ادوات شکنجه قرون وسطی را در قلعه پرتغالی‌ها امتحان کنید!
انسان در طول تاریخ ابزار گوناگونی برای شکنجه همنوعان خود ساخته، ابزاری که به خوبی نشان‌گر نیمه تاریک و وحشیانه نوع انسان است اما رو به رو شدن با این وجوه انسانی، کار ساده‌ای نیست و حال آنکه کار هنر، نشان دادن همه طیف‌های رنگی وجود انسان است؛ از تیره‌ترین رنگ‌ها تا درخشان‌ترین آنها. پیام فروتن با همین نگاه قصد دارد پرفورمنس درد را نیمه اسفند ماه در قلعه پرتغالی‌ها واقع در جزیره هرمز اجرا کند.
این پرفورمنس نتیجه یک دوره آموزشی چند مرحله‌ای است.
فروتن، طراح صحنه و مدرس تئاتر که مدتی است به دلیل برخی از مناسبات غیر حرفه‌ای، از فضای حرفه‌ای این رشته دلزده شده، بیشتر با دانشجویان و هنرجویان خود آثار نمایشی گوناگونی را اجرا می کند.
این آثار عموما بعد از سپری کردن یک دوره آموزشی چند مرحله‌ای، به اجرا می‌رسند. تازه‌ترین تجربه فروتن با هنرجویانش آماده‌سازی پرفورمنس درد، محصول یک کارگاه آموزشی چند مرحله‌ای است که چندی پیش در خانه هنر کاج برگزار شد.
این مدرس تئاتر در گفتگویی مراحل شکل‌گیری این اثر را این گونه توضیح می‌دهد:پرفورمنس درد محصول یک دوره پژوهشی، آموزشی و اجرایی است که اولین گام آن، ترجمه کتاب «تاریخ وسایل شکنجه» نوشته مایکل کریگان بود. این کتاب درباره ادوات شکنجه از آغاز تاریخ تا دوره زندان گوانتاناماست. در این مرحله هر یک از هنرجویان ، فصلی از این کتاب را ترجمه کردند. در گام دوم هر یک از هنرجویان، به انتخاب خود، یکی از ادوات شکنجه را که در این کتاب تشریح شده، ساخته‌اند و مرحله سوم هم اجرای پرفورمنس با بهره‌گیری از این ادوات است.
این کارگاه آموزشی در چند ماه گذشته در خانه هنر کاج برگزار شد و هنرجویان حاضر در آن به تازگی پرفورمنس خود را در قالب یک کار کلاسی و درون آموزشگاهی، در این موسسه آموزشی اجرا کردند و حالا قرار است آن را در قلعه پرتغالی‌ها جزیره هرمز اجرا کنند.
آنان برای اجرای این پرفورمنس اداوت شکنجه‌ای را که در این ترم آموزشی ساخته‌اند، به نمایش می‌گذارند و تاریخچه و کارکرد هر یک از آنها را برای مخاطبان تشریح می‌کنند. مخاطبان هم بنا به میل و کنجکاوی خود می‌توانند هر یک از ابزارهای شکنجه ساخته شده توسط هنرجویان را امتحان کنند.
فروتن درباره هدف از اجرای این اثر نمایشی می‌گوید: انسان یک طیف رنگی دارد که از رنگ‌های تیره آغاز می‌شود و تا روشن‌ترین رنگ‌ها ادامه پیدا می‌کند. کار هنر این است که این طیف رنگی را از تیره‌ترین تا درخشان‌ترین به نمایش بگذارد.
او ادامه می‌دهد: در این کار، نیمه تاریک و خشونت‌بار انسان را به نمایش می‌گذاریم زیرا کتمان آن هیچ کمکی به ما نمی‌کند بلکه لازم است با این بخش از وجود خود هم رو به رو شویم تا بتوانیم انسان‌های بهتری باشیم.
این طراح و کارگردان تئاتر اضافه می‌کند: نمایش این بخش از وجود انسان سبب می‌شود تماشاگر از یک سو به انزجار برسد و از سوی دیگر بعد از بیرون آمدن از مکان اجرا، می‌کوشد انسانی بهتر شود و به رنگ‌های درخشان‌تر وجود خود گرایش بیشتری پیدا کند.
او با اشاره به اینکه می‌توان برخوردهای گوناگونی با این اثر داشت، توضیح می‌دهد: بعضی از تماشاگران بیشتر جذب جنبه تاریخی آن می‌شوند و ممکن است از نگاه بعضی دیگر، این پرفورمنس، اثری در ستایش صلح باشد و نه خشونت.
فروتن با تشریح بحث شکنجه و تناقض‌هایی که در این زمینه وجود دارد، می‌افزاید: موضوع شکنجه، همچنان بحث مناقشه‌برانگیزی است. امروز هم در تمام دنیا بویژه در کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه جنجال و اختلاف‌نظر وجود دارد. عده‌ای از متفکران با شکنجه موافقند و تعدادی دیگر مخالف ولی نکته جالب این است که کشورهای توسعه یافته ویترینی از منع شکنجه ساخته‌اند که در قانون اساسی کشورشان هم آمده است و در کشور خودشان به آن عمل می‌کنند ولی هر زمان که شکنجه بعضی افراد ضرورت داشته باشد، از کشورهای توسعه نیافته‌ای که دوست آن کشور محسوب می‌شوند، استفاده می‌کنند. به این صورت که آن افراد را به کشورهای توسعه‌نیافته می‌فرستند و آنان را در آن کشورها، شکنجه می‌کنند که مثال بارز این کار، زندان «گوانتاناما» است که آمریکا آن را ساخته و نکته جالب‌تر اینکه سازمان‌های حقوق بشر به این موارد کاری ندارند!
او در پاسخ به این پرسش که اجرای این اثر چقدر می‌تواند جنبه درمان‌گرانه داشته باشد، تشریح می کند: در روانشناسی مقوله‌ای به نام غوطه‌ور سازی داریم که در آن کسی را که از چیزی می‌ترسد، در مواجهه مستقیم با آن قرار می‌دهند تا ترسش برطرف شود که البته بر سر این موضوع هم اختلاف نظر وجود دارد زیرا این کار می‌تواند تبعات جسمی یا روحی داشته باشد. به هر حال این اختلاف نظرها هست ولی این اجرا می‌تواند این ویژگی را در قلعه پرتغالی‌ها هم داشته باشد.
فروتن درباره بازخورد این اجرا از سوی تماشاگران توضیح می‌دهد: در اجرای کلاسی بازخورد بسیار خوبی از دوستان‌مان گرفتیم. ۸۰ درصد آنان دوست داشتند ادوات شکنجه‌ای را که هنرجویان کارگاه ساخته بودند، امتحان کنند. کسی معتقد بود این افراد خودآزاری دارند و این در حالی است که آنان با امتحان کردن این ادوات، بخشی از رنجی را که انسان‌ها در قرون وسطی متحمل شده‌اند، می‌چشند . ضمن اینکه به حس کنجکاوی‌شان هم پاسخ می‌دهند.
به گفته او، از دیگر ویژگی‌های این پرفورمنس این است که بازیگر ندارد و در واقع تماشاگران، بازیگران آن هستند.
قرار است پرفورمنس درد نیمه دوم اسفند ماه به مدت ۵ شب در قلعه پرتغالی‌ها واقع در جزیره هرمز اجرا شود.
منبع: ایسنا
