برج لاجیم در روستای لاجیم از دهستان کسیلیان شهرستان سوادکوه واقع شده است. به عقیده آندره گدار ایران شناس فقید، لاجیم در حقیقت شهری با برج و باروی مستحکم بود. برج باستانی لاجیم با ۱۵۰۰ سال قدمت نگین درخشان این روستا محسوب می شود. در سال ۱۹۶۲ برج لاجیم توسط یکى از باستان ‌شناسان خارجى به نام «ویلی» مورد مطالعه قرار گرفته است. در این بررسى، کتیبه ‌اى به خط کوفیِ تزئینى در قسمت زیر سقف آن مشاهده شده که فقط دو کلمهٔ آن باقى مانده و بقیهٔ آن فرو ریخته است. خط کوفى این کتیبه، از نظر زیبایى و ارزش‌هاى هنرى، ‌ از زیباترین نمونه ‌هاى خط کوفى تزئینى به شمار مى‌ رود.

اهمیت برج لاجیم مانند برج رسکت، بیشتر به دلیل دارا بودن کتیبه پهلوی در کنار کتیبه کوفی است. این امر نشان می‎دهد که در قرن پنجم هجری قمری در این قسمت از ایران، حکمرانان وقت علاوه بر توجه به هنر دوران قبل از اسلام به خط رایج در دوره حکومت شاهان ساسانی نیز اهمیت می ‎دادند.

بنای برج لاجیم متعلق به حد فاصل میان سقوط نخستین سلسله باوندی و ظهور دومین سلسله این خاندان است. در این دوره هفتاد ساله، تمامی نواحی مازندران زیر تسلط آل زیار بود. ولی آنها بر كوهستان ‎ها تسلط نداشتند و باوندیان بازنده منتظر فرصت بودند كه املاك خود را باز پس‎ گیرند.
بر پایه روایات تاریخی منقول از ابن اسفندیار، در زمان حكومت آلب ارسلان در سالهای ۴۵۵ تا ۴۶۶ هجری قمری سپهبد قارن بن سرخاب تا اندازه‎ ای توانست كه بر مازندران تسلط یابد و قدرت خاندان وشمگیر را به زوال بكشاند. محل اقامت حكام باوندی در كوهستان ‎های جنوب شهر ساری بود.

برج لاجیم تحت تأثیر تفکرات مذهبی مردم روستا به امام زاده عبدالله شهرت یافت ولی نگاه مذهبی مردم محل به برج باعث حفظ و نگهداری آن نیز شده است.

معماری بنا
این بنای تاریخی در خارج با یک گنبد مخروطی ساده و ظریف پوشیده شده است که در داخل به حالت مدور تغییر شکل می ‌دهد. محیط دایره بنا در قاعده ۲۶۸۰ سانتی‌ متر، قطر فضای داخلی ۵۴۷ سانتی ‌متر و پهنای ورودی آن ۱۱۲ سانتی‌ متر می‌ باشد. ورودی این بنای آجری در سمت شرق است و پایه گنبد به وسیله یک ردیف طاق نما تزئین شده است. در کمربند زیر گنبد دو کتیبه به خط کوفی و پهلوی بر روی هم قرار گرفته است. این دو کتیبه بشکل زیبایی با آجرهای تراش‌ خورده در زمینه‌ ای از گچ سفید نصب شده ‌اند. کتیبه با خط کوفی نام کیا اسماعیل ابوالفوراس شهریار ابن عباس صاحب بنا و تاریخ ۴۱۳ هجری قمری را نشان می ‌دهد. متن كتیبه چنین است: بسم الله الرحمن الرحیم. هذا قبر القیم الكیا الجلیل ابوالفوراس شهریار بن العباس بن شهریار مولی امیرالمؤمنین رحمه الله امر بینائه فی سنه ثلاث محشر و اربعمانه، عمل الحسن بن علی.

