نوشته‌ها

ماجرای ۴ شهر خلاق در یونسکو

شبکه شهرهای خلاق یونسکو در سال ۲۰۰۴ و برای ترویج همکاری میان شهرهایی به راه افتاد که از خلاقیت به عنوان عاملی راهبردی برای پیشرفت پایدار شهری استفاده کرده بودند؛ شهرهایی که این شبکه را تشکیل داده‌اند.

برای رسیدن به هدف مشترکی با هم کار می‌کنند: قرار دادن خلاقیت و صنایع فرهنگی در قلب برنامه‌های توسعه‌شان در سطح محلی و همکاری فعال در سطح بین‌المللی. از بین ۲۴۶ شهری که در دنیا عضو شهرهای خلاق یونسکو هستند، ۲ شهر رشت و اصفهان در سال ۹۴ و ۲ شهر سنندج و بندرعباس به‌تازگی به جمع شهرهای خلاق پیوسته اند.

رشت در زمینه خوراک شناسی، سنندج در زمینه موسیقی و شهرهای اصفهان و بندرعباس در زمینه صنایع دستی توانسته‌اند با داشته‌های موجود خود به عضویت شهرهای خلاق درآیند. این عضویت این امکان را به این شهرها می‌دهد تا در فرصتی ۴ ساله به غنای اقدامات زیرساختی خود بپردازند و از آن محل برای ارتقا اقتصادی، اشتغال و گردشگری خود بهره بگیرند؛ امکانی که برخی از این شهرها هنوز نتوانسته‌اند برنامه‌ریزی دقیقی برای استفاده از این عنوان جهانی داشته باشند. تا جایی که اخیرا زمزمه‌هایی در زمینه پس گرفتن این عنوان از رشت شنیده می‌شود.

  • رشت، شهر خلاق خوراک شناسی

«شهر خلاق خوراک شناسی» عنوانی بود که در سال ۹۴ به رشت تعلق گرفت؛ عنوانی که بیش از پیش تنوع غذایی گیلان را مورد توجه قرارداد. چندی پیش اما «شهرود امیرانتخابی» مدیرکل میراث فرهنگی گیلان موضوع پس گرفتن عنوان شهرخلاق از رشت را مطرح کرد. وی گفته بود: «شهرداری رشت برای از دست ندادن این امتیاز باید به سرعت یک‌سری مستندات به یونسکو ارائه دهد.

این مستندسازی‌ها باید در راستای برنامه‌ها و رویدادهایی باشد که شهرداری تاکنون برای معرفی رشت به عنوان شهر خلاق خوراک‌شناسی انجام داده است. » با وجود ثبت رشت دریونسکو به‌عنوان شهرخلاق خوراک شناسی با ۲۹۰ نوع غذای گیلانی، تا انتهای آذرماه فرصتی برای این شهر شمالی کشور باقی نمانده است و مسئولان این شهر باید گزارش عملکرد ۴ ساله خود را به یونسکو ارائه کنند. رئیس کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر رشت دراین باره به همشهری می‌گوید: عنوان «رشت، شهرخلاق خوراک» یک برند جهانی برای رشت محسوب می‌شود و باید حفظ شود.

«فاطمه شیرزاد» با اشاره به نزدیک شدن به روزهای پایانی مدت ۴ ساله فعالیت رشت شهر خلاق خوراک یونسکو اظهار می‌کند: رشت ۲۰ آذرسال۹۴ به جمع شهرهای خلاق خوراک یونسکو پیوست و این بازده زمانی در بیستم آذر سال جاری به پایان می‌رسد. براساس تفاهم‌نامه همکاری میان شهرداری رشت و یونسکو، باید دراین‌ مدت اقداماتی برای بهره‌مندی از این برند در رشت انجام می‌شد که بخش‌هایی از آن تاکنون اجرا شده است.

h, ادامه می‌دهد: نبود اطلاع رسانی مناسب و شفاف سازی پیرامون چگونگی حفظ عنوان شهر خلاق خوراک موجب بروز نگرانی‌هایی شده بود که درحال رفع شدن است. شیرزاد با بیان اینکه برند شهرخلاق خوراک رشت می‌تواند نقش مهمی در اشتغال‌زایی ایفا کند، می‌افزاید: در بسیاری از کشورهای دنیا با بهره‌مندی از این برند و گسترش فعالیت در حوزه‌هایی ازجمله «خوراک حلال» دستاوردهای خوبی در زمینه رونق اقتصادی محقق شده است.

  • نقش محوری شهروندان

یک پژوهشگر حوزه شهری نیز دراین زمینه می‌گوید: هدف از برنامه شهرخلاق یونسکو که درسال ۲۰۰۴ و در ۷ مورد صنایع دستی، موسیقی، خوراک، رسانه، ادبیات، هنر و طراحی ارائه شد، توجه به خلاقیت‌های بومی بوده است. امین مسعودی می‌افزاید: اخیرا موضوعی مطرح شده‌است که شاید به دلیل رعایت نشدن برخی از الزامات، عنوان شهرخلاق خوراک ازسوی یونسکو از رشت گرفته شود، اما این‌طور نیست، چون ثبت این برند به این دلیل است که آن شهر درزمینه ظرفیتی که به‌خاطرش انتخاب شده، بیشتر کار کند و شهرداری نقش مهمی در این مورد دارد.

h, ادامه می‌دهد: البته چند سال از این موضوع می‌گذرد و باید به دنبال برنامه‌هایی باشیم که این برند شهری را حفظ کنیم و کار صرفا در یک پوستر خلاصه نشود. مسعودی عنوان می‌کند: اصلی‌ترین مشکلی که درزمینه جذب و پرورش استعدادهای خلاق در شهرهای ما وجود دارد، نبود تضمین مناسب برای بازگشت سرمایه است. رفع این مشکل با افزایش آگاهی عمومی و حمایت گسترده از استعدادهای نو امکان‌پذیر است.

