نوشته‌ها

رونمایی از مولاژهای”جام ارجان” در شیراز

طی مراسمی از مولاژهای “جام ارجان” ساخته شده توسط یکی از هنرمندان شیرازی مستقر در گذر فرهنگ و هنر سنگ سیاه رونمایی شد.

یکشنبه ۲۰ تیر طی مراسمی با حضور جمعی از مسئولان دوایر فرهنگی و هنری، ۶ مولاژ برنزی جام ارجان، که توسط یکی از هنرمندان شیرازی و به سفارش موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر کمیته ملی المپیک، قلمزنی و دوات‌گری شده است، رونمایی شد.

این اثر هنری به دست استاد سید احمد حمیدی، هنرمند توانا و پیشکسوت قلمزن استان فارس خلق شده و قرار است سفیر ایران در موزه ۶ کشور جهان باشد.

سید احمد حمیدی در خصوص ساخت این اثر هنری، گفت: روزی که از موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر برای بازدید آمده بودند من مشغول ساخت ۳ تندیس برای مسابقه شهروند نمونه بودم که در آن زمان بحث جام ارجان مطرح شد با توجه به اینکه ۵ سال پیش یک نمونه از آن را ساخته بودم این موضوع را به من سپردند.

وی اضافه کرد: یکی از مشکلات در دسترس نبودن طرحی مناسب و با کیفیت از جام بود، به همین دلیل بخش پژوهشی کارگاه در این موضوع ورود و طرحی را پیدا کرد و بعد از آن اولین اثر تولید و به تهران ارسال شد.

استاد صاحب سبک قلمزن شیراز با اشاره به اینکه علاوه بر طرح اولیه، ۶ جام برای ارسال به موزه سایر کشورها تولید شده است، افزود: یکی از جام‌ها در اندازه اصلی کار یعنی ۴۳.۵ است که به موزه سوئیس ارسال می‌شود و ۵ اثر دیگر برای ارسال به موزه‌های المپیک و توکیو ارسال می‌شود.

این پیشکسوت عرصه هنرهای تجسمی مدت زمان ساخت این آثار را یک ماه اعلام و اضافه کرد: در این یک ماه اعضای کارگاه به صورت شبانه روزی کار کردند و امروز برای اعزام به کمیته ملی المپیک ارسال می‌شود.

امیرحسین حکمت‌نیا، مدرس و پژوهشگر تاریخی و گردشگری نیز گفت: ارجان یا ارگان منطقه باستانی در غرب فارس تاریخی است که بهبهان امروزی حساب می‌شود جام ارجان در ۱۸۰۰ سال گذشته متعلق به استان فارس و نشانه زندگی، پویایی و ورزش بوده است.

وی گفت: این جام یکی از نشانه‌های هنر ایرانیان در ۳ هزار سال گذشته است که از عیلام جدید به یادگار مانده و از آن سینی، جام و حلقه ارجان باقی مانده است که به عنوان نشانه هویتی شناخته می‌شود.

حکمت‌نیا با بیان اینکه انتخاب جام ارجان به عنوان مظهری از ورزش انتخابی عالمانه است، افزود: این هنر از فارس زیبای ما برخاسته است و می‌تواند معرف واقعی فرهنگ و هنر این سرزمین باشد.

مجتبی گواهی، مدیرعامل موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر در بافت تاریخی شیراز نیز در این مراسم گفت: میراث فرهنگی ملموس بدنه و کالبد آثار و بناهای تاریخی و میراث فرهنگی ناملموس روحی است که در این میراث ملموس دمیده می‌شود و اگر هنرمندان نبودند هیچ روحی در آن وجود نداشت.

وی با بیان اینکه از دو سال پیش موسسه کمک به توسعه فرهنگ و هنر شکل گرفت که در شهرهای مختلف گذرهای فرهنگی و هنری را ایجاد کند، گفت: از ۲ ماه پیش سنگ سیاه به گذر فرهنگ و هنر تبدیل شد و این گذرها حاصل تفاهم نامه ۳ جانبه بین شهرداری و موسسه و ارشاد اسلامی است.

گواهی با بیان اینکه گذر سنگ سیاه اولین گذر در کشور است که استانداردهای لازم را برای یک گذر فرهنگ و هنر دارد، افزود: محله سنگ سیاه از لحاظ زیرساخت تمام استانداردها را دارد و ما معتقدیم که هنرمندان روح این خانه‌های تاریخی هستند که باید حمایت شوند.

