نوشته‌ها

زابل، سرزمین اسطوره‌ها و افسانه‌ها

زابُل، مرکز شهرستان زابل در سیستان و بلوچستان است. شهرستان زابل از شمال به شهرستان نیمروز، از شرق به شهرستان هیرمند و از جنوب به شهرستان‌های هامون و زهک و از غرب به شهرستان هامون محدود می‌شود.

زابل
همشهری آنلاین: اگر از کرمان وارد سیستان و بلوچستان شوید و بخواهید مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان را ببینید و زابل هم دربرنامه‌هایتان باشد، باید بعد از گذشتن از بزمان، بمپور، ایرانشهر، نیکشهر، کنارک، چابهار، سراوان و زاهدان وارد زابل شوید. این شهر در فاصله ۲۰۷ کیلومتری شمال زاهدان و در مسیر ارتباطی مشهد به چابهار قرار دارد. زابل جاذبه‌های گردشگری فراوانی دارد که ارزش تاریخی دارند.

بازار سرپوشیده زابل

بازار مرکزی زابل بافت قدیمی و سنتی دارد که می تواند فرصتی برای گشت و گذار باشد. قدمت بازار بزرگ زابل به ۱۵۰ سال می‌رسد. این بازار از شلوغ‌ترین بازارهای زابل محسوب می‌شود و در زمان ناصرالدین شاه ساخته شده است.

موزه مردم‌شناسی

موزه مردم‌شناسی زابل در قرن ۱۹ میلادی توسط مهندسان انگلیسی و به عنوان کنسولگری ساخته شده‌است. در سال ۱۳۶۸ این بنا در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار گرفت و مرمت شد. بازدید از این موزه مردم‌شناسی خالی از لطف نیست، زیرا با تاریخ و فرهنگ مردم ۵ هزار سال به ویژه مردم شهرسوخته آشنا می‌شوید.

شهرسوخته

شهر سوخته در ۵۶ کیلومتری زابل و در حاشیه جاده زابل-زاهدان قرار دارد. این شهر در سه هزار و ۲۰۰ سال قبل از میلاد پایه‌گذاری شده‌است. تمدن شهر سوخته یکی از شگفتی‌های دنیای باستان است. مساحت کلی شهرسوخته حدود ۱۵۲ هکتار و در یک برآمدگی بین دریاچه هامون و رود هیرمند بنا شده‌است.

قلعه رستم

قلعه رستم، در ۷۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل بعد از شهر سوخته در یک مسیر فرعی قرار دارد. این قلعه بزرگ‌ترین قلعه دوران صفوی و مربوط به خوانین سیستانی در زمان صفویان بوده‌است. محوطه‌ای که قلعه در آن قرار دارد به محوطه حوض‌دار معروف است. در این منطقه بقایای یک شهر باستانی با آجرکاری و ساختمان‌های متعدد و سردر ورودی، برج نگهبانی و ۱۵برج دفاعی دیده می‌شود.

آسبادهای حوضدار

آسباد(آسیاب بادی) های حوضدار در فاصله ۷ کیلومتری جنوب شهرسوخته قرار دارند. این آسبادها نمادی از زندگی نظام‌مند در دو هزار و ۸۰۰ سال قبل است. این سازه‌های تاریخی در فهرست آثار ملی ایران نیز به ثبت رسیده‌اند.

قلعه سام

قلعه سام در ۴ کیلومتری سکوهه قرار دارد. قلعه، مستطیل شکل است و دیوارهای پهن و بزرگ خشتی و گلی و همچنین دروازه و برج‌های متعدد دارد.

زاهدان کهنه

زاهدان کهنه در ۲۷ کیلومتری شرق زابل، ۷ کیلومتری شمال شهرستان زهک در بخش مرکزی زهک در روی بلندی واقع شده‌است. باستان‌شناسان معتقدند که این خرابه‌ها مربوط به شهر زرنج (زرنک یا زرنگ) است که ۴۲۰ سال پیش توسط تیمورلنگ و با توجه به ویرانی بندهای (سدهای) سیستان به این صورت در آمده‌است.

