عمارت فاضلی ساری
یکی از ﻭﯾﮋﮔﯽ ﻣﻬﻢ ﻣﻌﻤﺎﺭﯼ خانه های ﺍﯾﺮﺍﻥ، ﺗﻨﻮﻉ در اقلیم آب و هوایی که خود منجر به تنوع در ویژگی معماری خانه های ایرانی می شود که ﺩﺭ ﻧﻬﺎﯾﺖ به ﻧﻮﻋﯽ ﯾﮑﻨﻮﺍﺧﺘﯽ ﻇﺎﻫﺮﯼ می رسد ﺍﻣﺎ ﺑﺎ ﮐﻤﯽ ﺩﻗﺖ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﻣﯽ ﺷﻮﯾﻢ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﺍﺑﻨﯿﻪ ﻫﺎ ﻭ ﺑﻪ ﺧﺼﻮﺹ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻧﻪ ﮔﻮناﮔﻮﻧﯽ ﺑﻪ ﻃﻮﺭ ﻣﻄﻠﻖ ﻣﻮﺟﻮﺩ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻧﻪ ﯾﮑﻨﻮﺍﺧﺘﯽ ﺑﻠﮑﻪ، ﻗﺮﺍﺑﺘﯽ ﻣﻮﺯﻭﻥ ﻣﺎﺑﯿﻦ این ﺩﻭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺑﻪ ﺯﯾﺒﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﯽﺧﻮﺭﺩ.
ﻓﻀﺎ ﻫﺎ ﻭ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻌﻤﺎﺭﯼ ﻭ ﺷﻬﺮﺳﺎﺯﯼ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺗﻨﻬﺎ پاسخگوی ﯾﮏ ﮐﺎﺭﮐﺮﺩ ﺧﺎﺹ ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﯼ ﺍﺯ ﻧﯿﺎﺯﻫﺎ ﺭﺍ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﺗﺎﻣﯿﻦ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﻣﺜﺎﻝ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻥ ﺑﻪ ﻣﯿﺎﻧﺴﺮﺍ و ﺣﯿﺎﻁ ﻣﺮﮐﺰﯼ در ﺧﺎﻧﻪﻫﺎﯼ ﺩﺭﻭﻥﮔﺮﺍﯼ ﺍﯾﺮﺍﻧﯽ ﺍﺷﺎﺭﻩ ﮐﺮﺩ.
ﺣﯿﺎﻁ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﺧﺎﻧﻪ ﻫﺎ ﻫﻤﺰﻣﺎﻥ ﻋﺎﻣﻞ ﺗﺄﻣﯿﻦ ﻣﺤﺮﻣﯿﺖ ﻭ ﺣﻔﻆ ﺣﺮﻣﺖ ﺧﺎﻧﻮﺍﺩﻩ و ﺍﯾﺠﺎﺩ ﮐﻨﻨﺪﻩ ﯾﮏ ﺧﺮﺩ ﺍﻗﻠﯿﻢ ﻣﻄﺒﻮﻉ ﺩﺭ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺷﺮﺍﯾﻂ ﻧﺎﻣﺴﺎﻋﺪ ﺑﯿﺮﻭﻥ، ﻋﺎﻣﻞ ﺑﺮﻗﺮﺍﺭﯼ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﯿﻦ ﺍﻧﺴﺎﻥ ﻭ ﻃﺒﯿﻌﺖ، ﺁﺏ، ﻧﻮﺭ،ﮔﯿﺎﻩ ﻭ ﻋﺎﻣﻞ ﺍﯾﺠﺎﺩ ﻧﻈﻢ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺩﺭ ﺧﺎﻧﻪ ﻭ ﺳﺎﻣﺎﻥ ﺩﺍﺩﻥ ﺍﺟﺰﺍ ﻭ ﻓﻀﺎﻫﺎﯼ ﮐﻮﭼﮏ ﻭ ﺑﺰﺭﮒ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺧﻮﺩ ﺍﺳﺖ. ﺷﮑﻞ ﮔﯿﺮﯼ ﻓﻀﺎ ﻫﺎﯼ ﺍﻧﺪﺭﻭﻧﯽ ﻭ ﺑﯿﺮﻭﻧﯽ و ﻃﺮﺍﺣﯽ ﺳﻠﺴﻠﻪ ﻣﺮﺍﺗﺐ ﻓﻀﺎﯾﯽ از حیث محرمیت با ﺗﻌﺒﯿﻪ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﻧﺎﻡ ﻫﺸﺘﯽ ﺩﺭ ﻭﺭﻭﺩﯼ ﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻭ ﻋﺪﻡ اشراف به ﻓﻀﺎﻫﺎﯼ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﺧﺎﻧﻪ ﺩﺭ ﺑﺪﻭ ﻭﺭﻭﺩ، ﺍﺯ ﺍﺛﺮﺍﺕ ﺍﯾﻦ ﻣﻌﻤﺎﺭﯼ ﺍﺳﺖ.
سه اثر تاریخی آب انبارنو، خانه کلبادی و عمارت فاضلی ها از آثار شاخص به جای مانده از تاریخ گذشته شهر ساری می باشند. این آثار با شماه۲۵۶۱، ۲۱۴۸، ۱۹۸۱در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده اند.
عمارت قدیمی فاضلی یکی از مجموعه بنا های ارزشمند واقع درمحور تاریخی- فرهنگی آب انبار نو شهر ساری است. این بنا از ساخته های دوران قاجار بوده و در دوران پهلوی اول نیز قسمتی دیگر به آن الحاق شده است.
با توجه به تحقیقات انجام شده، عمارت فاضلی همانگونه که از نام آن مشخص است متعلق به خاندان فاضلی ها بوده است. صاحب ملک با توجه به پرس و جوهای انجام شده معلم بوده ولی از معمار بنا هیچ اطلاعاتی موجود نیست.
بناﻯ ﺍﺻﻠﻰ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺳﻪ طبقه ﺑﺎ ﺳﺮﺩﺍﺑﻪ ﺍﻯ(زیرزمین) ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﺯﻳﺮﻳﻦ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ.ﺍﯾﻦ ﺑﻨﺎ ﮐﻪ ﺟﺰﻭ ﻣﻌﺪﻭﺩ ﻣﻨﺎﺯﻝ ۳ ﻃﺒﻘﻪ ﺩﺭ ﺯﻣﺎﻥ ﺧﻮﺩ است، ﺩﺍﺭﺍﯼ ۳ﺣﯿﺎﻁ ﯾﮑﯽ ﺩﺭ ﺿﻠﻊ ﻏﺮﺏ ﻭ ﺩﯾﮕﺮﯼ ﺩﺭ ﺿﻠﻊ ﺷﺮﻕ ﻭ ﺁﺧﺮﯼ ﺩﺭ ﺳﻤﺖ ﺷﻤﺎﻟﯽ ﺑﻨﺎ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻨﺎﯾﯽ ﺩﺍﺭﺍﯼ ﺣﯿﺎﻁ ﺑﯿﺮﻭﻧﯽ ﺍﻧﺪﺭﻭﻧﯽ ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﯽ کند.
ﻗﺴﻤﺖ ﺍﻧﺪﺭﻭﻧﯽ (ﺣﯿﺎﻁ ﻏﺮﺑﯽ) ﺷﺎﻣﻞ ﺣﯿﺎﻁ ﭼﻬﺎﺭﮔﻮﺵ ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺍﺗﺎﻕ ﻫﺎﯼ ﻣﺴﮑﻮﻧﯽ، ﺁﺷﭙﺰﺧﺎﻧﻪ، ﺣﻤﺎﻡ ﻭ ﺳﺮﻭﯾس های ﺑﻬﺪﺍﺷﺘﯽ ﻭ ﻏﯿﺮﻩ ﺩﺭ ﺍﻃﺮﺍﻑ ﺁﻥ است.
شاه نشین این مجموعه در قسمت شرقی و در وسط آن است که از امتداد اتاق هایی که در کنار آن قرار گرفته اند بیرون زده است و بوسیله پلکان هایی که در طرفین آن تعبیه شده، به طبقه همکف مرتبط می شود.
همچنین در حیاط اندرونی در قسمت جنوبی آن، دیوار داری طاق نماهای هلالی بوده که این طاق نماها به وسیله قاب مستطیلی محصور شده اند.
ﻫﺮ ﻃﺒﻘﻪ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻳﮏ ﺷﺎﻩﻧﺸﻴﻦ (ﺳﻪﺩﺭی) ﻭ ﺍﺗﺎﻗﻰ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺷﺮﻗﻰ ﺁﻥ ﺍﺳﺖ. ﻧﻤﺎﻯ ﺑﻨﺎﻯ ﺁﺟﺮﻯ ﻭ ﺑﻨﺪﮐﺸﻰ ﺷﺪﻩ، ﺩﺭﻫﺎ ﻭ ﮐﺘﻴﺒﻪ ﻫﺎﻯ ﺑﺎﻻﻯ ﺁﻥ ﺩﺭ ﻗﺎﺏ ﻫﺎﻯ ﻫﻼﻟﻰ ﻭ ﻣﺴﺘﻄﻴﻞ ﺷﮑﻞ ﻭ ﻣﺰﻳﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﺡ ﻫﺎﻯ ﺍﺳﻠﻴمی، ﺷﻤﺴﻪ ﺍﻯ ﻭ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﺍﻯ ﺑﺎ ﺷﻴﺸﻪ ﻫﺎﻯ ﺭﻧﮕﻰ ﺍﺳﺖ.
