دهستان هنزا در گرداگرد طبیعتی منحصر‌به‌فرد و در راهی به سوی آسمان بر فراز کوهستان‌های رابر گسترده شده تا نمادی از زیبایی‌های این اقلیم را به نمایش بگذارد.

شهر هنزا از توابع شهرستان رابر استان کرمان و در ۳۰ کیلومتری شرق شهر رابر مرکز شهرستان قرار گرفته است. هنزا از طرف شمال‌غربی به بخش مرکزی و از طرف شمال‌شرقی به بخش راین و از جنوب‌شرقی به بخش ساردوئیه محدود می‌شود و در نقطه مرزی شهرستان رابر و جیرفت قرار دارد.

اقلیم و منظر شهری هنزا

شهر هنزا از سطح دریا در حدود ۲۸۰۰ متر ارتفاع دارد و آب و هوای آن در بهار و تابستان، مطبوع و خنک و در زمستان‌ها سرد است. ریشه کلمه هنزا به معنی جایی است که در آن زیاد بارندگی می‌شود و رودخانه دائمی هنزا از میان شهر عبور می‌کند. در گذشته تعداد زیادی آسیاب آبی در این بخش وجود داشته که هنوز آثاری از آن‌ها به جا مانده و قابل بازسازی است.

شهر هنزا از ترکیب عناصر انسان‌ساخت (مانند محله‌های تاریخی کرموئیه و دهکده بزرگ) و طبیعی (مانند ارتفاعات پوشیده از گونه‌های گیاهی غیرمثمر مانند ارچن، زارچ، درمن، گارچی و…) به وجود می‌آید که تولید این مناظر بسته به موقعیت ناظر از درون و بیرون شهر متفاوت است.

در یک نگاه ساده به هنزا می‌توان دریافت که این شهر یک باغ شهر است که پس از شکل‌گیری هسته اولیه آن در محله‌های تاریخی کرموییه و دهکده بزرگ، بافت جدید آن حول هسته مرکزی (بافت تاریخی) شکل گرفته و در باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی گسترش یافته است.

مناظر و یا چشم‌اندازهای مهم درون بافت شهر را می‌توان به مسیر حرکت از ورودی شهر به سمت مرکز شهر ترسیم کرد که ترکیبی از باغ‌ها، ارتفاعات شمال، شمال‌غربی و شمال‌شرقی شهر، عناصر بافت قدیم و جدید شامل مسجد و خانه‌های مسکونی که در کنار باغ‌ها شکل گرفته‌اند، از مناظر تولید شده در دید ناظر هستند. مهمترین منظر تولید شده در بافت شهر هنزا، چشم‌اندازی است که از مرکز شهر به دره‌ای ختم می‌شود که شهر هنزا را به روستای زیبای بندر وصل می‌کند، دره‌ای که از وسط آن رودخانه دائمی هنزا عبور می‌کند و دو طرف این رودخانه درختان گردو چندین‌ساله قرار دارند که بسته به موقعیت ناظر و دوری و نزدیکی او به سطح شهر، مناظر مختلفی را در دید ناظر پدید می‌آورد. از دیگر مناظر در درون بافت شهر می‌توان به مناظر زیبای محله‌های تاریخی شهر هنزا اشاره کرد که با ساختار پلکانی خود ناخودآگاه مرغ خیال هر ناظری را به یاد شهر زیبای ماسوله در شمال کشور می‌اندازد که با ساختار پلکانی و زیبای خود هرساله میزبان تعداد زیاد گردشگران از نقاط مختلف ایران و جهان است.

از دیگر مناظر زیبای درون بافت شهر هنزا می‌توان به مسجد زیبای شهر هنزا اشاره کرد که در سه طبقه مانند یک نگین زیبا در مرکز شهر هنزا قرار گرفته که در واقع نقطه واصل بافت قدیمی شهر و بافت جدید شهر است. این مسجد به همت یکی از خیرین منطقه حاج احمد امین ساخته شده است.

دره‌های خوش آب و هوا، سرسبز و کوه‌های مرتفع، این بخش را در برگرفته است. بخش هنزا دارای دو رودخانه هنزا و کندرتیل است که از ارتفاعات شمالی این بخش سرچشمه گرفته و در جلال آباد سیدمرتضی به هم می‌پیوندند و رودخانه سیدمرتضی را تشکیل می‌دهد که رودخانه سیدمرتضی پس از طی مسافتی حدود ۱۰ کیلومتر در مزرعه نهر بادام به رودخانه دره بید پیوسته و هلیل‌رود را تشکیل می‌دهد. حواشی رودخانه از درختان بلند، گلهای رنگارنگ و گیاهان طبیعی پوشیده شده است.

دره کوهستانی بُندر هنزا با درختان کهنسال گردو و به ویژه در فصل بهار و تابستان به تفرجگاهی زیبا تبدیل می‌شود. این روستای کوهستانی، با طبیعت بکر و زیبا، گردشگران بسیاری را به سوی خود جلب می‌کند.

براساس مطالعات علمی قدمت تاریخی بخش هنزا به بیش از پنج هزار سال می‌رسد و وجود محوطه‌ای باستانی حاشیه رودخانه هلیل‌رود در بخش هنزا دلیل بر این ادعا است.

بُندر هنزا

یکی از نقاط ییلاقی و دل‌انگیز شهرستان رابر در بخش هنزا است که در فاصله ۳ کیلومتری شمال شهر هنزا قرار دارد. جان و تن این منطقه را عظمت و شکوه درختان کهنسال گردو دربرگرفته و باغ‌های وسیع و عبور رودخانه‌ای خروشان حاشیه‌ی زیبای بندر هنزا را جلوه‌های کم نظیر بخشیده است.

درختانی که برخی به راحتی ۵۰۰ سال قدمت دارند و قطر تنه و شاخه و برگ‌های آن‌ها هر نگاهی را به تامل وا می‌دارد. بُندر هنزا یکی از روستاهای هدف گردشگری در استان کرمان است.

تخت سرتشتک

سرزمینی هموار با پستی و بلندی‌های ملایم و پوشیده از چمن‌زار و برکه‌های کوچک و چشمه‌های روان در ارتفاع ۳۸۰۰ متری از سطح دریا و در مختصات جغرافیایی شرقی ۵۲۱۷۷۷ و شمالی ۳۲۵۰۹۷۵ از مرتفع‌ترین نقاط استان کرمان محسوب می‌شود. تخت سرتشتک از مناطق ییلاقی و یکی از جاذبه‌های طبیعی و گردشگری هنزا بر فراز کوههای سر به فلک کشیده است. جایی که پوشش گیاهی تمام می‌شود و هیچ درختی به خاطر ارتفاع زیاد نمی‌روید این منطقه معمولا در فصل تابستان که به دلیل ارتفاع بالا هوای خنک‌تری نسبت به مناطق پایین‌دست دارد مورد استفاده و بازدید گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت قرار می‌گیرد.

چشمه ملکی

این چشمه که از ارتفاعات ۳۷۰۰ متری قله دندانه سرچشمه می‌گیرد در مختصات جغرافیایی شرقی ۵۲/۰۶ و شمالی ۳۲/۴۷ و ارتفاع ۳۰۵۰ متری قرار دارد. سختی آب این چشمه بسیار پایین (EC=۲۰۰) است از اینرو خوردن این آب بسیار توصیه و باعث از بین رفتن سنگ کلیه و سردردهای مزمن و افزایش انرژی در بدن می‌شود. به دلیل سبکی این آب، به محض خوردن آن احساس گرسنگی خواهید کرد. اطراف چشمه منبع غنی از انواع گیاهان دارویی کمیاب منطقه و ارتفاعات پوشیده از درختان سرو کوهی (اورس) است که عمر بعضی به هزار سال می‌رسد.

دره گلوگازر

یکی از پدیده‌های طبیعی منحصربه‌فرد شهر هنزا و از جاذبه‌های گردشگری ناشناخته و بسیار زیبای استان کرمان است که در فاصله مستقیم ۶ کیلومتری جنوب هنزا قرار گرفته است. گازر در لغت فارسی به معنی سفید و وجه تسمیه گلوگازر نیز همین است یعنی گذر آب که به رنگ سفید است. رودخانه موجود در این منطقه، امتداد رودخانه هنزا است و در حقیقت گلوگازر خروجی آب منطقه هنزا است. گلوگازر در ابتدا فقط کوه بوده است ولی در اثر آب باران، کوه دچار فرسایش و آبراهه‌ای در وسط آن پدید آمده (گلو) که منظره و پیاده‌روی در آن را بسیار دلپذیر کرده است. ارتفاع صخره‌های اطراف رودخانه حتی به ۶۰ متر نیز می‌رسد.

دره گلی‌هوک (گلوهوک) 

یکی دیگر از پدیده‌های منحصر به فرد استان در غرب بخش هنزا است. جایی که جریان آب رودخانه سرمشک در باریکه‌ای با دیواره‌های سنگی سخت و بلند در حرکت است و تنگه‌ای زیبا را حاصل آورده است. این پدیده منحصربه‌فرد و شگفت‌انگیز حدود ۲ کیلومتر در شیب سنگی دامنه کوه ادامه دارد و عمق آن در نقاطی به ۱۰۰ متر می‌رسد. پوشش دامنه را درختان اورس و کهکم به صورت پراکنده معطوف زیبایی‌های خود کرده است. کف این تراشه طبیعی را که چون کوچه‌ای باریک و طولانی جلوه‌گر است، جریان آب با عمق‌های متفاوت در برگرفته و از بال تصویر هراس‌انگیز و پرهیجانی را در ذهن هر بیننده‌ای حک می‌کند.

آبشار آبسُر

آبشار آبسر در دره‌ای عمیق در شمالی‌ترین بخش ارتفاعات بحر آسمان واقع شده است. این دره در جنوب‌شرقی روستای سیدمرتضی از توابع بخش هنزا شهرستان رابر واقع است. فاصله آبشار تا روستا در حدود ۷ کیلومتر است. دسترسی به آبشار از طریق جاده هنزا به رابر، جاده فرعی امامزاده سیدمرتضی، ۲ کیلومتر مانده به روستای سیدمرتضی، جاده خاکی آبشار امکان‌پذیر است.

این آبشار زیبا که ارتفاع آن به حدود ۳۰ متر می‌رسد در ۲۵ کیلومتری جنوب شرق رابر واقع شده است. این آبشار بر دیواره‌های تیره رنگ و سنگی جریان دارد و در بخش‌هایی از طول آبشار برخورد جریان آب با تخته سنگ‌ها علاوه بر شدت بخشیدن به صدا و خروش آب حرکت در لایه‌های گل سنگ‌ها، خزه‌ها، گیاهان مسیر تصویر زیبایی را در این بخش از شهرستان رابر و استان رقم زده است. همچنین ادامه حرکت در بستر رودخانه واز لابه‌لای تخته سنگ‌های بزرگ وکوچک آن بر جلوه‌های آبشار افزوده است که شباهت تصویری زیادی بین آبشار آبسر و آبشار راین وجود دارد.