سرپرست اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان از آمادگی شهر تاریخی ماسوله برای میزبانی از ارزیابان ثبت میراث‌‍ جهانی یونسکو خبر داد.

سال گذشته، نشست سالانه کمیته یونسکو به دلیل همه‌گیری جهانی به تعویق افتاد و جلسه برای موضوعات سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ در ماه گذشته به‌صورت آنلاین برگزار شد. این مرکز نزدیک به ۴۰ مکان جغرافیایی و تاریخی را برای یافتن مکان‌هایی با «ارزش برجسته جهانی» در نظر گرفت. از این تعداد، ۳۴ مکان به فهرست اضافه شد که بیش از ۸۰ درصد آنها در اروپا و آسیا واقع شده‌اند.

سایت‌هایی که تاکنون در چهل‌و‌چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو که به صورت آنلاین برگزار شد، ثبت شده‌اند، به قرار زیر هستند.

عربستان سعودی ، منطقه فرهنگی حما (Ḥimā)

منطقه فرهنگی که در منطقه‌ای خشک و کوهستانی در جنوب غربی عربستان سعودی و در یکی از مسیرهای کاروان باستانی شبه‌جزیره عربستان واقع شده است، شامل مجموعه‌ای قابل‌توجه از تصاویر سنگی است که شکار، جانوران، گیاهان و سبک زندگی را در یک تمدن فرهنگی ۷۰۰۰ ساله به تصویر می‌کشد. مسافران و ارتش‌هایی که در این مکان اردو زده‌اند، در طول قرون مختلف تا اواخر قرن بیستم، کتیبه‌های سنگی و سنگ‌نگاره‌هایی برجای گذاشته‌اند. این مکان در قدیمی‌ترین اتراق‌گاه شناخته‌شده در یک مسیر مهم کاروان صحرایی باستانی واقع شده است، جایی که قدمت چاه‌های حما به حداقل ۳۰۰۰ سال پیش بازمی‌گردد و هنوز می‌توان از دلشان آب شیرین بیرون کشید.

اتریش/ بلژیک/ چک/ فرانسه/ آلمان/ ایتالیا/بریتانیا و ایرلند شمالی، شهرهای بزرگ آبگرم (spa town) در اروپا

سایت فراملی شهرهای بزرگ آبگرم اروپا شامل ۱۱ شهر است که در هفت کشور اروپایی واقع شده‌اند Baden bei Wien  (اتریش)؛ Spa (بلژیک) ؛ Františkovy Lázně، Karlovy Vary و Mariánské Lázně (چک) Vichy  (فرانسه) ؛ Bad Ems، Baden-Baden و Bad Kissingen (آلمان)؛ Montecatini Terme  (ایتالیا)؛ و City of Bath (انگلستان). همه این شهرها در اطراف چشمه‌های آب معدنی طبیعی توسعه یافته‌اند. آنها شاهد فرهنگ بین‌المللی آبگرم اروپا هستند که از اوایل قرن ۱۸ تا دهه ۱۹۳۰ توسعه یافته است و منجر به ظهور تفرجگاه‌های بزرگ بین‌المللی شده است که شامل ساختمان‌ها و اتاق‌های درمانی،  اتاق‌های پمپاژ، سالن‌های مخصوص آشامیدن، ردیف ستون‌هایی که برای مهار منابع طبیعی آب معدنی و استفاده عملی از آنها برای استحمام و نوشیدن طراحی شده‌اند، می‌شود. از امکانات مرتبط می‌توان به باغ، سالن اجتماعات، تئاترها، هتل‌ها و ویلاها و همچنین زیرساخت‌های تاسیساتی ویژه آبگرم اشاره کرد. این گروه‌ها همه در یک بافت کلی شهری ادغام شده‌اند که شامل یک محیط تفریحی و درمانی با مدیریتِ دقیق در یک منظره زیبا است.