آتشکده کرکویه یا آتشکده کرکوشاه مربوط به دوره ساسانیان است که در شهرستان هیرمند، در مرکز روستایی با همین نام واقع شده‌ است.

دریاچه هامون

دریاچه و تالاب بین‌المللی هامون سومین دریاچه بزرگ ایران پس از دریاچه خزر و دریاچه ارومیه است. این دریاچه از سه دریاچه کوچک به نام‌های هامون پوزک، هامون سابوری و هامون هیرمند تشکیل شده‌است که در زمان فراوانی آب به هم می‌پیوندند و دریاچه مشترک هامون بین افغانستان و ایران را تشکیل می‌دهند.

زیارتگاه بی‌بی دوست

زیارتگاه بی‌بی دوست در ۲۰ کیلومتری سیستان و ۱۰ کیلومتری شهرستان زابل روی تپه‌ای به همین نام به ارتفاع حدود ۸ متر قرارگرفته‌است. باید توجه داشته باشید که فقط خانم‌ها اجازه ورود به این زیارتگاه را دارند.

کوه خواجه

در ۳۰ کیلومتری جنوب شهر زابل کوهی زیبا و باستانی با نام خواجه واقع شده است. این کوه در کنار دریاچه هامون قرار گرفته و در زمان پرآبی دریاچه هامون مانند جزیره‌ای درمیان آب‌ها بود. در اطراف این کوه تعداد زیادی آثار باستانی از دوران ساسانیان، اشکانیان و بقایای اماکن اسلامی و معبد بودایی باقی‌مانده‌است.

آرامگاه خواجه غلطان

آرامگاه خواجه غلطان، مهم‌ترین زیارتگاه شهرستان زابل است. این بنا در راس کوه خواجه و در جبهه شمال شرقی به شکل مستطیل ساخته شده‌ و شامل سردر ورودی و یک اتاق گنبددار است.

قلعه چهل دختران

قلعه چهل دختران مربوط به دوره ساسانیان و در شهرستان زابل، بخش شیب آب، روستای کوه خواجه واقع شده‌است.

دهانه غلامان

دهانه غلامان، یادگار هخامنشیان یک مکان باستانی در ۲ کیلومتری روستای قلعه نو و حدود ۴۴ کیلومتری شهر تاریخی زابل است. ویرانه‌ها و آثار باقی‌مانده از این اثر در محوطه‌ای بسیار گسترده روی تراسی به درازای حدودا ۴ تا ۵ کیلومتر قرار دارد. دهانه غلامان تنها شهر خشت و گلی یادگار دوره هخامنشیان است.

چاه‌نیمه

چاه‌نیمه چاله‌ها و گودال‌های طبیعی بزرگی هستند که در فاصله ۵۰ کیلومتری شهر زابل و ۵ کیلومتری شهرستان زهک و نزدیک روستای قلعه نو قرار دارد. آب مازاد رودخانه هیرمند توسط کانالی به چاه‌نیمه هدایت می‌شود و آن را پر می‌کند.

تپه‌های تخت عدالت‌شاه

مجموعه تپه‌های تخت عدالت شاه مربوط به سده‌های میانه دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در زابل، بخش میان کنگی، روستای تخت عدالت شاه واقع شده است. این اثر در سال ۱۳۸۱ ثبت ملی شده‌است.

منبع:همشهری

نخستین شهر ایرانی که براساس اصول معماری ساخته شد

شهر باستانی دهانه غلامان یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی سیستان و بلوچستان است.

در سال‌های اخیر شاهد گسترش فرهنگ گردشگری در کشور بوده‌ایم و در این میان علاقه‌مندی به سفر‌های خارج از کشور نیز بیش از پیش افزایش یافته است. این موضوع اگر‌چه از دیدگاه جهانگردی و کسب تجربه و اطلاعات امری پسندیده است؛  اما این در حالی است که هنوز بسیاری از مردم کشورمان شناخت کافی نسبت به مکان‌های دیدنی و جاذبه‌های گردشگری تعداد زیادی از شهرهای ایران ندارند.

