در دوره ساسانی سه آتش بزرگ به نام های آذر فرنبغ، آذرگشسب و آذر برزین مهر (مهر برزین) وجود داشته که متعلق به سه طبقه از طبقات اجتماعی زمان ساسانی بوده اند. اگر آتشکده های ساسانی نسبت به اهمیت آتش های آنها درجات متفاوتی داشتند اما اساس ساختمانشان  تا حدودی یکسان و منطبق بر نقشه ای واحد بوده است. در کل فرم معماری آتشکده عبارت بوده است از یک بنای  چهار ضلعی که در چهار ضلع آن چهار درگاه طاقدار داشته است و بر روی این فضای چهار ضلعی گنبدی قرار می گرفته است، به همین دلیل است که به چهار طاقی نیز مشهور شده اند. گاهی این چهار طاقها به صورت منفرد هستند اما در بعضی از آنها دالان طواف دار و فضا های وابسته دیده می شود، مانند آتشکده قصر شیرین اصولاً این بنا ها را بر روی بلندیها می ساخته اند. از آتشکده های معروف این زمان می توان به آتشکده آذر گشسب در تخت سلیمان آذربایجان اشاره کرد.
طرح و ساخت آتشکده ساسانی به حدی ساده و نیرومند بوده است که تأثیر بارزی بر معماری شرق و غرب داشته است. در سرزمین های تحت قلمرو آئین بودا شباهت کافی آتشکده با استوپا مورد قبول است. آتشکده به خاطر فضای بزرگ داخلی امتیازات بیشتری داشته است.

چهار طاق دره شهر:

شهرستان دره شهر از توابع استان ایلام دارای آثار تاریخی متعددی از دورانهای مختلف تاریخی به خصوص ساسانی و قرون اسلامی است و هر وجب خاک این شهرستان جای آثار تاریخی به چشم می خورد.
یکی از این آثار آتشکده چهار طاقی است که در حاشیه شهر دره شهر در روستای سرخ آباد در محلی مرسوم به “تنوره سرخ گچی” واقع شده است.
این مکان در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و در نوع خود بی نظیر است.
روایت است که چارطاقی ها را آتشکده های دوره ساسانی می دانند و آتشکده‌ها عموما از دوره ساسانی و اسلامی به وجود آمده است.

مشخصات معماری:

این چهارطاق در کناره چپ رودخانه سراب دره شهر بر روی تپه ماهوری تنوره سرخ واقع شده که با توجه به مصالح و سبک معماری، قدمت آن به بیش از ۱۴۰۰سال می رسد.
در قسمت جنوبی چهارطاقی بقایای پلکانی به طول ۱۰ متر و عرض یک متر با شیب ملایم وجود دارد که احتمالا ورودی بنا بوده است.
این چهارطاقی بر پلانی مربع شکل به ابعاد ۵ در۵  متر بنا شده است و عرض دیواره ها ۸۰ سانتی متر و ارتفاع طاق از زمین ۷۰ سانتی متر است.
گنبد تک جداره آن بر چهارطاق قوسی شکل و با سیستم گوشواره ساخته شده است و بر بالای گنبد دریچه ای وجود دارد که به هنگام مرمت این دریچه بسته شده است.
این اثر تاریخی که در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است و در ابعاد کوچکی نیز هست ، حتی یک حفاظ نیز از سوی مسئولان برای آن ساخته نشده است و اکنون محلی برای علوفه و دام میباشد.
با وجود اینکه یکی از مهمترین آثار تاریخی استان ایلام آتشکده چهارطاقی شهرستان دره شهر است ولی وجود علوفه دام و ریزش دیوارها و یادگاری نوشتن روی این اثر تاریخی هویت آن را از بین برده است.

مرتبط:

آبشار گچان _آبشاری زیبا در ایلام

کاخ فلاحتی _موزه کشاورزی ایلام

دره ارغوان ایلام ، بهشت رنگ‌ها