  • ارزیابی عملکرد شهرداری رشت

مدیر برنامه‌های یونسکو در شهرخلاق رشت نیز با اشاره به اقدام‌های انجام شده پس از ثبت رشت به عنوان شهرخلاق خوراک، اظهار می‌کند: گروهی دوسال و نیم برای این عنوان شبانه روز تلاش کردند. ایده شهرخلاق، مدلی بود که توسعه پایدارشهری را فارغ از جغرافیای سیاسی پیش ببرد.

فاطمه قدیمی با بیان این که شهرخلاق در مسیر تحقق توسعه پایدار، به کارآفرینی و جلب مشارکت آحاد جامعه می‌پردازد، ادامه می‌دهد: ۱۸۰شهر از ۷۲کشور عضو شبکه شهرهای خلاق هستند و نام شهر رشت به‌عنوان تنها شهر ایران، در حوزه خوراک، در شبکه شهرهای خلاق ثبت شده است. وی با بیان اینکه باید در ماه جاری گزارشی از اقدام‌های انجام شده را به یونسکو ارائه کنیم، عنوان می‌کند: تاکنون بیشترین میزان مراجعه‌کننده به شهرداری برای سرمایه‌گذاری در زمینه شهرخلاق خوراک شناسی بوده است. مثلا پیشنهاد سرمایه‌گذاری هزار گاری شهری با مدل و شکل یکپارچه ۲ سال است که در شهرداری خاک می‌خورد. شاید بهتر باشد اعضای شورا پاسخ دهند نتیجه آکادمی خوراک چه شد؟ نتیجه دایره‌المعارف خوراک چه شد؟ یا نتیجه اقدام برای ارائه گواهینامه شهرخلاق خوراک شناسی به‌طورمشترک براساس سرفصل‌های میراث فرهنگی چه شد؟

قدیمی ادامه می‌دهد: نبود ثبات مدیریتی در حوزه شهری از مشکلاتی است که در مسیر تحقق برنامه‌های درنظرگرفته شده درزمینه شهرخلاق خوراک وجود دارد. با وجود همه کمبودها، عملکرد شهرداری را قابل قبول ارزیابی می‌کنم.

blank

  • اجرای طرح‌های توسعه‌ای در اصفهان

اصفهان نیز مانند رشت ۴ سال قبل به شبکه شهرهای خلاق یوسنکو پیوسته است. این شهر به عنوان مهد هنرهای دستی ایران شناخته می‌شود. استان اصفهان به لحاظ حجم، ۶۰درصد تولید صنایع دستی کشور را به خود اختصاص داده است و بیش از ۷۰هزارهنرمند صنایع دستی دراین استان فعالیت می‌کنند که تاکنون حدود ۴۰هزارنفر از میان آنها شناسنامه‌دار و ۴۰۰هزارنفر شاغل دراین بخش ساماندهی شدند. میزان ارزآوری صنعتگران و هنرمندان حوزه صنایع ‌دستی کشور حدود ۵۰۰میلیون دلار در سال اعلام شده است.

به گفته مسئولان، سهم صنایع دستی کشور از تولید ناخالص ملی بیش از ۲/۹ درصد است و قابلیت افزایش صادرات آن تا ۲میلیارد دلار هم وجود دارد. رئیس اداره خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان، درباره عضویت این شهر در شبکه شهرهای خلاق یونسکو، در گفت‌وگویی بیان کرده بود که ابتدا مرکز خلاقیت و نوآوری در حوزه شهرداری اصفهان به وجود آمد تا علاوه بر تشکیل دبیرخانه شهرخلاق، ارتباط اصفهان با شهرهای خلاق را توسعه دهد و مکانی برای پژوهش کاربردی درباره ظرفیت‌های صنایع خلاق در توسعه پایدار شهریباشد.

«علیرضا رفیعی» می‌افزاید: این ساختار اکنون با عنوان مدیریت پژوهش، خلاقیت و فناوری‌های نوین شناخته می‌شود. شهرداری اصفهان دراین ۴ سال فعالیت‌های گوناگونی را برای افزایش رونق صنایع خلاق و استفاده کاربردی از خلاقیت در تدوین طرح‌های توسعه محلی انجام داده است که از این میان می‌توان به فعالیت‌های گوناگون رویدادی، پژوهشی، حمایتی، ترویجی اشاره کرد. رفیعی ادامه می‌دهد: اداره خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان یک برنامه عملیاتی برای ۴ سال آینده تدوین کرد که تا پایان سال ۲۰۱۹ به شبکه شهرهای خلاق یونسکو تحویل می‌شود.

blank

  • سنندج، شهر خلاق موسیقی و آواز

چندی پیش بود که شهرسنندج به همراه بندرعباس به عنوان ۲ شهر دیگر ایران در فهرست شهرهای خلاق یونسکو ثبت شدند تا مسیری ۴ ساله را برای یک تجربه جهانی بپیمایند و با تبادل اطلاعات با دیگر شهرهای خلاق بتوانند به گردشگری جهانی در این حوزه کمک کنند. برخلاف شهر رشت که همه بار ثبت و تداوم روند شهرخلاق برعهده شهرداری رشت بوده است، در شهرسنندج مسئولان دولتی و شهری درکنار یکدیگر به تلاش دراین زمینه می‌پردازند.