تاریخچه مرمت برج لاجیم
انجمن آثار ملی ایران مبلغی برای تعمیر بنای برج در نظر گرفت و معمار اداره کل باستان شناسی با همکاری سرپرستان کارخانه ” تراورس سازی شیرگاه “موفق به بازدید از آن شد و چون نیاز به آجر و مصالح دیگر برای تعمیر بنا بود تمام مواد از تهران فرستاده شد و کار تعمیر برج در سال ۱۳۳۸ خورشیدی، روی داربست های چوبی انجام شد.
پس از آن تا پیش از سال ۱۳۸۲، چند بار این برج مرمت شد که به طور خلاصه اقدامات زیر روی آن انجام شده است:
۱- بازسازی گنبد و مرمت بخشی از قطاربندی های پای گنبد
۲- احداث ناکش در پای بنا
اقدامات مرمتی پس از سال ۸۲ تا کنون که توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان مازندران انجام شده است:
۱- نصب داربست فلزی
۲- پاک سازی و بهبود فضای اطراف بنا
۳- مرمت آجرهای فرسوده تا ارتفاع بیش از یک متردر بدنه بنا
۴- برداشت بندکشی های سیمانی و بندکشی مجدد با ملات همگون
۵- از بین بردن گلسنگ ها، درختچه ها و علف ها از بدنه بنا و گنبد

مسیر دسترسی:
جاده دسترسی به روستای لاجیم از شهر زیرآب آغاز شده و پس از طی یک مسافت ۲۷ کیلومتری به سر گردنه مرتفعی می ‌رسد که از طبیعت و ارتفاعات جنگلی خارج و به چمنزار و بوته زارهای زیبا بدل می‌ گردد. در میان سبزه زار وسیع و گسترده یک منطقه بدون پوشش بوته ‌ای مانند شبه ‌جزیره‌ ای که از سه طرف به پرتگاه های عمیق مشرف است به چشم می ‌خورد. در حاشیه پرتگاه در قدیم خندقی با دیوارهای عظیم وجود داشته است که احتمالاً قلعه‌ای وسیع و پر اهمیت را تشکیل می ‌داد که برج مشهور لاجیم را در میان آن بنا کرده بودند.
راه دیگر از طریق جنگل و از میانه راه خاکی ساری به کیاسر به روستای لاجیم منتهی می‌ گردد.

مرتبط:

آبشارهای تیرکن _هفت حوضچه بهشتی در سوادکوه

جاذبه‌های گردشگری سوادکوه

خلوت سبز در دهکده اِساس سوادکوه

«سوادکوه» از شهرستان های جنوبی استان مازندران، در دامنه شرقی کوهستان دماوند جا خوش کرده است. قرارگیری در میان این دامنه ها، طبیعت خنک و البته تماشایی و زیبا نصیب این شهرستان کرده؛ از غارها و تنگه های تماشایی گرفته تا چشمه ها و آبشارهای فراوان.به خاطر همین طبیعت تماشایی، شهرهای این شهرستان هم بسیار زیبا و دوست داشتنی اند. یکی از این شهرها، «آلاشت» است. شهری خنک و مرتفع که برای رسیدن به آن، باید از جاده فیروزکوه و از طریق یکی از فرعی های بعد از شهر پل سفید به سمت چپ منشعب شد.

آلاشت هم خنک است و هم سرسبز، اما مهم تر از این ها، بخشی از بافت سنتی شهر، با آن خانه های خشتی شیروانی دار، هنوز سالم است. این بافت تاریخی در فهرست آثار ملی هم ثبت شده است می توانید یک روز را به گشت و گذار در محله قدیمی آلاشت و کوچه پس کوچه های باریکش اختصاص دهید و از معماری قدیمی مازندران و خنکای شهر لذت ببرید. گفته می شود آلاشت، این شهر مرتفع در زبان محلی، «آشیانه عقاب» معنا می دهد.

منشعب از جاده

اگر به دنبال جایی خنک و سرسبز برای روزهای گرم می گردید، آلاشت می تواند گزینه خوبی باشد. هم به دلیل نزدیکی به پایتخت مناسب حال تهرانی هاست و هم دیدنی ها و گشتنی های فراوان دارد؛ شهری در منطقه سوادکوه که از جاده فیروزکوه می توان به آن جا رسید.

چطور برسیم؟

از تهران تا سوادکوه: در جاده فیروزکوه، حدود پنج کیلومتر بعد از «پل سفید» به یک پاسگاه پلیس راه خواهید رسید که آغاز مسیر فرعی آلاشت است. طبق تابلوی راهنما از جاده اصلی خارج شوید و به خروجی سمت چپ که به سمت آلاشت می رود، رانندگی کنید. این مسیر ۲۶ کیلومتری را با احتیاط برانید. جاده باریک و پرپیچ و خم است. در این مسیر فرعی، تقریبا در نیمه راه، جاده دو شاخه می شود و شما باید مسیر سمت راست را انتخاب کنید.