در حالی که اگر هزینه‌های سفرهای خارجی در داخل ایران که تاریخ و تمدنی کهن و طبیعی کم‌نظیر دارد، ‌صرف شود، اثرات مثبت چشمگیری در زمینه‌های مختلف از جمله هتلداری، صنایع دستی،‌ حمل و نقل و غیره خواهد داشت که در مجموع موجب رونق اقتصادی کشور و اشتغال‌زایی می‌شود.

در «ایران‌زمین»، قصد داریم تا هر هفته با معرفی یکی از جاذبه‌های سرزمین‌مان اطلاعاتی در‌ جهت آشنایی بیشتر با مناطق گردشگری ارائه کنیم.

استان سیستان و بلوچستان با حدود ۷۲۶۱۸۰ کیلومتر مربع، یازده درصد وسعت کشور را شامل می‌شود و با دو کشور افغانستان و پاکستان مرز خاکی دارد. جاذبه‌های گردشگری بسیار در این استان، می‌تواند آن را به مقصدی برای سفرهای نوروزی بدل کند.

شهر دهانه غلامان در حدود دو کیلومتری روستای قلعه نو و ۴۵ کیلومتری شهر زابل،‌ یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی استان سیستان و بلوچستان به شمار می‌آید. این شهر در واقع بازمانده شهری هخامنشی است که در کتیبه‌های هخامنشی، بیستون، تخت جمشید و نقش رستم از آن به نام «زرک» یا «زرکانی» یاد شده است.

در حال حاضر آثاری از این شهر در محوطه‌ای به طول تقریبی چهار تا پنج کیلومتر وجود دارد که تا کنون ۲۷ ساختمان آن شناسایی شده‌اند.

این شهر که نشانی از حاکمیت هخامنشیان بر مناطق شرقی ایران است، در سال ۱۳۳۹ شمسی (۱۹۶۰ میلادی) توسط اومبرتو شرراتو و گروهی از باستان شناسان ایتالیایی کشف شد و حفاری آن از ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۴ به مدت سه سال به طول انجامید.

از نکات قابل توجه این شهر سبک معماری آن است. بنابر اظهارات کارشناسان، مهندسان هخامنشی پس از کشیدن نقشه‌ای مدون و دقیق اقدام به احداث شهر فوق کرده‌اند و در آن آمیخته‌ای از معماری سنتی هخامنشیان و معماری سنتی سیستان به چشم می‌خورد.

توجه به جهت وزش بادهای سیستان در ساخت خانه‌های این شهر و محل قرار گرفتن درها و پنجره‌های آنها دیگر موضوع حائز اهمیت در زمینه معماری دهانه غلامان است. از آنجایی که بادهای ۱۲۰ روزه معروف سیستان همیشه از شمال غرب به جنوب شرق می‌وزند، تمامی درهای ورودی خانه در ضلع جنوبی آن‌ها قرار دارند.

ساختمان‌های این شهر همگی از خشت با نقشه‌های مربع یا مستطیل شکل منظم و دارای ستون‌های متعدد و با سقف‌های گنبدی شکل و ضربی ساخته شده‌اند. باستان‌شناسان معتقدند شهر دهانه غلامان در دوران هخامنشیان به دلیل نزدیکی رودخانه هیرمند دارای بخش‌های مختلف بوده؛ اما خشک شدن ناگهانی جریان آب در رودخانه هیرمند، سبب شده تا این شهر عمری کوتاه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ سال در قرن‌های ششم و پنجم پیش از میلاد داشته باشد و به سرعت متروکه شود.

اشیای متفاوت بسیاری نیز طی کاوش‌های متعدد در این منطقه به دست آمده که اطلاعات مفیدی در اختیار باستان‌شناسان قرار داده است.

سفر به دهانه غلامان بدون شک کوله‌باری از اطلاعات ارزشمند ملی و تاریخی برای علاقه‌مندان به همراه خواهد داشت.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان