نوشته‌ها

مقتدایی: آثار تاریخی اصفهان در حال نابودی است

نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکلات حوزه انتخابیه خود خطاب به رییس جمهور عنوان کرد: آقای رییس جمهور آثار تاریخی اصفهان در حال آسیب دیدن جدی و بلکه نابودی است.

عباس مقتدایی نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی در تذکر شفاهی جلسه علنی امروز مجلس خطاب به رییس جمهور گفت: آقای روحانی شما در میدان امام اصفهان به مردم قول دادید که جریان آب در داخل زاینده رود به صورت دائمی باشد، در این فرصت باقی مانده حداقل تلاش کنید که به قول خود عمل کنید، آقای روحانی شما نه تنها مدیون مردم اصفهان هستید، بلکه مدیون پرندگان مهاجری هستید که به تالاب گاوخونی می‌آمدند، خواهش من این است که کمک کنید در این فرصت باقی مانده اقدام خوبی صورت پذیرد، در حال حاضر آب شیرین شده‌ای که از خلیج فارس به فلات مرکزی رسیده است در آینده نزدیک به سیرجان و یزد خواهد رسید و آب صنعتی اصفهان نیز باید از این محل تأمین شود.

وی افزود: آقای رییس جمهور، درآمد کلی استان اصفهان کاهش پیدا کرده و این کاهش درآمد به ضرر کل کشور است.

این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی عنوان کرد: آقای رییس جمهور آثار تاریخی اصفهان در حال آسیب دیدن جدی و بلکه نابودی است، مردم اصفهان به چه زبانی و با چه صدایی باید حرف خود را بیان کنند؟ حداقل اگر در مجلس حضور پیدا می‌کردید صدای مردم را به شما می‌رساندیم و به شما کمک می کردیم، در این فرصت باقی مانده به مجلس بیایید تا به شما کمک کنیم.

منبع:ایسنا

مرتبط:

خورشت ماست یک قرن زینت بخش سفره اصفهانی‌ها

معرفی خانه مشیر الملک اصفهان

کاخ هشت بهشت _کاخ عالم اصفهان

خطر در کمین نقش‌جهان است

اگر عن‌ قریب خبری مبنی بر آتش‌ سوزی و یا ریزش سقف یکی از راسته‌ های بازار میدان تاریخی نقش‌جهان به گوشتان رسید، اصلاً تعجب نکنید…

میدان نقش‌جهان نیازی به معرفی ندارد، زیرا اکثر قریب به‌اتفاق مردم ایران نام این میدان زیبای جهانی را بارها و بارها شنیده و یا از نزدیک دیده‌اند و از پتانسیل بالای نقش‌جهان در جذب گردشگر و درآمدزایی خبر دارند؛ بنابراین بهتر است بی ذکر مقدمه به اصل مطلب بپردازیم.

در همسایگی ایران کشورهایی مانند ترکیه، امارات متحده عربی، حتی جمهوری‌های کوچک آذربایجان، ازبکستان، تاجیکستان و … به‌سرعت و با جدیت در بحث جذب توریست وارد عمل شده‌اند و با ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای رفاه و امنیت و آرامش تا حدی به هدف خود نیز رسیده‌اند. در کشور ما تنها شعار رونق گردشگری شنیده می‌شود و در عمل عکس آن را شاهدیم.

نقش‌جهان

شهر اصفهان می‌کوشد یکی از قطب‌های گردشگری ایران و جهان باشد، اما آیا قرار است با دادن مجوزهایی که تنها نتیجه‌اش تخریب بافت، خیابان‌کشی‌های متعدد (برای نمونه گذرآقانجفی)، نقض حریم آثار تاریخی (برای نمونه اعطای مجوز به ساخت هتل پنج طبقه در چهارباغ)، ساخت مجتمع‌های تجاری ناهمخوان با بافت تاریخی (مانند مجتمع تجاری حکیم و ارگ جهان‌نما)، ایجاد زیرگذر درجایی مانند بافت تاریخی سبزه‌میدان و به‌تبع آن ورود موتورسیکلت، خودرو، ازدحام و نابسامانی، گردشگر جذب کنیم؟ با مرمت‌های پر از اشکال که نتیجه‌اش را در دورنگ شدن گنبد مسجد شیخ لطف‌الله شاهدیم؟ با تخریب خانه‌های منحصربه‌فرد تاریخی و به‌جای آن ساخت خانه‌هایی بدون هیچ‌گونه تناسب با بافت پرارزش تاریخی و تولید زشتی به‌جای زیبایی؟

هرج‌ومرج، شلوغی، بی‌انضباطی و دود بی‌امان موتورسیکلت‌های فراوان و شکافتن قلب بافت تاریخی و ایجاد پارکینگ که نمونه‌ آن را در جای‌جای بافت اطراف میدان نقش‌جهان می‌بینیم مواردی است که شما در هیچ کشوری که داعیه‌ جذب توریست دارد، شاهد آن نخواهید بود.

