گنجعلی‌خان طلیعه معماری و هنر اصیل ایرانی در دل کویر کرمان
مجموعه گنجعلی‌خان یکی از مشهورترین مکان‌های دیدنی کرمان است و در مرکز قدیمی شهر، در کنار بازار بزرگ کرمان قرار دارد. گنجعلی‌خان که از حکام مشهور زمان شاه عباس بوده از سال ۱۰۰۵ تا ۱۰۳۴ هجری قمری بر کرمان فرمان‌روایی و آثار و بناهای زیادی ساخته و در آبادی این منطقه کوشیده است.
معمار مجموعه مذکور استاد محمد معمار یزدی و سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است. مساحت مجموعه گنجعلی‌خان ۱۱۰۰۰ مترمربع و از چندین بنا تشکیل شده است.
مجموعه گنجعلی‌خان از قسمت‌هایی چون میدان، بازار، حمام، ضرابخانه، مدرسه، مسجد، چهارسوق و آب‌انبار تشکیل شده است و از شگفت‌انگیزترین آثار تاریخی (عصر صفوی) استان کرمان محسوب می‌شود.
میدان گنجعلی‌خان
این میدان همانند میادین اصیل ایرانی مستطیل شکل است، در سه ضلع آن بازار واقع شده و در ضلع دیگر آن مدرسه گنجعلی‌خان قرار دارد. این میدان در مرکز داد و ستد شهر قدیـم واقع است، طول آن ۹۹ متر، عرض آن ۵۳ متر و دارای مساحت ۵۳۲۶ متر مربع وسعت است.
بازار گنجعلی‌خان
این بازار حد فاصل بین چهار سوق و بازار اختیاری است که سبک معماری جالبی از عصر صفوی به یادگار گذاشته و در بخش جنوبی میدان گنجعلی‌خان قرار گرفته اسـت، در سمـت چپ آن ۱۶ طاق نما این بازار را به میدان ارتباط می‌دهد.
ضرابخانه گنجعلی‌خان (موزه سکه)
در ضلع شمال میدان گنجعلی‌خان، داخل بازار مسگری شمالی و روبروی حمام، ضرابخانه گنجعلی‌خان واقع است که با گـچ‌بری زیبایی تزیین شده است، در گذشته در آن مسکوکات طلا و نقره دولتی را ضرب می‌کردند، در سال ۱۳۷۰ همزمان با بزرگداشت خواجوی کرمانی، این مکان به عنوان موزه سکه مورد بهره‌برداری قرار گرفـت. در این موزه مسکوکات متعلق به ادوار مختلف تاریخی از قبیل اشکانی، ساسانی، اموی، عباسی و … قاجاری و پهلوی به همراه اطلاعات مربوط در معرض دید بازدیدکنندگان قرار دارد.
حمام گنجعلی‌خان
حمام گنجعلی‌خان در سمت راسـت بازار گنجعلی‌خان واقع اسـت. این حمام مجموعه‌ای از تلفیق هنر معماری و کاربرد مصالح گوناگون با فضایی متناسـب و مردم‌وار است. حمام، اثری بدیع با کاشی‌کاری‌های زیبا، نقاشی‌ها، گچ‌‌بری‌ها، مقرنـس‌کاری‌ها و کاربندی‌هایی است که هر بیننده را به تحسین وا می‌دارد. حمام گنجعلی‌خان در سال ۱۰۰۵ ه. ق (دوره صفوی) به دستور گنجعلی خان حاکم وقت کرمان و معماری سلطان محمد معمار یزدی آغاز و در سال ۱۰۲۰ به پایان رسید. حمام تا حدود ۸۰ سال پیش دایر بوده است اما در حال حاضر نقش و کارکرد گردشگری پیدا کرده و به موزه مردم‌شناسی تبدیل شده است.
مجسمه‌هایی به دست اساتید دانشکده هنر و دانشگاه تهران (استاد میربابایی و نشان تانیک) طراحی و در قسمـت‌های مختلـف حمام قرار داده شده تا بدین وسیله صحنه‌هایی از استحمام به شیوه سنتی در معرض نمایش گذاشته شود.
مدرسه گنجعلی‌خان
این مدرسه در ضلع شرقی میدان واقع شده، گویا روزگاری مدرسه بوده و بعدها به کاروانسرا مبدل شده است. نمای داخلی و خارجی این مدرسه کاشی‌کاری معرق جالبی از عصر صفوی به یادگار گذاشته است. این مکان تا زمان حمله آقا محمد خان قاجار به کرمان مدرسه بوده و پس از ویران شدن به دستور او، تعطیل شده و در اواسط قرن سیزدهم به عنوان کاروانسرا با کاربری بازارچه صنایع‌دستی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سال ۱۰۰۷ ساخت بنا شروع و در سال ۱۰۲۹ به اتمام رسیده است.
مسجد گنجعلی‌خان
این بنا در گوشه شمال‌شرقی میدان و همجوار با مدرسه واقع شده است. این مسجد کوچک اما بی‌نهایـت زیبا در واقع موزه کوچکی از هنرهای تزیینی اسلامی نظیر کاشی‌کاری، گچ‌بری و خطاطی است که به سبک زیبایی آراسته شده است.
چهارسوق گنجعلی‌خان
محل متقاطع دو راسته بازار را چهار سوق می‌گویند. به دلیل برخورد متقاطع دو راسته بازار شمالی- جنوبی و شرقی- غربی، در محل چهار سوق گنجعلی‌خان در گذشته این مکان مهم‌ترین نقطه شهر محسوب می‌شده است، نمای داخل این چهار سوق با گـچ‌بری‌‌های جالب و نقاشی‌های زیبای عصر قاجار که چهره شهروندان آن دوره را به تصویر کشیده تزیین شده است، چهار سوق مرکز ثقل بازار است. گنبد چهارسوق مرتفع‌ترین گنبد شهر به‌شمار می‌آمده است.
مرتبط:
از کرمان دیار کریمان چه به یادگار بخریم؟