سلوکی ها در ایران به فرمانروایی سلوکوس از سرداران اسکندر مقدونی تلاش زیادی برای یونانی کردن ایرانی ها داشتند. براساس گزارش های باستان شناسی آنها توانستند خط و زبان یونانی را در میان اشراف و درباریان ایران رواج دهند. حتی سکه هایی که در اوایل دوره اشکانی در ایران ضرب شد به خط و زبان یونانی است و عنوان فیل هلن، یعنی دوستدار یونان نیز در راستای همان یونانی مآبی بر سکه های ایرانی نقش بسته بود. در شهر باستانی لائودیسه نیز که بعدها در دوره ساسانیان به نهاوند تغییر نام یافت، برخی پایه ستون ها، سرستون ها و تزئینات به دست آمده در کاوش های باستان شناسی مشخص کرد که تلاش زیادی برای ترویج معماری یونانی در شهر باستانی لائودیسه در نهاوند انجام شده بود.
اخیرا نیز آثار معبدی منسوب به سلوکیان که به معبد لائودیسه معروف است کشف شد اما مکان دقیق این معبد هنوز مشخص نشده است. آثاری که از تپه مرکزی شهر نهاوند به نام تپه دوخواهران به دست آمده این احتمال را قوت می بخشد که معبد در این مکان بوده باشد. این معبد را آنتوخوس سوم پادشاه سلوکی در این شهر برای همسر خود، ملکه لائودیسه بنا کرده بود.
کشف تنها کتیبه به خط یونانی در ایران که به کتیبه لائودیسه شهرت دارد، توسط یک کارگر سنگتراش انجام گرفت که در نهایت منجر به کاوش باستان شناسان در این منطقه گردید و معبد یونانی کشف شد. این کاوشها از تلاش اسکندر مقدونی و اسلاف او در ایران به منظور ترویج یونانی مآبی حکایت دارد.
این کتیبه که در دهه بیست شمسی پیدا شد در چند سطر به خط یونانی است که مربوط به آنتیوخوس سوم است. در این کتیبه آنتیوخوس سوم پادشاه سلوکی که از سال ۲۲۳تا ۱۸۷پیش از میلاد مسیح حکومت می کرد، به ساتراپ دستور می دهد که نیایش همسرش لائودیسه که به کاهنه بزرگ ارتقاء یافته را همگانی کرده و روی سنگی بنویسد و در مهمترین معبد شهر نصب کند. متن کتیبه در سال ۱۹۴۹ میلادی توسط لوئی روبر ترجمه شده و در مجله هفتگی هلینکا به زبان فرانسه منتشر شد. سپس ترجمه فرانسوی کتیبه توسط علی حاکمی به زبان فارسی انجام گرفت.
ازدیگر آثار باقی مانده از این معبد، ستون، سرستون، ته ستون و تک سنگ های فراوان است که در بعضی از منازل و جلو درب برخی مغازه های شهر و اطراف شهر بطور پراکنده دیده می شوند.
تاریخ کتیبه سال ۱۱۹ از ماکاندیکوس است که با سال ۱۹۳ قبل از میلاد مطابقت دارد و هم اکنون به همراه چندین مجسمه کوچک مفرغی در موزه ملی ایران باستان نگهداری می شود.
شهرهای یونانی که از زمان اسکندر مقدونی و جانشینان او در ایران و سایر متصرفات آنها ساخته شد، نام هایی چون الکساندریا، آپامه‌آ، آنتیوخیا و لائودیسه آ داشته اند. این شهر و شهرک های سلوکی در طول جاده بزرگ موسوم به خراسان یا جاده ابریشم ساخته شده بود که شواهد باستان شناسی استقرار آنها را در دینور کرمانشاهان، نهاوند، همدان و در خورهه محلات تأیید می کند.
اسکندر و جانشینان او به منظور تسلط بر ایران، اسکان یونانی های مهاجر را در این کشور در دستور کار خود قرار دادند و برخی شهرهای ایران را به منظور امتزاج دو تمدن ایران و یونان توسعه داده و یونانی ها را در آنها ساکن کردند.
بنا به روایتی اسکندر به همراه خود، معمار و مجسمه ساز و مورخ و معلم و تاجر به ایران آورد. حتی براساس آنچه مرحوم حسن پیرنیا در کتاب ایران باستان به آن اشاره کرده، اسکندر مقدونی به منظور یونانی کردن ایران، همسری ایرانی اختیار کرد و به هشتاد تن از سرداران خود نیز توصیه کرد با ایرانیان ازدواج کنند.
لائودیسه یا دوخواهران ایلخانی؟
بنای مذهبی دوخواهران که در میان مردم محلی به امامزاده دوخواهران شناخته می شود و مردم محلی این بنا را به خواهران امام رضا (ع) نسبت می دهند، نه تنها دارای شجره نامه مشخصی نیست، بلکه هیچ کس از وجود این دو خواهر امام رضا (ع) در شهرستان نهاوند و حتی نام آنها اطلاع واثق ندارد. هیأت باستان شناسی معبد لائودیسه اکنون به این نتیجه رسیده است که معبد لائودیسه باید جایی در اطراف بنای مذهبی دوخواهران یا حتی زیر این بنای تاریخی قرار داشته باشد. ممکن است امامزاده دوخواهران نهاوند نیز مانند برخی اماکن باستانی و تاریخی در سیر تحولات تاریخی ایران هوشمندانه و توسط مردم با منتسب کردن به امامزاده یا یک عالم دینی و اجتماعی از تخریب ها در امان مانده باشد. با توجه به شواهد و مدارک و تحقیقات هیأت گمانه زنی، موجودیت امامزاده دوخواهران نهاوند نمی تواند قدیمی تر از دوره ایلخانی تاریخگذاری شود، بنابراین احتمال انتساب آن به امام رضا و خواهرانش کمرنگ تر میشود.
به عبارتی می توان محدوده امامزاده دوخواهران را به محل معبد لائودیسه نسبت داد. شاید بتوان بین امامزاده دوخواهران و کتیبه ارتباط برقرار کرد. قوی ترین احتمال این است که معبد یونانی لائودیسه شاید در اطراف و حتی زیر امامزاده دوخواهران نهاوند پنهان مانده باشد. از طرفی با توجه به اینکه در دوره سلوکی برای همسران پادشاه سلوکی عنوان خواهر به کار برده می شد لذا گمان می رود که امامزاده دو خواهران همان معبد لائودیسه است.
مرتبط:
سراب «فارسبان» نهاوند روشن میشود
ردپای تاریخ در تپه نقاره‌چی نهاوند
اینجا همدان است
