در  سفرنامهٔ خسروخان گرجی چنین روایت شده که  حاکم گیلان این برج به ارتفاع ۲۸ متر  را در سال ۱۱۹۴ شمسی از آجر بنا نهاد تا چراغ افروخته بر فراز آن راهنمای دریانوردان در شب هنگام باشد.

این برج سال ۱۳۰۷ پس از  بازنشسته شدن از وظیفه رهنمایی کشتی ها توسط شهرداری وقت مرمت و ساعتی چهارسو جایگزین چراغ شد . سال ۱۳۶۹ شمسی شهرداری ساعت قدیمی را تعویض و ساعت الکتریکی را به جای آن نصب کرد.

این سازه  تاریخی که اهالی انزلی آن را مناره می نامند ، نماد این شهر ساحلی زیبا و گواهی بر پیشینه تاریخی آن است .با این همه با بی توجهی متولیان ، بنایی در فاصله ای نزدیک از این برج و در حریم بافت تاریخی سر برآورده که به منظر و چشم انداز این اثر لطمه زده و موجب اعتراض جمع کثیری از مردم این شهر ساحلی و همچنین مسئولان اداره میراث فرهنگی گیلان شده است .

رعایت حریم بافت تاریخی قانون است

حریم در قانون مدنی ایران، به بخشی از اراضی اطراف ملک و امثال آن گفته می شود، که برای کمال نفع از ملک مورد نظر ضرورت دارد. هر اثر تاریخی با توجه به زمان و مکان ساخت آن، از دسترسی‌ها و مفصل‌های حیاتی برخوردار بوده و ضمن استقرار در بافت طبیعی، شهری و یا روستایی با محیط و بستر طبیعی خود انس یافته و به گونه‌ای ارتباط برقرار کرده است. این هم زیستی تاریخی و طبیعی با الحاقات حاشیه‌ای بناها نیز هماهنگی کامل دارد.

در آثار تاریخی، حریم، محدوده‌ای است که متولی اثر تاریخی بر اساس ضوابط قانونی برای حفظ اثر تاریخی تعیین می‌کند و باعث حفظ موجودیت و یکپارچگی اثر می‌شود. ساختمان‌سازی در اطراف بناهای تاریخی که جزو آثار ملی هستند و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده‌اند، حس زیبایی شناسی و هویت این آثار را به مخاطره انداخته است.

مناره نماد اصلی شهرانزلی است

ماندانا حبیبی کارشناس ارشد شهرسازی در خصوص جایگاه این بنا به خبرنگار ایرنا گفت:  مناره یا برج ساعت انزلی مهمترین نشانه شهر است که به دلیل قدمت، موقعیت و محل قرارگیری آن در ارتباط با سایر عناصر مهم ساختار کهن و سازمان فضایی شهر و همچنین ویژگی‌هایی چون فرم، شکل و ارتفاع، از سایر عناصر شهر متمایز شده و تبدیل به نماد اصلی شهر بندر انزلی شده است.

وی اظهار داشت:  با ورود به انزلی از فراز پل قدیمی (پل متحرک)، پیش روی افق دریا و کمی آنسوتر از میدان اصلی شهر (میدان امام)، این برج سپید، بی‌ادعا، باوقار، ساده و زیبا نمایان است و تقریباٌ بیش و پیش از هر چیز دیگر نگاه را به سمت خود جلب می‌کند و به همگان یادآور می‌شود که شهری که در آن حضور دارید شهری کهن و اصیل است که حرف‌ها و حکایت‌های شنیدنی فراوانی دارد.

حبیبی افزود: بیش از هر چیز قصه شهر را نمادها و نشانه‌هایش روایت می‌کنند و متن شهر زمانی خوانده می‌شود که این نمادها در ارتباط با یکدیگر مثل کلمات و جملات در کنار هم قرار گیرند، بی‌تردید برج ساعت به ‌تنهایی زیباست و قطعاً باید به بهترین شکل از آن در برابر هر عاملی که باعث کمرنگ شدن نقش نمادین آن شود حفاظت نمود.

وی بیان کرد: انزلی یک قصه کهن است که برج ساعت نقطه اوج این قصه است، این اوج در بستر روایت شهر معنا و مفهوم می‌یابد قصه‌ای که فصل‌های دیگری مثل میدان امام و عمارتهای زیبا و تاریخی آن، اسکله و پارک ساحلی، کهنه‌بازار، شنبه‌بازار، روگا، مجموعه شهرداری و موزیک‌جیگا، خیابان سپه و نظیر آن هستند و معنا و مفهومشان مثل یک روایت به هم وابسته است و بهترین فصل برای بازنمایی و به‌خاطر آوردن این قصه نقطه اوج آن یعنی “برج سپید ساعت” است.

