رضا دبیری نژاد در گفت‌وگو با ایسنا درباره ویژگی های بارزی که یک راهنمای موزه بایستی در استان بوشهر (سرزمین آرمیده بر دریای خلیج فارس) پررنگ بکند، گفت: اول از همه اینکه یک راهنمای موزه هر کجا که می خواهد باشد باید بر موزه و امکانات ارتباطاتی خودش مسلط باشد. یعنی فن بیان خوبی داشته باشد؛ اطلاعات خاص خودش و چگونگی جذب مخاطب و موارد دیگر را بتواند رعایت کند و بتواند در واقع میزبان خوبی باشد.

این کارشناس بیان کرد: در خصوص موزه بوشهر، یک راهنما باید فرهنگ بوشهر و مردم بوشهر را نمایندگی کند، همین خصلت های مهمان داری، خصلت های فرهنگی مردم بوشهر را در خودش داشته باشد. از طرف دیگر بتواند بر فرهنگ بومی خودش مسلط باشد. حتی در هر موزه ای که می خواهد باشد، چه موزه تاریخی، چه پزشکی، چه دریانوردی که نسبت فرهنگ بوشهر با موزه خودش را هم بفهمد و آن را روایت بکند؛ یعنی من می خواهم بوشهر را به روایت تاریخ پزشکی بفهمم، من می خواهم بوشهر را به روایت دریانوردی بفهمم، من می خواهم بوشهر را به روایت باستان شناسی بفهمم.

وی با اشاره به جاذبه ها و پتانسیل های بالقوه استان بوشهر افزود: هر کدام از این موزه ها قرار هست پنجره ای باشند به جهان فرهنگ بوشهر و راوی این پنجره بایستی راهنمایان باشند. هر راهنمایی در هر موزه ای باید این کار را بکند و برای همین به نظرم یک راهنما باید کشف کند؛ نسبت فرهنگی خودش را با موزه خودش و این کشف یک چیز نیست، بلکه مدام می تواند باز کشف شود.

معاون فرهنگی و رئیس اداره موزه و موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک تاکید کرد: نکته بعدی که امروزه ما از موزه ها متوقع هستیم این است که به حال امروز و مثل آینه پیدا کنند. راهنما باید بلد باشد که چطور بین آن فرهنگی خودش و شرایط موزه خودش با مخاطب خودش حتی مخاطب هایی که بومی نیستند و از جای دیگر می آیند، این نسبت را برقرار کند. یک راهنمای موزه باید بگوید فرهنگ بوشهر چه چیزی دارد که به یک گردشگر بدهد و یک گردشگر که به بوشهر می‌آید به ارمغان با خودش ببرد؟ پس راهنمای موزه باید آن چیز را کشف کند و نسبت به فرهنگ بوشهر آن را عرضه کند تا مخاطب با خودش ببرد.

این کارشناس موزه داری خاطرنشان کرد: به نظر من خود بوشهر همه چیزش با هم یک ظرفیت و پتانسیل هست، مثل یک منشور است که می شود از جنبه و زوایای مختلف به آن نگاه کرد. برای همین به نظر من مهمترین ویژگی این است که موزه های بوشهر باید بی دیوار باشند، نباید خودشان را محدود بکنند به دیوار و فضای داخلی ساختمانشان. بلکه بتوانند آن را مثل یک قلب تپنده به کل شهر پمپاژ کنند و در واقع آن و موضوعی که با آن ارتباط دارند و درگیر هستند را به همه جای شهر بسط دهند، یعنی روایتی را بسازند که از موزه شروع می شود و به همه جای شهر کشیده می شود.

دبیری نژاد در پاسخ به اینکه برای جذاب‌تر کردن موزه های این منطقه باید بیشتر بر چه چیزی تمرکز کرد، اظهار کرد: شهر بوشهر ظرفیت های خاص خودش را دارد، مثل همه جای جنوب که به نظر من مغفول مانده؛ به غیر از جنبه های تاریخی و باستان شناسی، به نظر من جنبه های فرهنگ عامه، مهمترین ظرفیت فرهنگی بوشهر است و ما کمتر به آنها توجه کردیم و کار کردیم و به همین دلیل هم مغفول مانده است.

کارشناس ارشد ایران‌شناسی ادامه داد: مثل آیین ها که امکان گردشگری تقویمی یا زمانمند را ایجاد می کند. مثل خوراکی ها که می تواند یک شهر خلاق غذا ایجاد کند و جاذبه‌های خاص خودش را دارد. به همین دلیل می‌تواند گردشگری خوراک ایجاد بکند. همین طور موسیقی که شهره هست و هر کسی که به بوشهر می آید می‌خواهد با این موسیقی رو در رو شود، اما کجا باید به طور متمرکز و به طور پیوسته با آن روبرو شد؟

کارشناس ارشد ایران‌شناسی عنوان کرد: به نظر من این افسانه‌ها، باورها، این موسیقی، غذا و حتی طبیعت و آیین‌ها را می‌شود با هر موزه ای نسبت پیدا کند. موزه دریایی هم می‌تواند راوی آیین‌های دریایی و موسیقی مرتبط با خود و یا غذاهای دریایی باشد، موزه پزشکی هم راوی نسبت غذا به پزشکی، موسیقی و پزشکی و آیین‌های درمانی با پزشکی را روایت کند. یعنی لازم نیست حتما موزه جدیدی باشد، بلکه این موضوعات را حتی در موزه های موجود دید، به نظرم بافت تاریخی بوشهر این ظرفیت را دارد که موزه های مشخص و متمرکز به عبارتی مثل یک شبکه به هم تنیده باشند و یک بافت فرهنگی ایجاد کنند، یک محله فرهنگی که هر کدام به یک جنبه‌ای می پردازد و با آن ها بده و بستان شود، از این جهت جنبه کارآفرینی و پویایی برای گردشگری و ارتقا شهر فراهم کند.

وی در پاسخ به اینکه چقدر به آموزش درست و تربیت راهنماهای موزه معتقد هستید، توضیح داد: شکی وجود ندارد که همه راهنمایان نیازمند آموزش هستند و یادمان باشد که این ها یک سطح مبانی دارند که باید یاد بگیرند ولی آموزش در هر حوزه به ویژه در حوزه فرهنگی و اجتماعی یک امر سیال و پیوسته است، همه ما نیازمند آموزش و کشف جدید و بازتعریف خودمان هستیم. چون که پدیده های ما، پدیده های مفهومی و سیالی هستند و موزه نیز یک امر سیال هست و دارد خودش رو مدام تعریف می کند. گردشگری هم امر سیالی هست. نمی شود گفت اگر من یک بار آموزش دیدم دیگر بس است و کفایت می کند. همه ما دانش هایمان رو به گسترش است و باید این دانش‌ها را مدام آموزش ببینیم و قطعا این آموزش ها کمک می کند که ما افرادی توانمندتر، خلاق تر و جذاب‌تر باشیم و حوزه حرفه ای خودمان را بالنده تر پیگیری کنیم.

رئیس اداره موزه و موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با تشریح مهمترین عوامل موثر جهت افزایش سطح رضایت گردشگر و بازدیدکننده در جنوب کشور و بوشهر، عنوان کرد: همیشه به غیر از بحث اقامتی و عوامل رفاهی و امکانات در حوزه گردشگری، اقامتگاه ها، رستوران ها و رفت و آمد ها، یک آن فرهنگی در آن روییده و حال خوبی است که مردم آن شهر عرضه می کنند و این بهترین چیزی است که به یادگار می ماند و اینکه یک شهر می تواند میزبان خوبی باشد. در بوشهر ذاتا این موضوع وجود دارد و باید تبدیل به یک برنامه  پایدار شود. نکته بعدی اینکه در این روایت هایی که ذاتا خودآگاهی وجود دارد ما چطور به یک ظرفیت، برنامه و جاذبه تعریف کنیم. بوشهر ظرفیت های بسیاری دارد که به دلیل روایت نشدن نادیده مانده و باید آن ها را کشف و روایت کرد که قطعا می تواند رضایتمندی بیشتری برای گردشگران ایجاد بکند.

رضا دبیری نژاد با اشاره به نقش سمن ها و افراد داوطلب در جهت بهبود و توسعه برنامه ریزی و افزایش سطح رضایت بازدیدکنندگان موزه گفت: یکی از کلیدواژه های مهم این است که موزه ها دیگر متعلق به یک فرد، سازمان، یا نهاد نیستند؛ بلکه متعلق به کل جامعه است و این جامعه بایستی این حس تملک را داشته باشد، که این موارد را مطالبه گری بکند و از این داشته های فرهنگی استفاده کند. به عبارتی واسطه گری که می تواند حق شهروندان را ادا کند سمن ها هستند که به نمایندگی جامعه می توانند مطالبه کنند و این موزه ها را به عنوان گنجینه های اجتماعی، گنجینه های فرهنگی و بومی بخواهند و نگذارند آن ها مغفول و رها شوند.

وی افزود: مهم این نیست که سازمان ها چکار می کنند، مهم این هست که مردم جامعه حق و سهمشان را بفهمند و بخواهند و اگر بخواهند موزه ها مجبور به واکنش هستند، از این مطالبه گری موزه ها نمی خواهند کاری بکنند، خود مردم می توانند حامی و راوی باشند. مردم می توانند کلی گنجینه ها و روایت هایی که در خودشان دارند بفهمند و به موزه های شهر اضافه کنند و موزه های شهرشان را بالنده تر بکنند. خود افراد داوطلب می توانند راوی های جذاب و داوطلب شهرشان باشند. آن بخش مردمی، مهمان نوازی، و آن بخش های تخصصی را به موزه ها دنبال کنند و از این طریق موزه ها به جزایر منفعل و دور از جامعه تبدیل نشوند. وقتی افراد داوطلب هستند و سمن ها آنها را وارد موزه می کنند دیوار موزه ها و اختلافشان با افراد شکسته می شود و تبدیل می شوند به بخشی از جامعه و وقتی بخشی از جامعه شوند؛ مرتبط با نیازها و شرایط جامعه واکنش نشان خواهند داد.

این کارشناس موزه داری با توضیح لزوم بهتر نشان دادن مولفه های اثرگذار فرهنگ بوشهر به گردشگر گفت: امروزه ما چون موزه ها را یک پدیده اجتماعی می دانیم دیگر به مجموعه ها و آثار موزه ها بسنده نمی کنیم و حتی با این دیدگاه که موزه ها دارند به سمت مخاطب محوری می روند و به نیاز مخاطب توجه داشته باشند. برای اینکه این موزه ها به پدیده های یکبار مصرف تبدیل نشوند و بتوانند با جامعه در حال تحول ارتباط برقرار کنند نیازمند رویدادهای نو به نو هستند. برای همین که امروزه ما می گوییم موزه ها در مرحله رویداد محوری هستند، رویدادها و ایونت ها (events) که می توانند موزه ها را به جاذبه های مدام تبدیل بکنند که حتی شما یک بار، یا دو بار به موزه رفته باشید، به خاطر آن رویداد دوباره به آن موزه بروید.

دبیری نژاد ادامه داد: اجرای یک آئین، برنامه فرهنگی، سخنرانی، نشست که آن برنامه بهانه ای می شود که موزه ها به یک پاتوق تبدیل شوند. به یک پاتوق اجتماعی، پاتوق فرهنگی و… البته برگزاری موضوعات مرتبط؛ یادمان باشد، نه هر برنامه و به هر قیمتی، بلکه هر موزه برای خودش یک برنامه و موضوعی دارد. حال می شود نسبت به این موضوع و حریم موضوعی برنامه ها، جشنواره ها و ایونت ها و رویدادهایی تعریف کرد که داخل موزه یا حتی خارج از موزه برگزار بشود.

رئیس موزه ملک تصریح کرد: امروزه خیلی از موزه ها سعی می کنند از طریق ایونت ها و رویدادهایی که خارج از موزه هستند ولی از سوی موزه برگزار می شود، خودشان را به نهادهای فعال اجتماعی تبدیل کنند. در بخش های قبلی گفتم نسبت خوراک، سلامت و پزشکی، نسبت آئین در سلامت و پزشکی و موسیقی و این ها هر کدام می توانند برای رویدادها و ایونت های مختلف در این منطقه باشند تا دیگر به شمایل و قالب های رسمی آنجا، مثلا پزشکی بسنده نکنند. به نظر من ظرفیت های خیلی خوبی وجود دارد تا موزه به یک موزه رویداد محور  و جذاب تبدیل شود.

منبع:ایسنا