امروز وضعیت راسته‌های بازار تاریخی میدان نقش‌جهان بسیار وخیم است، سیم‌کشی‌های بسیار نامناسب و فرسوده‌ برق ممکن است عن‌قریب منجر به آتش‌سوزی و ایجاد خسارات فراوان شود و با توجه به عدم امکان ورود ماشین‌های آتش‌نشانی به داخل راسته‌های پیچ‌درپیچ و تنگ بازار، امکان خرابی و خسارت بسیار بالا وجود دارد و در مواردی مثل سردر قیصریه با نقاشی‌های منحصربه‌فرد آن این جبران تقریباً ناممکن است.

نقش‌جهان

وجود رطوبت زیاد در کف بازار که بیشتر ناشی از فرسودگی لوله‌ها و یا خرابی و نشت کنتورهاست، باعث انتقال این رطوبت به پایه دیوارها و نم‌زدگی آن‌ها شده و در بعضی موارد این نم‌زدگی تا نصف ارتفاع دیوار هم بالا رفته که این فاجعه به‌زودی باعث نشست دیوار و به‌تبع آن ترک‌خوردگی طاق خواهد شد.

وضعیت طاق‌ها در بعضی از راسته‌ها مانند «ملک» بسیار وخیم است و امکان ریزش هرلحظه‌ آن وجود دارد؛ چنانکه در بعضی قسمت‌ها می‌بینیم آجرهای سقف ریزش کرده‌اند. آب‌بندی نکردن طاق‌ها باعث نم‌زدگی و ایجاد صحنه‌های بسیار بد ازنظر منظری (سوای فرسودگی ناشی از تر و خشک شدن‌های ممتد تاق) شده و مرمت‌های پر از اشکال سقف‌ها و ایجاد شکل آجر بر روی گچ با رنگ، از دیگر صحنه‌های بسیار عجیب و درعین‌حال مضحکی است که در میدان نقش‌جهان دیده می‌شود.

فشاری که مغازه‌داران طی سال‌های اخیر برای گسترش غرفه‌های خود به دیوار و ستون‌های این بازار وارد کرده‌اند، مشکلات ساختاری متعددی به بار آورده است.

اینکه مسئولان میراث فرهنگی اصفهان مشکل بودجه را در پاسخ به انتقادات وارده مطرح می‌کنند، توجیه قابل قبولی نیست و چه خوب می‌شود اگر مدیر پایگاه جهانی نقش‌جهان و کارمندان این دفتر، بازدید کوتاهی از مجموعه­ تحت مدیریت خود داشته باشند و صدای بازاریان به ستوه آمده که جانشان به علت خرابی سقف‌ها در تهدید است را بشنوند. اگر روزی این خرابی به بار آید و خدای‌ناکرده خانواده‌ای داغدار شود، آن‌ها جواب وجدانشان را چگونه خواهند داد؟

نقش‌جهان

رفع بسیاری از عیوبی که اکنون در میدان نقش‌جهان می‌بینیم نیازمند بودجه نیست بلکه نیازمند یک مدیریت درست است. اینکه یک یا چند بازاری، اقدام به روشن کردن آتش در ظرف روغن نباتی برای درست کردن چای در وسط راسته‌بازار می‌کنند نیاز به تذکر جدی و توبیخ دارد یا بودجه؟ پارک موتورهای بی­شمار در اطراف حوض جلوی بازار قیصریه، به پیگیری مجدانه مدیریت این دفتر و هماهنگی با سایر ارگان‌ها برای نصب بنرهای ممنوعیت ورود دارد و ممانعت شدید از ورود موتورسیکلت به بازار نیاز دارد یا بودجه؟ ممنوعیت ریختن زباله در محوطه‌ پشت مسجد ثبت جهانی شدۀ شیخ لطف‌الله نیاز به مدیریت دارد یا بودجه؟

در بحث مرمت و حفاظت محوطه‌های تاریخی بزرگ مانند بازارها، همیشه تأکید بر کمک و همیاری مردم و بازاریان که از اقدام‌های مرمتی منتفع می‌شوند وجود دارد و در صورت برقراری ارتباط مستمر با بازاریان و برخورد مناسب و ایجاد این حس که میراث فرهنگی دلسوزانه جهت تأمین منافع مردم و آن‌ها قدم برمی‌دارد، قطعاً شاهد کمک آن‌ها خواهیم بود، اما این نیروی عظیم به‌کلی از دید مسئولان میراث فرهنگی اصفهان به دور مانده به‌طوری‌که بازاریان میراث فرهنگی را در تقابل با خود می‌بینند.

