ممکن است با شنیدن نام کال جنی احساس کنید که می خواهیم درباره ی مکانی رازآلود و ترسناک صحبت کنیم. احساساتتان به شما درست می گوید، کال جنی دره ای اسرار آمیز در طبس است که گذشتگان اعتقاد داشتند محل عبور و مرور جن  و روح ها بوده است.

در باب وصف توصیفات این دره باید بگوییم که کال جنی یک دره آرام و دور از هیاهوی شهری است که در پیچ و خم های آثار حیاتی امپراطوری ساسانی و در دل پهنه‌ای داغ و تب‌دار قرار گرفته است.

کال جنی در استان خراسان جنوبی قرار دارد. این منطقه در اطراف روستای میغان واقع شده که حدودا ۳۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد. شباهت جالب کال جنی با گرند کانیون در ایالات متحده هم توجه بسیاری از گردشگران را به خود جلب کرده است.

علت نامگذاری کال جنی:

این نام رمزآلود هم قصه‌ای برای خودش دارد. کال جنی از دو بخش کال به‌ علاوه جنی تشکیل شده است. کال به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب ‌ها و جریان آب گفته می‌شود. به این دلیل که ساکنان روستاها این محل را ترسناک و محل حضور جن‌ها می‌دانسته‌اند. علت نامگذاری بخش دوم، افسانه‌های قدیمی و داستان‌های ترسناکی است که سینه به سینه از نسل‌های پیش به محلی‌ها منتقل شده است. آنها اعتقاد دارند که کال جنی محل زندگی اجنه و ارواح است و بخش دوم را به آن اضافه کرده‌اند. این اثر شگفت ‌انگیز با نام دره جنی نیز شناخته می ‌شود.

 ویژگی های منحصر به فرد کال جنی:

نقش و نگارهای روی دیواره های بلند این دره به ما می‌گویند که این دره در طول هزاران سال و در اثر فرسایش و حضور سیلاب به وجود آمده است. تاریخ شناسان احتمال می دهند که رودخانه‌ ای خروشان در گذشته از اینجا گذر می‌ کرده است.

یکی از مهمترین جذابیت‌ های کال جنی، شکل طبیعی آن است. صخره‌های U شکل و V شکل که برای هر بازدیدکننده‌ای جذاب و پر رمز و راز خواهد بود. وقتی صدای باید لای صخره‌ها می‌پیچد، صدای زوزه‌ای موهوم پدید می‌آورد. زوزه‌ای که هیچ بعید نیست یکی از اصلی‌ترین نامگذاری دره جن‌ها توسط روستاییان منطقه باشد.

اگر هنگام عبور از میان دره بالای سرت را که نگاه کنی گاهی اوقات تنها ذره‌ای از آسمان را در فاصله دو دیواره بلند می‌بینی و در گاهی به دلیل نزدیک شدن دو دیواره به یکدیگر از این تصویر هم خبری نیست.

بر خلاف تصویری که از کویر داریم در اینجا اینجا آب عنصری نایاب نیست و در جای‌جای آن مشاهده می ‌شود و همین امر باعث کم شدن شدت گرمای کویر و تلطیف آب و هوا شده است  . آبشارهای کوچکی در اینجا هستند که محلی‌ها به آن‌ها شُلَن می ‌گویند. حوضچه ‌هایی هم تشکیل شده که تا ۱.۵ متر عمق دارند و جای خوبی برای تن به آب زدن و خنک شدن در گرمای این سرزمین است.

یکی از نکات هیجانی انگیزی که در کال جنی به چشم میخورد مهندسی شگفت‌آوری است که در ساخت تونل های آن به کار رفته است و  آب را به درون قنات هدایت می‌کند. در این محل فرسایش آب به اوج خود رسیده و نقوش و برجستگی‌ها و خلل و فرج عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است. بعد از این منطقه دیگر دره خشک و بی‌آب و علف می‌شود. آب به داخل قنات هدایت شده و دره بی‌نصیب از آب. کمی دیگر در مسیر دره به راه خود ادامه می‌دهیم که در دیواره دره حفراتی نگاه ما را متوجه خود می‌سازد.

شاید در نگاه اول احساس کنیم که این‌ها نیز حاصل فرسایش طبیعت باشد اما با کمی کنکاش می‌یابیم که این‌ها ساخته دست بشر است. در ارتفاع دو متری از سطح زمین چاه ورودی قرار دارد که با کمک یک همراه می‌توان به درون آن رفت و سپس از این چاه که حدود هفت تا هشت متر ارتفاع دارد و به‌وسیله جای دست‌ها و حفرات بدنه آن بالا می‌رویم و به تالاری برمی‌خوریم. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق است. همه این‌ها به‌وسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است. هنوز می‌توان رد تیشه معماران آن را بر در و دیوار اتاقک‌ها مشاهده نمود.