وی گفت: با درخواست کمیته ملی المپیک جام ارجان در استان فارس به دست هنرمند توانای شیراز خلق شده تا به عنوان شاهد باستانی ایران به موزه‌های المپیک در سطح جهان هدیه شود.

جام ارجان

گواهی با اشاره به اینکه جام ارجان قدمت ۳ هزار ساله دارد، بیان کرد: حکاکی های روی آن از ورزش باستانی بوده و همزمان با اعزام کاروان المپیک جمهوری اسلامی ایران، به دیگر کشورها هدیه داده می‌شود.

حیدرعلی زاهدیان‌نژاد، معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی استان فارس نیز در این مراسم با بیان اینکه انتخاب جام ارجان یا زندگی به دلیل این است که نقش‌های آن حرکت و پویایی دارد، گفت: هنر مثل ریشه یک گیاه پخش می‌شود و اثرگذار است و هنرمندان میراث زنده هستند که باید حمایت شوند.

وی با بیان اینکه هنرمندان شیرازی مانند همیشه اثرگذار شدند و برای این منطقه و رونق آن می‌توانند اثرگذار باشند، افزود: با این کار نام شیراز را دوباره ماندگار کردند و اگر شیراز شهر جهانی صنایع دستی است به دلیل هنرمندان این شهر است که سفیر فرهنگ و هنر این مرزبوم به ویژه استان فارس و شهر شیراز هستند.

صابر سهرابی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس نیز در این مراسم گفت: راه‌اندازی گذر فرهنگ و هنر که در این دوره در کلانشهرهای فرهنگی جزو برنامه‌های مهم وزارتخانه بود به همت شهرداری شیراز ایجاد شد تا جان دوباره به سنگ سیاه ببخشد.

وی با بیان اینکه تسهیلات خوبی برای حمایت از هنرمندان در نظر گرفته شده است، گفت: بازار هنر که در محله سنگ سیاه ساخته شده در اختیار هنرمندان قرار خواهد گرفت تا با یک تنفس یک ساله و قراداد ۵ ساله بتوانند فعالیت خوبی داشته باشند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان فارس با بیان اینکه فارس همیشه مهد تمدن ایران زمین و شیراز هم زبانزد بوده است، افزود: شهر شیراز به عنوان شهر خلاق در هنرهای تجسمی نیز شناخته شده است و زنده نگه داشتن مکتب شیراز همت هنرمندان را می‌طلبد.

سهرابی با بیان اینکه متولیان فرهنگ هم بستر کار را باید فراهم کنند، بیان کرد: امید است در کنار این کارها که سفیر شهر شیراز است از دیگر هنرها هم سفرایی را در سراسر جهان داشته باشیم.

منبع: ایسنا

داستان اشتباهی که در هدیه‌ تاریخی بهبهانی‌ها به المپیک توکیو رخ داد

۳۸ سال از زمانی که گور ارجان دو هدیه برای بهبهانی‌ها به تاریخ هدیه کرد، می‌گذرد. یکی ظرف (جام ارجان ) و دیگری بازوبندی نشان قدرت که همراهِ اسکلتِ باقی مانده درون تابوتی برنزی کشف شد و همان شد که یکی را نمادِ شهر بهبهان انتخاب کردند و دیگری را نماد کاروان ورزشی ایران در مسابقات بین‌المللی المپیک توکیو.

ارجان در زمان حکومت ایلامیان از مراکز قدرت بود؛ شهر قدیم فارس، در حاشیه رود مارون نزدیک شهر بهبهان که در زمان ساسانیان استان پارس به پنج کوره یا خره ( ناحیه ) تقسیم می‌شد. کوره استخر، اردشیر خوره، دارابگرد، بیشاپور و ارّجان ، کوره ارگان یا ارّجان سمت مغرب فارس یعنی بهبهان تا گناوه. جغرافیدانان اسلامی ارّجان را مرکز ایالتی به همین نام در غربی‌ترین ایالات پنجگانه فارس دانسته‌اند؛ البته تا پایان قرن هفتم قمری. شهری وسیع و آباد که در قرن هفتم، اسماعیلیان به آن حمله کردند و سرانجام دست آن‌ها افتاد و دیگر رونق نگرفت، حتی مردم آن به شهر مجاور یعنی بهبهان کوچ کردند.

