کلاه قاضی ،خاستگاه فسیل‌های کهن
نام کلاه قاضی برگرفته از نام بلندترین قله این منطقه است و انگیزه این نام‌گذاری شباهت ظاهری این قله مرتفع به کلاه بوقی قضات قدیمی است.
به گزارش خبرنگار ایمنا، پارک‌ملی و پناهگاه حیات‌وحش کلاه‌قاضی با مساحتی حدود ۵۰ هزار هکتار در جنوب‌شرقی شهر اصفهان واقع شده و جاده آسفالته اصفهان ـ شیراز از کناره شمالی و غربی آن می‌گذرد. نزدیک‌ترین گوشه پارک که گوشه شمال‌غرب آن است در حدود ۳۶ کیلومتری شهر اصفهان قرار دارد و به دلیل شرایط خاص از دیرباز زیستگاه وحوش بوده و دارای قدمت تاریخی طولانی است.
چنان‌که در تاریخ آمده از زمان شاه‌عباس صفوی و بعد از آن به خصوص در دوره قاجاریه این کوه‌ها از شکارگاه‌های مخصوص سلاطین بوده است. در اواخر قرن نوزدهم میلادی ظل‌السلطان که سال‌های متمادی حاکم اصفهان بوده در کتاب خود از کلاه‌قاضی و شاهکوه به‌عنوان شکارگاه‌های غنی و زیبا یاد کرده است.
وجود زیست بوم های با ارزش و زیستگاه های مناسب برای حیات وحش سبب شد که در سال ۱۳۴۶ شورای عالی شکاربانی و نظارت بر صید، طی مصوبه ای ارتفاعات کلاه قاضی را به نام منطقه حفاظت شده و به عنوان قرق اعلام کند. منطقه حفاظت شده کلاه قاضی ضمن افزایش مساحت در سال ۱۳۴۶ به پارک وحش و سپس در سال ۱۳۴۹ به پناهگاه حیات وحش و در نهایت در سال ۱۳۷۴ به پارک ملی ارتقا یافت که این تغییرات همواره با کاهش سطح این منطقه همراه بوده است. در حال حاضر وسعت پارک ملی ۴۷ هزار و ۱۸۴ هکتار و پناهگاه حیات وحش سه هزار و ۲۲۷ هکتار براورد می شود.
چشم انداز پارک شامل دو رشته کوه مرتفع به نام های شیدان و کلاه قاضی است که به موازات یکدیگر از شمال غربی به جنوب شرقی قرار دارند. نام منطقه کلاه قاضی برگرفته از نام بلندترین قله این منطقه است و انگیزه این نام‌گذاری شباهت ظاهری این قله مرتفع به کلاه بوقی قضات قدیمی است. بلندترین نقطه منطقه “کلاه بزرگ” دو هزار و ۵۳۴ متر و پایین ترین نقطه آن یک هزار و ۵۴۲ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.
تنوع زیستی بی نظیر
این منطقه به دلیل داشتن تنوع بوم‌شناختی، حفاظت از تنوع زیستی، حفاظت از منابع ژنتیکی و بقای تعادل طبیعی همچنین کاهش ناهنجاری‌های حاصل از فعالیت صنایع و عوارض جمعیتی، برخورداری از چشم‌اندازهای زیبای نواحی کوهستانی و تپه ماهوری، وجود انواع گیاهان و گونه‌های متعدد حیات‌وحش جانوری و استفاده‌های علمی، پژوهشی، اقتصادی و گردشگری دارای ارزش وجودی پارک ملی بوده است. در داخل پارک‌ملی و پناهگاه حیات‌وحش کلاه‌قاضی هیچگونه سکونتگاه انسانی وجود ندارد، اما بیش از ۶۰ منبع طبیعی و دست ساز در این منطقه شناسایی شده که بیش از ۲۰ منبع را چشمه ها و بقیه را قنات و چاه تشکیل می دهد. از جاذبه های اکوتوریستی کلاه قاضی می توان به ذخایر فسیلی و گونه های گیاهی و جانوری موجود در این منطقه اشاره کرد.
وجود ۱۲۲ گونه گیاه دارویی در کلاه قاضی
تاکنون تعداد ۲۵۴ گونه گیاهی متعلق به ۱۹۲ جنس و ۴۶ خانواده در پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه‌قاضی شناسایی و ثبت شده است. پوشش گیاهی پارک‌ملی کلاه‌قاضی علاوه بر پوشش گیاهی علفی، دارای گونه‌های درختی و درختچه‌ای است که این گونه‌ها در نقاط مختلف دره‌ها و کوهپایه‌ها می‌رویند و تیپ اصلی پوشش گیاهی منطقه درمنه‌زار است. انواع مختلفی از گیاهان بوته‌ای از جمله درمنه، گل گندم، شقایق وحشی، آویشن، لاله وحشی، اسپند، خارشتر و درختان و درختچه‌ها مانند تنگرس، بادام کوهی، انجیر و بنه همچنین تعدادی از گیاهان دارویی از جمله چوبک، قدومه، همیشه بهار، ریواس، خاکشیر، گل‌گاوزبان، شنگ، از گونه‌های در حال انقراض منطقه هستند. این منطقه از لحاظ گیاهان دارویی غنی است به طوری که تاکنون ۱۲۲ گونه گیاه دارویی در آن شناسایی شده است.
آهوان؛ گونه شاخص منطقه کلاه قاضی
تا کنون ۱۷ گونه پستاندار، ۴۴ گونه پرنده، ۱۱ گونه خزنده و یک گونه دوزیست در پارک‌ملی کلاه‌قاضی شناسایی و ثبت شده است.
گونه جانوری شاخص پارک‌ملی کلاه‌قاضی کل و بز است و آهو نیز به دلیل وجود دشت‌های وسیع از جمله دشت میانکوه، لاگور، لادقو و برآفتاب از جمعیت مناسبی برخوردار است. مشاهده این دو گونه در منطقه به راحتی و از فاصله نزدیک امکان‌پذیر است.
تاکنون ۱۷ گونه پستاندار متعلق به ۱۶ جنس از هشت خانواده و چهار راسته در پارک‌ملی کلاه‌قاضی شناسایی شده است که از جمله انها می توان به کل و بز، قوچ و میش اصفهانی، آهو، پلنگ، گربه وحشی، کاراکال، گرگ، کفتار، روباه معمولی، کفتار، شغال، خرگوش، تشی، دوپای کوچک، جربیل بزرگ، جرد ایرانی، همستر خاکستری، همستر دم دراز، پامسواکی بزرگ و انواع موش اشاره کرد.
تاکنون ۴۴ گونه پرنده متعلق به ۳۱ جنس و ۲۲ خانواده در پارک‌ملی کلاه‌قاضی شناسایی شده که برخی از آنها بومی و برخی مهاجر بهاره و تابستانه یا مهاجر زمستانه و تعدادی نیز عبوری هستند و به صورت اتفاقی مشاهده شده‌اند. از جمله این پرندگان می توان عقاب طلایی، شاهین، سارگپه معمولی، سارگپه پابلند، کرکس کوچک، دلیجه، کبک، تیهو، هوبره، کوکر شکم سیاه، قمری معمولی، کوکو، جغد کوچک، شبگرد معمولی و بادخورک کوهی را نام برد. در پارک‌ملی کلاه‌قاضی تاکنون ۱۱ گونه خزنده متعلق به ۱۱ جنس و هفت خانواده شناسایی شده است که از جمله انها لاک پشت مهمیزدار، مارجعفری، افعی شاخدار، مارقیطانی تیرمار، مارپلنگی، بزمجه بیابانی خزری، آگامای پولک درشت صخره ای، آگامای چابک، آگامای وزغی خاکستری، مزالینای دم دراز بیابانی، جکوی دم زبر است. در پایین منطقه تنها یک گونه دوزیست به نام وزغ سبز عربی شناسایی شده است. پراکنش این گونه در پارک‌ملی کلاه‌قاضی به حاشیه چشمه‌ها، آبشخورها و مناطق سرسبزتر نظیر مزرعه لردسفید در دشت میان کوه محدود شده است.
به گفته فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان در ایام نوروز مناطق حفاظت شده استان پذیرای گردشگران و علاقه مندان به حیات وحش است، با این حال از بازدیدکنندگان و گردشگران انتظار می رود که دوستدار طبیعت باشند وبا برخی اقدامات سبب آتش سوزی، از بین رفتن پوشش گیاهی و تخریب طبیعت نشوند. در حفظ و پاکیزگی طبیعت کوشا باشند و زباله هاشان را جمع آوری کنند. عبور و مرور در این مناطق از جاده های عمومی باشد و بی دلیل با ماشین در بیابان ها رانندگی نکنند زیرا این اقدام سبب ایجاد جاده جدید، از بین رفتن پوشش گیاهی و برهم خوردن آرامش منطقه و فرار وحوش می شود.
منبع:ایمنا