پاویون ایران، آدمی با سرِ بزرگ ولی خالی از محتوا بود
یک معمار درباره پاویون ایران در اکسپوی ۲۰۲۰ می‌گوید که کشور ما درست زمانی به فکر به انجام رساندن تدارکات حضور در اکسپو افتاد که کشورهای دیگر پاویون خود را تکمیل کرده بودند؛ به همین علت سازه آن، همچون آدمی با سر بزرگ بود که وقتی وارد آن می‌شدید، چیزی نمی‌دیدید.
پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ از ابتدای شروع این رویداد با نقدهای متفاوتی به لحاظ محتوایی و بعضا معماری همراه بوده است؛ نقدهایی که ناهمخوانی محتوا و معماری را هدف قرار داده و مشکلاتی نظیر ناتوانی برقراری دیالوگ توسط آن را بیان می‌کند.
در همین راستا این بار با شهاب میرزاییان ـ معمار ـ که از اکسپوی ۲۰۲۰ دیدن کرده است، درباره پاویون ایران صحبت کردیم. او به ایسنا می‌گوید: تیم اجرایی پاویون ایران در اکسپو ۲۰۲۰ شامل سازمان کارفرمایی یا همان سفارش دهنده پروژه، معمار و پیمانکار بود که در این دوره نسبت به گذشته از برگزاری مسابقه برای انتخاب تیم معماری گرفته تا نحوه مدیریت آنها و انتخاب پروژه‌ها خیلی رو به جلو بودند.
او ادامه می‌دهد: ولی یکی از مشکلات اساسی ما این است که به‌خاطر کم‌تجربگی و نداشتن دانش کافی نسبت به حضور در چنین رویدادهایی، با حضور در این فضا، قابل رقابت با دیگر کشورها نیستیم. به عنوان نمونه، اگر پاویون ایران در اکسپو ۲۰۱۵ به لحاظ محتوا و برنامه جزو ۱۰ تا ۱۵ پاویون خوب بود، در این دوره حداقل ۴۰ کشور به لحاظ محتوا، نحوه برخورد و ارائه آن چیزی که واقعیت کشورشان است، از ما جلوتر بودند.
ماهیت اکسپو و هدف حضورمان در آن را نمی‌دانیم
این معمار که برنده جوایزی در حوزه معماری بوده است، با بیان اینکه در ایران اطلاعات کافی درباره ماهیت اکسپو نداریم و هدف خود را از حضور در این رویداد نمی‌دانیم، ادامه می‌دهد: زمانی که سفارش دهنده کار از تیم ما درخواست کرد که در مسابقه شرکت کنیم، به همراه طراح پاویون مراکش حضور پیدا کردیم. زمانی که از این تیم مراکشی سوال شد وظیفه آنها چیست؟ توضیح می‌دادند توسعه دهنده‌ای هست که سال‌ها است با دولت مراکش همکاری می‌کند؛ به این صورت که ابتدا تولید تم کرده، سناریو را تنظیم و بدین ترتیب معمار پروژه می‌تواند در قالب سناریو، کار را جلو ببرد.
میرزائیان تصریح می‌کند: در پروژه‌های اکسپوی ایران، همه نقش‌ها از معمار خواسته می‌شود که این امر به ناقص ماندن محتوا منجر می‌شود؛ درواقع زمانی که طراحی محتوا هم بر عهده معمار گذاشته می‌شود، ممکن است با محتوای او در پروسه ی اجرا مخالفت شود، در نتیجه محتوایی هم که معمار ارائه داده، از بین می‌رود و محقق نمی‌شود.
معماری پاویون ایران به‌عنوان یک پروژه معماری خوب بود
این معمار همچنین درباره معماری پاویون ایران عنوان می‌کند: معماری پاویون ایران به‌عنوان یک پروژه معماری خوب بود و اگر بخواهیم معماری آن را به عنوان یک آرت گالری یا محلی برای نمایش ببینیم، جذاب و دوست داشتنی است. اما این معماری نمی‌توانست در محل اکسپو پاسخگو باشد؛ زیرا با اینکه ایده خوبی داشت ولی به خاطر سطح کوچک ارائه مکعب‌های ایجاد شده، قابلیت ارائه قوی برای بازدیدکنندگان وجود نداشت و افراد تنها با نگاهی گذرا، به سرعت از محل پاویون دور می‌شدند.
