نمایشگاه‌های جامع جهانی، از نیمه‌ی قرن نوزدهم میلادی تاکنونف هر پنج سال برگزار شده‌اند. سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۵ شهرهای شانگهای (چین) و میلان (ایتالیا) میزبان این رویداد مهم بین‌المللی بودند. از اکسپوهای جامع جهانی به‌عنوان المپیک فرهنگی اجتماعی یاد می‌شود که کشورها، در فضایی رقابتی، گذشته، حال و آینده‌ی خود را به نمایش می‌گذارند. مهمترین دستاوردهای بشر در حدود ۱۷۰ سال گذشته در اکسپوها به‌نمایش گذاشته شده‌اند و هر اکسپو میزبان میلیون‌ها بازدیدکننده است. برای نمونه، اکسپو شانگهای در طول ۶ماه زمان برگزاری، میزبان بیش از ۷۰ میلیون نفر و اکسپو میلان میزبان حدود ۲۰ میلیون نفر بازدیدکننده بود.

برای اکسپو ۲۰۲۰ نیز امارات متحده عربی از چند سال پیش‌تر تلاش خود را آغاز کرد و درنهایت هفت سال پیش موفق شد که در انتخابات نهایی، در رقابت با کشورهایی چون برزیل، ترکیه و روسیه، میزبانی این دوره از نمایشگاه جامع جهانی را به‌دست آورد.

در اکسپوهای جامع جهانی معمولا بیش از ۲۰۰ کشور حضور می‌یابند که علاوه بر گذشته‌ی خود، مهمترین دستاوردهایشان را برای حال و چشم‌انداز آینده به نمایش می‌گذارند. همچنین علاوه بر تاثیر قابل توجه بر صنعت گردشگری جهان، معاهده‌های اقتصادی و سیاسی بسیاری در جریان اکسپوهای جهانی منعقد می‌شود و در هر دوره، مقامات ارشد و عالی‌رتبه‌ی بسیاری از کشورها در این رویداد تاثیرگذار بین‌المللی حضور می‌یابند.

میزبان اکسپوهای جامع جهانی باید شرایط حضور تمامی کشورهای داوطلب را فراهم سازد، از این رو معمولا در یک سایت چندصدهکتاری، چند میلیارد دلار سرمایه‌گذاری برای میزبانی شایسته صرف می‌شود. کافی است بدانید که کشور چین هنگام برگزاری اکسپو ۲۰۱۰ شانگهای دو برابر المپیک ۲۰۰۸ پکن سرمایه‌گذاری کرد.

اما در حالی که اماراتی‌ها، خود را به‌عنوان نخستین میزبان خاورمیانه‌ای در تاریخ ۱۷۰ساله، برای برگزاری اکسپو ۲۰۲۰ با تدارک زیاد آماده کرده بودند که طبق ادعایشان، بزرگ‌ترین و پررونق‌ترین اکسپو تاریخ را برگزار کنند، شرایط شیوع ویروس کرونا و بیماری کووید۱۹ یکی پس از دیگری، رویدادهای مهم جهانی همچون المپیک ورزشی، جشنواره‌های فیلم بزرگ و لیگ‌های بزرگ ورزشی را تعطیل کرد؛ تا سرنوشت اکسپو جامع جهانی هم در هاله‌ای از ابهام قرار گیرد. البته برخلاف رویه‌ی معمول که اکسپوهای جامع جهانی از ۱۱ اردیبهشت (اول می) آغاز می‌شوند و تا پایان هفته‌ی نخست آبان‌ماه (پایان اکتبر) ادامه می‌یابند، به‌دلیل گرمای طاقت‌فرسای تابستان در کشورهای حاشیه‌ی جنوبی خلیج فارس، قرار بود این دوره از اکسپو از ۲۷ مهرماه آغاز شود و تا ۲۱ فروردین سال بعد ادامه یابد. با این اوصاف، درنهایت، مسؤولان اماراتی نظر نهاد بین‌المللی BIE را به‌عنوان متولی برگزاری اکسپوهای جهانی، مبنی بر تعویق یک‌ساله‌ی اکسپو ۲۰۲۰ اعلام کردند.

تاکنون فقط جنگ جهانی توانسته بود برگزاری اکسپو جهانی را به تعویق بیاندازد. البته اکسپو تخصصی بین‌المللی بعدی که آن‌هم با فاصله‌ی پنج سال از یکدیگر و معمولا دو سال از اکسپو جامع جهانی (با حضور معمولا حدود ۱۰۰ کشور در یک بازه‌ی سه ماهه) برگزار می‌شود، برای دوره‌ی آتی در کشور آرژانتین، این‌بار با سه سال فاصله، برای سال ۲۰۲۳ در نظر گرفته شده است و به نظر می‌رسد تحت تاثیر این تعویق قرار نگیرد.

مسؤولان اکسپو ۲۰۲۰ دُبی اعلام کردند، از آنجا که ما همچنان با یک وضعیت جهانی روبه‌رو هستیم که هم سریع در حال حرکت است و هم غیرقابل پیش‌بینی، طی چند هفته‌ی گذشته، هم در مشورت به‌صورت داخلی و هم با ذی‌نفعان اصلی اکسپو، تلاش کردیم تا تأثیر مداوم COVID-۱۹ را در برنامه‌ها و آمادگی‌های خود برای نمایشگاه ۲۰۲۰ دُبی بررسی کنیم. ما در هدف جمعی‌مان برای ارایه‌ی یک نمایشگاه معتبر و اولویت‌های مشترک و قاطع هستیم. اما مشخص است که این زمان برای برگزاری نمایشگاه اکسپو مناسب نیست. بسیاری از کشورها تحت تأثیر بیماری کووید۱۹ قرار گرفته‌اند و نیاز به تعویق افتتاحیه‌ی نمایشگاه احساس می‌شود؛ تا همگان بتوانند از این چالش عبور کنند.

آن‌ها همچنین در حالی‌که عبارت “در خانه بمان، ایمن بمان” را در بخش‌هایی از سایت اکسپو ۲۰۲۰ دُبی قرار داده‌اند، افزودند: ما از توصیه‌ی ۲۱ آوریل (یکم اردیبهشت) کمیته‌ی اجرایی Bureau International Expositions (BIE) برای حمایت از درخواست دولت امارات و تاخیر زمان برگزاری نمایشگاه اکسپو ۲۰۲۰ برای یک سال، از ۱ اکتبر ۲۰۲۱ تا ۳۱ مارس ۲۰۲۲ (۸ مهر ۱۴۰۰ خورشیدی تا ۱۱ فروردین ۱۴۰۱) استقبال می‌کنیم.

البته از اتفاق‌های جالب در این‌باره این است که سایت سازمان BIE که مقر آن در پاریس قرار دارد، شهری که این روزها تحت تاثیر سیاست‌های قرنطینه، تقریبا به حالت تعطیل درآمده است، این روزها در رخدادی کم‌نظیر، از دسترس خارج شده است.

یک نوع اکسپو هم با عنوان “اکسپو گل و گیاه” (علاوه بر اکسپو معماری) زیر نظر این نهاد و با ترتیب زمانی نه‌چندان منظم برگزار می‌شود که سال ۲۰۱۶ در آنتالیا (ترکیه)، ۲۰۱۹ در پکن (چین) برگزار شد و سال ۲۰۲۱ در دوحه (قطر) و ۲۰۲۲ در آلمیره (هلند) قرار است برگزار شود که وضعیت آن‌ها هم عملا تحت تاثیر شرایط کرونایی که معلوم نیست کی پایان یابد و نیز با توجه به تاخیر اکسپو دُبی، با ابهام‌هایی همراه هستند. ژاپن هم در سال ۲۰۲۵ قرار است میزبان اکسپو جامع جهانی بعدی (در شهر اوزاکا) باشد.

در تاخیر یک ساله‌ی المپیک ورزشی ۲۰۲۰ توکیو اما اعلام انصراف برخی از کشورهای مهم شرکت‌کننده، موثر بود. اماراتی‌ها هم اعلام کرده‌اند که پس از رأی BIE آنها تا هشتم خردادماه، منتظر تصمیم نهایی کشورهای عضو هستند.

 

البته نهاد متولی اکسپو در ایران، کلا در این زمینه سیاست سکوت را در پیش گرفته است. نهاد متولی حضور ایران در اکسپوهای جامع جهانی و اکسپوهای تخصصی بین‌المللی، وزارت صنعت، معدن و تجارت (وزارت بازرگانی پیشین) به‌واسطه‌ی شرکت سهامی نمایشگاه‌ها، با همکاری سایر وزارت‌خانه‌ها است. این وزارتخانه پس از چالش‌های درون‌سازمانی و بیرون‌سازمانی رخ داده در جریان اکسپو ۲۰۱۵ میلان که به افشاگری‌ها و پرسش‌گری‌هایی درباره‌ی هزینه‌کردها و نحوه‌ی حضور منجر شد، کلا در جریان اکسپو تخصصی بین‌المللی ۲۰۱۷ آستانه (قزاقستان) و اکسپو جامع جهانی ۲۰۲۰ دُبی (امارات متحده عربی) سیاست سکوت تقریبا مطلق و حضور با کمترین (تقریبا نزدیک به صفر) اطلاع‌رسانی را مانند دوره‌های پیش‌تر در پیش گرفت؛ سیاست نادرست قدیمی که موجب شد تقریبا تا زمان اکسپو ۲۰۱۰ شانگهای (چین)، با وجود آن‌که ایران از اولین اکسپو (۱۸۵۱ لندن) در آن حضور بعضا ممتد و گاه متناوبی داشته است، این مقوله‌ی مهم، هزینه‌بر و منفعت‌ساز، در داخل کشور، با نوعی ناآگاهی تقریبا مطلق همراه باشد؛ سیاستی که در زمانی متهم بود که حیاط خلوت‌سازی را برای یک هزینه‌کرد بی سر و صدا و بی حساب و کتاب از ثروت ملی، پیگیری می‌کند.

به هر حال، یک بررسی ساده هم نشان می‌دهد که سیاست داخلی در زمینه‌ی حضور جمهوری اسلامی ایران، در اکسپو جامع جهانی دُبی، که حالا احتمالا در سال ۲۰۲۱ برگزار خواهد شد، طبق همان شیوه‌ی سکوت معنادار قدیمی پیش می‌رود.

منبع:ایسنا