نوشته‌ها

مراغه جزو ۱۰ شهر برتر تاریخی ایران است

وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گفت: سایت رصدخانه مراغه، پایگاه اصلی نیست در حالیکه اعتقاد دارم، مراغه جزو ۱۰ شهر برتر تاریخی ایران بوده و در سطحی است که می‌تواند جزو پایگاه‌های ملی باشد.

سید عزت‌الله ضرغامی روز جمعه، ۱۶ اردیبهشت ماه، در بازدید از رصدخانه مراغه اظهار کرد: مراغه قطب فرهنگ، علم و تمدن است و باید آنطور که شایسته‌ی پیشینه و مقام او است، همه‌ تلاش خود را برای سازندگی آن بکنند.

به گزارش ایسنا، وی ادامه داد: مراغه به نام خواجه نصیرالدین طوسی شناخته شده و یک محور علمی و تمدنی است، در کنار شخصیت برجسته‌ی خواجه نصیرالدین طوسی که برخی او را بزرگترین دانشمند اسلام می‌دانند، مراغه یک بنیه‌ی غنی علمی و تمدنی چند هزارساله داشته و تاثیر متقابل مراغه و خواجه نصیرالدین طوسی است که چنین موقعیتی را ایجاد کرده است.

وی افزود: مراغه یک بنیه‌ی علمی، ذاتی و توانی دارد چراکه بسیار مهم بوده که مراغه بالاتر از سطح متوسط است؛ بنابراین باید برنامه‌های خود را ادامه دهیم.

ضرغامی خاطرنشان کرد: باید به معرفی محتوایی و درست رصد خانه و انجام برخی اقدامات عمرانی و خدماتی پرداخته شود تا حداقل امکانات فراهم شود، همچنین طی بازدیدی که انجام شد، خلأها و آسیب‌های موجود، شناسایی شد که اعتبارات مناسب برای آنها اختصاص می‌یابد تا با همکاری دیگر نهادها شرایط را قابل قبول‌تر کنیم.

منبع: ایسنا

رصد خانه مراغه _بزرگترین رصدخانه جهان

در روزگاری که هنوز خبری از تلسکوپ و دوربین های نجومی نبود، خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه ای را بنا کرد که سال ها به عنوان پیشرفته ترین رصد خانه جهان شناخته می شد. رصدخانه مراغه که در مجموعه تاریخی افلاک نما برای مطالعات فصلی و نجومی دانشمندان ایرانی بنا شد و دستور ساخت آن را هلاکوخان مغول صادر کرده بود.

رصد خانه مراغه، که این روزها آثار کمی از آن به جا مانده است، یادگاری از دوران طلایی علم و فرهنگ ایران در دنیا به حساب می آید که درسال۶۵۷ بنا شد و در برپایی آن شخصیت های بزرگی مثل علامه قطب الدین فخرالدین مراغی، محی الدین مغربی، علی بن محمود نجم الدین الاسـطرلابی و دیگر بزرگان آن روزگار شرکت داشته اند.

بنای این رصـدخانه ۱۵سال به طول انجامیده است و در این مدت به فرمان هلاکوخان که عاشق علم و فرهنگ بود، کتاب ها و ابزارهای علمی و نجومی زیادی در آن جمع شده است. این مجموعه تا سال ۷۰۳ هجری یعنی تا زمان سلطان محمّد خدابنده مشغول به کار و آباد بوده ولی بعد از آن به دلیل تغییر پایتخت و بی توجهی حکام، رفته رفته تخریب شد. حمدالله مستوفی در یادداشت های خود آورده است که این بنا در سال ۷۲۰ ویران بوده است. با این حساب عمر رصدخانه مراغه به یک قرن هم نرسیده است.

ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شده است و در ساختمان‌های کناری آن یک کتابخانه و استراحتگاهی برای کارکنان در نظر گرفته شده است. برج مرکزی قطری به اندازه ۲۲ متر دارد و ضخامت دیوار آن به ۸۰ سانتی متر می رسد. در فضای داخلی آن هم یک راهرو و ۶ اطاق تعبیه شده بود که همه از جنس قلوه سنگ، لاشه، سنگ های تراش خورده و ملات گچ بوده اند. در ورودی برج آجری هم کاشی های بزرگ لعابدار در سه طرح و نوع مختلف به کار رفته است.

رصدخانه مراغه که این روزها به عنوان یک اثر تاریخی و جاذبه گردشگری شناخته می شود، مهم ترین کارکرد را در دنیای نجوم آن روزگار داشته است. به طوری که در این رصدخانه کتاب‌خانه‌ای با بیش از ۴۰۰ هزار جلد کتاب و ابزارهای اخترشناسی وجود داشته که در نوع خود در دنیا بی نظیر است. بد نیست بدانید که این رصدخانه فقط مخصوص رصد ستارگان نبوده و در دوره خود، شبیه یک سازمان علمی گسترده عمل می کرد که بیشتر شاخه‌های علمی در آن تدریس می شد.

رصد خانه مراغه

الگوبرداری از رصدخانه مراغه در کشورهای دیگر

در آن زمان به دلیل ارتباط علمی که بین دو کشور ایران و چین به دلیل چیرگی قوم مغول بر این دو سرزمین برقرار شده، دانشمندی چینی به نام «فائو مون جی» در این مرکز فعالیت داشته است. در آن زمان امپراطور چین به نام قوبیلای قان و بردار هلاکوخان، کارشناس هایی برای الگوبرداری از رصدخانه مراغه به ایران آمد و پس از بازگشت به چین رصدخانه ای را به همان شیوه ساختند.

به غیر از این دو، رصدخانه های استانبول و هند نیز از روی رصدخانه ایران در مراغه الگوبرداری کرده اند و حتی رصدخانه های بزرگ غرب همچون رصدخانه های تیکو براهه در حوالی دانمارک و کپلر از این رصدخانه الهام گرفته اند.

رصد خانه مراغه

مختصری درباره تاریخ تخریب رصدخانه مراغه

در خصوص رصدخانه ایران در مراغه اسنادی وجود دارد حاکی از این که، بنای رصدخانه های اوجین در هندوستان، منزو در بنارس، اورانین برگ در دانمارک و رصدخانه شانگهای چین نیز با الهام از رصدخانه مراغه ساخته شده اند.

بنابر نوشته هایی قدیمی حاکی از آن است که این بنا در حدود سال ۷۲۰ هجری، کاملا تخریب شده و تنها ویرانه هایی از آن باقی ماند. تحقیقاتی که روی این بنا انجام شد، حاکی از آن است که رصدخانه ایران در مراغه به دستور دولت آن زمان تخریب شده است.

برخی از کارشناسان نیز بر این باور هستند که در زمان الع بیگ (پادشاه سلسله تیموری) با احداث رصدخانه سمرقند به دستور او، دانشمندان مراغه ای را تشویق می کردند که به سمت سمرقند بروند در صورتی که آن ها از این امر سرباز می زدند و ترجیح می دادند که برای انجام مطالعات خود در رصدخانه مراغه بمانند. از همین رو الغ بیک دستور تخریب رصدخانه مراغه را صادر کرد. نوع تخریب بنا و بقایای برجای مانده از جمله کف پوش های ناقص نشان می دهد که احتمالا مردم محلی با آگاهی از تخریب رصدخانه، تقاضا می کنند تا در این فرصت از مصالح به کار رفته در بنا استفاده نمایند و به این ترتیب فقط پی این بنا باقی می ماند.

رصد خانه مراغه

قسمت های مختلف رصدخانه مراغه

در دهه ۱۳۵۰ یک باستان شناس و استاد دانشگاه به نام پرویز ورجاوند به همراه همکارانش اقدام به کاوش در محوطه باستانی رصدخانه ایران در مراغه آغاز نمودند و دست به شناسایی قسمت های مختلف این سازه ی علمی و برجسته در زمان خود کردند.

نزدیک به ۱۷ واحد معماری در تپه های رصدخانه کشف شد که یکی از آن مربوط به تاسیسات بعد از ویرانی رصدخانه می باشد و بقیه موارد واحدهایی هستند که در کنار هم مجموعه ی علمی رصدخانه مراغه را تشکیل داده اند. این واحدها در دو دسته قرار می گیرند که عبارتند از:

واحدهایی که مستقیما در کار فعالیت ها و تحقیقات نجومی مورد استفاده داشتند.

واحدهایی که از آن ها به عنوان واحدهای وابسته به مرکز علمی فعالیت می کردند و کاربردهایی ویژه ای همچون کتابخانه، مدرسه، کارگاه ریخته گری و ابزار سازی داشته اند.

با تحقیقاتی که در این منطقه صورت گرفت، مشخص شد ساختمان اصلی رصدخانه ایران در مراغه به شکل برجی استوانه ساخته شده و همچنین ساختمان هایی که در محوطه قرار دارند در میان آن ها یک کتابخانه و محلی برای اقامت کارکنان وجود داشته است.

بخش های مختلف رصدخانه ایران در مراغه:

  • برج مرکزی رصدخانه و واحدهای مدور پنج گانه
  • مدرسه، جهت آموزش محققان جوان در رشته هایی مثل نجوم، نور، ریاضیات، فیزیک و هندسه.
  • کتابخانه ای عظیم با کتاب های معتبر
  • سرای استادان و پژوهشگران
  • کارگاه بزرگ (احتمالا آزمایشگاه) متعلق به دانشمندان
  • امکاناتی همچون مسجد، مدرسه و چاه آب.

برای دیدن این رصدخانه، باید به شهرستان مراغه در ۱۴۷‬کیلومتری جنوب تبریز سری بزنید و آن را در زیر در گنبد سفید رنگی که برای محافظت از بقایای آن ساخته شده، ببینید.

مرتبط:رصدخانه ایران در مراغه ۸۰۰ ساله شد