او ادامه می‌دهد: پاویون‌های کشورهای دیگر سعی کرده‌اند با طراحی یک سلسله مراتب خوب، از حداکثر فضای پاویون خود استفاده کرده و با طی کردن روند و معرفی خوبی از کشورشان، بازدیدکنندگان را وارد تعامل کنند.
این معمار می‌گوید: زمانی که به فضای پاویون ایران وارد می‌شدید و آن را با سطح کشورهای دیگر مقایسه می‌کردید، تا حدی می‌توان گفت آبروریزی بود. به عنوان مثال در غرفه فروش، پارچه‌ای به چشم می‌خورد که با منگنه به سطح زمین دوخته شده و منظره زشتی ایجاد کرده بود. مجموعه این موارد را که کنار هم بگذاریم، نتیجه می‌گیریم که پاویون ایران کاری که باید در اکسپو انجام می‌داد، انجام نداد. این امر موجب شد به لحاظ کیفیت از کشورهایی که به اندازه ما سوژه یا محتوا برای نمایش دادن ندارند، فاصله زیادی بگیریم.
از او سوال می‌کنیم که برای رویدادی چون اکسپو، بهتر است که طراحی محتوا را به چه کسی بسپاریم؟
می‌گوید: قطعا کیوریتور. تجربه خود ما در مواجهه با طراح پاویون مراکش این بود که معمار یک دانه تسبیح از افرادی است که در اکسپو کار می‌کنند و بند اصلی، طراح محتوا است. ولی در ایران همه چیز بر عهده معمار گذاشته می‌شود و بعدا به خاطر نداشتن برنامه ریزی درست با دخالت افراد نامربوط، بخشی از ایده اصلی معمار حذف شده و در محتوای اصلی خلل ایجاد می‌شود که این امر منجر می‌شود نه ایده معمار به انجام برسد و نه آن افرادی که قصد استفاده داشته‌اند، بهره‌ای ببرند.
در کشور ما همه چیز دقیقه نودی است
او توضیح می‌دهد: خیلی از کشورها در فاصله زمانی زیادی از برگزاری اکسپو روی محتوا و ایده خود فکر می‌کنند ولی در کشور ما همه چیز از تصمیم گیری درباره شرکت کردن در رویداد گرفته تا برنامه‌ریزی، دقیقه نودی می‌شود و نتیجه هم چیزی خواهد بود که اکنون مشاهده می‌کنیم.
این معمار در همین راستا مثالی می‌زند و می‌گوید: پیش از برگزاری این دوره از اکسپو، در حالی که تنها دو ماه به برگزاری آن مانده بود، با تیم ما بابت طراحی داخلی باکس‌ها تماس گرفتند که گفت‌وگویی با خانم نبیان هم به عنوان یکی از معماران پروژه داشتیم تا چنانچه قصد ورود به طراحی داخلی را داشتیم، با معماری همراستا باشد. ولی پس از بررسی متوجه شدیم که امکان انجام این کار تنها در دو ماه وجود ندارد. در حالی که آن زمان کشورهای دیگر پاویون خود را تکمیل هم کرده بودند.
او ادامه می‌دهد: در نهایت این دوره فرصتی بود که از دست دادیم؛ چراکه حتی این دوره به لحاظ موقعیت مکانی نزدیک‌ترین اکسپو به ایران بود که تا به حال برگزار شده و این فرصت را داشتیم که نمایش خیلی بهتری داشته باشیم.