و شهر پنهان بود تا سال ۱۳۶۱ شمسی که در زمان خاکبرداری از این محل و در ده کیلومتری شمال بهبهان دخمه‌هایی پیدا شد مربوط به آرامگاهی از تمدن ایلام، یافته‌های تازه و اشیایی نفیس و گرانبها از داخل آن به دست آمد. باستان‌شناسان در این آرامگاه به تابوت برنزی U شکلی برخوردند، که درون و بیرون آن علاوه بر اسکلت درون تابوت اشیای مختلفی قرار داشت؛ یک حلقه طلایی، نود و هشت دکمه طلایی، یک خنجر، تکه‌های پارچه و میله‌ای نقره‌ای. یافته‌های بیرون تابوت هم یک پایه برنزی، یک چراغ برنزی، یک تنگ نقره‌ای، یک تنگ برنزی، ساغری برنزی و ده ظرف استوانه‌ای شکل برنزی بود، یکی از کشفیات مهم این محوطه تاریخی، حلقه قدرت زرینی است که در دست چپ متوفی قرار داشت.
جام ارجان
بازوبند قدرت ارجان که به عنوان نماد شهر بهبهان در ورودی این شهر نصب شده است
مردم بهبهان با انتخابی متفاوت برای نماد شهرشان از بین نشانه‌های دیگر مانند میوه، ساز، گندم، گل نرگس با چهار هزار سال قدمتش و خرما؛ شکوهِ تاریخِ شهرشان را به نمایش گذاشتند، آن هم با انتخابِ بازوبندی بیش از دو هزار ساله و نمادی معروف به «حلقه قدرت ارجان» که آن را شکوه تاریخ‌شان می‌دانند، نمادی باقی مانده از قرن هشتم قبل از میلاد یعنی چیزی حدود دو هزار و هشتصد و بیست سال قبل.
blank

تصویر پنج نوار داخلی جام ارجان

اما ظرف ارجان که مردم شهر آن را «ظرف زندگی» هم می‌نامند، کمتر از ۱۰ روز قبل به عنوان نماد کاروان ایران برای حضور در بازی‌های توکیو تایید نهایی گرفت. بشقابِ مفرغی که پنج ردیف نقش، مربوط به آداب و رسوم زندگی آن زمان دارد و اصلا  به همین دلیل هم به نام جام زندگی معروف شد. جامی که بخشی از تاریخ فراموش شده ایلام در ان نقش بسته شده است و به همین دلیل هم ان را یکی از ارزنده‌ترین ظروف باستانی ایران می‌نامند.اما در این میان و در زمان معرفی جام ارجان به عنوان اثری تاریخی از شهرستان بهبهان، برخی رسانه‌ها و حتی برنامه‌ای تلویزیونی این اثر تاریخی را متعلق به همسایه‌ی بهبهان یعنی استان کهکیلویه و بویراحمد دانستند، اشتباهی که با رخ دادن آن، فعالان و علاقه‌مندان تاریخ و میراث بهبهان نسبت به آن واکنش نشان دادند.

blank

با وقوع این اشتباه محسن پرهیزگار، کاندیدای یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در نامه‌ای که عنوانش را «نامه پادشاهی دوره عیلامی “کیدین هوتران” به فرماندار بهبهان» گذاشته است، نسبت به این اتفاق معترض شده است.

او در بخشی از نامه خود خطاب به زمانی‌اصل، فرماندار بهبهان با اشاره به اشتباه پیش آمده و تکرار این اشتباه در برنامه صبح بخیر ایران ۱۷ آذر، آورده است: «متاسفانه این سرزمین دشمنان قسم خورده زیادی دارد، پس جایی برای این‌گونه اشتباهات فاحش، متصور نیستم. لذا مردم بابت عدم سواستفاده ان دشمنان در کنار فرمانداری شا تجمع نمی‌کنند، اما بر شماست که هر چه سریع‌تر هماهنگی‌های لازم برای عذرخواهی مسوولان دولتی و صداوسیما را از مردم این دیار باستانی و اصلاح خبر اقدام نمایید.»

او همچنین به وضعیت محوطه باستانی چگاسفلی اشاره کرده و درخواست توجه به این محوطه‌ باستانی بهبهان را نیز کرده است.