فرانسه، فانوس دریایی کوردوان (Cordouan)

فانوس دریایی کوردوان در یک فلات سنگی واقع در آب‌های کم‌ارتفاع در اقیانوس اطلس در دهانه خور Gironde، در یک محیط کاملاً بی‌دفاع و خشن، سر به آسمان ساییده استسمان . این بنا در اواخر قرن شانزدهم و هفدهم با بلوک‌های آهکی سفید ساخته شده و در اواخر قرن هجدهم بازسازی شده است. برج کوردوان که شاهکاری از ساختمان‌های دریایی به شمار می‌رود،  مظهر مراحل بزرگی از تاریخ معماری و فنآوری فانوس دریایی است و با جاه‌طلبی برای ادامه سنت فانوس‌های مشهور دوران باستان ساخته شده است. معماری این بنا از الگوهای باستانی و دوره رنسانس الهام گرفته شده است.

آلمان، کلنی هنرمندان (Mathildenhöhe) در دارمشتات

مستعمره هنرمندان دارمشتات در ماتیلدنهاو، واقع در مرتفع‌ترین نقطه شهر دارمشتات در غرب آلمان، در سال  ۱۸۹۷ توسط ارنست لودویگ ، دوک بزرگ هسن، به عنوان مرکزی برای جنبش‌های اصلاحات نوظهور در معماری، هنرها و صنایع دستی تأسیس شد. ساختمان‌های این کلنی توسط اعضای هنرمند آن به عنوان محیط زندگی و کار تجربی اولیه تجددخواه ایجاد شده است. این کلنی در طی نمایشگاه‌های بین‌المللی پی‌درپی در سال‌های ۱۹۰۱ ، ۱۹۰۴ ، ۱۹۰۸ و ۱۹۱۴ گسترش یافت. امروز ، این مجموعه نمونه‌ای بارز از معماری مدرن اولیه، برنامه‌ریزی شهری و طراحی منظر را ارائه می‌دهد. این مجموعه شامل ۲۳ ساختمان است که برخی از آنها عبارتند از برج عروسی (۱۹۰۸)، سالن نمایشگاه (۱۹۰۸)، نخلستان (۱۸۳۳ ، ۱۹۰۴-۱۴)، نمازخانه روسی سنت ماریا مگدالنا (۱۸۹۷) -۹۹)، حوض زنبق، یادبود گوتفرید شواب (۱۹۰۵)، آلاچیق و باغ (۱۹۱۴)، غرفه باغ «معبد قو» (۱۹۱۴)، چشمه ارنست لودویگ و ۱۳ خانه و استودیوی هنرمندان که برای مستعمره هنرمندان دارمشتات و برای نمایشگاه‌های بین المللی ساخته شده است.

ایتالیا، مجموعه دیوارنگاره‌های پادووا مربوط به قرن چهاردهم

این سایت از هشت مجتمع ساختمانی مذهبی و سکولار در داخل شهر حصاری تاریخی پادووا تشکیل شده است که مجموعه‌ای از نقاشی‌های دیواری نقاشی شده بین سال‌های ۱۳۰۲ و ۱۳۹۷ میلادی توسط هنرمندان مختلف و برای اشخاص و چهره‌های مختلف (پاترون‌ها) را داخل ساختمان‌هایی با عملکردهای مختلف طراحی کرده است. با این وجود، نقاشی‌های دیواری وحدت سبکی و محتوایی خاصی را حفظ می‌کنند. این نقاشی‌های دیواری، وقتی به عنوان یک مجموعه در نظر گرفته می‌شوند، نشان می‌دهند که چگونه در طول یک قرن، هنر نقاشی دیواری همراه با انگیزه خلاقیت جدید و درک نمایشی فضایی توسعه یافته است.

چین، گوانژو: بازار بزرگ جهان در دوران سانگ‌تا یوآنِ چین

این سایت که در گوانژو واقع شده است،  نشاط و شادابی شهر را به عنوان یک بازار بزرگ دریایی در دوره‌های سانگ و و یوآن (قرن ۱۰ تا ۱۴ میلادی) و ارتباط آن با مناطق داخلی چین نشان می‌دهد. گوانژو در یک دوره بسیار مهم برای تجارت دریایی در آسیا رونق یافت. این سایت شامل بناهای مذهبی، از جمله مسجد قرن یازدهم میلادی Qingjing ، یکی از قدیمی‌ترین بناهای اسلامی در چین، مقبره‌های اسلامی، و طیف گسترده‌ای از بقایای باستان‌شناسی است: ساختما‌های اداری، اسکله‌های سنگی که برای تجارت و دفاع مهم بودند، کارگاه‌های تولید سرامیک و آهن، عناصر شبکه حمل و نقل شهر، پل‌های باستانی، بتکده‌ها و کتیبه‌ها و… این منطقه در متون عربی و غربی سده‌های ۱۰ تا ۱۴ میلادی به عنوان زیتون (Zayton) معروف است.

هندوستان، معبد کاکاتیایی رودرشوارا (Kakatiya Rudreshwara) در ایالت تلانگانا

رودرشوارا، معروف به معبد راماپا، در روستای پالامپت، ۲۰۰ کیلومتری شمال شرقی حیدرآباد، در ایالت تلانگانا واقع شده است. این معبد اصلی‌ترین معبد شیوا در یک مجتمع دیوارکشی‌شده است که در دوره کاکاتیان (۱۱۲۳–۱۳۲۳ م) تحت فرمانروایی رودرادوا و رچارلا رودرا ساخته شده است. ساخت این معبد ماسه‌سنگی در سال ۱۲۱۳ میلادی آغاز شده است و گمان می‌رود که در طول ۴۰ سال ادامه داشته است. این ساختمان دارای تیرها و ستون‌های تزئین‌شده از جنس گرانیت و دولریت تراش‌خورده، مجسمه‌های زیبا و نشان‌دهنده آداب و رسوم رقص منطقه‌ای و فرهنگ کاکاتیان است. این معبد در دامنه یک منطقه جنگلی و در میان مزارع کشاورزی، نزدیک به ساحل Ramappa Cheruvu، ساخته شده است که از مشخصه‌های معابد هندی به شمار می‌رود.

جمهوری اسلامی ایران، راه‌آهن سراسری

راه آهن سراسری ایران، دریای خزر را در شمال شرقی این کشور با خلیج فارس در جنوب غربی آن متصل می‌کند و در این میان از دو رشته کوه و همچنین چندین رودخانه، ارتفاعات، جنگل‌ها و دشت‌ها و چهار منطقه مختلف آب و هوایی عبور می‌کند. خط آهن سراسری ایران به طول ۱۳۹۴ کیلومتر در سال ۱۹۲۷ آغاز و در سال ۱۹۳۸ در یک همکاری موفق بین دولت ایران و ۴۳ پیمانکار ساخت و ساز از کشورهای مختلف طراحی و اجرا شد. این راه‌آهن به دلیل مقیاس و ترفندهای مهندسی مورد نیاز برای غلبه بر مسیرهای شیب‌دار و سایر مشکلات و موانع موجود، قابل توجه است. ساخت آن شامل برش گسترده در کوه‌ها در برخی مناطق بود، در حالی که زمین ناهموار در مناطق دیگر،‌ساخت ۱۷۴ پل بزرگ، ۱۸۶ پل کوچک و ۲۲۴ تونل، از جمله ۱۱ تونل مارپیچ نیز بر سختی کار می‌افزود. برخلاف اکثر پروژه‌های اولیه راه‌آهن، ساخت راه‌آهن سراسری ایران از طریق مالیات ملی تأمین می‌شد تا از سرمایه‌گذاری و کنترل خارجی جلوگیری شود.

اسپانیا، پاسو دل پرادو و بوئن رتیرو، چشم‌اندازی از هنر و علوم

این منظر فرهنگی در قلب شهر مادرید واقع شده است و از زمان ایجاد خیابان مشجر Paseo del Prado، نمونه اولیه آلامدای اسپانیایی در قرن شانزدهم، تکامل یافته است. این خیابان با فواره‌های باابهتش، نمادین از شهر مادرید است که توسط ساختمان‌های باپرستیژ احاطه شده است. این سایت ایده جدیدی از فضای شهری و توسعه را از دوره روشنگرانه قرن هجدهم ارائه می‌دهد. ساختمان‌هایی که به هنرها و علوم اختصاص یافته‌اند، و در محلی بنا شده‌اند که به صنعت، بهداشت و درمان و تحقیقات اختصاص دارد. در مجموع، این منظر آرمان جامعه اتوپیایی را در زمان اوج امپراتوری اسپانیا نشان می‌دهد. باغ آرامگاه دلپذیر به مساحت ۱۲۰ هکتار و  بازمانده کاخ بوئن رتیرو در قرن هفدهم، بزرگترین بخش‌های این منظر را تشکیل می‌دهند که سبک‌های مختلف باغبانی از قرن ۱۹ تا امروز را به نمایش می‌گذارند. این سایت همچنین شامل باغ گیاه‌شناسی سلطنتی و محله مسکونی باریو جرونیموس، با تنوعی غنی از ساختمان‌های قرن ۱۹ و ۲۰ نیز می‌شود.

ژاپن، جزیره آمامی اوشیما، جزیره توکونوشیما، قسمت شمالی جزیره اوکیناوا و جزیره ایریوموته

این منطقه با در بر گرفتن ۴۲،۶۹۸ هکتار از جنگل‌های بارانی نیمه‌گرمسیری در چهار جزیره واقع در جنوب غربی ژاپن، قوسی در مرز دریای چین شرقی و دریای فیلیپین تشکیل می‌دهد که بلندترین نقطه آن، کوه یووانداکه در جزیره آمامی اوشیما، ۶۹۴ متر بالاتر از سطح دریا ارتفاع دارد. این سایت که به طور کامل خالی از سکنه است، دارای تنوع زیستی بالایی با درصد بسیار بالایی از گونه‌های بومی است، که بسیاری از آنها در سطح جهان در معرض انقراض قرار دارند. این سایت محل زندگی گیاهان بومی، پستانداران، پرندگان، خزندگان، دوزیستان، آبزیان و سخت پوستان است، از جمله خرگوش آمامی (Pentalagus furnessi) در معرض خطر و موش صحرایی موبلند (Ryukyu Diplothrix legata).

کره جنوبی، گتبول، پهنه‌های گِلی کره‌ای

این مکان که در شرق دریای زرد در سواحل جنوب غربی و جنوبی جمهوری‌ کره واقع شده است، شامل چهار جزء است: Seocheon Getbol ، Gochang Getbol ، Shinan Getbol و Boseong-Suncheon Getbol. این سایت ترکیبی پیچیده از شرایط زمین‌شناسی، اقیانوس‌شناسی و اقلیم‌شناسی را نشان می‌دهد که منجر به توسعه سیستم‌های رسوبی متنوع ساحلی شده است. هر مولفه یکی از چهار زیر نوع پهنه گِلی یا پهنه جزر و مدی را نشان می‌دهد (رودخانه‌ای، ورقه ورقه‌ای، مجمع‌الجزایری و نیمه‌محصور). این سایت میزبان سطوح بالایی از تنوع زیستی است، و گزارش‌ها حاکی از آن است که ۲۱۵۰ گونه گیاهان و جانوران، از جمله ۲۲ گونه در معرض خطر جهانی یا نسبتا در معرض خطر در این منطقه زندگی می‌کنند. به علاوه، اینجا خانه ۴۷ نوع از گونه‌های بی‌مهره دریایی بومی و در معرض خطر انقراض و همچنین ۱۱۸ گونه پرنده مهاجر است زیستگاه‌های حیاتی آنها را فراهم می‌کند. این سایت ارتباط بین تنوع جغرافیایی و تنوع زیستی را به نمایش می‌گذارد و وابستگی تنوع فرهنگی و فعالیت‌های انسانی را به محیط طبیعی نشان می‌دهد.