طی بازدیدی که اخیراً از میدان نقش‌جهان داشتم با برخی از این بازاریان هم‌کلام شدم و متوجه شدم که آن‌ها به‌شدت به وضع موجود اعتراض دارند. آن‌ها از نامه‌های متعدد درخواست مرمت و رسیدگی فوری به وضعیت بازار خطاب به میراث فرهنگی و شهرداری سخن گفتند، نامه‌هایی که همگی بی‌نتیجه و بی‌جواب مانده است. یکی از این نامه ها در تاریخ ۱۳۸۱ خطاب به میراث فرهنگی نوشته‌شده و امروز چند از تن از امضاکنندگان آن فوت کرده‌اند، اما شکستگی طاق تیمچه هنوز پابرجاست. پس به توریست حق دهیم اگر ترجیح دهد به‌جای محلی پر از بی‌نظمی و آشفتگی بصری و اجتماعی و… شهر و کشوری را انتخاب کند که پر از نظم و پاکیزگی است.

یادداشت از: فریماه هوشیار، پژوهشگر و کارشناس ارشد مرمت ابنیۀ تاریخی.۷

مرتبط:

میدان نقش جهان اصفهان

مسجد جورجیر _قدیمی ترین مسجد اصفهان

از کوچه و پس کوچه های محله حکیم اصفهان که میگذری، روبروی یک سقاخانه و در ضلع شمال غربی مسجد حکیم،نمای آجری زیبایی مسحورتان می کند. سر در بلندی که نگاهتان را غرق پیچ و تاب نقوش با شکوهش می کند.سردر مسجد جورجیر یکی از قدیمی ترین بناهای تاریخی دوره دیلمی و نمونه بارز آجرکاری و گره سازی به سبک رازی از دوره سلجوقیان و قدیمی تر از گنبد تاج الملک در مسجد جامع عتیق اصفهان است .

با اینکه در ساخت این سردر خیال انگیز، رنگ و لعاب کاشی به کار نبرده شده است اما زیبایی نقوش و جلال و جمالش آدمی را به وجد می آورد.

این سردر زیبا روزگاری مردمان را به درون بنایی باشکوه به نام مسجد جامع جورجیر (گور گیر) یا مسجد جامع صغیر (در مقابل مسجد عتیق یا جامع کبیر) در انتهای بازار رنگرزان هدایت می کرده است؛ مافروخی در کتاب «محاسن اصفهان» در توصیف این مسجد آورده که این بنا توسط صاحب بن عباد ساخته شده و دارای شبستان ها، خانقاه ها، کتابخانه و مدارسی بوده است. وی متذکر می شود که این مسجد، از مسجد جامع اصفهان کوچک تر، ولی از آن زیباتر و مستحکم تر بوده است.

متاسفانه در پی حمله خانمان سوز مغول به ایران، بجز همین سردر، بقیه بخش های آن همچون مناره بی نظیر یک صد متری اش ویران شد و بعدها در دوران صفوی، مسجد حکیم به همت «حکیم محمد داوود» پزشک شاه عباس دوم در جای آن ساخته شد. اما این سردر با شکوه به عنوان نمونه ای عالی از هنر معماری دوران دیلمی، تنها بازمانده مسجد جورجیر است که برایمان به یادگار مانده است.

این سبک که از ری برخاسته، مبتنی بر استفاده از آجر در ابعاد کوچک برای ایجاد نقوش مختلف هندسی در کالبد بنا و تزیین چشمگیر آن بوده است. در سردر جورجیر، هنر آجرکاری در بخش های سازه ای و تزئینی به قوت و استادانه در دل یکدیگر به کار رفته است.

مسجد جورجیر توسط صاحب بن عباد ساخته شده و داراي شبستان‌ها، خانقاه‌ها، و مدارسي بوده است

نقوش یگانه به کار رفته در سردر جورجیر آمیخته ای است از طرح های خطی هفت شاخه، کتبیه های کوفی، طرح های گل و برگ، شمعدان های سه شاخه، نقوش پایه شمعدان، نقش لاله گون، طرح های هندسی، نقش هایی شبیه حروف عبری و پهلوی، شمسه هشت، درخت و  پرنده، غنچه های محدب، نقوش گیاهی بال مانند، تزیینات زنجیری، شمعدان هفت شاخه، و گل های سه پر لاله مانند که هر یک هماهنگ با دیگر نقوش در جای خود نشسته اند.