چه می بینیم؟

از موزه مردم شناسی تا رصدخانه: در شهر آلاشت غیر از طبیعت دلچسب، می توانید سراغ گشت و گذار در میان آثار تاریخی هم بروید.

دیدنی های آلاشت بیشتر بیرون شهر قرار دارند.

بافت شهر: آلاشت شهر نسبتا مرتفعی است و اطرافش هم تپه های کوچک و بزرگ فراوانی وجود دارد. هم روی این تپه ها و هم داخل شهر، درختان قدیمی و زبیایی خواهید دید. یکی از جذابیت های شهر، غیر از این طبیعت زیبا، بافت خانه های قدیمی شهر است. این خانه های قدیمی خشتی است و سقف آن ها چوبی که معمولا با رنگ های مختلف رنگ شده اند و از دور چشم انداز زیبایی به شهر می دهند. از گشت و گذار در بخش قدیمی شهر که در فهرست میراث ملی هم ثبت شده، با کوچه های باریک و پرشیبش غفلت نکنید.

موزه مردم شناسی: عمارت ۱۵۰ ساله «مرادعلی خان»، عمارتی منسوب به پدربزرگ پهلوی اول از معدود عمارت های روستایی- تاریخی در منطقه سوادکوه است که حالا موزه مردم شناسی شهر آلاشت شده؛ خانه ای در قسمت غربی شهر. طبقه دوم این ساختمان در زلزله سال ۱۳۳۶ تخریب شد، اما تا سال ۵۳ بازسازی شد و در سال ۵۹ به عنوان کتابخانه عمومی مورد استفاده قرار گرفت تا آن که درهای آن به عنوان «موزه مردم شناسی آلاشت» رسما باز شد.

شما می توانید در بازدید از این موزه هم با معماری بومی منطقه مازندران آشنا شوید و هم با ابزارهای زندگی سنتی اهالی قدیم این منطقه. این ابزارها شامل ادوات ریسندگی، ظروف فلزی یو چوبی، چراغ های گردسوز نفتی، ابزارهای کشاورزی مثل داس، تبر، ترازو و چرتکه می شود. البته اشیای دیگری متعلق به حسینیه های آلاشت و ظروف مربوط به آن ها همچون منبرهای چوبی، سماور قدیمی، چراغ نفتی، کتری مسی، پارچ چوبی و آفتابه لگن قدیمی هم داخل موزه برای نمایش قرار داده شده اند.

نردبانی به نام «کاتی» با قدمت ۳۵۰ سال و از جنس چوب گلابی وحشی در این موزه قرار دارد که به عنوان قدیمی ترین اثر موجود در موزه از آن یاد می شود. قیمت بلیت موزه چهار هزار تومان است. از ساعت ۹ صبح تا پنج بعد از ظهر می توانید به تماشای آن بروید.

رصدخانه: شهرداری آلاشت در سال ۸۶ مجموعه «آسمان نمای شهر آلاشت» را که درواقع اولین رصدخانه استان مازندران است روی یکی از تپه های شهر بنا کرد. این مجموعه با زیربنای ۳۰۰ متر، بر بالای تپه ای به ارتفاع ۵۰ متر از سطح شهر بنا شده که از سه طرف به پرتگاه منتهی می شود، تنها راه دسترسی به آن از طریق پلکانی در کنار بوستان شهر است

در این رصدخانه دو تلسکوپ ۶ و ۱۴ اینچی زیر یک گنبد با قطر چهار متر نصب شده است. از امکانات دیگر این مجموعه می توان به آسمان نما، ترازوی نجومی، مجموعه ای از نرم افزارها، کتاب ها و عکس و پوسترهای اخترشناسی اشاره کرد.

غار زنگیان: غار زنگیان از زیباترین غارهای منطقه سوادکوه است. اگر ابزار و مهارت کافی دارید و می خواهید به آن جا بروید. باید از آلاشت خارج شوید و مسیر را به سمت پل سفید برگردید. وقتی به دوراهی ابتدای مسیر رسیدید، مسیر فرعی سمت چپ را انتخاب کنید تا بعد از حدود ۱۵ کیلومتر به روستای «زنگیان» برسید. از اهالی سراغ غار را بگیرید. غار دو مسیر برای پیمایش دارد و در هر دو مسیر سازه های آهکی بسیار زیبا خواهید دید. توصیه مهم ما این است که به هیچ وجه بدون غارنوردان حرفه ای وارد غار نشوید.

مرتبط:

جاذبه‌های گردشگری سوادکوه