طبق نظر کارشناس سازمان میراث فرهنگی تاریخ بنای این مکان به دوره ساسانیان برمی‌گردد و به نظر می‌رسد محل چله‌نشینی یکتاپرستان بوده است. اگر مسیر دره را باز هم به سمت انتهای دره ادامه دهیم به یک محل دیگر این‌چنینی برمی‌خوریم که بر اثر فرسایش سیلاب‌های موسمی، چاه و محل دسترسی از پایین دره به اتاقک‌های آن از بین رفته و دسترسی به آن را از راه پایین دره غیرممکن کرده است. در سال ۱۳۸۰ یک مربی صخره‌نوردی از فدراسیون کوهنوردی از بالای دره و به‌وسیله ایجاد کارگاه فرود به داخل آن رفته و مشاهدات وی حاکی از شباهت این محل با اتاقک‌های قبلی بوده است.

ساختار کال جنی

کال جنی شامل یک کال اصلی و کال‌های فرعی است. کال اصلی از نخلستان آغاز شده و به روستای ازمیغان می‌رسد. آب جریان یافته در کال اصلی که سر راهش گیاهان سبز را به جرعه‌ای آب مهمان می‌کند از چشمه ازمیغان آغاز می‌شود. این آب در ادامه مسیرش وارد کانالی که به قنات می‌رسد شده و کال را ترک می‌کند. شگفتی‌های بی‌نظیر و وجود گبرها از همین مکان آغاز می‌شود.

دیدنی‌های کال جنی

کال جنی مقصد مناسبی برای کسانی است که دلشان غرق شدن در رمز و راز را می‌خواهد و این وسوسه دست از سرشان برنمی‌دارد.

وجود تونل‌ها و خانه‌هایی به نام خانه گبرها در دل دیواره‌ها که برای سکنی زرتشتیان زمان خود ساخته شده است از دیگر جذابیت‌های این دره است. ساخت این تونل‌ها و حفرها احتمالا به زمان ساسانیان بازمی‌گردد. این حفره‌ها و تونل‌ها در دامنه جداره‌های این دره قرار گرفته‌اند. مسیر دسترسی به این حفره‌ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره‌ها تونل‌هایی دیده می‌شد که احتمالا راه‌های ارتباطی آن‌ها با هم بوده است.

نکاتی که قبل از سفر به کال جنی باید بدانید:

سفر به کویر، تکنیک‌های خاص خودش را می‌طلبد. اگر تازه‌کار هستید حتما از یک راهنما کمک بگیرید. سعی کنید لباس‌های خنک و راحت همراه خودتان داشته‌ باشید. از کفش‌هایی استفاده کنید که بتواند در پیاده روی طولانی‌مدت از پای شما محافظت کند. کفش‌های ورزشی‌ ساق‌دار و کفش‌های مناسب کوهنوردی، مناسب‌ترین گزینه برای مسافرت به کال جنی هستند.

کرم ضدآفتاب و مرطوب کننده‌ها را فراموش نکنید. استفاده از ضدآفتاب در مناطق کویری، از اوجب واجبات است. سعی کنید حتما آب کافی همراه خودتان داشته باشید.

به هیچ وجه بدون راهنما و بلد مسیر سعی نکنید وارد حفره‌های صخره‌ها شوید.

اگر قصد دارید در کال جنی کمپ بزنید، حتما کیسه خواب با خودتان داشته باشید. یادتان باشد که کویر خانه حشرات و مارهایی است که ممکن است بسیار خطرناک باشند. حواستان به آنها هم باشد.

و در آخر این نکته را فراموش نکنید که طبیعت کویر بسیار شکننده و آسیب‌پذیر است. بهترین گردشگر کسی است که کمترین آثاری از خود در طبیعت باقی نگذارد. به‌هیچ وجه چیزی را در کویر رها نکنید. حتما تمام زباله‌هایی که تولید کرده‌اید با خودتان به شهر ببرید. جان کلام اینکه با طبیعت مهربان باشید.

 

چطور خودمان را به کال جنی برسانیم؟

از خراسان جنوبی خودتان را به طبس برسانید. در جاده طبس به بشرویه، پس از آنکه به دوراهی استخر –شاعر رسیدید، جاده خاکی را انتخاب کنید. باید حدودا ۵ کیلومتر در جاده خاکی برانید تا به ابتدای دره‌ها برسید.

با توجه به کویری بودن کال جنی، بهترین زمان سفر به کال جنی، پاییز و زمستان است. در پاییز و زمستان آب و هوای این منطقه گرمای مطبوعی دارد که در نقاط دیگر ایران کمتر احساس می‌شود.

دره دارای دیواره‌های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن می‌تواند خطراتی به همراه داشته باشد. برای دستیابی به کف دره نیازمند آشنایی به منطقه است که هرگز نباید به‌تنهایی در این کال قدم بزنید، حتی اگر به ارواح و جن هم اعتقادی ندارید!

مرتبط:

با باغ گلشن طبس آشنا شویم

کاروانسرایی با عمر ۲۰۰ سال در طبس

کال جنی در موقعیت جغرافیایی ۳۳° ۴۹′ ۲۴٫۷۷″ N 56° ۵۰′ ۴٫۲۳″ E در استان خراسان جنوبی قرار دارد. کال اصطلاحی است که به دره یا مسیر ایجاد شده به وسیله سیلاب ها و جریان آب اطلاق می شود. کال جنی یا دره جن ها دره ای است که در شمال طبس و در اطراف روستای ازمیغان و در امتداد خروجی قناتی که در نزدیکی آن قرار دارد واقع شده است و ۳۵ کیلومتر با شهرستان طبس فاصله دارد.

کال جنی دره ای زیبا و حیرت انگیز که بومیان قدیمی آن را دره جن ها نامیده اند و آن را خوف انگیز و محل زندگی ارواح و جن ها میدانستند. برای دست یابی به کف دره نیازمند آشنایی به منطقه است. دره دارای دیواره های بلند و پرشیب است که وارد شدن به آن میتواند خطراتی به همراه داشته باشد. وجود تونل ها و خانه هایی بنام خانه گبرها در دل دیواره ها که برای سکنای زرتشتیان زمان خود ساخته شده است از دیگر جدابیتهای این دره است. ساخت این تونلها و حفرها احتمالا به زمان ساسانیان بازمیگردد. این حفره ها و تونلها در دامنه جداره های این دره قرار گرفته اند. مسیر دسترسی به این حفره ها بسیار دشوار است. در مسیر این حفره ها تونل هایی دیده می شد که احتمالا راه های ارتباطی آنها با هم بوده است.

پس از جدا شدن از جاده آسفالت و دو راهی استخر شاعر و طی حدود ۵ کیلومتر جاده خاکی به محل دره ای می رسیم. از دو مسیر می توان وارد کال جنی شد. یکی انتهای جاده خاکی که به واقع ابتدای این دره می باشد و متصل به کوه است و دیگری میانه های این جاده خاکی که می توان از طریق یک شکاف ایجاد شده بوسیله فرسایش به درون دره راه یافت. ما راه ابتدایی را توصیه می کنیم. در این محل که متصل به کوه می باشد چشمه آبی روان است که یک منطقه سرسبز را ایجاد کرده است. درختان در هم تنیده نخل که بصورت خودرو روییده اند و نیزار را می توان در اینجا مشاهده کرد.

از این محل میسر آب را دنبال کرده و چشم اندازهای زیبای طبیعی آن را مشاهده می کنیم. در طول این دره بر اثر فرسایش باد و آب ،نقوش و پستی و بلندیهای شگرف و زیبایی ایجاد شده است. در طول مسیر نیزارها و تک درختان نخل را در چند قسمت شاهد هستیم. در قسمتهایی می توان دره را به شکل U و در بعضی نقاط به شکل V مشاهده نمود . در بعضی نقاط هم همگرایی دو دهنه دره را در قسمت بالایی آن می بینیم که بی نظیر است.

دره را که ادامه می دهیم در نقاطی آبشارهای کوچک که در زبان محلی شلن (sholan) نامیده می شود وجود دارد . در جاهایی آب بصورت حوضچه هایی جمع شده که در فصل تابستان مناسب برای آب تنی و فرار از گرمای طاقت فرسای هواست و بالاخره در محلی این آب بوسیله راه آب و تونلهایی که توسط اهالی روستاهای پایین این منطقه ایجاد شده به داخل قنات هدایت می شود.

در این محل فرسایش آب به اوج خود رسیده و نقوش و برجستگیها و خلل و فرج عجیبی را در کف رودخانه ایجاد کرده است. بعد از این منطقه دیگر دره خشک و بی آب و علف می شود. آب به داخل قنات هدایت شده و دره بی نصیب از آب. کمی دیگر در مسیر دره به راه خود ادامه می دهیم که در دیواره دره حفراتی نگاه ما را متوجه خود می سازد.

شاید در نگاه اول احساس کنیم که اینها نیز حاصل فرسایش طبیعت باشد اما با کمی کنکاش می یابیم که اینها ساخته دست بشر است. در ارتفاع ۲ متری از سطح زمین چاه ورودی قرار دارد که با کمک یک همراه می توان به درون آن رفت و سپس از این چاه که حدود ۷-۸ متر ارتفاع دارد و بوسیله جای دست ها و حفرات بدنه آن بالا می رویم و به تالاری بر می خوریم. در دو طرف این تالار دو دالان قرار دارد و هر کدام شامل چندین اتاق می باشد. همه اینها بوسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است. هنوز می توان رد تیشه معماران آن را بر در و دیوار اتاقکها مشاهده نمود. طبق نظر کارشناس سازمان میراث فرهنگی تاریخ بنای این مکان به دوره ساسانیان بر می گردد و به نظر می رسد محل چله نشینی یکتا پرستان بوده است.

اگر مسیر کال جنی را باز هم بسمت انتهای دره ادامه دهیم به یک محل دیگر اینچنینی بر می خوریم که بر اثر فرسایش سیلابهای موسمی، چاه و محل دسترسی از پایین دره به اتاقکهای آن از بین رفته و دسترسی به آن را از راه پایین دره غیر ممکن کرده است.

در سال ۱۳۸۰ یک مربی صخره نوردی از فدراسیون کوهنوردی از بالای دره و بوسیله ایجاد کارگاه فرود به داخل آن رفته و مشاهدات وی حاکی از شباهت این محل با اتاقکهای قبلی بوده است.