دراین زمینه استاندار کردستان از اجرای موسیقی خیابانی تا ایجاد بوستان موسیقی با مجوز اداره فرهنگ و ارشاد خبر می‌دهد. ایجاد میدان دف هم از دیگر برنامه‌های این استان است. معاون فرهنگی شهردار سنندج نیز به‌عنوان متولی ثبت شهرخلاق، به همشهری می‌گوید: یونسکو شهرداری هر شهر را به‌عنوان متولی اصلی می‌شناسد. بنابراین شهرداری سنندج برای اغاز کار، انجام مراحل ثبت و تحقیقات در این زمینه، از استانداری در فاز اول مبلغی را به‌ عنوان بودجه درخواست کرد و همچنین فاز مطالعاتی و امکان‌سنجی آن هم با همکاری موسسه توسعه دانش انجام شد.

«سرکوت نجفی» با بیان این‌که ازنظر یونسکو زیرساخت فاکتور اصلی نیست، بلکه ماهیت موسیقی است که اهمیت بسیاری دارد، می‌افزاید: در سنندج هم موسیقی با خوی و فرهنگ مردم عجین شده است و به‌ندرت می‌توان خانواده‌ای را یافت که با موسیقی ناآشنا باشد.

او همچنین با اشاره به اقدام‌های انجام‌شده برای تامین زیرساخت‌های مورد نیاز این بخش می‌گوید: راه‌اندازی بوستان موسیقی در پارک سپیدار سنندج یکی از برنامه‌های شهرداری است که نظیر آن را در سایر شهرها کمتر می‌توان یافت.

blank

  • درخشش جهانی صنایع دستی بندرعباس

بندرعباس در استان هرمزگان به‌عنوان شهرخلاق صنایع‌دستی به شبکه شهرهای خلاق یونسکو پیوسته است. در این استان صنایع دستی بومی از جایگاهی ویژه برخوردار است. به‌عنوان مثال رودوزی‌های سنتی که از مهم‌ترین صنایع دستی این منطقه به‌شمار می‌رود، جزولاینفک پوشش بومی زنان و دختران منطقه است یا نوعی حصیر به نام «تک» در نواحی روستایی هم به‌عنوان زیرانداز و هم به‌عنوان بخشی از پوشش سقف خانه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین از حصیربافی باید به عنوان رایج ترین و معمول ترین صنعت دستی استان هرمزگان نام برد.

مدیرکل میراث فرهنگی هرمزگان دراین زمینه می‌گوید: از همه ظرفیت‌ها برای ثبت بندرعباس به عنوان شهرخلاق صنایع دستی و آیین‌های سنتی استفاده کردیم. رضا برومند با بیان اینکه فضایی به وجود آوردیم که ثبت بندرعباس به سمت وسوی صنایع‌دستی و آیین‌های سنتی سوق داده شود، می‌افزاید: شبکه شهرهای خلاق یونسکو، ۷ حوزه را پوشش می‌دهد که با توجه به ظرفیت‌های صنایع دستی و آیین‌های سنتی که در بندرعباس وجود داشت، دراین حوزه پذیرفته شد.

او ادامه می‌دهد: دراین زمینه اقدام‌های خوبی برای پروژه ثبت شهر بندرعباس انجام دادیم که می‌توان به برگزاری و ایجاد نمایشگاه‌های و بازارچه‌های صنایع دستی، حضور صنعتگران در نمایشگاه‌های مختلف، برگزاری پنجشنبه‌های صنایع دستی و حتی فروش صنایع دستی با هماهنگی شهرداری در خیابان‌های بندرعباس را نام برد که همه اینها زمینه را برای ثبت بندرعباس فراهم کرد.

منبع:همشهری

میراث فرهنگی شناسنامه یک کشور است

یک کارشناس گردشگری معتقد است: میراث فرهنگی حکم شناسنامه کشور است یعنی اگر روزی شناسنامه خودمان را از دست دهیم، هویت خود را از دست داده‌ایم بنابراین با از دست دادن میراث فرهنگی، هویت کشور از بین خواهد رفت.

محمدرضا اورمزدی در گفت‌وگو با ایسنا با بیان اینکه ایران با ۸ هزار سال تاریخ و تمدن ۲۵۰۰ ساله یکی از کشورهای تاریخی جهان است که بیشترین تعداد آثار ثبت شده را در سازمان یونسکو دارد، اظهار کرد: ایران تقریبا بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار اثر تاریخی و بیش از یک میلیون و ۶۰۰ هزار شی ثبت شده دارد.

وی تصریح کرد: ایران در تعداد آثار یونسکو یک سر و گردن بالاتر از کشورهای دیگر است که در حوزه منطقه غرب آسیا و خاورمیانه قرار گرفته‌اند و این افتخار بزرگی برای کشورمان بوده که در زمینه شعر و ادبیات موسیقی هنر حرفی برای گفتن دارد.

این کارشناس گردشگری با اشاره به اینکه برای ارزش‌گذاری میراث، کاری از طرف مسئولان صورت نگرفته که باعث مغفول ماندن آن شده است، گفت: وزارت میراث فرهنگی که حفاظت آثار فرهنگی را بر عهده دارد، یک وزارتخانه پژوهشی است یعنی نیازمند اهتمام جدی مسئولان در زمینه پژوهش میراث  بوده که متاسفانه به این بخش توجه  نشده است.

اورمزدی با اشاره به اینکه جاذبه‌ها به دو دسته طبیعی و تاریخی تقسیم می‌شوند، افزود: از این حیث جاذبه‌های تاریخی شامل تاریخی  فرهنگی و تاریخی تمدنی است که متاسفانه این جاذبه‌ها در حال از دست رفتن است.

وی ادامه داد: با توجه به شرایط اقتصادی مثل تحریم، اقتصاد تک محصولی و وابستگی نفت که در کشور وجود دارد اگر از آن‌ها رهایی پیدا کنیم، صنعت گردشگری امروز می‌تواند نجات بخش شود.

 میراث و گردشگری نیازمند یک طرح جامع  مدون هستند

این کارشناس گردشگری تاکید کرد: طرح جامع در گردشگری می‌تواند افق گردشگری کشور را تا چند دهه بررسی کند اما در ایران چشم اندازی در سال ۱۴۰۴ مطرح شد که آن هم فقط در حد شعار است در حالی که کشورهای همسایه مثل امارات و ترکیه در این امر خیلی راحت در جذب توریسم کسب درآمد می‌کنند.

اورمزدی عنوان کرد: به عنوان مثال کشور ترکیه با یک شهر تاریخی استانبول میزبان گردشگران زیادی است در حالی که ایران،  شهرهای تاریخی مثل اصفهان، شیراز، یزد و کرمان را دارد چراکه طرح جامع مدون گردشگری باید در این زمینه تحقق پیدا کند.

گردشگری نیازمند ذهن برنامه‌ریز است

وی با اشاره به اینکه معماری کهنی در جوار دریای خزر وجود دارد، یادآور شد: این معماری سنتی، بومی و جلگه‌ای می‌تواند در زمینه گردشگری موثر باشد به عنوان مثال چگونگی زندگی مردم در گذشته، آداب و سنن برای گردشگر جاذبه ساز است بنابراین در نیازمند ذهنی هستیم که بتواند برنامه‌ریزی، سیاست‌گذاری و تدوین استراتژی را در دستور کار قرار دهد.

منبع:ایسنا

عضویت اصفهان در شبکه شهرهای خلاق، فرصتی برای گردشگریِ صنایع دستی

اصفهان، نخستین و یکی از چهار شهر ایرانی عضو شبکه شهرهای خلاق دنیاست که مسئولان و کارشناسان تاکید دارند این امر، فرصتی گرانبها برای رونق گردشگری مبتنی بر صنایع دستی همراه با خلاقیت و نوآوری است.

اصفهان در سال ۱۳۹۴ به‌عنوان نخستین شهر ایرانی به عضویت شبکه شهرهای خلاق یونسکو ( سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی سازمان ملل متحد) در زمینه صنایع دستی و هنرهای مردمی درآمد.

شبکه شهرهای خلاق یونسکو  در سال ۲۰۰۴ میلادی و با هدف تقویت همکاری میان شهرهایی که خلاقیت را به‌ عنوان عامل راهبردی توسعه پایدار در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی به رسمیت شناختند، آغاز به کار کرد.

شهر خلاق، سرشار از فعالیت‌های نوآورانه است و محیط شهری می‌تواند زمینه نمایان شدن استعدادها و خلاقیت‌های شهروندان را فراهم کند.

شهرهای عضو این شبکه متعهد می‌شوند تا تجربه های خود را در راستای ارتقای خلاقیت و صنایع فرهنگی، تقویت مشارکت در زندگی فرهنگی و ادغام فرهنگ در برنامه‌های توسعه شهری با دیگر شهرهای عضو این شبکه به اشتراک بگذارند.

از دیگر اهداف شبکه شهرهای خلاق می‌توان به تقویت ابتکار عمل شهرهای عضو برای ایجاد خلاقیت به‌عنوان یکی از مولفه‌های اصلی توسعه شهری به‌ویژه از طریق مشارکت بخش‌های دولتی و خصوصی و جامعه مدنی، تقویت ایجاد، تولید، توزیع و انتشار فعالیت‌ها، کالاها و خدمات فرهنگی، ایجاد مراکز خلاقیت و نوآوری و گسترش فرصت‌ها برای سازندگان و متخصصان در بخش فرهنگ و  بهبود دسترسی و مشارکت در زندگی فرهنگی و همچنین بهره‌مندی از کالاها و خدمات فرهنگی به‌ ویژه برای گروه‌ها و افراد به حاشیه رانده شده یا آسیب پذیر، اشاره کرد.

شبکه شهرهای خلاق یونسکو هفت زمینه خلاق را زیر پوشش خود قرار می‌دهد که شامل صنایع دستی و هنرهای مردمی، طراحی، فیلم، خوراک شناسی،‌ ادبیات،‌ هنرهای رسانه‌ای و  موسیقی است.

در زمان حاضر حدود ۲۴۶  شهر از بیش از ۸۰ کشور عضو این شبکه هستند و دیگر شهرهای ایرانی عضو این شبکه، رشت (زمینه خوراک شناسی)، سنندج (زمینه موسیقی) و بندرعباس (زمینه صنایع دستی و هنرهای مردمی) است.

اهمیت این موضوع و جایگاه شهرهای خلاق در رقابت جهانی به حدی است که رییس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای وزارت امور خارجه با تبریک پیوستن سنندج و بندرعباس به شبکه شهرهای خلاق توسط یونسکو، آن را مجالی برای معرفی شهرهای ایران به دنیا ارزیابی کرد.

سیدعباس موسوی در پیامی که چند روز پیش در حساب خود در توییتر منتشر کرد، نوشت: “شهرهای سنندج (در موسیقی) و بندر عباس (در صنایع دستی و هنرهای مردمی) پس از رشت (در غذا) و اصفهان (در صنایع دستی) به شبکه شهرهای خلاق جهان توسط یونسکو پیوستند. مجالی تازه برای شهرهای ایران تا از تجربه‌های جهانی استفاده کرده و داشته‌های خود را بیشتر و بهتر به جهانیان معرفی کنند”.

دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران با بیان اینکه با عضویت شهرها در شبکه شهرهای خلاق، شاهد ارتقای رفت‌وآمدها و رونق گردشگری و استفاده از تجربه‌های جهانی و انتقال تجربه خود به دیگر کشورها خواهیم بود، گفت: در دورانی هستیم که اهمیت شهرها بیشتر و بیشتر می‌شود و شهرداران گاه از روسای جمهور برخی کشورها معروفتر هستند .
حجت‌الله ایوبی توضیح داد: در دورانی که جهان غرب با مفهوم شهر آشنا نبود و تمدن بر اساس قلعه‌ها بود ما در اینجا شهرهای بزرگ و سازمان یافته داشتیم و امیدواریم در نظام اسلامی ایرانی صدای شهرها و زندگی شهری ما و تجربه موفق آنها از طریق یونسکو به دنیا برسد و ما نیز از تجربه موفق کشورهای دیگر استفاده کنیم.

وی با اشاره به اینکه طرح‌هایی که از طرف شهرهای دنیا برای قرار گرفتن در شبکه شهرهای خلاق ارائه می‌شود باید پذیرفتنی، اجرا شدنی و در همان حال، متفاوت و خلاقانه ایده‌پردازی شده باشد، تصریح کرد: شهرهایی که در شبکه شهرهای خلاق فرهنگ و هنر جای می‌گیرند، مقاصد بین المللی گردشگری خواهند بود و می‌توانند از مزایای این طرح استفاده کنند.

اصفهان، مهد صنایع دستی ایران

اصفهان، از سال‌ها پیش از آن که پایتخت حکومت صفوی باشد به شهر صنعتگران ماهر شهرت داشت اما با روی کار آمدن پادشاهان صفویه و ایجاد زمینه‌های مناسب برای رونق بخش‌های فرهنگی مانند معماری و صنایع دستی به بازار مرکزی کشور تبدیل شد و هنروران بسیاری در چارچوب آن به هنرمندی پرداختند و شکوفا شدند.

در اصفهان ده‌ها صنعت دست‌ساز هنرمندانه به ثبت رسیده که قدمت برخی از آن بیش از چند صد سال است.

از ۶۰۲ رشته صنایع دستی شناسایی شده در دنیا ۲۹۹ مورد مربوط به ایران و از این تعداد ۱۹۹ رشته مربوط به استان تاریخی و هنرپرور اصفهان است.

استان اصفهان به لحاظ حجم، ۶۰ در صد تولید صنایع دستی کشور را به خود اختصاص داده که از جمله این رشته‌ها زری دوزی و قلم کاری، ترمه و نقره کاری، تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن، قطعات نگارگری و نقاشی است و در خاتم‌کاری، میناکاری، منبت و قلم‌زنی روی انواع فلز شهرت جهانی دارد.

بیش از ۷۰ هزار هنرمند صنایع دستی در این استان فعالیت می‌کنند که  تا کنون حدود ۴۰ هزار نفر از بین آنها شناسنامه‌دار و  ۴۰۰ هزار نفر شاغل در این بخش ساماندهی شدند .

قلم‌کاری، خاتم‌سازی، منبت‌کاری، نمدمالی، گیوه‌بافی و گیوه‌دوزی، عبابافی، سفال و سرامیک‌سازی، پوست و پوستین‌دوزی، ملیله‌سازی، میناکاری، کاشی‌سازی، سوزن‌دوزی، صحافی، ضریح‌سازی، فیروزه‌کوبی و ده ها هنر دیگر، توانست برنامه‌ای مدونی را در اختیار مدیران شهری اصفهان قرار دهد که بر اساس آن، طرح هایی برای توسعه پایدار شهری ارائه کنند و در میان شهرهای خلاق فرهنگ و هنر دنیا جای بگیرد.

یک سوم صنایع دستی جهان در استان اصفهان وجود دارد و اصفهان به‌عنوان دومین شهر جهانی صنایع دستی پس از جیپور هند در دنیا مطرح است.

اصفهان توسط شورای جهانی صنایع دستی به‌عنوان “شهر جامع صنایع دستی دنیا” معرفی شد و بزرگترین میدان و بازار فروش صنایع دستی کشور را در خود دارد و اداره کل میراث فرهنگی استان خبر از پیشنهاد ثبت میدان امام اصفهان به عنوان بازار جهانی صنایع دستی داده است.

طرح انتخاب شهرهای جهانی صنایع دستی در دنیا از سال ۲۰۱۴ آغاز شد و تا سال ۲۰۱۹ حدود ۳۸ شهر از سراسر دنیا در این طرح انتخاب شدند که ۱۰ شهر از ایران هستند از جمله اصفهان، آباده، مشهد، سیرجان، میبد و تبریز.

جایگاه و ظرفیت اصفهان در بازار و صنعت صنایع دستی کشورمان به گونه ای است که مسئولیت میز کشوری صنایع دستی توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان توسعه تجارت ایران به این استان واگذار شد و هدف از تشکیل این میز، استفاده از اندیشه‌ها و راهکارهای بخش خصوصی در تعامل با دولت برای افزایش کیفیت تولید و صادرات این محصولات است.

میزان ارزآوری صنعتگران و هنرمندان حوزه صنایع ‌دستی کشور حدود ۵۰۰ میلیون دلار در سال اعلام شده است.
به گفته مسوولان، سهم صنایع دستی کشور از تولید ناخالص ملی بیش از ۲.۹ درصد است و قابلیت افزایش صادرات آن تا ۲ میلیارد دلار هم وجود دارد.

برخورداری از تنوع منحصر به فرد صنایع دستی در اصفهان باعث شد تا این خطه به‌عنوان نخستین شهر ایرانی و با تکیه بر ظرفیت‌های عظیم خود در صنایع دستی به شبکه شهرهای خلاق یونسکو بپیوندد و با ثبت شدن به عنوان شهر جهانی صنایع دستی در شورای جهانی صنایع دستی، میزبان هجدهمین اجلاس شورای جهانی صنایع دستی در سال ۹۵ باشد.

نقش بی‌بدیل صنایع دستی در صنعت گردشگری

هرجا که سخن از گردشگری اصفهان به میان می‌آید، صنایع دستی نیز در کنار آن جلوه می‌کند و به‌عنوان یکی از محورهای جذب گردشگر داخلی و خارجی به شمار می‌آید.

صنایع و هنرهای ظریف و زیبای ساخته و پرداخته دست هنرمندان اصفهان از زمان‌های گذشته تاکنون همچنان زبانزد همه گردشگران و هنردوستان است که نمونه آن هنرهای زری دوزی، قلم کاری، ترمه و نقره کاری، تذهیب و تحریر انواع کتاب، قرآن، نگارگری و نقاشی شاهدی بر وسعت هنرهای دستی در دیار گنبدهای فیروزه‌ای است.

بدون شک صنایع دستی از سوغات‌های اصلی این خطه محسوب می‌شود و هر گردشگری بنا به میزان قدرت خرید خود حتی اگر قطعه ای کوچک شده، رهاوردی از این هنر اصیل را با خود به همراه می‌برد.

بسیاری از گردشگران خارجی به‌واسطه فرهنگ، تاریخ و آداب و رسومی که در صنایع دستی صادراتی ایران دیده‌اند، با علاقه به کشورمان می‌آیند تا از نزدیک شاهد این فرهنگ غنی و نادر باشند.

بیشتر گردشگران خارجی که به ایران سفر می‌کنند، میل به خرید دارند و در صورتی که گردشگری توسعه یابد، صنایع دستی سهم بالایی در این خریدها خواهد داشت.

مسئولان و کارشناسان امر نیز تاکید دارند که پیوند گردشگری و صنایع دستی در رونق آنها تأثیر بسیاری دارد و در دنیای امروز صنایع دستی از نظر ایجاد اشتغال پایدار و رونق گردشگری و تبلیغات فرهنگی، مورد توجه بسیاری از کشورهاست.

رونق گردشگری تخصصی صنایع دستی در سایه شبکه شهرهای خلاق

آذر سال ۹۴ بود که مهدی جمالی‌نژاد شهردار وقت اصفهان از پیوستن این کلانشهر به جمع شهرهای خلاق جهان خبر داد و گفت: اصفهان در مدیریت شهری به‌دنبال تغییر نگاه به شهر از رویکردی کالبدی به نگاهی خلاق است.

وی تاکید کرد که مدیریت شهری با پیگیری ثبت اصفهان در شبکه جهانی شهرهای خلاق و همچنین ایجاد مرکز خلاقیت و نوآوری در شهرداری اصفهان، نخستین گام‌های موثر را در این عرصه برداشت.

اصفهان به لحاظ دارا بودن پیشینه تاریخی و صنایع دستی، ساختاری مناسب، سابقه اقتصادی مطلوب، زیرساخت‌های حمل ونقل، ارتباطات فرهنگی و تجاری با دنیا و مطرح شدن به عنوان “پایتخت و فرهنگ و تمدن ایران اسلامی” ظرفیت بسیاری برای تبدیل شدن به شهر خلاق را داشت که این مجال برای آن در شبکه شهرهای خلاق دنیا در عرصه صنایع دستی فراهم شد.

در واقع، شهرهای خلاق مکانی جذاب برای کار کردن و زندگی شهروندان و گردشگران با توانایی‌های فراوان در شکوفایی بخش‌های مختلف اقتصادی نوظهور مانند مراکز نوآوری و تحقیقاتی هستند.

به گفته رییس اداره خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان، به بهانه عضویت این شهر در شبکه شهرهای خلاق یونسکو، ابتدا مرکز خلاقیت و نواوری در حوزه شهرداری اصفهان به وجود آمد تا علاوه بر تشکیل دبیرخانه شهر خلاق، ارتباط اصفهان با شهرهای خلاق را توسعه دهد و مکانی برای پژوهش کاربردی در مورد ظرفیت های صنایع خلاق در توسعه پایدار شهری باشد.

علیرضا رفیعی در گفت و گو با ایرنا افزود: این ساختار در زمان حاضر با عنوان مدیریت پژوهش، خلاقیت و فناوری های نوین شناخته می شود.

وی ادامه داد: شهرداری اصفهان در طول این چهار سال فعالیت‌های گوناگونی را برای افزایش رونق صنایع خلاق و استفاده کاربردی از خلاقیت در تدوین طرح‌های توسعه محلی انجام داده است که از این میان می‌توان به فعالیت‌های گوناگون رویدادی، پژوهشی، حمایتی، ترویجی و همچنین پژوهش درباره زیرساخت های لازم برای استفاده حداکثری از ظرفیت‌های صنایع خلاق و فرهنگی شهر اصفهان اشاره کرد.

رفیعی با اظهار امیدواری از اینکه با همکاری همه ذینفعان حوزه‌های صنایع خلاق و فرهنگی اصفهان از جمله بخش‌های دولتی، خصوصی و جامعه مدنی در سال‌های آینده شاهد رونق هر چه بیشتر فرهنگ و اقتصاد این شهر باشیم، گفت: اداره خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان یک برنامه عملیاتی برای چهار سال آینده تدوین کرد که تا پایان سال ۲۰۱۹ به شبکه شهرهای خلاق یونسکو تحویل می‌شود.

وی اظهار داشت: در گزارشی که درباره فعالیت‌های چهار سال گذشته شهر خلاق اصفهان تهیه شده به همه اقدام‌های قابل توجه فرهنگی، اقتصادی و آموزشی ذینفعان مختلف حوزه صنایع دستی شهر اصفهان مانند تشکیلات صنفی، اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، آموزش و پرورش، دانشگاه‌ها و اداره‌کل آموزش فنی و حرفه‌ای اشاره شده است.

رفیعی با تاکید بر اینکه شهرداری اصفهان برای ایجاد هماهنگی و اتفاق نظر بین نهادهای مختلف و همکاری سایر بخش‌ها مانند سینما و ادبیات در این زمینه تلاش کرد، اظهارداشت: صرف عضو بودن در شبکه شهرهای خلاق امتیازی به همراه ندارد بلکه استفاده از این فرصت در ارتقای وضعیت صنایع فرهنگی که به بهبود توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی شهر منجر شود، مهم است.

رفیعی یکی از لازمه‌های استفاده از این فرصت را برطرف شدن مشکلات و مسائل صنفی و قانونی عنوان و تاکید کرد: یکی از اقدام‌هایی که در این زمینه انجام شد همکاری در تهیه لایحه حمایت از صنایع خلاق در شورای اسلامی شهر اصفهان بود که اکنون در حال بررسی است و می‌تواند در صورت تصویب شدن با کاهش موازی کاری‌ها، زمینه لازم برای توجه بیشتر به صنایع خلاق را ایجاد کند.

وی، صنایع دستی را از مولفه‌های تاثیرگذار در گردشگری اصفهان خواند و گفت: یکی از اهداف ما این است که زمینه‌هایی را ایجاد کنیم که گردشگران برای بازدید از هنر و صنایع دستی وارد اصفهان شوند که با همکاری وزارت میراث فرهنگی و ذینفعان حوزه گردشگری در حال بسترسازی برای آن هستیم.

رییس اداره خلاقیت و نوآوری شهرداری اصفهان، این موضوع را گردشگری تخصصی مرتبط با صنایع دستی، عنوان و اضافه کرد: استفاده از این فرصت و رونق این نوع گردشگری، مستلزم فعالیت‌های ترویجی و پژوهشی زیاد است.

وی با بیان اینکه هنوز بسیاری از مردم و گردشگران با هنر اصفهان به‌صورت مشخص آشنا نیستند، تصریح کرد: برای رفع این مشکل باید برای استفاده از فرصت عضویت در شبکه شهرهای خلاق و ظرفیت‌های آن برای شناساندن هرچه بهتر و بیشتر صنایع دستی و هنر اصفهان برنامه‌ریزی کرد.

رفیعی افزود: فعالیت‌های ترویجی از جمله فعالیت در فضای مجازی در قالب انتشار عکس، فیلم مستند، حضور در نمایشگاه های داخلی و خارجی، برگزاری کارگاه‌های آموزشی کوتاه و بلند مدت، تبادل حرفه‌ای دانشگاه‌های داخل و خارج، برگزاری جشنواره‌ها و هفته‌های فرهنگی دو یا چند جانبه و حضور در رویدادهای بین‌المللی مربوط به حوزه صنایع خلاق، نقش قابل توجهی در افزایش آگاهی درباره دارایی‌های خلاقانه شهر اصفهان دارد.

شهرهای خلاق

نوآوری در عرضه صنایع دستی، لازمه فعالیت در شبکه شهرهای خلاق

بسیاری از کارشناسان و مسئولان تاکید دارند که عضویت در شبکه شهرهای خلاق، کار آسانی نیست اما مهمتر از آن، داشتن برنامه برای استفاده از این فرصت و حضور و فعالیت پویای آنها در این شبکه و استفاده از فرهنگ و هنر در توسعه شهری است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان با بیان اینکه شهرهای خلاق با خرد جمعی اداره می‌شوند، تصریح کرد: لازم است در شهری مانند اصفهان نیز در عرصه صنایع دستی چنین اتفاقی بیفتد.

فریدون الهیاری با اشاره به اینکه توسعه صنایع دستی نیاز به تنوع در تولید، بسته‌بندی محصولات و برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی است، افزود: بازاریابی بحث مهمی در گردشگری و صنایع دستی است و با توجه به اینکه این کار در سال‌های گذشته در اصفهان به‌صورت سنتی انجام می‌شد نیاز به نوآوری در آن احساس می‌شود.

وی با بیان اینکه میدان نقش جهان (امام) بزرگترین بازار عرضه کننده صنایع دستی در دنیاست، اظهارداشت: روش سنتی فروش صنایع دستی به این شکل بود که فروشندگان در داخل مغازه خود می‌نشستند و محصولات خود را می‌فروختند.

اله یاری در گفت‌وگو با ایرنا با تاکید بر اینکه لازم است این روش‌ها تغییر کند از ایجاد ۴۰ شرکت که از طریق تجارت الکترونیک برای صنایع دستی بازاریابی می‌کنند خبر داد و خاطرنشان کرد: بنگاه‌های بزرگ تجارت صنایع‌دستی کشور را نیز نباید نادیده گرفت.

وی با اشاره به اینکه این بنگاه‌ها در بیش از ۲۰ کشور جهان نیز نمایندگی دارند و در زمینه تجارت دیجیتال صنایع‌دستی فعالیت‌های مهمی انجام می‌دهند، اضافه کرد: امروزه استفاده از تجارت الکترونیک و بازار دیجیتالی در توسعه صادرات نقش بسزایی دارد و لازم است تولیدکنندگان صنایع دستی به این بازار توجه بیشتری داشته باشند.

