دکتر بهرام نکویی‌ صدری از چاپ و نشر به‌روزترین کتاب مرجع زمین گردشگری جهان خبر داد و اظهار کرد: کتاب صنعت ژئوتوریسم در قرن ۲۱، منشا اصول و رویکرد آینده‌پژوهانه نام دارد که در تالیف آن علاوه بر من دانشمندانی از کشورهای انگلستان، آمریکا، استرالیا، فرانسه، سوئیس، پرتغال، آلبانی، رومانی، لهستان، مکزیک، پرو، اروگوئه، برزیل، ژاپن، ترکیه، اردن و مالزی و… به غیر از قاره آفریقا نقش داشته‌اند.

وی اضافه کرد: در این پروژه اساتید بزرگی همچون «پروفسور راس داولینگ» از استرالیا، «پروفسور موری گِرِی» و «پروفسور تام هوز» از انگلستان، «پروفسور تِد کِیبل»، استاد اعظم تفسیر میراث ایالات متحده آمریکا، پروفسور «مالکوم کوپر» از کشور ژاپن و «پروفسور اِمانوئل رِینارد» از کشور سوئیس که از بزرگان ژئومورفولوژی اروپاست، در نوشتن فصل‌هایی از این کتاب با من مشارکت داشته‌اند.

مدیر پروژه جدیدترین کتاب مرجع ژئوتوریسم جهان ادامه داد: این مشارکت کنندگان دارای تحصیلات مختلف از رشته‌های مختلفی همچون زمین‌شناسی، ژئومورفولوژی و گردشگری هستند و این کتاب ‌رفرنس یک اثر کاملا بین رشته‌ای و چند رشته‌ای محسوب می‌شود.

نکویی‌ صدری در خصوص بخش‌بندی‌های کتاب جدیدش اظهار کرد: در ابتدا و قبل از دعوت دانشمندان برای مشارکت در جمع‌بندی این کتاب طرح‌ریزی و تقسیم‌بندی در پنج بخش از آن انجام و در نهایت کل کتاب در ۲۳ فصل جمع‌آوری شد. این کتاب دارای حدود ۶۰۰ صفحه، ۵۲ عکس رنگی و ۱۱۱ عکس سیاه سفید است و ناشر تنها اجازه داد ۱۶۳ عکس از مناطق مختلف دنیا از جمله موزه‌ها و نقاط دیگر در جهت تفهیم مطالب کتاب استفاده شود.

وی عنوان کرد: ۲ تن از بزرگان این حوزه یعنی پروفسور توماس(تام) هوز که در این کتاب به عنوان پدر ژئوتوریسم جهان معرفی شده‌ و «دکتر ویلیام ویتراسپون»، نویسنده کتاب زمین‌شناسی جاده‌ای جورجیا که در حال حاضر به برگزاری تورهای زمین‌شناسی در آمریکا می‌پردازد، هر کدام به طور جداگانه ۲ مقدمه و تقریظ برای این کتاب نوشته‌اند.

عضو کارگروه جهانی ژئومورفوسایت‌ها در خصوص بخش‌های مختلف کتاب تصریح کرد: بخش اول مربوط به مفهوم ژئوتوریسم در قرن ۲۱ است و بخش دوم نیز به ارزیابی‌های زمین‌شناختی و میراث آن برای گسترش ژئوتوریسم می‌پردازد. بخش سوم این کتاب در خصوص تفسیر زمین‌شناختی، میراث آن و میراث معدن‌کاری است. در بخش چهارم کتاب هم به توضیح ژئوپارک‌ها و توسعه جامعه محلی که اساس گسترش ژئوتوریسم بوده، پرداخته شده است. بخش پنجم همچنین جهانی‌سازی و آینده مقصدها با محوریت جاذبه‌های زمین‌شناختی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.

ترجمه اولین کتاب رفرنس‌جهانی ایده خلق چنین اثری را در ذهن من بیدار کرد

نکویی‌ صدری در پاسخ به این سوال که از چه زمانی اندیشه نوشتار این رفرنس را در ذهن داشت، گفت: ۱۵ سال پیش، یعنی سال ۱۳۸۵، زمانی که نخستین کتاب رفرنس جهانی در حوزه ژئوتوریسم با رهبری ۲ دانشمند یعنی راس داولینگ و «پروفسور دیوید نیوسام» با مشارکت ۲۵ تن از سراسر جهان منتشر شد، کتاب را ترجمه کردم و با نام ژئوتوریسم جهانی از سوی معاونت راهبردی منطقه آزاد ارس با همکاری دکتر عادل نجف زاده این رفرنس در ایران منتشر شد.

وی ادامه داد: در زمان ترجمه همان کتاب نیز ایده نوشتار چنین رفرنسی را در ذهن پروراندم. همچنین به مدت ۵ سال مشغول مطالعات و کاوش بین‌رشته‌ای برای پیوند علوم زمین و ارکان گردشگری بودم و تلاش می‌کردم چارچوب‌های نظری علم ژئوتوریسم در ایران را تبیین کنم.

مدیر پروژه جدیدترین کتاب مرجع ژئوتوریسم جهان تصریح کرد: حدود ۲۲ سال پیش به واسطه اینکه کارشناس مهندس معدن در گرایش اکتشاف بودم، در چند پروژه میدانی کشف محدوده معدنی در چند استان به صورت همزمان مشغول به فعالیت بودم که تجربیات میدانی و تحصیلات دانشگاهی در این راه برای من از اهمیت بالایی برخوردار بود.

نکویی‌ صدری ادامه داد: پس از سپری کردن این مراحل توانستم دوره راهنمایان رسمی گردشگری در حوزه فرهنگی را با برخی از اساتید برجسته گردشگری کشور بگذرانم و در این اثنی متوجه شده بودم که آنچه به نام ژئوتوریسم در حال ترویج و تبلیغ است و در مواردی تنها به صورت عکاسی از زیبایی‌ها بر آن تاکید می‌شود، مفهوم درست و دقیقی از علم ژئوتوریسم نیست.

وی خاطرنشان کرد: در نهایت موفق شدم مبانی و چارچوب‌های نظری این علم را در کتاب مبانی زمین گردشگری با تاکید بر ایران پیاده کرده و درسال ۱۳۸۸ با چاپ آن از طریق انتشارات سمت ارائه کنم. خوشبختانه ذهنیتی که در مورد اصلاح پنداشت‌های اشتباه داخلی در ذهن من وجود داشت، در این کتاب به چاپ رسید.

عضو کارگروه جهانی ژئومورفوسایت‌ها تصریح کرد: همچنین امروز و در سال ۲۰۲۱ پس از ۱۵ سال تالیف و انتشار کتاب‌های ژئوتوریسم در داخل کشور به زبان فارسی توانستم هفتمین رفرنس جهانی به زبان انگلیسی را در انتشارات بین‌المللی اپل آکادمیک آمریکا به چاپ برسانم.

دانشمندان بزرگ جهان در حوزه ژئوتوریسم حامی این پروژه بودند

نکویی صدری در خصوص حامیان خود در این راه عنوان کرد: اغلب دانشمندان و بزرگان علم زمین‌شناسی، گردشگری و ژئومورفولوژی که در جهان سطح بالایی دارند، حامی من در این راه بودند. از آنجایی که پروژه تالیف این کتاب‌ یک اتفاق در سطح بین‌المللی بود، به طبع افتخار بهره‌مندی از حمایت یک ناشر بین‌المللی معتبر و جمعی از اساتید تراز اول جهانی را در تالیف این کتاب داشتم و با مشارکت و حمایت اساتید جهانی توانستم این رفرنس را تمام و کمال برای مخاطب ارائه کنم.

وی با اشاره به اظهار نظر پروفسور علی درویش‌زاده، چهره ماندگار زمین‌شناسی کشور، در خصوص این اثر گفت: این استاد در جایی گفته تا امروز در هیچ رشته‌ای چنین اثری از داخل کشور تالیف و راهبری نشده است. علاوه بر این با توجه به اینکه اکثر ناشران بین‌المللی به طور نانوشته تمایلی به کار با کشورهای خاورمیانه به ویژه ایران ندارند، از ناشر این کتاب نهایت سپاسگزاری خود را جهت همکاری اعلام می‌کنم چرا که پس از چندین بار رد شدن پروپوزال تالیف کتاب رفرنس من توسط ناشران گوناگون جهان در نهایت با سماجتی که به خرج دادم توانستم نظر این ناشر را جلب کنم.

مدیر پروژه جدیدترین کتاب مرجع ژئوتوریسم جهان در خصوص حمایت‌های داخلی برای انتشار این رفرنس جهانی بیان کرد: در سطح داخلی نیز می‌توان از حمایت‌های غیرمستقیم وزیر اسبق ارشاد و مدیر عامل اسبق صندوق هنرمندان تشکر کرد چرا که حمایت‌های بی‌سابقه‌ای از کلیه اعضای دست‌اندرکار نگارش این کتاب داشتند. خوشبختانه ارائه این خدمات در حال حاضر برای اعضای صندوق که بخش بزرگی از نخبگان جامعه هستند، ادامه دارد و امید است ارائه این خدمات در آینده نزدیک به سمت مطلوب پیش رود.

گسترش مرزهای دانش حوزه علوم زمین با کتاب صنعت ژئوتوریسم در قرن ۲۱

نکویی‌ صدری در خصوص تاثیرات این کتاب بر رشد و توسعه صنعت گردشگری کشور اظهار کرد: این کتاب یکی از هفت کتاب ‌رفرنس ژئوتوریسم در جهان است. اولین کتاب رفرنس در سال ۲۰۰۶ میلادی منتشر شد که من آن را نیز برای فارسی‌زبانان کشورم ترجمه کردم و منتشر شد. حال اما در سال ۲۰۲۱ میلادی هفتمین شماره این کتاب منتشر شده که می‌توان گفت در تثبیت و گسترش مرزهای دانش در حوزه ژئوتوریسم آن هم در سطح جهانی تاثیرگذار است.

وی ادامه داد: این کتاب و دانش حاصل از آن می‌تواند در حوزه ژئوپارک‌ها که در ۱۵ سال اخیر کمتر مورد توجه واقع شده‌‎اند، بسیار مفید و اثرگذار باشد.

منبع: ایسنا

مرتبط:

شمخال؛ بهشت جاذبه‌های ژئوتوریسمی

اهمیت ژئوتوریسم در توسعه گردشگری اورامان

مژگان ثابت‌تیموری به بررسی قابلیت‌های ژئوتوریسمی خراسان ‌رضوی پرداخت و اظهار کرد: ژئوتوریسم یا زمین‌گردشگری بیش از ۱۰۰ سال است که در کشورهایی مانند انگلیس و استرالیا مورد توجه قرار گرفته است. این کشورها به عنوان کشورهای پیشرو در این زمینه قالب علمی و ساختارمند خود را پیدا کرده‌اند.

وی افزود: در حال حاضر نیز در کشور محققان برجسته‌ای وجود دارند که همکاری آن‌ها با نهادهای بین‌المللی مانند یونسکو و اساتید مرتبط این حوزه، غنای دانش ژئوتوریسم را در کشور افزایش داده است.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی ادامه داد: در حال حاضر فلات ایران به دلیل جوان‌ بودن و ویژگی‌های خاص زمین‌شناسی، یکی از شاخص‌ترین مناطق برای دیدن تغییرات زمین‌شناختی است. مشهد و به عبارت بهتر دشت مشهد نیز در همین محدوده قرارگرفته است، البته با وجود این قابلیت در خراسان ‌رضوی به این مسئله آنچنان که باید توجه نشده و هنوز برنامه مشخصی برای توسعه زمین‌گردشگری یا ژئوتوریسم در منطقه وجود ندارد.

ثابت‌تیموری خاطرنشان کرد: خوشبختانه در سال‌های اخیر با پیگیری‌های انجام شده و همین‌طور برگزاری دوره‌های آموزش راهنمایان زمین‌گردشگری با مجوز وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی توسط جهاد دانشگاهی باعث شد این فضا شکل دیگری به خود بگیرد.

