قبل به وجود آمده و یکی از مکان های تاریخی کشور ایران است که شهرت جهانی پیدا کرده است. بر اساس تحقیقات باستان شناسان، عمارت های کهن روستای ابیانه در دوران حکومت های سلجوقیان، قاجاریان، ساسانیان و صفویان طراحی و ساخته شده اند.
روستای ابیانه با آب و هوای معتدل، دارای موقعیت طبیعی مساعد ، معماری بومی و بناهای تاریخی پُرتنوع است که گردشگران زیادی را به خود جذب کرده است . روستای ابیانه در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شمارهٔ ثبت ۱۰۸۹ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
بافت ساختاری خانه های روستا، حلزونی شکل بوده که مربوط به سه دوره سلجوقیه، صفویه و قاجاریه می باشد. بیشتر خانه ها به شکل مکعب با درب و پنجره مشبک چوبی ساخته شده که به صورت پلکانی بر روی هم قرار گرفته است. ساختمان های کهن روستا، با پوششی از خاک سرخ رنگ، در شیب یکنواخت دامنه خاکستری کوه، چون شعله های رقصنده آتش بر دل خاکستر دیده می شود. این خاک سرخ، خاصیتی در بر دارد که هر چه باران بخورد محکم تر می شود.
اداره ی سرشماری در سال ۱۳۶۰ تعداد خانه های باقی مانده در روستای ابیانه را ۵۰۰ عدد اعلام کرد که همه ی آنها در قسمت شمال رودخانه ای زیبا به نام برزرود، ساخته شده اند.
جمعیت ابیانه
روستای ابیانه که در دهستان برزرود قراردارد ، براساس سرشماری در سال ۱۳۹۰، جمعیت آن ۲۹۴ نفر (۱۷۳خانوار) بوده است.
شرایط آب و هوای و اقلیمی ابیانه
روستای ابیانه دارای آب و هوایی معتدل است واقلیم دره ابیانه، ترکیبی از آب و هوای مدیترانه ای است.
آداب و رسوم مردم ابیانه
زبان مردم ابیانه، فارسی با لهجه خاص ابیانه ای است که با لهجه های متداول در مناطق دیگر، بسیار متفاوت می باشد. پوشیدن لباس سنتی، هنوز هم میان اهالی این روستا رواج دارد و در حفظ آن تاکید و تعصب خاصی را از خود نشان می دهند. مردان، شلوار گشاد و درازی از پارچه سیاه و زنها نیز از پیراهن بلندی از پارچه های گلدار و رنگارنگ استفاده می نمایند. علاوه بر این، زن های ابیانه معمولا چارقدهای سفیدرنگی بر سر می گذارند.
شغل اصلی مردم ابیانه، کشاورزی، باغداری و دامداری است که با روش های سنتی اداره می شود. بیشتر زنان در امور اقتصادی با مردان همکاری دارند. البته در گذشته، گیوه بافی از جمله مشاغل پردرآمد بانوان ابیانه به شمار می رفت، هر چند که امروزه انجام این فعالیت بسیار اندک شده است.
محصولات کشاورزی ابیانه سیب زمینی، گندم، جو و میوه هایی از قبیل زردآلو، گلابی، سیب و گردو است.
یکی دیگر از شغل های مردم ابیانه قالی بافی است که با استقبال فراوان مردم این روستا حدود ۳۰ کارگاه مخصوص بافتن قالی طراحی و ساخته شده است.
در سال های دورنیز ، بافتن گیوه در میان زنان این دهکده رواج داشته و از این طریق، درآمد کسب میکرده اند، ولی با گذر زمان این هنر از بین رفته است.
جاذبه های دیدنی ابیانه
مهم ترین بنا و اثر تاریخی این روستا، مسجد جامع بوده و قدیمی ترین اثر تاریخی این مسجد نیز منبر چوبی منبتکاری آن است که در سال ۴۶۶ هجری قمری احداث شد. مسجد قدیمی دیگر ابیانه، مسجد برزله است که دارای فضای دلبازی بوده که روی پایه درب بخش شرقی این مسجد، سال ۷۰۱ هجری قمری حک شده که نشان دهنده آن است که این بنا مربوط به دوره ایلخانان می باشد.
مسجد تاریخی دیگر ابیانه، مسجد حاجتگاه است که کنار صخره ها و در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲ ه.ق. مشاهده می شود. آتشکده ای نیز به نام آتشکده هارپارک در این روستا واقع است. این آتشکده را نمونه ای از معابد زرتشتی دانسته اند که در جوامع کوهستانی ساخته می شد.
خانه های روستا تماما بر روی دامنه پر شیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده است. به صورتی که پشت بام مسطح خانه های پایین دست، حیاط خانه های بالا دست را به وجود آورد است و هیچ دیواری هم آن ها را محصور نمی سازد. در نتیجه، ابیانه در وهله اول، روستایی چند طبقه به نظر می آید که در بعضی موارد تا چهار طبقه آن را می توان مشاهده کرد. از خانه های قدیمی ابیانه نیز می توان به خانه غلام نادر شاه و خانه نایب حسین کاشانی اشاره نمود.
علاوه بر این، روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه می باشد که یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا که به گفته اهالی، فرزندان امام موسی کاظم بوده اند، و زیارتگاه دیگر روستای ابیانه نیز هینزا نامیده می شود.این روستا همچنین دارای یک هتل می باشد که نام ابیانه برای آن انتخاب شده است.
ابیانه دو کاروانسرا در غرب روستا و نزدیک محل فعلی بانک دارد که در آن معاملات پایاپای انجام می شده است . این کاروانسرا ها را زنی به اسم «فاطمه زاغول» ساخته است که اکنون بنای این دو کاروانسرا در اثر سیل ویران شده است. روستای ابیانه علاوه بر این دو کاروانسرا، کاروانسراهای کوچک دیگری نیز داشته است.
روستای ابیانه، دارای اُشترخانه یا شترخانه های زیادی نیز بوده است که کاروانهای شتر در آن رفت و آمد می کردند. ساختمان شتر خانه ها بزرگ و دارای سقفی بلند بوده است و هر یک متعلق به فرد ثروتمندی بوده است.
روستای ابیانه، سه آسیاب دارد که دریکی از آنها قابل استفاده است. مردم ابیانه به زبان محلی به آسیاب ها آره می گویند ، این سه آسیاب عبارتند از :آره هره ، آره میون ، آره داریون که در مسیر رودخانه داریون در سمت غرب روستا قرار دارند.
یکی از قدیمی ترین آثار ابیانه آتشکده ای است که آن را نمونه ای از معابد زردشتی می دانند که در دوران ساسانی ساخته شده است و مانند سایر آثار باستانی در سراشیبی قرار دارد ،در گذشته در مرکز آتشکده همیشه آتش که توسط ذغال سنگ افروخته می شده، روشن بوده و در کنار استفاده مذهبی، برای راهنمایی کاروان ها هم از آن استفاده می شده است.
آتشکده ابیانه از هر طرف روستا قابل مشاهده است و مصالح به کاررفته در ساخت آن سنگ و ملاط ساروج است ، از طبقه زیرین آتشکده تنها ۱ سالن کوچک به جا مانده و طبقه دوم که محل برگزاری مراسم مذهبی بوده است.
غذاهای ابیانه
ابیانه ای ها زبان به خصوصی دارند پس نام غذاهایشان علاوه بر متفاوت بودن، کمی عجیب است.غذاهای مردم ابیانه،به علت متفاوت بودن زبانشان نام های عجیبی دارند . غذاهای این مردم برگرفته از کویر و حاشیه کویر ایران هستند که سالم، طبیعی، ساده و بسیار خوش طعم هستند.غذای رسمی مردم ابیانه، گِپا نام دارد که از ذرت خرد شده و موادی دیگر تهیه می شود.
غذای دیگر مردم ابیانه قرمه است که به زبان ابیانه ای به آن قلیه می گویند وعمدتا با گوشت گوسفند قربانی پخته می شود .کاروانی نیز غذای دیگر مردم ابیانه است که شبیه کله جوش است که با کشک ساییده، نعناع و پیاز داغ می پزند.
سوغاتی های روستای ابیانه
مهمترین سوغات ابیانه، انواع زیورآلات دست ساز مثل گردنبند و دستبند است وآویزهای تزیینی دیواری، قالی و گیوه از دیگر صنایع دستی روستا هستند.
از سوغاتی های خوراکی پر طرفدارابیانه می توان از لواشک نام برد که طرفداران زیادی دارد. لبنیات ابیانه هم بسیار مرغوب است و در کنار گردو، بادام، سیب و آلو از دیگر سوغات این روستای تاریخی به شمار می آیند.
بهترین زمان سفر به ابیانه
بهترین فصل برای مسافرت به ابیانه، بهار و تابستان است. البته پاییز و زمستان نیز زیبایی و مخاطبان خاص خود را دارد و می‌توان در این ایام از تورهای فصلی هتل ابیانه استفاده نمود. ایام نوروز، تاسوعا و عاشورا، بازدیدکنندگان زیادی برای دیدن این روستای تاریخی به ابیانه می‌آیند.
از چه مسیری به دیدن این روستا برویم؟
روستای ابیانه، از طریق جاده کاشان – نطنز و هم از اتوبان کاشان – اصفهان قابل دسترسی است که از دو راهی مسیر کاشان به نطنز تا ابیانه حدود ۲۲ کیلومتر فاصله است که مسیری زیبا و سر سبز می باشد. این مسیر کاملا کوهستانی و دره مانند است و جای جای آن را باغ های پر درخت پوشانده است.
مرتبط: