به نقل از روابط عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مهدی کاظم‌پور ـ سرپرست هیأت‌ باستان‌شناسی ـ با اعلام این خبر گفت: مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری در بالای یک تپه مدور شنی و در داخل بوستانی به همین نام در جنوب شهر اهر قرار گرفته که براساس مستندات تاریخی، شالوده‌ای از  دوره ایلخانی دارد و شامل قسمت‌های خانقاه، چینی‌خانه، صحن، مناره‌ها و غرفه‌های متعدد است.

به گفته این باستان‌شناس، در دوره‌های بعدی خصوصا دوره‌های تیموری و صفوی، الحاقاتی به این مجموعه افزوده شده و به شکل کنونی درآمده و براساس شواهد موجود در اطراف این بقعه، مجموعه بناهای عام‌المنفعه نظیر کاروانسرا، حمام، آب‌انبار و برخی فضاهای رفاهی وجود داشته که امروز از هیچ‌کدام اطلاعاتی در دست نیست.

کاظم‌پور با اشاره به دخالت مستقیم نیروهای عثمانی و روس به ترتیب در دوره صفویه و قاجار در تخریب و نابودی این مجموعه،  گفت: بسیاری از آثار ارزشمند و فضاهای این مکان از بین رفته و امروزه فقط خانقاه برای ما به یادگار مانده است.

وی افزود: در دوره‌های مختلف تاریخی استفاده از این مکان به عنوان مکانی مقدس برای تدفین باعث تبدیل بخش‌های مختلف آن به گورستانی عظیم شده که همین امر آثار بر جای‌مانده را به شدت دچار آسیب کرده است.

عضو هیات‌علمی دانشگاه هنر اسلامی تبریز در تشریح مراحل اجرای  گمانه‌زنی بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری پس از دریافت مجوز از پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، به انجام مطالعات و بررسی‌های میدانی قبل از انتخاب موقعیت گمانه‌ها به دلیل وسعت محل اشاره کرد و گفت: مجموعا در زمان مقرر ۲۰ گمانه در بخش‌های مختلف مجموعه ایجاد شده که از این تعداد ۹ گمانه بدون آثار و ۱۱ گمانه دارای آثار بودند.

این باستان‌شناس با اشاره به نتایج برنامه گمانه‌زنی مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری، اظهار کرد: این مجموعه بالای یک پشته و تپه‌ شنی مدوری که شیب آن تا اطراف رود اهرچایی امتداد می‌یابد ایجاد شده است که به دلیل قرارگیری در ارتفاع بالا و نزدیکی به رود اهرچایی دارای هوایی بسیار متبوع بوده و علاوه‌بر آن یکی از تپه‌های مرتفع در دشت اهر است که به تمام نقاط شهر احاطه کامل دارد.

وی افزود: در دوره‌های مختلف تاریخی، این مکان مورد توجه قرار گرفته و به دور از هیاهوی شهری مکانی مناسب برای انجام برخی مراسم‌های دینی و ملی را فراهم آورده است.

 

کاظم‌پور گفت: به دلیل موقعیت استراتژیک این تپه در مرحله اول، فرض بر این بود که این منطقه در دوره قبل از اسلام خصوصا دوره اورارتو نیز مورد استفاده بوده است، ولی در گمانه‌زنی مشخص شد این مکان نه تنها در این دوره مورد استفاده نبوده، بلکه در هیچ دوره از تاریخ در آن استقراری وجود نداشته و تنها مکانی مذهبی برای برگزاری مراسم‌ها و تدفین شخصیت‌های بزرگ ملی و مذهبی منطقه بوده است.

این باستان‌شناس ادامه داد: این‌که تدفین از چه دوره‌ای در این مکان انجام شده نیازمند کاوش‌های بیشتر باستان‌شناسی است، ولی در گمانه‌زنی کشف داغ مقبره‌ای از دوره سلجوقی نشان می‌دهد که حتی پیش‌تر از دوره ایلخانی، این مکان برای تدفین انتخاب و تدفین‌هایی در این قسمت انجام شده است.

کاظم‌پور گفت: شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد همزمان با دوره ایلخانی در بخش‌های مختلف این بقعه بناهایی وجود داشته که در ارتباط با مجموعه بنا و بنای فعلی بوده، ولی در دوره‌های مختلف به دلیل دخالت‌های انسانی از بین رفته‌اند.

مجموعه شیخ شهاب‌الدین اهری از جمله آثار استان آذربایجان شرقی است که چندین بار پیشنهاد ثبت جهانی آن به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیشنهاد داده شده است. این درحالی است که در حریم این بقعه ساخت و سازهایی انجام شده است. دی‌ماه سال ۹۹ نیز دادستان عمومی و انقلاب اهر لازمه ثبت جهانی شدن بقعه شیخ شهاب‌الدین اهری را در مرحله اول، آزادسازی حریم آن دانسته بود.

منبع: ایسنا