شاخص ترین ویژگی سردر جورجیر یک قوس شکنج یا کنگره ای بزرگ یازده پر بر فراز آن است که در نوع خود بی نظیر است و پشت بغل های آن با نقوش چلیپای ایرانی تزئین شده است. نمونه های کوچک تری از این کمان شکنج را با پنج پر بر فراز دو تاق نمای کوچک تر در دیواره های جانبی سردر می توان دید که در بالا و پایین شبدری پنج پر آن ها، نقوش شمسه هشت و نقوش شبیه حروف الفبای پهلوی و عبری به کار رفته است که نشانه ای از توجه سازندگان بنا به نمادهای ادیان گوناگون است.

از کتیبه سردر دیلمی جورجیر که به خط کوفی گچ بری شده بود، در طرف راست فقط عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» و در طرف چپ سردر، عبارت «بالقسط لاالله الا هوالعزیز الحکیم» برجای مانده و بقیه کتیبه از بین رفته است. در نماهای خارجی طرفین سردر و در داخل تاق نماهای آجری آن عبارات «لااله الاالله»، «محمد رسول الله»، «القدره لله»، «العظمه لله»، «سبحان الله»، «الحمد لله» به خط کوفی گچ بری شده و باقی مانده است.

 از پایین تا بالای فرورفتگی دیوار سمت راست بیرونی سردر، پنج جفت نقش شمعدان مانند تکرار شده است که در بالای هر هفت نقش شمعدان، کتیبه ای مستطیل شکل دربرگیرنده عبارات قرآنی به خط کوفی دیده می شود. در هر نقش شمعدان مانند، در طرفین یک شاخه اصلی، سه جفت شاخه با زاویه شکست ۹۰ درجه بر روی هم جاگرفته و لبه بالایی شاخه های دوم و سوم با گردشی نرم به بیرون خمیده شده است.

در پایین دیوار بیرونی چپ سردر، نقش دو جفت پرنده در دو ردیف (چهار پرنده) به نشانه چهار پدیده طبیعی نماد زندگی در فلسفه ایران باستان، در زیر یک درخت به چشم می خورد که به نظر می رسد تکرار نماد درخت زندگی و الهام گرفته از معماری ایرانی پیش از اسلام به ویژه معماری دوران هخامنشی و ساسانی باشد. یکی دیگر از نقوش جالب توجه دیوارهای جانبی، نقوش گیاهی تداعی کننده بال شاهین، پرنده نماد قدرت در ایران باستان و همچنین یادآور نماد فروهر است.

در دو طرف بالای درگاه ورودی و داخل نیم گنبد، دو پیلپوش متقارن پوشیده از نقوش گیاهی و هندسی هستند. استفاده از نقوش ترازو مانند در لابه لای نقوش گیاهی که یادآور «مهر ترازو دار» نماد دادگستری در ایران باستان هستند و تاکید در به کارگیری عبارت «قسط» در کتیبه گچ بری سردر، می تواند نشانه ای از کاربری دیگر بنای جورجیر به عنوان جایگاهی برای رسیدگی به مسائل حقوقی مردمان آن زمان باشد.

به این ترتیب به نظر می رسد که آمیختگی کم نظیر این نقوش در سردر جورجیر صرفا با هدف تزئین سازه به کمک نقوش متداول در معماری ایرانی نبوده و انتخابی هدفمند و دارای پیام خاص بوده است. به سخن دیگر، با توجه به سابقه همزیستی پیروان ادیان اسلام، یهود، مسیحی و زرتشتی در اصفهان و برپایه نقش های برجای مانده در سردر جورجیر، به نظر می رسد که بنای جورجیر در زمان خود کاربری فراتر از یک مسجد داشته و به عنوان «خانه ادیان» و به نشانه صلح و همزیستی پیروان ادیان گوناگون در اصفهان ساخته شده بود.

سردر جورجیر در مردادماه سال ۱۳۳۵ به همت و راهنمایی دکتر لطف اله هنرفر که در آن زمان ریاست اداره باستان شناسی اصفهان را بر عهده داشت،از زیر قشری ضخیم از کاهگل خارج شد و در همان دوران مرمت هایی بر روی آن صورت گرفت.

متاسفانه در حال حاضر نه تنها تدابیری جدی برای حفاظت و مرمت دوره ای این میراث بی مانند اندیشیده نشده است بلکه به خاطر بی توجهی سازمانهای مسئول، اطراف این سردر یگانه به زباله دانی اهالی محل تبدیل شده است و به واسطه نفوذ رطوبت آب های سطحی،بخش های پایینی این بنا به شدت دچار نم کشیدگی شده و در حال تخریب است.امیدواریم بزودی با همت مسئولان اقدامات عاجلی برای حفظ این بنای بی نظیر صورت گیرد.

مرتبط:

مسجد جامع اصفهان