شهر زیرزمینی سامن جنوب غربی شهرستان ملایر و در شهر سامن واقع شده‌است. این شهر در سال ۱۳۸۴ به‌طور اتفاقی کشف شد.

در شمال غربی شهرستان ملایر و در بخش سامن، شهری در دل زمین نهفته است که معماری و قدمت تاریخی این شهر گویای عظمت و تاریخ استان همدان است، شهر زیرزمینی سامن با وسعتی حدود سه هکتار به دست پیشینیان ایرانی قبل از دوره اشکانیان در دل زمین کنده شده‌است. نوع ساخت و معماری و قرار گرفتن راهروهای دست کند سامن نه تنها در ایران بلکه در دنیا بی نظیر و منحصر به فرد است و سال‌ها پیش از این محلی‌های این منطقه اذعان داشتند که زاغه‌هایی در دل زمین نهفته است اما متأسفانه کارشناسان میراث فرهنگی موفق به ورود به شهر زیر زمینی سامن نشده بودند و نمی‌دانستند که راه ورود به این منطقه کجا است.در سال ۱۳۸۴ بود که شرکت مخابرات استان همدان به فضاهای شهر زیر زمینی سامن برخورد کرد و راه ورودی نمایان شد و بر همین اساس کارشناسان میراث فرهنگی استان همدان وارد کار شدند و راه‌های ورودی ایمن سازی و در سال ۱۳۸۶ اولین فصل کاوش در دست کندهای سامن آغاز شد.

در حال حاضر اطلاعی از تاریخ دقیق این شهر در دست نمی‌باشد اما طبق بررسی‌های اولیه احتمال می‌رود قدمت این مکان به قبل از سلسله اشکانیان باز گردد. احتمالاً وسعت این شهر در زمان مهرداد یکم در حدود (از ۱۶۰ تا ۱۳۰ پیش از میلاد) به بیشترین حد خود رسیده باشد و برای انجام مراسم مذهبی درست شده باشد. وسعت این شهر بیش از ۳ هکتار برآورده شده است که در حال حاضر حدود ۲۵ اتاق این شهر کشف شده است. به علت رطوبت زیاد بخش عظیمی از این مکان هنوز در دل سنگ‌ها پنهان باقی‌مانده است. بخش‌های کشف نشده عموماً در عمق ۶ متری و بعضاً بیشتر قرار دارند که کار را برای باستان شناسان سخت می‌کند. این مکان به مرور در دوره‌های تاریخی وسعت گرفته و اتاق‌ها و راهروهای این شهر قدمت‌ها متفاوتی دارند. به نظر می‌رسد آنچه در حال حاضر از این مکان کشف شده تنها بخش کوچکی از این شهر باشد. به احتمال زیاد این فضا نخستین بار به منظور انجام مراسم مذهبی خاصی، احتمالاً میترائیسم، بر پایه پرستش «میترا» ایزد ایران باستان و خدای خورشید، مورد استفاده بوده شواهد و مدارک موجود حاکی از آن است که مراسم مذهبی به صورت پنهانی در زیر زمین انجام می‌گرفته است و برخی از کانال‌های این فضا احتمالاً برای تدفین قربانیان مذهبی و یا بزرگان ادیان مورد استفاده قرار می‌گرفته.
دالان‌های متعددی با راهروها و اتاق‌ها در یک صخره عظیم گرانیتی پنبه‌ای در دوره‌های مختلف به وسیله پتک‌ها و قلم‌های سنگی حفر شده است و بقایای زیادی از حضور انسان‌ها در این ساختار مشاهده می‌شود.

دوره های تاریخی
طبق بررسی های صورت گرفته این شهر در طول تاریخ شاهد سه دوره استفاده بوده است.

دوره اول
علت شکل گیری این شهر پنهان به دوره اول باز میگردد که طبق بررسی ها هسته اولیه شهر قدمت بیشتری از برخی از کانال ها و اتاقک های اطراف شهر دارد.این احتمال وجود دارد که این شهر برای انجام مراسمی خاص میترائیسم به طور پنهان درست شده است.

دوره دوم
در این دوره از تاریخ بیشترین استفاده از این مکان صورت گرفته در این دوره مربوط یه سلسله اشکانیان میباشد. با اینکه حفر این مکان بسیار پیش تر از اشکانیان صورت گرفته امام استفاده مستمر و به نوعی دوران اوج خود را در زمان اشکانیان سپری کرده است.

دوره سوم
دوره سوم دوره افول این مکان باستانی میباشد که به نظر میرسد با کاسته شدن قدرت پادشاهان ایران هم زمان میباشد.در این دوره از این مکان به عنوان پناهگاه و تدفین مردگانی خاص استفاده میشده است. این دوره از زمان حمله اعراب به ایران وجنگ نهاوند تا جنگ جهانی اول و حتی دوره دوره قاجار ادامه داشته است. و موردی که همه باستان شناسان در مورد آن اتفاق نظر دارن مجهول بودن این شهر در تمام سه دوران خود است. به طوری که این مکان توسط افراد خاص مورد استفاده قرار میگرفته و عموم مردم از این مکان مرموز اطلاع نداشته اند.

مرتبط:

افزایش خانه‌های بوم گردی ملایر

سفر به ملایر

ملایر؛ شهر باغ‌های آلبالو