وی عنوان کرد: البته باید گفت که هدف از این کار جلب توجه کارشناسان و سرمایه‌گذاران حوزه معدن و زمین‌شناختی به این مسئله بوده است و در ارتباط با این موضوع سخنرانی‌هایی نیز انجام شد و تا حدودی در حوزه توسعه زمین‌گردشگری آگاهی‌بخشی صورت گرفت، همچنین در این راستا به قابلیت‌ها و خصوصیات ویژه زمین‌شناختی و ویژگی‌های معدنی استان و مشهد که از آن به عنوان جاذبه زمین‌شناختی یاد می‌شود، پرداخته شد.

معادن پتانسیل‌های زیادی برای جذب گردشگر و کسب درآمد دارند

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی ادامه داد: در جلسات آگاهی‌بخشی، سعی شد تا به معادن صرفا به عنوان یک موهبت طبیعی قابل برداشت در حوزه معدن توجه نشود و از پتانسیل‌های آن برای جذب گردشگر و کسب درآمد استفاده شود. در گذشته از معادن و مناطق مختلف زمین‌شناختی بازدیدهای علمی و آموزشی انجام می‌گرفت که متاسفانه در قالب گردشگری عام نبوده است.

ثابت‌تیموری ابراز کرد: با توجه به اینکه دشت مشهد از جاذبه‌های زمین‌شناختی زیادی برخوردار است میزان توجهات علاقه‌مندان به آموزش راهنمایان زمین‌گردشگری در خانه معدن، سازمان نظام مهندسی معدن و مجموعه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نسبت به گذشته که اطلاعات خاصی در این حوزه وجود نداشت، بیشتر شد.

وی اضافه کرد: البته موضوعی که در این قسمت کمی روند کار را کند کرد این بود که افراد بازدیدکننده، مناظر طبیعی مرتبط با زمین را در قالب اکوتوریسم و طبیعت‌گردی و زمین را جدای از طبیعت و موجودات زنده پیرامون یا روی آن می‌دانستند، بنابراین آن را در حوزه اکوتوریسم و طبیعت‌گردی قرار می‌دادند.

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاددانشگاهی بیان کرد: از زمانی‌ که این علم به ایران و همین‌طور به خراسان ورود پیدا کرد و در افراد علاقه‌مند شناخت لازم پیدا شد، بحث زمین را جدای از مباحث موجودات زنده‌ روی آن قرار دادند و اخیرا تورهای مناسب و تعریف‌ شده‌ای برگزار می‌شود که با اقبال خوبی از سوی مردم روبه‌رو شده است.

ثابت‌تیموری ادامه داد: به عنوان مثال دره شمخال به عنوان یک جاذبه زمین‌شناختی بسیار زیبا که مرتبط با حوزه زمین، آب و طبیعت غیر زنده است برای بسیاری از مردم جالب توجه بوده و تنها طی‌ کردن مسیر رسیدن به این دره، دیدن منظره زیبای داخل آن و دیدن فضای منحصر به‌فرد لایه‌های زمین برای مردم بسیار جذاب خواهد بود.

غار مغان یکی از زیباترین مقاصد ژئوتوریسمی استان

وی تشریح کرد: مواردی چون کوه‌ها، آبشارها، دره‌ها و دست‌کندهایی چون انواع معادن فعال و غیرفعال، غارهای متنوعی وجود دارد که یکی از جاذبه‌های مهم زمین‌شناختی در اطراف و داخل مشهد به شمار می‌آیند. یکی از کهن‌ترین این غارها که برای علاقه‌مندان بازدیدکننده بسیار جذاب بوده، «غار مغان» واقع در کوه‌های خلج در جنوب شرق مشهد است و از گذشته‌های بسیار دور و بیش از ۵۰ سال گذشته مقصد سفر و بازدید علاقه‌مندان بوده است. مسیر بسیار زیبا و چشم‌انداز طبیعی پیرامون آن، وجود ستون‌های آهکی منحصر به‌فرد درون آن حتی بدون آگاهی از کلید واژه زمین‌گردشگری نیز این غار را مقصد جذاب سفر به درون زمین قرارداده است.