یادآور شد: تفاهم‌نامه همکاری مشترک در راستای توسعه صنایع دستی و فعالیت‌های شهر خلاق و شهر جهانی صنایع دستی نیز با شهرداری اصفهان امضا شد.

اله‌یاری، گردشگری فرهنگی را معتبرترین نوع گردشگری در عصر حاضر در دنیا خواند و گفت: صنایع دستی یکی از زیرشاخه های آن است که جاذبه های خوبی برای علاقه‌مندان خود در شهرهایی مانند اصفهان دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان افزود: زیرساخت‌ها و محصولات فرهنگی خوب صنایع دستی به‌دلیل جایگاه مهم در فرهنگ و هنر کشورمان، در ایجاد رضایتمندی گردشگران داخلی و خارجی نقش بسزایی دارد.

وی با اشاره به اینکه تنوع در جنس، حجم، رنگ و قیمت صنایع دستی با توجه به سلیقه گردشگران به‌ویژه خارجی و بدون خدشه وارد شدن به ماهیت و اصلیت آن، ضروری است، تصریح کرد: گردشگران فرهنگی الزاما از قشر متمول نیستند به همین دلیل باید بتوان برای هر سطح درآمدی، محصولات صنایع دستی داشت.

اله‌یاری خاطرنشان کرد: اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان از چند سال گذشته کار تنوع بخشی به محصولات صنایع دستی را با روش‌های مختلف مانند برگزاری دوره‌های آموزشی در دستور کار خود قرار داده است.

شهرهای خلاق

اصفهان، گردشگریِ صنایع دستی خلاق نیاز دارد

در حالیکه مسئولان و کارشناسان بر نقش بسزای عضویت شهرها در شبکه‌های شهرهای خلاق در رونق صنعت گردشگری و قدرت رقابت آنها در دنیا تاکید دارند، مدیرکل حوزه ریاست و امور مجلس سازمان شهرداری های کشور معتقد است که اصفهان باید برای فعال کردن گردشگری صنایع دستی خلاق اقدام‌های بیشتری انجام دهد.

رضا مختاری در گفت‌ و گو با ایرنا با بیان اینکه گردشگر فقط به دنبال صرف دیدن صنایع دستی در اصفهان نیست، افزود: گردشگران به‌ویژه گردشگران فرهنگی می‌خواهند که روند تولید صنایع دستی را از نزدیک بینند و آن را تجربه و لمس کنند.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه این موضوع، گردشگری صنایع دستی خلاق، قلمداد می‌شود، گفت: این نوع گردشگری، تجربه محور است و به‌عنوان مثال گردشگر علاقه دارد که روش بافتن فرش را از نزدیک بینند و باید این فرصت برای وی ایجاد شود.

مختاری با اشاره به اینکه در زمان حاضر، صنایع دستی در کشورمان و اصفهان بیشتر حالت نمایشی و تجاری دارد، تصریح کرد: لازم است که به بعد تجربه محور بودن و خلاقیت در آن در جذب گردشگر توجه شود.

وی با تاکید بر اینکه در شبکه شهرهای خلاق به همین خلاقیت ها توجه می‌شود، خاطرنشان کرد: هدف از ایجاد شبکه این است که شهرهای خلاق تجربه های خود را در این زمینه به اشتراک بگذارند تا از خلاقیت به‌عنوان عامل راهبردی در توسعه شهری بهره بگیرند.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه صنایع فرهنگی باید محور این خلاقیت‌ها باشد، اضافه کرد: بستر این خلاقیت باید در ابعاد محلی، ملی و بین‌المللی ایجاد شود و هرکدام از شهرهای عضو شبکه با شهر متناظر خود تعاملات مثبت و سازنده داشته باشد.

مختاری به تنوع صنایع دستی در اصفهان اشاره کرد و ادامه داد: در کشورمان، اصفهان محوری برای شهر خلاق اسلامی قرار گرفت تا بر اساس آن محورهای جدید دیگری جهت توسعه شهری ایجاد شود.

وی با اشاره به اینکه مطالعاتی نیز برای تبدیل کردن اصفهان به محور همگرایی برای شهرها در جهان اسلام صورت گرفت، گفت: پس از اصفهان و رشت نیز سنندج و بندرعباس در شبکه شهرهای خلاق عضو شدند و هدف یونسکو استفاده از ظرفیت‌های این شهرها و شناخته شدن آنها در جهت رونق گردشگری و اقتصاد است.

مدیرکل حوزه ریاست و امور مجلس سازمان شهرداری های کشور به انتظارهایی که از اصفهان وجود دارد اشاره و تصریح کرد: از این شهر انتظار می‌رود که در شبکه شهرهای خلاق در بخش‌های دیگر مانند سینما و غذا نیز خود را مطرح کند زیرا این موضوع تا کنون مغفول مانده است.

مختاری همچنین با تاکید بر اینکه، شهر خلاق، صنایع و خوشه‌های خلاق هم دارد، گفت: خوشه‌های خلاقیت در صنایع دستی در اصفهان زیاد است اما به خوبی شناسایی و به هم متصل نشده است.

وی توضیح داد: در زمان حاضر خوشه‌های صنایع دستی بیشتر در مرکز شهر اصفهان دیده می‌شوند اما در گوشه و کنار آن نیز از این دست خوشه‌ها و کارگاه ها وجود دارد و باید همه آنها در قالب شبکه به هم متصل شوند.

به گفته وی اگر نتوانیم این خوشه‌ها را در سطح محلی به خوبی شناسایی و متصل کنیم در سطح ملی و حتی بین‌المللی نیز چندان موفق نخواهیم بود که لازم است در این زمینه نیز برنامه‌ریزی و اقدام شود.

منبع:ایرنا