در اکسپو برنامه‌ریزی اهمیت دارد
«چقدر لازم است که محتوا و معماری پاویون ایران در اکسپو ایرانیزه شود؟»
می‌گوید: خیلی از کشورهایی که در اکسپو شرکت کردند، فارغ از اینکه فرم آنها چقدر بومی است و تا چه حد دید آوانگاردی دارند، ارائه‌ای کاملا بومی داشتند. به عنوان نمونه کشور قزاقستان در زمان انتظار بازدید مخاطبان از پاویون، اجرای موسیقی و رقص محلی داشت و به این صورت انتظار را برای بازدیدکنندگان تلطیف می‌کردند؛ ضمن اینکه در آن فاصله زمانی فرهنگ بومی خود را به نمایش می‌گذاشتند.
این مسئله را با او در میان می‌گذاریم که گفته می‌شود عروسک‌گردانی در محل پاویون ایران با معماری پروژه همخوانی نداشت. توضیح می‌دهد: اینکه در غرفه ما عروسک‌گردانی شود، ایرادی ندارد منتهی باید برنامه‌ریزی درست داشته باشیم. اگر کتاب اکسپو را مشاهده کنید، از روز اول تا روز آخر برنامه‌ریزی شده که در کدام نقطه چه اتفاقی رخ دهد. ولی من نمی‌دانم آیا برای پاویون ایران هم چنین پیش بینی از قبل شده است یا خیر؟
تأثیر اکسپو در معماری؟
میرزائیان بیان می‌کند: معماری حرف خیلی جدی در اکسپو برای گفتن دارد؛ یعنی زمانی که در خیابان‌های اکسپو راه می‌روید، نخستین چیزی که مخاطب را جذب می‌کند، جذابیت کالبد یا حجمی است که آنجا قرار داده شده است. درواقع بازدیدکنندگان اکسپو که ملیت‌های مختلفی دارند، نخستین برخوردشان با یک کشور، فرم معماری است؛ به همین دلیل معماری نمی‌تواند اولویت سوم یا چهارم اکسپو باشد.
او ادامه می‌دهد: البته در شرایطی ممکن است اولویت دادن بیش از حد به معماری، ما را از محتوی هم غافل کند؛ همانند افرادی که سرشان خیلی بزرگتر از تن آنها است؛ به این معنا که یک حجم خیلی عالی با ایده‌ای خیلی خوب وجود داشته باشد اما وقتی وارد آن شوید، ببینید پشت آن هیچ مفهومی نیست، این حجم صرفا یک پوسته بوده است. این امر مصداق پایون ایران بود؛ کالبدی که طراحی خوبی داشت ولی شاید به خاطر همین طراحی داخل آن هیچ چیزی نبود.
این معمار تصریح می‌کند: ولی خیلی از کشورها همانند آلمان، کره جنوبی یا ژاپن حجم‌های خیلی خوبی داشتند و در عین حال وقتی وارد آنها می‌شدید، بیشتر غافلگیر می‌شدید، درواقع آن بنای بیرونی نمادی از اتفاقات خیلی بهتر در داخل آن حجم بود.
میرزائیان با بیان اینکه پروژه‌هایی که در اکسپو حضور پیدا می‌کنند، سال به سال بهتر می‌شوند، می‌گوید: نسبت به دوره ۲۰۱۵ یا ۲۰۱۰، کشورها سعی کرده‌اند محتوا و ایده‌ای که ارائه می دهند، در نگاه اول جذاب‌تر باشد و بخشی از تکنولوژی و حرفی که می‌خواهند بزنند را در قالب فرم معماری بیان کنند.
او ادامه می‌دهد: پاویون‌ها، بناهای موقتی هستند که شاید جزئیات ساختمانی که قرار است ۵۰ یا ۱۰ سال عمر کند را نداشته باشند اما تنوع حجمی و بصری‌ای که ایجاد می‌شود، در وهله اول موجب می‌شود مخاطبان عامی که به این فضاها می‌آیند، به لحاظ ذهنی یک گام جلوتر بروند و در معرض فضاهای متنوع و متفاوتی قرار بگیرند که شاید خیلی تجربه نکرده باشند.
منبع: ایسنا
مرتبط:
