استان لرستان

آداب و رسوم استان لرستان

استان لرستان که یکی از مناطق کهن ایران محسوب می شود، دارای آیین ها و رسوم مختلفی هست که هر کدام در زمانی خاص برگزار می شود. از مهمترین این آداب و رسوم می توان به موارد زیر اشاره کرد:

عیدنوروز

در استان لرستان نیز همانند سایر استان ها آداب خاصی برای عید نوروز و استقبال از آن وجود داشته است. معمولا از اوایل اسفند مردم این استان به استقبال نوروز می رفتند. یکی از مراسم استقبال، نوروزخوانی بود که توسط فردی به نام میرنوروز انجام می شد. میرنوروز که با علم گاه شماری آشنایی داشت، در کوچه و بازار حرکت می کرد و با خواندن اشعاری مژده نوروز را به مردم می داد. بر طبق رسمی دیگر که به جشن آبسالان معروف بود، قبل از روان شدن نهرهای بهاری، مردم اقدام به تمیز کردن و لایه روبی نهرها و رودخانه ها می کردند و عده ای نیز همزمان با این کار به رقص محلی می پرداختند. در بین مردم لرستان یک باور قدیمی وجود دارد که نوروز در هنگام تحویل سال به خانه ها سر می زند تا ببیند مردم چگونه خود را برای استقبال از او آماده کرده اند. به همین دلیل معمولا هنگام تحویل سال حتما در و پنجره های خانه را باز می گذاشتند تا نوروز بتواند وارد خانه شود. در شب چهارشنبه سوری، مردم با برپا کردن آتش از روی آن می پریدند. سپس آتش را به آرامی و با ریختن آب خاموش کرده، خاکستر آن را در کوزه ای ریخته و آن را در رودخانه ای می انداختند. زیرا معتقد بودند که با این کار، قضا و بلای سال آینده را از خود دور می کنند. مردم استان لرستان در آخرین جمعه سال بر سر مزار اموات خود می رفتند و به خواندن فاتحه و قرآن می پرداختند. سپس شب همان روز که به شب برات معروف بود، حلوا پخته و با خواندن اشعاری تا صبح به پایکوبی و شادی می پرداختند. یکی دیگر از کارهایی که در این استان انجام می گرفت، این بود که ۱۲ ستون یا ظرف سفالی را به نماد ۱۲ ماه سال بر سر سفره هفت سین می گذاشتند و معتقد بودند که رزق و روزی یک سال آن ها با این کار تعیین می شود. بنابراین تاکید داشتند که حتما همه افراد خانواده بر سر سفره حاضر باشند تا رزق و روزی به آن ها تعلق بگیرد. عید نوروز برای مردم این استان شامل عید کوچک و عید بزرگ می شد. عید کوچک از اول تا ششم فروردین بوده و به خانواده های کم بضاعت تعلق داشت. عید بزرگ نیز از هفتم تا دوازدهم فروردین بوده و به افراد متمول تعلق داشت. معمولا بزرگان فامیل در عید بزرگ به بقیه افراد عیدی می دادند.

شب یلدا

شب یلدا در استان لرستان به « شو چله » معروف است. در این شب افراد فامیل دور هم جمع شده و به کارهای مختلفی می پردازند. به عنوان مثال، با تاریک شدن هوا نوجوانان و جوانان به روی پشت بام ها رفته و شالی را به درون خانه ها آویزان می کنند. آن ها با خواندن اشعاری از صاحب خانه تقاضای آجیل و تنقلات می کنند. یکی از این اشعار چنین است:

امشو اول قاره

خیر د هونت بواره

نون و پنیر و شیره

کیخا خونت نمیره

صاحب خانه نیز از خوراکی هایی که در منزل دارد، در شال آن ها قرار می دهد. معمولا چیزهایی که از این طریق جمع می شود بین افراد نیازمند تقسیم می گردد. از دیگر رسوم این شب که قدمتی دیرینه دارد، این است که بچه های کوچک با هم کشتی می گیرند. به این کار « زورو صافونه » گفته می شود. در شب یلدا فال چهل سرود نیز گرفته می شود. برای این فال سه نفر به خواندن اشعار مختلفی می پردازند. این اشعار دارای مضامین مختلف بوده و بر روحیات، موقعیت های گوناگون و رفتارهای مختلف دلالت دارند. شخص دیگری تسبیحی در دست گرفته، چهل دانه آن را جدا می کند و پس از هر شعر دانه ای از آن را می اندازد. وقتی به دانه چهلم تسبیح می رسد شعری را که خوانده شده با صدای بلند برای بقیه می خواند. با توجه به معنی شعر، نتیجه فال مشخص می شود. از رسم های دیگر این شب، خواندن شاهنامه توسط بزرگ فامیل است. علاوه بر شاهنامه کتاب های دیگری مانند فلک ناز یا حمله حیدری نیز خوانده می شود. در شب یلدا معمولا از کشمش، قلنگ، گندم شیر، گردو، بادام و انار دون برای پذیرایی استفاده می شود.

مراسم ازدواج

مراسم ازدواج در استان لرستان با « سرنجه » و « کیخایی » آغاز می شود. بدین صورت که پس از انتخاب دختر، تعدادی از بزرگان و ریش سفیدان فامیل داماد به خانه دختر مورد نظر رفته و در مورد محسنات و ویژگی های داماد و خانواده او صحبت می کنند. در صورتی که بتوانند رضایت خانواده عروس را جلب کنند، مراسم کیخایی یا همان خواستگاری با حضور داماد و خانواده اش برگزار می شود. در مراسمی دیگر، در مورد مهریه و شیربها صحبت می شود و در همان جلسه شیربها را به مادر عروس تقدیم می کنند. سپس خانواده عروس، لیستی از جهیزیه دخترشان را آماده کرده و افراد حاضر در جلسه آن را امضا می کنند. این لیست که به سیاهه معروف است، به داماد تحویل داده می شود. در پایان مراسم چند آیه قرآن خوانده می شود و عروس و داماد رسماً نامزد می شوند. فردای آن روز، داماد گوسفندی را به خانه عروس می آورد و به آن ها تقدیم می کند. از دیگر مراسم ازدواج، حنابندان است که در شب قبل از عروسی، در منزل خانواده عروس برگزار می شود. در این مراسم دست و پای عروس را حنا می بندند، چون معتقدند این کار باعث خوشبختی او می شود. در این شب به عروس خانم هدایایی نیز داده می شود. در روز عروسی، خانواده عروس مراسم خداحافظی برگزار می کنند و مادر عروس حلوایی را که با روغن حیوانی پخته شده به همراه دختر خود به خانه داماد می فرستد. در این روز سازهایی مانند سرنا، دهل، کمانچه و تنبک نواخته می شود و افراد به رقص محلی و پایکوبی مشغول می شوند. عده ای نیز به بازی های محلی و سنتی می پردازند. شعرهایی نیز به صورت گروهی توسط زنان خوانده می شود. از معروفترین رقص های محلی می توان رقص دو پا، رقص سه پا و رقص شانه شَکی را نام برد. غذای مخصوص مراسم عروسی نیز بزبرنج می باشد که توسط خانواده داماد از برنج و گوشت گوسفند تهیه می شود.

ماه محرم

در استان لرستان همچون سایر استان ها، مراسم عزاداری ماه محرم با شور و شوق خاصی برگزار می شود. در این ماه اکثر مردم لباس سیاه پوشیده و در محله های مختلف خیمه های عزاداری برپا می کنند. مردم در هیئت ها و خیمه ها جمع می شوند و با سینه زنی، زنجیرزنی و خواندن نوحه به عزاداری می پردازند. برخی تکیه ها در این استان قدمتی ۱۵۰ ساله دارند. سینه زنی در این استان شیوه خاص خود را دارد. به طوری که در ابتدا مردان در حالت نشسته، سینه می زنند؛ اما زمانی که نوحه خوان جمله ( ای وای شهیدا به دشت کربلا ) را می خواند، همگی به پا خواسته و با دو دست و شدیدتر بر سینه خود می زنند. یکی دیگر از مراسم این ماه، به گِل افتادن است. برای این مراسم، مقدار زیادی خاک تمیز را  تهیه می کنند و در حوضچه هایی که برای این کار ساخته شده اند، می ریزند. خاک ها را به وسیله آب و گلاب به گل تبدیل می کنند. مقدار زیادی هیزم نیز در کنار حوضچه ها قرار می دهند. کسانی که نذری دارند، درون این حوضچه ها رفته و تمام یا قسمتی از بدن خود را به گل آغشته می کنند. سپس در کنار آتشی که با استفاده از هیزم ها روشن شده، خود را خشک می کنند. به چنین اشخاصی، « به گل افتاده » می گویند. این وضعیت معمولا تا ظهر عاشورا ادامه دارد.

گاروآ

مراسم گاروآ بیشتر در نورآباد دلفان استان لرستان به منظور طلب باران انجام می شود. نحوه اجرای این مراسم به نوعی عجیب و در عین حال جالب است. اگر در روستایی باران کم ببارد، زنان روستا به روستای مجاور حمله می کنند تا گاوهای آن ها را بگیرند. زنان روستایی که مورد حمله قرار گرفته اند، به دفاع از خود پرداخته و با آن ها درگیر می شوند. این اتفاق بیشتر جنبه نمایشی دارد، اما گاهی اوقات متاسفانه جدی شده و باعث زخمی شدن عده ای می گردد. علت برگزاری چنین مراسمی این است که آن ها باور دارند خداوند با دیدن این اتفاق، دلش به رحم آمده و باران را نازل می کند.

مراسم خون بس

این مراسم معمولا به منظور بخشیده شدن قاتل از سوی خانواده مقتول انجام می شود. بدین صورت که عده ای از ریش سفیدان و بزرگان محل، قاتل را کفن پوش کرده و او را به همراه یک جلد قرآن و یک چاقو به خانه مقتول می برند. آن ها از خانواده مقتول می خواهند که به حرمت قرآن قاتل را ببخشند. اگر آن ها این درخواست را بپذیرند، با بوسیدن قرآن رضایت خود را اعلام می کنند. سپس همگی صلوات فرستاده و مراسم به پایان می رسد. این مراسم در واقع نشانی از بزرگ منشی و گذشت مردم لر می باشد.