ﭘﻠﮑﺎﻥ ﻭﺭﻭﺩﻯ ﺑﻨﺎ ﺩﺭ ﻏﺮﺏ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻥ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ و ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺣﻴﺎﻁ ﺩﺭ ﻓﻮﺍﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﺎ ﻃﺎﻕ ﻧﻤﺎ ﻫﺎﻳﻰ ﺑﻪ ﻃﺮﺡ ﻫﺎﻯ ﮔﻠﺪﺍﻧﻰ ﻭ ﺳﺘﺎﺭﻩ ﻫﺸﺖﭘﺮ ﺗﺰﻳﻴﻦ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺑﺎﻡ ﺑﻨﺎ ﺳﻔﺎﻝﭘﻮﺵ ﻭ ﻣﺼﺎﻟﺢ ﻋﻤﺪﻩ ﺁﻥ ﺳﻔﺎﻝ، ﭼﻮﺏ، ﺁﺟﺮ ﻭ ﮔﭻ ﺍﺳﺖ .ﺩﺭ ﺑﺪﻧﻪ ﺷﺮﻗﻰ ﺑﻨﺎﻯ ﻗﺎﺟﺎﺭﻯ، ﺍﻟﺤﺎﻗﺎﺗﻰ ﺍﺯ ﺩﻭﺭﻩ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ﻣﻰ ﺧﻮﺭﺩ ﮐﻪ ﻣﺘﺸﮑﻞ ﺍﺯ ﺣﻴﺎﻃﻰ ﭼﻬﺎﺭﮔﻮﺵ ﻭ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺑﻨﺎﻫﺎﻳﻰ ﺩﺭ ﻃﺮﻓﻴﻦ ﺣﻴﺎﻁ ﺍﺳﺖ.
ﺩﺭ ﻭﺳﻂ ﺣﻴﺎﻁ ﺣﻮﺿﻰ ﭼﻨﺪ ﺿﻠﻌﻰ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ، ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺩﻭﺭ ﺣﻴﺎﻁ ﺩﺭ ﻓﻮﺍﺻﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺩﺍﺭﺍﻯ ﻃﺎﻕ ﻧﻤﺎﻫﺎﻯ ﺁﺟﺮﻯ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺭ ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺮ ﺩﻭ ﻃﺎﻕﻧﻤﺎ ﻧﻴﻢ ﺳﺘﻮﻥ ﻫﺎﻯ ﺁﺟﺮﻯ ﺗﺰﻳﻴﻨﻰ ﮐﻪ ﺍﺯ ﺩﻳﻮﺍﺭ ﺑﻴﺮﻭﻥ ﺯﺩﻩ، ﮐﺎﺭ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.
ﺩﺭ ﻗﺴﻤﺖ ﻓﻮﻗﺎﻧﻰ ﻃﺎﻕﻧﻤﺎﻫﺎ ﻳﮏ ﺑﺎﻧﺪ ﺗﺰﻳﻴﻨﻰ ﺍﺯ ﺳﺘﻮﻧﭽﻪﻫﺎﻯ ﭼﻮﺑﻰ ﺧﺮﺍﻃﻰ ﺷﺪﻩ، ﻣﺸﺎﻫﺪﻩ ﻣﻰ شوﺩ.
ﻋﻤﺎﺭﺕ ﺩﻭﺭﻩ ﭘﻬﻠﻮﻯ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺟﻬﺖ ﺷﺮﻗﻰ ﻭ ﻏﺮﺑﻰ ﺑﻨﺎ ﺷﺪﻩ، ﺩﻭ ﻃﺒﻘﻪ ﺍﺳﺖ ﻭ ﺩﺳﺘﺮﺳﻰ ﺑﻪ ﺑﻨﺎ ﺍﺯ ﻃﺮﻳﻖ ﺩﻭ ﺭﺷﺘﻪ ﭘﻠﮑﺎﻥ ﮐﻪ ﺩﺭ ﺩﻭ ﻃﺮﻑ ﺍﻳﻮﺍﻥ ﺷﺎﻩ ﻧﺸﻴﻦ ﻗﺮﺍﺭ ﺩﺍﺭﺩ، ﻣﻴﺴﺮ ﻣﻰ ﺷﻮﺩ.
مجموعه بنای قدیمی فاضلی از نظر دارا بودن شیوه های تزیینی آجری در نمای داخلی حیاط، درب ها و پنجره ها و ویژگی های معماری دارای ارزش تاریخی، هنری و فرهنگی شایان توجه است.
تزئینات بنا شامل آجر کاری (به صورت قواره بری) در کلیه دیوار های حیاط و نقوش سنتی ساخته شده به وسیله آجر درنمای ساختمان دوره قاجار می باشد. نمای ساختمان پهلوی پنجره ای سراسری به صورت پیش آمده دارد.
فرم پنجره های این ساختمان با توجه به مقتضیات سبک معماری آن دوره با قاب های مستطیلی و حالتی خشک و نظامی وار است که بی شباهت به ساختمان های اداری ساخته شده در این دوران نیست.
عملیات مرمت عمارت فاضلی پس از حدود دو سال کار مفید در شهریور سال ۱۳۹۱ به اتمام رسیده است.
مرتبط:
برج رسکت ساری _یادمان سقوط شهاب سنگ