جام ارجان
از جام ارجان چه می‌دانید؟
کرم میرزایی، کارشناس موزه ملی ایران در یادداشتی ظرف زندگی را یکی از آثار تاریخی می‌داند که برخی نگاره‌های ورزشی از گذشته‌های دور روی آن حک شده است. او در بخشی از یادداشت خود آورده است: «جشن‌ها و آیین‌های ملی و مذهبی که در زمان‌های آرامش، مواقع پیروزی بر دشمن، برگزاری مناسک مذهبی و برای رفع نیاز برپا می‌شدند، همیشه با انجام حرکات نشاط‌آور و تفریحی افرادی همراه بود و کسانی که بیشتر از دیگران به توانایی‌های جسمی و روحی خود پی برده بودند و با تقویت آن سعی در بهره‌برداری و اجراء آن‌ها می‌کردند. شاید آن‌ها بر این باور بودند که برگزاری رقابت‌هایی میان افراد و علاقمندان تقویت قوای بدنی، ایجاد انگیزه برتری‌جویی، والاطلبی، حس قدرت و اعتماد به نفس و انتقال شادی و توانایی به دیگران موثر است.از یادگارهای ارزنده به جامانده از فرهنگ بشری، که گوشه تاریکی از زندگی گذشتگان را برای ما روشن ‌می‌کند، نگاره‌های جام ارّجان است، جامی که اندازه قطر دهانه این جام بزرگ که به جام زندگی نیز معروف است . ۵/۴۳ سانتی متر و عمق آن ۵/۸ سانتی متر است. درون ظرف با ظرافت و استادی از نگاره‌های گوناگون منقوش شده است به طوری که تمام ظرف را دربرگرفته است.

او در این مقاله در تحلیل نگاره‌های جام ارجان «نگاره‌های این ظرف را در پنج نوار و یک بخش میانی تقسیم‌بندی کرده که هر نوار توسط زنجیره‌ای از نوار دیگر جدا شده و پهنای نوارها از لبه ظرف به مرکز آن پیوسته کمتر می‌شود و در مرکز ظرف نقش کل ۱۶ برگی دیده می‌شود. نگاره‌هایی زنجیره‌ای نیز به صورت گیس بافت و قیطانی سه گانه درهم تابیده درمیان نوارها نقش شده‌اند.»

او در بخش‌های مختلفی از این تحلیل به نگاره‌های ورزشی اشاره می‌کند؛ «انجام حرکات ورزشی مانند بالانس زدن، پل زدن و سه صحنه آکروباتیک، توسط ۱۲ نفر در نوار چهارم این ظرف به خوبی دیده می‌شود.

همچنین در نوار دوم جام نیز دو مرد در حالی که هر یک از آن‌ها یکی از پاهای خود را گرفته و با حالت لی لی با رقیب مقابل در حال زورآزمایی  است، دیده می‌شود. امروزه این گونه مسابقات زورآزمایی درمیان جوامع روستایی به اشکال گوناگون هنوز اجرا می‌شوند. با توجه به نوع پوشاک به کار رفته در این نگاره، با آنچه درمیان ورزشکاران ورزش‌های باستانی موسوم است، شباهت دارد . این ورزش ترکیبی از قدرت بدنی ، تمرکز ذهنی و حفظ تعادل است. بدیهی است که ، ورزشکاران برای برنده شدن باید واجد این ویژگی‌ها باشند.

یا در نوار سوم مردی را نشان می‌دهد که افسار اسب را می‌کشد، این نگاره یادآور سنت پرورس اسب در هزاره اول پیش از میلاد، در ایران است.

در نخستین نوار جام ارجان نیز که تصویر یک ارابه با دو اسب به چشم می‌خورد. ارابه‌رانان دو  نفر هستند که یکی از آن‌ها سکان هدایت ارابه را به عهده دارد و دیگری حیوانات شکار شده را نگه داشته است که این نگاره شاید نشان دهنده‌ بخشی از یک مسابقه باشد که طی آن افراد ضمن شکار حیوانات باید به سرعت خود را به خط پایان برسانند، بدیهی است که این رقابت هیجان انگیز دو نفره علاوه بر چیره دستی در شکار ، تیراندازی و تمرکز ، نیاز به مهارت در ارابه رانی دارد.»

منبع:ایسنا