همدان تالاب ها از گذشته های دور از اهمیت ویژه ای برخوردار بودند به طوریکه محل زندگی گونه ها و پرندگان مهاجر زیادی محسوب می شده و کمک زیادی به بقای نسل پرندگان مهاجر می کردند اما چند سالیست با حفر چاه های عمیق، کشاورزی بی رویه، تغییر اقلیم و گرم شدن کره زمین ناخواسته بسیاری از تالاب ها خشک و به منبع گردوغبار در برخی از استان ها تبدیل شده اند.

استان همدان دارای ۲۷ تالاب است و در این تالاب‌ها بیش از ۴۰ گونه پرندگان در آبگیرها و کنار آبگیرها شناسایی شده است. هر ساله پرندگان کوچ‌رو در فصل کوچ به سوی تالاب‌های استان همدان می‌آیند. در میان آنها شماری از گونه‌های بسیار کمیاب جهانی دیده می‌شود بنابراین می‌طلبد با حفاظت از تالاب‌ها در حفظ این گونه ها کوشید به طوریکه می توان گردشگری تالاب را راه انداخت و با آموزش و استفاده از مردم محلی از تالاب‌ها مراقبت کرد.

معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان درباره وضعیت تالاب‌های استان  با بیان اینکه در سالجاری شاهد تنوع و تعدد گونه های پرندگان در تالاب های استان بودیم، اعلام کرد: در استان همدان سه تالاب طبیعی و سه تالاب مصنوعی وجود دارد.

مهدی صفی‌خانی درباره تالاب های مصنوعی گفت: سدهایی که در سطح استان وجود دارد با هدف تأمین آب شرب مردم ایجاد شده و چنانچه کارکردهای تالاب را داشته و از اولویت های محیط زیستی برخوردار باشند همانند سد اکباتان، سد آبشینه و تالاب شیرین سو زیستگاه پرنده ها خواهند بود.

وی درباره تالاب های طبیعی استان نیز بیان کرد: تالاب های طبیعی استان از جمله تالاب پیرسلمان و چم‌شور اسدآباد و آق گل ملایر به صورت فصلی هستند؛ یعنی در شرایطی که وضعیت جوی مناسب باشد، احیا و پرآب شده و در فصول خشکی به علت نفوذ و تبخیر آب خشک می شوند.

به گفته معاون فنی اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان همدان، تفاوتی که شرایط جوی امسال با سال های قبل داشت در این بود که بارش های بهاره خوبی صورت گرفت و همه تالاب ها پرآب شدند.

وی اظهار کرد: تالاب پیرسلمان اسدآباد تالاب کوچکی است که معمولاً کم آب بوده و امسال با اقدامات اداره حفاظت محیط زیست در راستای حفر و پاکسازی چشمه جوشان این تالاب، آب این آب‌بند به صورت همیشگی برقرار شده و هم‌اکنون زیستگاه موجودات زیادی شده است.

صفی‌خانی درباره تالاب چم‌شور اسدآباد نیز تصریح کرد: این تالاب به صورت فصلی وجود دارد که به واسطه عدم دست‌کاری بشر، حالت طبیعی خود را حفظ کرده اما به خاطر فشارهایی از ناحیه بشر در برداشت های بی رویه و تغییر اقلیم در فصول گرم خشک می شود.

این مقام مسئول ادامه داد: تالاب آق گل ملایر در مرز مشترک ملایر و خُنداب اراک قرار دارد که چند سالی خشک بود اما با دغدغه مردم و پیگیری مسئولان آبگیری شد و خوشبختانه با بارش های بهاره وضعیت خوبی از این تالاب را شاهد هستیم.

وی در پاسخ به این سوال که با آبگیری سد نعمت آباد اسدآباد چند مدت طول می کشد تا پرندگان این زیستگاه را برای سکونت انتخاب کنند؟ گفت: تغذیه مناسب، اعتماد پرنده، شرایط آب و هوایی و پناهگاه مناسب باعث لانه گزینی پرندگان می شود و به محض ساخت سد، پرندگان مستقر نمی شوند و زمان زیادی به طول می انجامد.

صفی خانی تأکید کرد: خوشبختانه با شرایط جوی امسال در تالاب های استان شاهد تنوع گونه ای و افزایش پرندگان زیادی بودیم که دارای جذابیت های زیادی برای گردشگران است.

یکی از فعالان حوزه محیط زیست و گردشگری نیز درباره تالاب طبیعی پیرسلمان اسدآباد به خبرنگار ایسنا گفت: از آنجایی که تالاب پیرسلمان در کنار امامزاده ای با همین نام قرار دارد، از این رو همواره زباله های زیادی گریبانگیر این تالاب است و از طرفی روستائیان مجاور تالاب حق آبه زیادی مطالبه می کنند که این امر باعث کم شدن آب این تالاب شده و به نوعی می توان گفت مردم نسبت به وجود این تالاب و منبع مهم گردشگری، بی اهمیت هستند.