تعدی به حریم مناره تاریخی شهررا بر نمی تابیم

رییس کمیسیون فرهنگی انجمن طرفداران توسعه انزلی اظهار داشت: ساخت دو بنا در حریم بافت تاریخی مورد اعتراض شهروندان قرار گرفت که برای هر دو ساختمان از حدود یک ماه و نیم پیش حکم توقف عملیات صادر شد که پرونده آن در دستگاه قضا در دست بررسی است.

آرمین صافدل اظهار داشت: از حدود ۴ ماه پیش بعد از این که متوجه شدیم کمیسیون ماده ۱۰۰ به جای تخریب طبقات اضافی رای به جریمه داده اقدام به اعتراض به این مساله نمودیم .

وی خاطرنشان کرد: شهرداری انزلی در روند صدور و تمدید پروانه ساخت بنای مسکونی تجاری احداث شده در حریم بافت تاریخی منازه از سازمان میراث فرهنگی استعلامهای لازم را نگرفته و مداخله غیرقانونی انجام داده که این خود یک تخلف است.

این کنشگر اجتماعی متذکر شد: اگر شهرداری ما بعنوان نهادی که قرار است به شهروندان کار خدماتی ارائه دهد بدون برنامه فقط با فروش تراکم کسب درامد کند در نهایت هم شهر ما از زیست پذیری می افتد و هم بافت های هویتمند ما آسیب می بینند.

وی خاطرنشان کرد : در صورتی که جلوی این روند گرفته نشود به روزی می رسیم که نه منبعی برای درامد پایدار می ماند  و نه شهری که بشود با ارامش در ان زیست .

 شهرداری انزلی غیرقانونی عمل کرده

معاون میراث فرهنگی گیلان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: این ساختمان در داخل بافت تاریخی قرار دارد و باید طبق ضوابط میراثی عمل می شد و ما قبل از ساخت چندین بار مکاتبه کردیم ولی از سوی شهرداری نه از ما و نه از مسکن و شهرسازی استعلامی صورت نگرفت و خودشان اقدام به صدور مجوز نموده اند.

ولی جهانی اظهار داشت : قبل از این که پرونده به ماده ۱۰۰ برود و جریمه شود گفتیم باید جلوی ساخت گرفته شود نه این که مساله به جریمه ختم شود.

به گفته وی شهرداری انزلی مالک ساختمان را بعد از نامه کمیسیون جریمه کرده است.

وی خاطرنشان کرد: بر اساس مصوبه مجلس طبق بند ۱۰ قانون کسانی که در محدوده بافت تاریخی خلاف صورت بگیرد شهردار موظف است نسبت به قلع و قمع اقدام کند .

جهانی  در باره آخرین روند پی گیری های این اداره در خصوص تخلف صورت گرفته افزود: در آخرین مرحله توقف عملیات گرفتیم تا تعیین تکلیف شود.

معاون میراث فرهنگی گیلان اظهار داشت: قرار شده دو کارشناس رسمی خبره دادگستری برای ارائه نظر نهایی از تهران بیایند تا دادگاه رای نهایی صادر کند.

شهرداری نقشی ندارد

به رغم همه اینها شورای شهر در کمال شگفتی  اعلام می دارد که شهرداری انزلی اکنون در خصوص این پرونده نقشی ندارد.

سخنگوی شورای شهر انزلی در این باره گفت: سازمان میراث فرهنگی در خصوص احداث این بنا  اقدام به شکایت کرده و اکنون در حال پی گیری شکایت است .

مه سیما نصیری اظهار داشت: واحد حقوقی شهرداری اکنون نقشی در این رابطه ندارد.

بناهای ارزشمند تاریخی شهر مدفون می شوند

ماندانا حبیبی دانش آموخته شهرسازی که خود نیز زاده ی انزلی است می گوید: ” بندرانزلی کتابی کهن است که حکایتی زیبا و آموزنده را روایت می‌کند، بناها و فضاهای شهری، چشم‌اندازها و طبیعت زیبا و منحصر به فرد، کلمات، جملات و فصل‌های مختلف این قصه هستند. اکنون با گذشت سال‌ها روایت آرام و لطیف این قصه کهن در میان ازدحام آشوبناک و سرعت سرسام‌آور زندگی مدرن به گوش کسی نمی‌رسد. هر روز بناهای باشکوه، زیبا و کهن شهر تخریب می‌شوند و به جای آن‌ها ساختمان‌هایی بلند و نازیبا ساخته می‌شود که هر یک چون زخمی بر سیمای ساده و زیبای شهر هستند؛ فضاهای آرام شهر که روزگاری نه چندان دور در سکوت آن‌ها می‌شد صدای دریا و مرغان دریایی و سوت کشتی‌ها را شنید، حالا در آلودگی و ازدحام انبوه اتوموبیل‌ها مدفون شده‌اند.”

فانوس دریایی تاریخی ، برج ساعت یا همان مناره  ،چشم و چراغ شهر انزلی و میراث ارزشمند پیشینیان ماست مبادا آن را با بی درایتی خاموش کنیم .

منبع:ایرنا