شکرگزاری در کنار چشمه آب هیزج
از دیرباز شکرگزاری نعمات الهی از کارهایی بوده که در ادیان و سنن مختلف و در آبادی‌ها به وفور مشاهده شده و اکنون نیز ادامه دارد.
روستای هیزج همدان در منطقه قهاوند واقع شده و از روستاهای مهم همدان به‌حساب می‌آید. طبق مطالعه‌هایی که باستان شناسان بر روی تپه تاریخی روستای هیزج که منطقه مسکونی قدیمی روستای هیزج هم بوده انجام داده‌اند، قدمت این روستا به سده‌های هشت و نه هجری شمسی و یا حتی قبل‌تر از آن می‌رسد. کاوش‌ها روی تپه تاریخی نشانگاه، که بین روستای هیزج و رزج واقع شده، نشان می‌دهد که زمان اشکانیان هم این روستا محل زندگی بوده است.
تنها منبع تاریخی مربوط به این روستا، کتاب خاطرات میرمحمدباقر وفسی است که درآن کتاب نوشته شده است: «در دوران صفوی این روستا محل زندگی سنی‌ها بوده و چشمه قدیمی و پرآب روستا به همراه زمین‌های کشاورزی حاصلخیز باعث شده که قوم‌های مختلفی به سمت این روستا مهاجرت کنند.»
به نظر می‌رسد قدیمی‌ترین ساکنان روستای هیزج (پس از خروج سنی‌ها) اجداد طایفه نبی خان باشند زیرا که دو طایفه بزرگ سلیمی‌ها و مختاری ها نیز مهاجرند. مختاری‌ها با مالکیت نزدیک به ۲۵ درصد روستا (که از مالکان قبلی روستا خریداری کرده بودند) در نقاط مهم و اصلی روستا مستقر شدند (اطراف چشمه بدون شک از نقاط استراتژیک روستا محسوب می‌شد) و این امر نشان می‌دهد که تا پیش از ورود مختاری‌ها، این روستا از آبادانی زیادی برخوردار نبوده است. انتقال آب سرچشمه به داخل روستا و حفر و احداث کانال، در سال‌های پس از حضور طایفه مختاری‌ها و سلیمی انجام شده است. اجداد مختاری‌ها بین سال‌های ۱۲۲۰ تا ۱۲۳۰ هجری شمسی (زمان حکومت محمد شاه قاجار) وارد این روستا شدند. طایفه مختاری‌ها، که اصالتاً فراهانی هستند، نخست در روستای طمه چی ساکن می‌شوند (زمان حیات مختار بیگ) و سپس از فرزندان مختار بیگ، علی قلی بیگ، الله یار و خدایار بیگ در روستای امیرآباد، اسفندیار بیگ و حنیفه در روستای هیزج و مابقی در طمه چی و خماجین مستقر می‌شوند. در سال‌های بعد فرزند خدایار بیگ، خداقلی بیگ (جد نویسنده) و نیز فرزند آقایار بیگ، علی آقا بیگ (جد صمد مختاری) نیز به روستای هیزج نقل مکان می‌کنند.
طبق رسم دیرینه اهالی روستای هیزج که بیش از ۱۰۰ سال قدمت دارد، همزمان با شروع شیردهی گوسفندها، یک روز همه اهالی کنار سرچشمه روستا رفته و شیربرنج می‌پزند. اهالی با این کار، برای تداوم بارندگی و زیاد شدن شیر دام‌هایشان دعا می‌کنند.
به منظور حفظ این آداب کهن، مراسم شکرگزاری در کنار چشمه آب هیزج قهاوند از میراث ناملموس استان همدان با تلاش اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان، در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
آثار ناملموس هویت یک شهر است
فریبا نعمتی از کارشناسان جامعه‌شناسی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان در این باره می‌گوید: «در این روز مردم با پختن آش نذری و شیربرنج به درگاه خداوند متعال شکرگزاری می‌کنند و بعد از پخت غذا مقداری از آن را به عنوان نذر به درون چشمه می‌ریزند.»
او با بیان اینکه این آئین شکرگزاری باعث افزایش وفاق و همدلی میان اهالی روستا شده است، اضافه می‌کند: «آثار ملموس و ناملموس هر کدام در هویت و فرهنگ یک شهر و یا روستا اثرگذار است و ضرورت حفظ و ماندگاری این آثار، ثبت ملی آنها است که به مرور در حال انجام است.»
نعمتی با بیان اینکه توجه به این مراسم می‌تواند باعث رونق منطقه شده و سالانه افراد زیادی را به هیزج جذب کند، ادامه داد: « سنت‌های شفاهی، هنرهای اجرایی و نمایشی، فعالیت‌های جمعی، آئین‌ها و جشن‌ها، خوراک و پوشاک جزئی از میراث‌فرهنگی ناملموس است که نسل به نسل منتقل شده و ثبت این میراث ارزشمند از اهمیت بالایی برخوردار است.»
مرتبط:
شیرین سو _سفری به کریدور استان همدان و زنجان