بهنام نادری ادامه داد: تالاب آق گل ملایر را هم می توان بزرگترین دریاچه استان همدان نام برد که تا چند سال پیش به کلی از اذهان مردم خارج شده بود تا اینکه مردم با تشکیل کمپین و تشکل های مردمی برای حفظ و بقای این تالاب ارزشمند، مرکز توجهات را به این نقطه روانه کردند.

وی اضافه کرد: تالاب آق گل دارای ۳۰۰۰ مترمربع وسعت است که در هنگام خشکسالی باعث ایجاد گردوغبارهای فراوان و در نتیجه از بین رفتن محصولات کشاورزی می شود و از طرف دیگر روستاهای اطراف این تالاب دارای چاه های غیرمجاز فراوانی هستند که ناخواسته باعث خشک شدن این تالاب می شوند.

نادری بیان کرد: اهالی روستای خُنداب اراک معتقد هستند که از گذشته های دور این تالاب حق آب نداشته اما همدانی ها برخلاف این ادعا را دارند و در تلاش هستند که در کارگروه های مختلف حق آبه ای برای این تالاب درنظر بگیرند.

وی تأکید کرد: بزرگترین مزیت این تالاب این است که دو قلعه تاریخی واقع در روستای اسلام آباد که در مجاورت تالاب قرار دارد، می تواند ظرفیت گردشگری مهمی محسوب شود و با ساخت سازه های پرنده نگری کمکی به کسب و کار محلیان این منطقه کرد که در صورت تحقق این امر مردم روستا خود، حافظان تالاب خواهند شد.

وی بی اهمیت بودن مردم نسبت به تالاب ها را از مشکلات اصلی این مناطق عنوان کرد و ادامه داد: متأسفانه بیشترین چاه های غیرمجاز حواشی این تالاب در روستای توتل قرار دارد به طوریکه اهالی این روستا سالانه چهار بار یونجه برداشت می کنند و اهمیتی به آب های زیرزمینی نمی دهند.

این فعال محیط زیست ادامه داد: در دولت نهم و دهم، تالاب آق گل به عنوان یکی از مناطق نمونه گردشگری شناخته و مقرر شد که سرمایه گذاران در این منطقه ورود پیدا کرده و کسب و کار ایجاد کنند که متأسفانه استقبالی صورت نگرفت و به تازگی متوجه شدیم که این منطقه از لیست خارج شده این در حالیست که کهن ترین موجود زنده امسال توسط یکی از عکاسان همدانی «ایمان حامی خواه» در آن تالاب پیدا شد و گونه های متفاوت پرندگان نیز این تالاب را برای زندگی انتخاب کرده اند.

وی تصریح کرد: اگر در چنین تالاب هایی همواره آب وجود داشته باشد نیزارها رشد کرده و محل مناسبی برای تخم گذاری پرندگان در بهار خواهد شد.

نادری درباره تالاب شیرین سو نیز گفت: همواره محیط زیست و شرکت آب منطقه ای بر روی تالاب شیرین سو اختلاف دارند و هر یک ادعای مالکیت این تالاب را دارند اما واقعیت این است که تالاب شیرین سو زادگاه سنجاب های ایرانی و یکی از بی نظیرترین زیستگاه ها برای سنجاب نگری است.

وی ادامه داد: متأسفانه در برخی از موارد اهالی محلی و یا مسافران با خودرو به کنار تالاب رفته و با صداهای بلند ضبط خودروهای خود، آرامش محیط را از بین می برند در صورتی که این تالاب می تواند به یکی از سایت های مهم پرنده نگری تبدیل شود.

این فعال گردشگری با گلایه از عدم مطالبه گری مسئولان، اعلام کرد: متأسفانه مسئولان ما به برنامه های بلندمدت توجه نمی کنند به طوریکه اگر سایت های پرنده نگری برقرار و از اهالی بومی منطقه به عنوان راهنما استفاده شود، کمک زیادی به رونق اقتصادی و گردشگری منطقه خواهد شد.

وی گریزی به تالاب های مصنوعی و همان سدهای استان زد و بیان کرد: امن ترین تالاب مصنوعی همدان، سد آبشینه است که به علت داشتن حفاظ و تردد کم مکان مناسبی برای پرندگان محسوب می شود.

نادری خاطرنشان کرد: باید به این نکته توجه داشت پرندگانی که در پاییز به همدان سفر می کنند، این استان را به عنوان مقصد خود درنظر ندارند و از سیبری به سمت خلیج فارس در حرکت هستند و چند روزی را مهمان تالاب های ما خواهند بود و در بهار نیز به علت اینکه تالاب بزرگ نداریم پرنده زیادی مهمان ما نخواهند بود.

وی ادامه داد: تا زمانی که مردم از کاری متنفع نشوند، کاری انجام نمی دهند از این رو باید گردشگری را در کنار تالاب ها رونق داد تا مردم به فکر محافظت از تالاب ها باشند.

وی تأکید کرد: در کل استان همدان تنها ۷۰ محیط بان وجود دارد که نسبت به وسعت استان بسیار کم است و اغلب این افراد زمان کافی برای سرکشی به تالاب ها و مراقبت از آنها را نخواهند داشت، از این رو باید با کمک و آموزش مردم محلی از تالاب های استان مراقبت کرد.

منبع:ایسنا