تایلند، مجموعه جنگل‌های کیانگ کراچان (KKFC)

این سایت در امتداد رشته کوه تناسریم (Tenasserim)  در تایلند واقع شده است، و بخشی از این رشته کوه گرانیتی شمال به جنوب از شبه جزیره مالایا عبور می‌کند. این محل که در تقاطع زیستگاه‌های جانوری و گیاهی هیمالیا و هندوچین واقع شده است، از تنوع زیستی غنی و ارزشمندی برخوردار است. این جنگل تحت سلطه جنگل‌های همیشه سبز و مرطوب، جنگل‌های پهن‌برگ، جنگل‌های کوهستانی و جنگل‌های پرخاصره‌ای قرار دارد. تعدادی از گونه‌های گیاهی بومی و در معرض خطر جهانی گزارش شده است که با دو منطقه مهم پرندگان (IBA) همپوشانی دارد و به دلیل تنوع غنی در حیوانات و پرندگان، از جمله هشت گونه در معرض تهدید جهانی، اهمیت بالایی دارد. اینجا محل زندگی تمساح سیامی (Crocodylus siamensis)، سگ وحشی آسیایی در معرض خطر (Cuon alpinus)، بانتنگ (Bos javanicus)، فیل آسیایی (Elephas maximus)، لاک پشت زرد/کشیده (Indotestudo elonggered)، لاک پشت غول پیکر آسیایی (Manouria emys) و همچنین چندین گونه آسیب‌پذیر دیگر از پرندگان و پستانداران است. نکته قابل توجه این که هشت گونه گربه‌سان نیز در این منطقه زندگی می‌کنند: ببر در معرض خطر (Panthera tigris) و گربه ماهیگیر (Prionailurus viverrinus)، پلنگ در معرض خطر (Panthera pardus)، گربه طلایی آسیا (Catopuma temminckii)، پلنگ ابری آسیب‌پذیر (Neofelis nebulosi) )، گربه مرمر (Pardofelis marmorata)، گربه جنگلی (Felis chaus) و گربه پلنگی (Prionailurus bengalensis).

گرجستان، تالاب‌ها و جنگل‌های بارانی کلشیک

این سایت شامل هفت مولفه در یک کوریدور ۸۰ کیلومتری در امتداد ساحل شرقی گرم و معتدل و بسیار مرطوب دریای سیاه است. این مولفه‌ها مجموعه‌ای از بارزترین اکوسیستم‌های کلشیک (Colchic) را در ارتفاعات تا بیش از ۲۵۰۰ متر بالاتر از از سطح دریا ارائه می‌دهند. اکوسیستم‌های اصلی عبارتند از جنگل‌های بارانی و برگریز و تالاب‌های کلشیک باستانی، باتلاق‌های نفوذی و سایر انواع منجلاب‌های کلشیک است. جنگل‌های بارانی پهن‌برگ بسیار مرطوب شامل تنوع گیاهی و جانوری بسیار بالا، با تراکم بالا از گونه‌های بومی و بجای مانده، با تعداد قابل‌توجهی از گونه‌های در ممعرض خطر جهانی است که از چرخه‌های یخبندان سوم باقی مانده‌اند. این سایت تقریباً ۱۱۰۰ گونه گیاه را در خود جای داده است.. این سایت همچنین ۱۹ گونه جانوری در معرض خطر از جمله ماهیان خاویاری، به ویژه ماهیان خاویاری کلشیک را که در معرض خطر انقراض هستند، در خود جای داده است. اینجا یک توقفگاه اصلی برای بسیاری از پرندگان در معرض خطر در سطح جهان است که از طریق گلوگاه باتومی مهاجرت می‌کنند.

ترکیه، تپه باستانی ارسلان‌تپه

ارسلان‌تپه، یک تپه باستان‌شناسی با ارتفاع ۳۰ متر است که در دشت مالاتیا، ۱۲ کیلومتری جنوب غربی رود فرات واقع شده است. شواهد باستان‌شناسی از این مکان گواه بر اشغال آن حداقل از هزاره ۶ قبل از میلاد تا اواخر دوره روم است. خانه‌های خشتی از نیمه اول هزاره چهارم قبل از میلاد توسط اولین لایه‌های دوره اوروک اولیه مشخص می‌شود. شواهد قابل‌توجهی نیز مربوط به دوره عصر مفرغ اولیه در این محل کشف شده است که برجسته‌ترین آن توسط مجموعه آرامگاه سلطنتی شناسایی شده است. این سایت فرایندهایی را که منجر به ظهور یک جامعه دولتی در خاور نزدیک و یک سیستم دیوان‌سالاری پیچیده که قبل از نوشتن است، نشان می‌دهد. اشیا فلزی و اسلحه‌های استثنایی فلزی در این مکان کشف شده است، و در میان آنها می‌توان به اولین شمشیرهایی که تاکنون در جهان شناخته شده است اشاره کرد.

هلند، گسترش خطوط دفاعی آمستردام (خطوط دفاعی آب‌های هلند)

اصلاح حدود قابل‌توجه که برای اولین بار در سال ۱۹۹۶ به ثبت رسیده، از IJsselmeer (که قبلاً با نام Zuiderzee شناخته می‌شد) در Muiden، تا خور Biesbosch در Werkendam امتداد دارد. این اصلاحات، خط آب جدید هلند را به میراث جهانی خط دفاعی موجود در آمستردام اضافه می‌کند، تا به عنوان میراث جهانی خطوط دفاعی آب‌های هلند تبدیل شود و همچنین شامل تعدادی از الحاقات کوچک و کاهش مرزهای خط دفاعی میراث جهانی آمستردام است. از قرن شانزدهم میلادی، مردم هلند از دانش تخصصی خود در زمینه مهندسی هیدرولیک برای اهداف دفاعی استفاده کرده‌اند. مرکز این کشور توسط شبکه‌ای از ۴۵ قلعه مسلح محافظت می‌شود، که به طور همزمان با جاری شدن سیل موقتی در اراضی پست ساحلی و یک سیستم پیچیده از کانال‌ها و قفل‌ها عمل می‌کند.

بلژیک/هلند، کلنی‌های خیرخواهی

این سایت فراملی چهار شهرک را در بر می‌گیرد؛ یک کلنی در بلژیک و سه مستعمره در هلند. این شهرک‌ها با هم شاهد یک آزمایش قرن نوزدهمی در اصلاحات اجتماعی بوده‌اند، تلاشی برای کاهش فقر شهری با تأسیس مستعمرات کشاورزی در مکان‌های دورافتاده. فردریکسورد (هلند) در سال ۱۸۱۸ تأسیس شد، اولین کلنی در این مستعمرات است و مقر اصلی انجمن خیرخواهی است، انجمنی که هدف آن کاهش فقر در سطح ملی بود. کلنی‌های ویلهلمیناورد و وین هویزن در هلند و وورتل در بلژیک از دیگر بخش‌های این سایت هستند. از آنجا که مزارع کوچک مستعمرات درآمد کافی نداشتند، انجمن خیرخواهی به دنبال منابع دیگری برای درآمدزایی بود. کلنی‌ها به عنوان شهرک‌های پانوپتیک در امتداد خطوط متعامد طراحی شدند. آنها دارای ساختمان‌های مسکونی، خانه‌های مزرعه‌ای، کلیساها و سایر امکانات عمومی هستند. این سایت در دوران اوج خود در اواسط قرن نوزدهم، بیش از ۱۱ هزار نفر را در هلند اسکان داده بود. در بلژیک هم تعداد ساکنین آنها در سال ۱۹۱۰ به ۶ هزار نفر می‌رسید.

قرار است ثبت سایت‌ها و مناظر فرهنگی تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو تا ۲۸ ژوئیه (برابر با ۶ مرداد ۱۴۰۰) ادامه یابد. امروز، سه‌شنبه، پرونده مهم منظر فرهنگی هورامان/اوارمانات از ایران بررسی خواهد شد و در صورت تایید، ۲۶امین اثر ثبت‌جهانی‌شدة کشورمان خواهد بود.

*ترجمه: اسدالله حقانی*

منبع: میراث آریا

ایران امسال با دو پرونده «راه‌آهن» و «هورامان» در کمیته میراث جهانی یونسکو شرکت کرده است. کارشناسان نظر اولیه را درباره این دو پرونده به ایران اعلام کرده‌اند. به نظر می‌رسد شانس هورامان برای ثبت جهانی بیشتر از راه‌آهن باشد، هرچند هنوز مسؤولان میراث فرهنگی امید دارند هر دو پرونده به فهرست جهانی یونسکو وارد شود.