لزوم تربیت راهنمایان و مفسران ژئوتوریسم جهت استفاده در تورهای گردشگری

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی با اشاره به اینکه این روزها آگاهی مردم نسبت به این مسئله بیشتر شده است، اظهار کرد: نیاز است تا راهنمایان متخصص و مفسران زمین‌گردشگری تربیت و از آن‌ها در برگزاری تورهای ژئوتوریسمی استفاده شود و به اصطلاح در دستور کار دفاتر خدمات مسافرتی قرار گیرند تا علاقه‌مندان شرکت‌کننده در این تورها علاوه بر بازدید از جاذبه‌های بصری، اطلاعات زمین‌شناسی بیشتر و مستندی نیز دریافت کرده و سفری هدفمندتر را تجربه کنند. آن‌ها درک می‌کنند که عملا ساختار این زمین‌ساخت یا جاذبه زمین‌شناسی به چه ترتیب بوده و در چه تاریخی شکل گرفته است. به واقع دشت مشهد به عنوان یکی از دشت‌های جذاب برای علاقه‌مندان به حوزه زمین‌شناسی و زمین‌گردشگری مطرح است که می‌توان انواع سنگ‌های رسوبی، آبرفتی، آتشفشانی و جاذبه‌های مرتبط با سازندهای زمین‌شناختی را در اطراف آن مشاهده کرد.

ثابت‌تیموری در خصوص برقراری ارتباط بین زمین‌گردشگری با سایر حوزه‌های‌گردشگری و برگزاری تورهایی از این دست خاطرنشان کرد: این موضوع به ترکیب تور و افراد شرکت کننده در آن بستگی دارد؛ در تور برگزار شده باید سلیقه افراد شناسایی شود و بر اساس ذائقه مشتری، تورهای زمین‌شناختی از تورهای عمومی تفکیک و برای تامین رضایت گردشگران خاص تورهای ترکیبی فراهم شود.

وی ادامه داد: در حال حاضر خانه معدن همچنین در حال پیگیری‌ است تا بتواند معادن متروکه، فعال و  نیمه‌متروکه خود را برای استفاده‌ای بهینه و دوگانه به ‌کار گیرد، به این معنی که در زمینه استخراج کانسارها و منابع معدنی نیز در زمینه زمین‌گردشگری و گردشگری معدن مورد بهره‌برداری قرار گیرند. استفاده از معادن به این شیوه قابل ارزش است؛ چراکه سرمایه‌گذار در دوره‌ غیرفعال بودن معدن می‌تواند از این راه درآمدزایی داشته باشد.

پارک کوهسنگی یکی از جاذبه‌های زمین‌گردشگری مشهد است

عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی پارک کوهسنگی را به عنوان یکی از جاذبه‌های مهم زمین‌شناختی مشهد معرفی و اظهار کرد: پارک کوهسنگی یکی از جاذبه‌های مهم مرتبط با زمین گردشگری در دل شهر مشهد است که به صورت یک سازه زمین‌شناسی جذاب و خارج شده از دل زمین  به صورت سنگی یک‌پارچه در میانه دشت مشهد نمایان است. ممکن است افرادی که تا امروز از آن دیدن کرده‌اند از زاویه زمین‌شناسی به آن توجه نکرده باشند و این در صورتی است که این منطقه تاریخ زمین و تاریخ تمدن انسان را نیز به ما معرفی می‌کند.

ثابت‌تیموری افزود: اگر داستان شکل‌گیری آثار زمین‌شناختی برای گردشگران به خوبی تفسیر شود قطعا برای آن‌ها جذاب خواهد بود و ورود گردشگران متنوعی را به این محدوده‌ها موجب خواهد شد. کوه‌های اطراف مشهد مانند پارک خورشید و کوه‌پارک، خود یک جاذبه زمین‌شناختی است که حضور مفسران و کارشناسان مرتبط با حوزه زمین‌گردشگری را می‌طلبد؛ بررسی این موضوعات علاوه بر اشتغال‌زایی می‌تواند جذابیت بازدید از آن مناطق را نیز افزایش دهد.

منبع: ایسنا