حرمت‌الله رفیعی ـ رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران ـ با تایید این خبر گفت: سیدابوالقاسم مهاجری متولد سال ۱۳۰۳ بود که بر اثر کهولت سن، صبح امروز (شنبه ۱۱ اردیبهشت‌ماه) درگذشت.

مهاجری داستان راه‌اندازی نخستین آژانس مسافرتی در ایران را این‌گونه روایت کرده بود: «از سال ۱۳۲۱ به عنوان حسابدار یک شرکت تجاری به نام حاج‌شیخ‌ فیض‌مجد و پسران شروع به‌کار کردم. شرکت حاج‌شیخ فیض‌مجد و پسران در شهر زاهدان با اجازه وزارت خواربار (در دهه ۲۰ وزارت خواربار در ایران وجود داشت) به ارتش اشغالگر انگلیس گندم می‌فروخت و اینجانب به عنوان حسابدار، سروکارم با افسران هندی بود. در سال‌های ۲۱ تا ۲۳ نزد یکی از کارکنان بانک شاهنشاهی که در کلکته هندوستان درس خوانده بود به یادگیری زبان انگلیسی پرداختم که به دلیل سابقه کاری‌ام بسیار موفق بودم و می‌توانستم متون انگلیسی را بخوانم و به آسانی بفهمم و صحبت کنم. در آن دوران نشریات و مجلات انگلیسی‌زبان از هندوستان به دستم می‌رسید. در آن‌ها تبلیغات تورهای مسافرتی شرکتی به نام Thomas Cook دهلی به‌چشم می‌خورد که بسیار برای من جالب بود، اما نمی‌دانستم آژانس مسافرتی چیست و ماهیت کارش چگونه ‌است. در اوایل سال ۱۳۲۴ از یکی از افسران هندی همکارم در این مورد اطلاعاتی کسب کردم و با آدرسی که در آگهی درج شده بود مکاتبه کردم و از این راه اطلاعاتم به تدریج زیاد شد.

در همان سال همان افسر هندی که متوجه علاقه من به این کار شده بود، گفت تو که به این کار علاقه داری بیا تا نمایندگی فروش بلیت راه‌آهن هندوستان را که هفته‌ای دوبار بین کویته و زاهدان رفت و آمد داشت و مسافر و بار حمل می‌کرد برایت بگیرم. در آبان‌ماه ۱۳۲۴ مرا به رییس راه‌آهن آن‌جا معرفی کرد و من اطلاعات زیادی را از ایشان به‌دست آوردم. اول دی‌ماه ۱۳۲۴ رییس راه‌آهن در زاهدان به من گفت دفتر راه‌آهن در دهلی‌نو نسبت به واگذاری نمایندگی به تو موافقت کرده، در حالی که من تا آن تاریخ از جریان کار بی‌اطلاع بودم و در این‌باره درخواستی هم نکرده بودم، از این پیشامد بسیار متعجب شدم و در ابتدا به دلیل این‌که در جایی مشغول به کار بودم، تصمیم گرفتم با مدیر شرکت مشورت کنم شاید که ایشان با این کار مخالفت داشته باشند. فردای آن روز بعد از مراجعه به دفتر مدیر شرکت، قبل از آغاز هر مکالمه‌ای ایشان نمایندگی راه‌آهن را به من تبریک گفت و گفتند چنان‌چه به کمک مالی نیاز است، همراهی می‌کنیم. همان روز عصر دفتری جنب مسجد اصلی شهر اجاره کرده و با همکاری برادرم محمد مهاجری و کارمند هندی‌زبان آن دفتر را افتتاح کردیم. این آغاز بعدا پایه‌گذار آژانس شد.»

تاریخ شروع به‌کار این آژانس مسافرتی در ایران ۱۱ دی‌ماه ۱۳۲۴ اعلام شده است.

مهاجری در این این گفت‌وگو که سال ۱۳۹۸ در نشریه صنعت و توریسم منتشر شده، درباره امتیاز فروش بلیت هواپیما در آژانس مسافرتی توضیح داده بود: در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۲۳ خبر آغاز فعالیت و پرواز هواپیمایی ایران در روزنامه‌ها به چاپ رسید. این شرکت (ایران ایر) در آن سال توسط عده‌ای از بازرگانان و اشخاص سرشناس آن ‌روز که غالبا سیاستمداران معروف و سرمایه‌داران بنام بودند پایه‌گذاری شده بود. شرکت هواپیمایی ایران در بدو امر هفت یا هشت فروند هواپیمای داکوتا DC3 را که باقی‌مانده از جنگ دوم جهانی بود از شرکت TWA آمریکا خریداری کرده بود. در این زمان من از آقای مهدی ارباب‌یزدی که نماینده مجلس شورای ملی از زاهدان بود، تقاضا کردم به مدیران شرکت هواپیمایی ایران توصیه لازم را کرده تا نمایندگی هواپیمایی ایران در زاهدان را که قرار بود هفته‌ای یک پرواز داشته باشد به ما واگذار کنند. توصیه ایشان موثر افتاد. به زاهدان برگشتم تا فعالیت در این حرفه نو را آغاز کنم. در آن زمان فرودگاه زاهدان دارای باند بسیار خوبی باقی‌مانده از جنگ جهانی دوم، ولی فاقد تجهیزات ساختمانی بود، یعنی در واقع بیابانی بود که هفته‌ای یک پرواز مشهد – زاهدان در آن انجام می‌شد. در اثر کمبود امکانات، مشکلات زیادی وجود داشت.

در آن زمان شایع شده بود که نمایندگی شرکت هواپیمایی ایران قراردادش را با نمایندگی آبادان فسخ کرده و در پی یافتن نماینده مطمئن است. فورا خودم را به تهران رساندم و با مراجعه به هواپیمایی ایران و مذاکره طولانی موفق به کسب نمایندگی آبادان شدم.»

مهاجری در سال ۱۳۳۷ ورود گردشگران خارجی به ایران را آغاز کرد. اولین گروه خارجی او شش نفر بود اما تا ۱۰ سال بعد، جمعیت این گردشگران به ۳۰ هزار نفر رسید. از سال ۱۳۴۲ اجرای تور در خارج از کشور را آغاز کرد. او گفته بود: اولین تور خارجی به کشور مصر با حدود پنج نفر گردشگر ایرانی برگزار شد.

منبع: ایسنا